27
Hay Nangibuungan Jeremiah hinan Paddungnay Paku
Heden nangete"an Zedekiah* Unu hidin 593 B.C. Hay nun'alianad Judah ya hidin 597-586 B.C. an hina' Josiah an alid Judah an mumpapto' ya himmapit hi Apo Dios ay ha"in an hi Jeremiah. An inalinay, “Alam nan ayiw an niyammah paku, ya nan lalat, ya inyammam hi bagangmu.” Ya inalina goh di, “Alyom hinan hennag nan alid Edom, ya ad Moab, ya ad Ammon, ya ad Tyre, ya ad Sidon an immalid Jerusalem an umuy mi'hapit ay Zedekiah an alid Judah Mid mapto' ya nahnagda an ma'alih ambassadors an nalpuh nan numbino'ob'on an babluy ta mun'oh'ohhadan munnomnom hi atondan man'ug hinan Alin hi Nebuchadnezzar an iBabylon. Ti hidin 594 B.C. ya ente"an nan balbalun alid Egypt an hi Pharaoh Psammetichus II an numpapto', at hay ninomnomda nin ya badangan nan i'Egypt dida an man'ug ay Nebuchadnezzar. Ya mid mapto' ya wan dengngol Nebuchadnezzar nan aat di nunhahapitandan amin ad Jerusalem at impa'ayagnah Zedekiah an numpapto' hinan mitingda ta inhingalna (ti immannung an immuy hi Zedekiah ad Babylon hidin 593 B.C. an nibaag hinan Jer. 51:59). Mu unat goh numbangngad hi Zedekiah hi ad Judah ya din'ugnah Nebuchadnezzar (Jer. 52:3), at hiyaat un hennag Nebuchadnezzar nan titindalunad Judah ta pa"ionda nan babluy hidi (Jer. 52:4-30). nan hinapit Apo Dios an alyom di, Hiyah te hinapit Apo Dios an nidugah di abalinanan Dios ad Israel an inalinay, Mahapul an ibaagyuh ten impa'innila' hinan a'ap'apuyu. Ti dumalat nan nidugah an abalina' ya limmu' tun luta, ya nan tatagu, ya an amin nan numbino'ob'on an animal an wah tun luta, ya mabalin an idat'uh nan malgom an pilio' hi pangidata'. Ya ad ugwan ya idat'un amin heten babluy hinan alid Babylon an hi Nebuchadnezzar an baal'u, at iyokod'un hiya an amin an ta"on un nan animal hi inalahan. Dan. 4:25. Ya an amin nan tataguh nan abablubabluy ya hiyay itamuanda, ya itamuanda goh nan imbabaluyna§ Heten hapit ya mabalin an nan holag di pohdonan ibaga. Natoy nan Alin hi Nebuchadnezzar hidin 562 B.C., ya numbino'ob'on di nipallog ay hiya: (1) nan Alin hi Amel-Marduk (562-560 B.C.; Jer. 52:31; II Ki. 25:27), ya (2) nan Alin hi Nergal-Shar-usar (560-556 B.C.), ya (3) nan Alin hi Labashi-Marduk (un duwa unu tuluy bulan di nun'aliana), ya (4) nan Alin hi Nabonidus (556-539 B.C.), ya (5) nan Alin hi Belshazzar (?-539 B.C.; Dan. 5:1-31). ya nan a'apuna* Hay ngadana ya hi Belshazzar an imbaluy nan Alin hi Nabonidus. Agguy tu'u inilay te"an di nun'aliana ti ni'dehhan ay amanan nun'ali, mu hay negpongana ya hidin October 29, 539 B.C. (Dan. 5:1-31). ta engganah un madatngan di a'abakan ad Babylon, ti abakon di udum an tatagu ta mumbalindah baalda.
Gulat ta nan tatagun adi mangitamu unu mange'gon ay Nebuchadnezzar an alid Babylon ya moltao'. Ya hay pummolta' ya nan gubat, ya batel, ya nan na'alligat an dogoh ta engganah un abakon nan iBabylon dida. Mahapul an adiyu donglon di ipa'innilan nan adi makulug an propetayu, ya nan mun'utung, ya nan mangulgud hi aat di enap, ya nan mumbuyun, ya nan way mihu'lung an mangalin da'yuh adi mabalin an mumbalin ayuh himbut nan alid Babylon. 10 Ti nan ipa'inniladan da'yu ya layah an un da'yu balbaliyan ta way atonyun mipakak ta taynanyu nan lutayu. Ti Ha"in ya pun'iwa'at'u da'yuh nan udum an adagwin babluy ta mun'atoy ayu. 11 Mu gulat ta nan tataguh nan malgom an babluy ya humukudah nan alid Babylon ta hiyay itamuanda at adi' pakakon dida enen babluyda ta diday okod an munlia' hinan payawda, ya mihinadah dih nunhituwanda. Ha"in an hi Apo Dios di nanapit ene.”
12 At hiyanay inali' hinan hennag di alidad Jerusalem, ya hiyay impa'innila' goh hinan alid Judah an hi Zedekiah an inali' ay hiyay, “Humuku'ah nan alid Babylon ya nan tataguna ta diday itamuam. 13 Ti adi'a ay ya umannung an matoy ayuh nan tatagum hi gubat, ya batel, ya nan naligat an dogoh. Ti hiyah ne inalin Apo Dios hi ma'at. 14 Adiyu donglon di hapiton nan adi makulug an propetan mangalin da'yuh adiyu itamuan nan alid Babylon ti hanan ibaagdan da'yu ya layah an un da'yu balbaliyan! 15 Ti gulat ta kulugonyu dida ya pumpakak da'yuh tun babluy ta hidiy pamatayandan da'yu. Hiyah ne hinapit Apo Dios.”
16 Ya immuya' goh hinan papadi, ya inali' nan hinapit Apo Dios an inalinay, “Adi ayu pedpedngolan hinan propetan mangalih un ag'aga mahkay di pangibangngadandah nan gina'un ma'usal hinan Timplun Apo Dios an din niyuy ad Babylon. Nan udumnan gina'un di Timplun Apo Dios ya nipiyuy ad Babylon hidin 605 B.C. (Dan. 1:1-2), ya nan udumna ya nipiyuy hidin 597 B.C. (II Ki. 24:13), ya nan udum ya nipiyuy hidin 586 B.C. hidin napa"ian nan Timplu (Jer. 52:17-23). Ti agguy nongkay immannung hanan gunda alyon ay da'yu. 17 At adiyu ahan dongdonglon dida ta un ayuat humukuh nan alid Babylon at matagu ayu. Ya ta adi ni' mapa"i tun babluyyu. 18 Ti un gulat ta immannung an dida ya propetada at inilada nan inalin Apo Dios, at gulat ya mumpahpahmo'dan Apo Dios an nidugah di abalinana ta adina iyabulut an miyuy ad Babylon nan na'angang an nun'abalul an gina'uh nan Timplu ya hinan palasyun di alih ad Judah. 19 Ti umat hituy inalin Apo Dios an nidugah di abalinanah aat nan gambang an tu'ud hinan hinagang di Timplu, ya nan gambang an ittuwan di danum hinan gettaw, ya an amin nan udumnan gina'un na'angang hinan babluy 20 an agguy ni'yalan Nebuchadnezzar an alid Babylon hidin nangekakana ay Jehoiachin an hina' Jehoiakim an alid Judah ya nan adadangyan an inalinay, 21 Immannung an Ha"in an Dios an nidugah di abalinana an dayawonyun holag Israel ya iyabulut'u an hanan nun'abalul an na'angang hinan Timplu' ya hinan palasyun di ali 22 ya miyuydad Babylon. Na'at hidin 586 B.C. Mu udum hi algaw ya ipabangngad'u goh damdama hanan ten babluy.§ Na'at hidin 538 B.C. (Ezra 1:7-11). Ha"in an Dios di nanapit ete.”

*27:1 Unu hidin 593 B.C. Hay nun'alianad Judah ya hidin 597-586 B.C.

27:3 Mid mapto' ya nahnagda an ma'alih ambassadors an nalpuh nan numbino'ob'on an babluy ta mun'oh'ohhadan munnomnom hi atondan man'ug hinan Alin hi Nebuchadnezzar an iBabylon. Ti hidin 594 B.C. ya ente"an nan balbalun alid Egypt an hi Pharaoh Psammetichus II an numpapto', at hay ninomnomda nin ya badangan nan i'Egypt dida an man'ug ay Nebuchadnezzar. Ya mid mapto' ya wan dengngol Nebuchadnezzar nan aat di nunhahapitandan amin ad Jerusalem at impa'ayagnah Zedekiah an numpapto' hinan mitingda ta inhingalna (ti immannung an immuy hi Zedekiah ad Babylon hidin 593 B.C. an nibaag hinan Jer. 51:59). Mu unat goh numbangngad hi Zedekiah hi ad Judah ya din'ugnah Nebuchadnezzar (Jer. 52:3), at hiyaat un hennag Nebuchadnezzar nan titindalunad Judah ta pa"ionda nan babluy hidi (Jer. 52:4-30).

27:6 Dan. 4:25.

§27:7 Heten hapit ya mabalin an nan holag di pohdonan ibaga. Natoy nan Alin hi Nebuchadnezzar hidin 562 B.C., ya numbino'ob'on di nipallog ay hiya: (1) nan Alin hi Amel-Marduk (562-560 B.C.; Jer. 52:31; II Ki. 25:27), ya (2) nan Alin hi Nergal-Shar-usar (560-556 B.C.), ya (3) nan Alin hi Labashi-Marduk (un duwa unu tuluy bulan di nun'aliana), ya (4) nan Alin hi Nabonidus (556-539 B.C.), ya (5) nan Alin hi Belshazzar (?-539 B.C.; Dan. 5:1-31).

*27:7 Hay ngadana ya hi Belshazzar an imbaluy nan Alin hi Nabonidus. Agguy tu'u inilay te"an di nun'aliana ti ni'dehhan ay amanan nun'ali, mu hay negpongana ya hidin October 29, 539 B.C. (Dan. 5:1-31).

27:16 Nan udumnan gina'un di Timplun Apo Dios ya nipiyuy ad Babylon hidin 605 B.C. (Dan. 1:1-2), ya nan udumna ya nipiyuy hidin 597 B.C. (II Ki. 24:13), ya nan udum ya nipiyuy hidin 586 B.C. hidin napa"ian nan Timplu (Jer. 52:17-23).

27:22 Na'at hidin 586 B.C.

§27:22 Na'at hidin 538 B.C. (Ezra 1:7-11).