oMwazi Mwinja gwa Yeesu Krisitu nk'oku
LUUKA
aguyandikaga
Entangiriro
Chinoola gitaabu buli buhindusi bw'oMwazi Mwinja gwa Yeesu Krisitu, nk'oku Luuka aguyandikaga. Omu Gihango Gihyaahya muli bindi bitaabu bisharhu biyirikirwe «Mwazi Mwinja gwa Yeesu Krisitu»: Matayo, Mariko na Yohaana.
Luuka arhaliiri Muyaahudi. Arhaliiri mu zila ntumwa ekumi n'ebiri za Yeesu Krisitu, aliko agendaga aherekeza entumwa Paawulo omu mbalamo zaage n'okumugwasa omu kaasi kaage. Kandi Luuka ye wayandikaga egitaabu ch'eBijiro by'eNtumwa.
Luuka arhonderaga echi gitaabu omu gushonda kubala bwinja byooshi biyerekeeze Yeesu. Ayandikiraga eyi myaazi muntu muguma oyirikwa Teofiile, eyi ashondere amenye okuli kuyerekeere akalamo ka Yeesu. Aliko egitaabu chaage kileerhere omwazi gwa Yeesu oku bagisoma booshi, n'okubalaalika bamuyemeere. Aderhere binene biyerekeere obuzigire bwa Yeesu, hanene obuzigire bwage oku bakene, ababonereerwe, abakazi n'abantu bali omu lubungo.
Omu chigabi girhanzi ch'omurhondero gw'egitaabu chaage, Luuka ashambeere okuburhwa kwa Yohaana Mubatiiza, okuburhwa kwa Yeesu n'okubiruka kwage. Abalire gurhe Mariya, Zakariya na Simeooni bamogeraga obukuuze bwa Nnamahanga (1.1–2.52).
Luuka ashuba kuyeerekana gurhe Yohaana Mubatiiza ayinjaga gurheganyiza Yeesu enjira, gurhe oyoola Yohaana abatiizaga Yeesu na gurhe Shetaani amugeregezaga (3.1–4.13).
Buzinda bw'aho, Luuka ayerekeene ebi Yeesu ajiraga omu gihugo ch'eGalilaaya: ayigiriize eChinwa cha Nnamahanga n'ogufumya abalwala (4.14–9.50).
Enyuma w'aho, Luuka ayerekeene Yeesu arhenga eGalilaaya n'okuja eYerusaleema. Mw'echi chigabi ch'egitaabu chaage, Luuka aderhere bweneene ebintu birhali omu bindi bitaabu bisharhu by'oMwazi Mwinja. Ebyo bintu biri mo binene Yeesu ayigiriize n'emigani eri nka ey'oMusamariya mwinja, omuchire muhwinja n'omusole w'aliherere anashuba kubonekana (9.51–19.28).
Buzinda, Luuka aderhere elugulu w'ebi Yeesu ajiraga eYerusaleema n'ebi ayigirizaga yo (19.29–21.38).
Ashuba kuderha ebiyerekeere amalibuko n'ogufa kwa Yeesu (Chigabi cha makumyabiri na kabiri guhika echa makumyabiri na gasharhu). Buzinda, aderha elugulu w'obufuuke bwa Yeesu na gurhe achiyeerekanaga oku bigirizwa baage. Amalire egitaabu chaage omu kuderha ebiyerekeere Yeesu kuzamuukira empingu (24.1-53).
1
Entangiriro y'emyaazi y'egitaabu cha Luuka
1 Waliha Teofiile, bantu banene bachihangaanire kuyandika emyaazi ya byooshi byagerere ahagarhi keerhu. 2 Abayandikaga, babibalire nk'oku rhwabalirwaga n'abalibibwene ko gurhenga oku ntangiriro, banahinduka bakozi b'eChinwa cha Nnamahanga. 3 Nchimala gushonda n'okubaza kw'eyi myaazi yooshi, byansimiisize naani nkubalire yo gurhenga oku ntangiriro ya yo. Bobunoola waliha Teofiile nkuyandikiire yo bwinjabwinja. 4 Njirire ntyo y'omenya okuli kw'enyigirizo wayankiriire.
Malahika abala omwazi g'okuburhwa kwa Yohaana Mubatiiza
5 Amango Heroode aliiri mwami w'eYudeeya, haliiri mudaahwa muguma oyirikwa Zakariya, muguma w'omu badaahwa b'echigusho cha Abiya. Mukaage aliiri muguma w'omu banyere ba Haruuni, ayirikwaga Luzabeeti. 6 Oku bali babiri balikwaneene embere za Nnamahanga. Babaaga bakenga bwinja amarhegeko mooshi ma Nnaweerhu n'okujira nk'oku aderhere. 7 Aliko, nta mwana baligwerhe, kwenge Luzabeeti aliiri ngumba na kandi eyi booshi babaaga bakola bashaaja.
8 Lusiku luguma, Zakariya aliiri akola akaasi kaage k'obudaahwa embere za Nnamahanga, kwenge chaali gihe ch'echigusho chaage. 9 Gukulikirana n'emicho y'obudaahwa, alondoolwa kuja omu Nju ya Nnaweerhu gusireeza obubaani. 10 Amango Zakariya aliiri gusireeza obubaani, echigusho ch'abemeezi baliiri embuga omu masaala. 11 Malahika wa Nnaweerhu amuhulukira, ayimanga emalyo w'entuuliro y'obubaani. 12 Zakariya abeere amubona, ashalama n'okuyuubaha bweneene. 13 Malahika amubwira ntya:
«Zakariya, orhayuubahaga,
kwenge Nnamahanga ayunviirhe esaala lyawe,
na mukaawe Luzabeeti akuburhira omwana w'obuzaana.
Nj'omuhe eziino lya Yohaana.
14 Nji wagwarha obusiime n'omwishingo.
N'abantu banene nji bamogera okuburhwa kwage.
15 Kwenge nj'aba mukulu embere za Nnaweerhu.
Arhakanywa divaayi changwa amaavu makalihire.
Gurhengera omu nda ya nyina,
nj'aba ey'ayunjwizwe Muuka-Mutagatiifu.
16 Nj'agalula aBaisraheeli banene emwa Nnaweerhu, Nnamahanga waabo.
17 Nj'agenda embere za Nnaweerhu haguma n'omurhima n'obuhashe bwa Eliya,
y'agalula haguma abaana n'abazeere baabo.
Nj'ahindamula abagome yi bagwarha obwenge nk'abakwaneene.
Ntyo, arheganyiziza Nnaweerhu olubaga lurheganyizwe bwinja.»*1.17 Osome Malaaki 3.23-24changwa Malaaki 4.5-6 omu Bibuliya z'ezindi ndimi.
18 Zakariya abaza malahika ntya: «Gichi nji charhuma naamenya oku ebyoola biri by'okuli? Nyoono nkola ndi mushaaja na mukaani akola mugeekulu.» 19 Malahika amushubiza ntya: «Nyoono nye Gabriyeeri, nyimanga embere za Nnamahanga, ntumirwe gukubwira n'ogukubalira ogu mwazi mwinja. 20 Aliko yunva, waaba nyamugama. Orhakaderha kugera olusiku eyi myaazi nji yaaba okwenge orhayemereere eyi myaazi yaani, nji yaaba omu mango maayo.»
21 Mw'ebyo bishanji olo lubaga lwaliiri kulinga Zakariya lwasoomerwa okubona alegamire omu Nju ya Nnamahanga. 22 Abeere ahuluka, arhachigalaga kuganiira nabo. Aliiri kubasimira n'ebishushanyo, ayoorha nyamugama. Baava bamenya oku abonekeerwe omu Nju ya Nnamahanga. 23 Esiku za Zakariya z'ogukola zabeere zaahwa, agaluka emwage.
24 Enyuma w'ezo siku, mukaage Luzabeeti aheeka obukule. Amala myeezi erhaano burhahuluka n'okuderha ntya: 25 «Tala oku Nnaweerhu anjiriire: asimiisizwe kunkuula ko ehyagendaga hyankoza eshoni ahagarhi k'abantu.»
Malahika abala omwazi g'okuburhwa kwa Yeesu
26 Obukule bwa Luzabeeti bwabeere buli bwa myeezi ndarhu, malahika Gabriyeeri arhumwa na Nnamahanga omu gishagala ch'eGalilaaya chiyirikwa Nazareeti. 27 Amurhuma oku munyere orhazimenya abalume. Oyo munyere ali ashambaazizwe n'omurhabana oyirikwa Yozefu w'omu mulala gwa mwami Daawudi. Eziino ly'oyo munyere lyaliiri Mariya. 28 Malahika abeere aja omu mwabo oyo munyere, amubwira ntya: «Nkulamwise, obe n'omwishingo, w'eyunjwire n'omugisho, bulaala Nnaweerhu ali haguma naawe.» 29 Mariya abeere ayunva echo chinwa, chamushalamya. Achiibaza bichi okulamuswa ntyo kuderhere. 30 Malahika amubwira ntya:
«Mariya, orhayuubahaga kwenge wabwene omugisho embere za Nnamahanga.
31 Tala, waaba bukule.
Waburha omuzaana
n'eziino lyaage wamuyirika Yeesu.
32 Nj'aba mukulu na nj'ahamagalwa Mugala wa Nnamahanga w'Elugulu Bweneene.
Nnaweerhu Nnamahanga nj'amuha entebe y'obwami bw'eshekuliza Daawudi.
33 Nj'arhegeka enju ya Yakobo esiku n'amango
n'obwime bwage burhagahwa.»
34 Mariya abaza malahika ntya: «Gurhe ebiila nji byagalikana na nta mulume nyinji?» 35 Malahika amushubiza ntya:
«Muuka-Mutagatiifu nj'akuyandagalira ko n'obuhashe bwa Nnamahanga w'Elugulu Bweneene nji bwagushukulira n'egichuuchu chaabo.
Chi nji charhuma n'omwana waaburhwa nj'aba mutagatiifu; nj'ahamagalwa Mugala wa Nnamahanga.
36 Tala oku na Luzabeeti w'omu mulala gwawe, naye ali bukule b'omwana w'obuzaana omu bugeekulu bwage. Ola wayirikwaga ngumba, mwezi gwa ndarhu guno ali bukule. 37 Kwenge ntaacho girhakagalika emwa Nnamahanga.» 38 Mariya ava aderha ntya: «Nyoono ndi muja wa Nnaweerhu, byooshi bimbeere nk'oku oderhere.»
Ho n'aho malahika amuleka.
Mariya alambagirira Luzabeeti
39 Omu siku zakulikiraga, Mariya agenda jubaajuba, aja omu gishagala chiguma ch'emisozi omu gihugo ch'eYudeeya. 40 Aja omu nju ya Zakariya, alamusa Luzabeeti. 41 Luzabeeti abeere ayunva endamuso ya Mariya, omwana ashambagarha omu nda yaage. Luzabeeti ayunjuzwa Muuka-Mutagatiifu. 42 Aliika omulenge munene elugulu n'okuderha ntya:
«Ogishirwe omu bakazi booshi
n'omwana oli omu nda yawe agishirwe.
43 Nyoono ndi nde okuderha mpu nyina wa Nnaweerhu andambagirire? 44 Tala okw'amango nayunvaga omulenge g'okulamusa kwawe omu marhwi maani, omwana oli omu nda yaani amashambagarha n'obushagaluke bunene. 45 Ogishirwe kwenge wayemereere oku Nnaweerhu ajira eby'akulaganyaga.»
Olwimpo lwa Mariya
46 Mariya ava aderha ntya:
«Omurhima gwani gukuuze Nnaweerhu.
47 Na kandi gwayunjwire n'omwishingo elugulu wa Nnamahanga, Muchunguzi waani.
48 Kwenge alolere n'olukogo obwirhondesi b'omuja waage.
Gurhengera buno abantu ba ngasi gihe bagenda bampamagala mugishwa.
49 Kwenge Nnamahanga Ogala Byooshi anjiriire ebintu binja binene.
Eziino lyaage liri litagatiifu.
50 Ngasi mango ajira obubabale
oku bamuyuubaha.
51 Kugerera emisi y'okuboko kwage,
ashandeeze abantu b'omurhima gw'erumerume.
52 Akuulire abantu b'emisi oku ntebe zaabo z'obwami,
n'okuzamuula abirhondesi.
53 Abaliiri nzara abayunjwize n'ebikulo
n'abachire abagalwire maboko moomu.
54 Agwasize omukozi waage Israheeli:
arhayibiriraga kuyeerekana obubabale bwage
55 nk'oku alaganyaga bashookuluza beerhu, Abrahaamu n'omulala gwage esiku n'amango.»
56 Mariya abeera haguma na Luzabeeti emyeezi yakagera kw'esharhu. Buzinda agaluka emwabo.
Okuburhwa kwa Yohaana Mubatiiza
57 Egihe ch'okuburha cha Luzabeeti chagera ho, aburha omwana w'obuzaana. 58 Abatuuranyi na beene baabo Luzabeeti babeere bamenya oku Nnaweerhu amuyerekere obubabale bwage, basiima n'ogushagaluka haguma naye.
59 Hagerere siku munaane aburhire, bayinja gukembuula omwana n'ogushonda kumuyirika eziino ly'eshe Zakariya. 60 Aliko nyina aderha ntya: «Nanga, ayirikwe Yohaana.» 61 Bamubwira ntya: «Oku ntaaye omu mulala gwenyu ogwerhe eri ziino!» 62 Baabaza eshe bugamagama ntya: «Gurhe oshondere omwana waawe ayirikwage?» 63 Zakariya ahema bamuleerhere ehipaho, ayandika ko ntya: «Eziino lyaage ye Yohaana.» Booshi basoomerwa. 64 Ho n'aho obuunu bwage bwabumbuulwa n'olulimi lwage lwashwekuulwa, arhondera kuderha n'ogukuuza Nnamahanga. 65 Abatuuranyi baage booshi bagwarhwa n'obuuba. Eyoola myaazi yooshi yalambagizwa omu misozi yooshi y'egihugo ch'eYudeeya. 66 Booshi bayunvaga ogo mwazi baalema bakengeera n'oguchiibaza ntya omu mirhima yaabo: «Leero oyu mwana nj'aba muntu muchi?» Kwenge okuboko kwa Nnaweerhu kwaliiri haguma naye.
Olwimpo lwa Zakariya
67 Eshe Zakariya ayunjuzwa Muuka-Mutagatiifu, aleeba ntya:
68 «Nnaweerhu agishwe, Nnamahanga w'olubaga lw'eIsraheeli,
kwenge ayinjire gurhabaala n'oguchungula olubaga lwage.
69 Arhulerheere omuchunguzi w'obuhashe
gurhengera omu mulala g'omukozi waage Daawudi,
70 nk'oku anabiderhaga gurhengera miira kugerera abaleebi baage batagatiifu oku
71 arhushwekuula oku banzi beerhu n'ogurhukuula omu maboko m'abarhushomba booshi.†1.71 Osome Nanga 18.18.
72 Ayerekeene obubabale bwage oku ba daarha
n'okuyibuka egihango chaage gitagatiifu.
73 Nnamahanga ajirire ntyo gukulikiza endahiro alahizizaga shookuluza weerhu Abrahaamu.
74 Eyo ndahiro yali y'ogurhukuula omu maboko m'bashombanyi beerhu,
yi rhumukolera buzira buuba,
75 yi rhuba batagatiifu n'abakwaneene omu meesho maage esiku zooshi z'akalamo keerhu.
76 Naawe mwana waani, nji wahamagalwa muleebi wa Nnamahanga w' Elugulu Bweneene,
kwenge nji wayinja nka murhumwa wa Nnaweerhu omu gurheganya enjira yaage,
77 yi nj'amenyesa olubaga lwage obuchunguke
omu kubabalira ebyaaha byaabo,
78 kugerera obubabale bwa Nnamahanga weerhu.
Kugerera obo bubabale,
Nnamahanga arhukoleezeza ezuuba gurhengera elugulu,
79 y'akoleezeza abayikeere omu mwizimya n'omu gichuuchu ch'olufu,
n'okuyerekeza amagulu meerhu omu njira y'omurhuula.»
Ogukula kwa Yohaana Mubatiiza
80 Oyo mwana agendekera gukula n'okugwarha omurhima guzibuhire. Abeera omu mpinga kugera amango m'oguchiyeerekana oku lubaga lw'eIsraheeli.