23
Nan Milahhin an Tagun Apo Dios
Ya intuluy Moses an himmapit an inalinay, “Ya han lala'in napnahan ya adi mabalin hi middum an mi'yamung hinan pundayawan ay Apo Dios.*Heten Uldin ya makulug an umipalungdayah nan nabahigan an linala'ih nan gutud di Old Testament. Mu linuman Apo Dios heten Uldin hinan gutud di New Testament ta mabalin an middum nan lala'in nabahigan an i'Ethiopia (Ac. 8:26-39), ya intulag Apo Dios ta maluman goh hinan gutud di Hinlibuy Tawon (Isa. 56:4-5), at umipa'amlong hene.
Ya nan tatagun nilaglagah an ta"on nan miyapulu an holagda ya adida ahan mi'yamung hinan pundayawan ay Apo Dios.
Ya adida ahan mi'yamung nan holag Ammon unu iMoabImmannung an hi Boaz an Hudyu ya inahawanah Ruth an iMoab, at niddum ay hiyad Bethlehem (Ruth 1:4; 4:13). Mu hay kulugon nan do'ol an tataguh aat ten inat Boaz ya agguyda numbahol ti (1) agguy niddum nan holag Moab hinan lehtaan di tatagun mapaniaw hinan Hudyun mangahawa (Deut. 7:1-4), ya (2) mid mapto' ya agguy ni'yamung hi Ruth hinan Tuldan Abung eden niddumanan ahawana, ya (3) nan inyuldin Moses anu ya ma'at hinan linala'in iMoab an bo'on nan binabain iMoab, mu babaih Ruth (mu manghan di mangabulut eten number 3). hinan pundayawan ay Apo Dios unu malgom hinan holagdah engganay miyapulun holag. Ti manu ay ya un da'yu agguy indatan hi inanyu ya ininumyuh din nange'wanyuh nan babluydah din nakakayud Egypt.Num. 21:21-31; Deut. 2:26-30. Ya hay oha goh hi inatda ya linagbuandah Balaam an hina' Beor an nalpuh nan siudad ad Pethor hidid Aram Naharaim ta idutan da'yu. Mu ta"on un umat hinay inatdan da'yu ya agguy damdama dengngol Apo Dios nan idut Balaam, ti hay inatna ya numbalinona nan idut ta wagah ay da'yu ti ongol di pamhodnan da'yu.§Num. 22:1-24:25. Ya adiyu ipattig di maphod ay dida unu adi ayu goh ahan mi'ligwan didah enggana.
Ya adiyu pahalon nan i'Edom ti tutulangyu dida.*Hi Esau ya ommod di i'Edom, ya duppel Jacob an ommod di Hudyu (Gen. 25:23-26). Ya adiyu goh pahalon nan i'Egypt ti ni'hitu ayuh nan babluydah din hopapna. Ya mabalin an nan miyatlun holagday middum an mi'yamung hinan pundayawan nan tatagun Apo Dios.”
Hay Alenehan nan Kampun di TindaluMid ah verse hinan Biblian mangalih, “Cleanliness is next to godliness” (unu “Ta"on un nabagbagtuy anahamad di pangulug tu'u mu hay mehnod hi paddungnay netob ay hiya ya nan anahamad di odol tu'u”) an ta"on un hiyah ne kulugon nan do'ol an tataguh nalpuwana, mu hatun verses ya umat hinay itududa damdama. (Hi John Wesley di ad nomnom eten nundengwan nalammung an hapit, ya intudo'nah din 1778 A.D. ad England.)
Ya inalin goh Moses di, “Ya wa ay ta mihina ayuh nan kampuyuh nan umuyyu pi'gubatan hinan binuhulyu ya mahapul an elanyu ta adi ayu mumbahol. 10 Ya gulat ta way ohah lala'i ta nolo' ya nun'enap an namaybayang hinan mahdom ya mahapul an bumataan hinan nungkampuanda ta hidiy ihinhinana. 11 Ya wa ay ta mun'a'ahdom ya mahapul an mun'amoh ta mibilang hiyah maleneh, ya mabalin mahkay an humigup hinan nungkampuanah un ma'unug nan algaw.
12 Mahapul an waday ilahhinyuh ohay lugal an mibataan hinan nungkampuanyu ta way gumalutanyu. 13 At an amin ayu ya waday bo"ah itata'inyun middum hinan odonyu, ta wa ay ta umuy ayu gumalut ya nunlut'u' ayuh gumalutanyu, ya gabunanyu goh hi un ayu malpah an gimmalut. 14 Ti mahapul an maleleneh nan kampuyu ti hi Apo Dios ya wagwadah nan kampuyun mimiddum ta ibaliw da'yu, ta pangabakon da'yuh nan pi'buhulanyu. At hiyanan mahapul an me'gonan nan nungkampuanyu ta mi'id tigon Apo Dios hi lugit ta adi da'yu taynan.”
Nan Numbino'ob'on an Uldin
15 Ya inalin goh Moses di, “Ya gulat ta waday himbut ta limmayaw hinan apuna ta ihi'ugnan da'yu ya adiyu ibangngad hinan ad himbut ay hiya. 16 Ya abulutonyuy pi'hituwanan da'yu an okod hiyah nan babluyyuh punhituwana, ya adiyu hiya paligligaton.
17 Ya mahapul an mi'id ah lala'ih mumpabayad unu babaih mumputah nan holag Israel ta pundayawdan Apo Dios. 18 Ya adiyu ahan iyuy hinan abung an pundayawan ay Apo Dios nan pihhun nalpuh nan numputan babai ya nan bayad di lala'i an ay nalugit an ahuHay impaddung nan Hudyuh aat nan ahu ya umat hinan aat di babuy an umipabohol ay dida (Mat. 7:6; 15:26; Phil. 3:2; Rev. 22:15). Ya ta"on un nan iPhilistia ya imbilangda nan ahuh mid hulbinan animal (I Sam. 17:43). ta hiyay idawatyuh nan inhapatayu ti hi Apo Dios ya adina ahan abuluton di umat hina.
19 Ya gulat ta way ipa'utangyuh pihhu, unu ma'an, unu malgom hinan ibbayun holag Israel ya adi ayu mumpatakap. 20 Ya mabalin an mumpatakap ayuh nan bunag hi unda umutang, mu adiyu patakap nan impa'utangyuh ibbayun holag Israel. Ya atonyu ay di umat hitu at hi Apo Dios ya wagahanan amin nan ihabalyun ne han lutan hakuponyu ta banohyu.
21 Ya gulat ta waday etbalyuh idatyun Apo Dios ya mahapul an adiyu ahan ahupon an mangidat ti hay pohdon Apo Dios ya ipa'annungyu. At adiyu ay aton ya mabaholan ayu, 22 mu adi ayu mabaholan hi un mi'id etbalyuh idatyun Apo Dios. 23 Mu gulat ta waday ninomnomyu at mahapul an ipa'annungyu ti da'yuy nangetbal.
24 Ya gulat ta e'wayuh nan way nuntamman di heneggonyuh greyp ya mabalin an ummal ayuh nan bungana ya inanyu ta engganah un ayu mahengla, mu adi ayu ummal hi iyanamutyu. 25 Ya gulat goh ta e'wayuh nan way natamman hi paguy ya mabalin an mangultud ayu, mu adi ayu bumto'.”

*23:1 Heten Uldin ya makulug an umipalungdayah nan nabahigan an linala'ih nan gutud di Old Testament. Mu linuman Apo Dios heten Uldin hinan gutud di New Testament ta mabalin an middum nan lala'in nabahigan an i'Ethiopia (Ac. 8:26-39), ya intulag Apo Dios ta maluman goh hinan gutud di Hinlibuy Tawon (Isa. 56:4-5), at umipa'amlong hene.

23:3 Immannung an hi Boaz an Hudyu ya inahawanah Ruth an iMoab, at niddum ay hiyad Bethlehem (Ruth 1:4; 4:13). Mu hay kulugon nan do'ol an tataguh aat ten inat Boaz ya agguyda numbahol ti (1) agguy niddum nan holag Moab hinan lehtaan di tatagun mapaniaw hinan Hudyun mangahawa (Deut. 7:1-4), ya (2) mid mapto' ya agguy ni'yamung hi Ruth hinan Tuldan Abung eden niddumanan ahawana, ya (3) nan inyuldin Moses anu ya ma'at hinan linala'in iMoab an bo'on nan binabain iMoab, mu babaih Ruth (mu manghan di mangabulut eten number 3).

23:4 Num. 21:21-31; Deut. 2:26-30.

§23:5 Num. 22:1-24:25.

*23:7 Hi Esau ya ommod di i'Edom, ya duppel Jacob an ommod di Hudyu (Gen. 25:23-26).

23:8 Mid ah verse hinan Biblian mangalih, “Cleanliness is next to godliness” (unu “Ta"on un nabagbagtuy anahamad di pangulug tu'u mu hay mehnod hi paddungnay netob ay hiya ya nan anahamad di odol tu'u”) an ta"on un hiyah ne kulugon nan do'ol an tataguh nalpuwana, mu hatun verses ya umat hinay itududa damdama. (Hi John Wesley di ad nomnom eten nundengwan nalammung an hapit, ya intudo'nah din 1778 A.D. ad England.)

23:18 Hay impaddung nan Hudyuh aat nan ahu ya umat hinan aat di babuy an umipabohol ay dida (Mat. 7:6; 15:26; Phil. 3:2; Rev. 22:15). Ya ta"on un nan iPhilistia ya imbilangda nan ahuh mid hulbinan animal (I Sam. 17:43).