26
Hay Nunhahapitandah Atondan Mamatoy ay Jesus
(Mk. 14:1-2; Lk. 22:1-2)
1 Unat goh nalpah an inulgud Jesus hanan amin ya inalinah din intudtuduwanay, 2 “Inilayu an un duway algaw di maluh at madatngan di gutud hi Punnomnoman tu'uh nan Namaliwan di Anghel Apo Dios hidin Tatagu,*Gapu ta Nisan/Abib 14 di algaw hi Punnomnoman hinan Namaliwan di Anghel Apo Dios hidin Tatagu at heden algaw ya Nisan/Abib 12 (unu March-April hinan calendar tu'u). ya Ha"in an Imbaluy di Tagu ya hiyah ne goh di gutudnah adpapa' ta ilanhaa' hinan krus.”
3 Ya na'amung din a'ap'apun di papadi ya din udumnah nan a'ap'apun di Hudyuh nan ongol an abung di Nabagtun Padin hi Caiaphas,†Hiyay Nabagtun Padih din 18-36 A.D., ya inahawana nan babain imbaluy Annas an oha goh an Nabagtun Padih din 6-15 A.D. (makulug ahan an paniaw hi un waday duwah matagun Nabagtun Padi; Jn. 18:13). 4 ya inyohhadan nunhahapit hi atondan mampap an mamatoy ay Jesus ta mid ah ohah manginnila. 5 Ya inaliday, “Adi tu'u epto' hinan gotad di pampapan tu'un Hiya ti ini ya gumuluda nan tatagu!”
Hay Nangihiitan din Babaih Nanginan Lanan Danum hi Ulun Jesus
(Mk. 14:3-9; Jn. 12:2-11)
6 Immuy da Jesus hidid Bethany hi abung Simon an din napalla' hidin hopapna.‡Agguy na'ulgud hinan Hapit Apo Dios di aat nan nundoghanah palla' hidin hopapna. 7 Ya wada han babain immuy ay Hiya, ya inodnana han mumpaha' an alewahhang an ngadanay alabaster an nittuy lanan nabangluy hunghungnan na'angngina. Ya unat goh din angananda ya inhiitnah ulun Jesus.
8 Ya tinnig din intudtuduwan Jesus heden inatna, ya ma'ahhingaldan inaliday, “Adyu'a goh an unmu inam'amhan! 9 Ya gulat ta mila'uh ne at ongol di pihhuh la'unah mibadang hinan nun'awotwot!”
10 Ya ininnilan Jesus henen inalida, at inalinan diday, “Goh ta amuyuanyuh nen babai? Ti ma"aphod henen inatnan Ha"in 11 ti nan nun'awotwot ya wagwadadan da'yu damdama,§Deut. 15:11. mu Ha"in ya awniat mi'ida' ay da'yu. 12 Ya manu ay inhiitnah nen bangbanglun Ha"in ya ta idadaanay odol'uh ilubu'a'. 13 At adiyu al'alliwan heten alyo' ay da'yu, ti wa ay ta ma'ulgud nan Tugun'uh an amin hi alutaluta ya heten inat te han babai ya ma'ulgud goh ta adi ma'aliwan henen inatna.”
Hay Na'at hidin Atlunah din Hopap di Simana Santa*Na'at hidin Nisan/Abib 13, 30 A.D. hinan Gutud di Nipaligligatan Jesus.
(Mk. 14:10-11; Lk. 22:3-6)
14 Immuy din ohah nan himpulu ta duwan intudtuduwan Jesus an hi Judas Iscariot hinan a'ap'apun di papadi, 15 ya inalinan diday, “Gulat ta ibaag'uy awadan Jesus ta way atonyun mampap ay Hiya ya hay idatyuh lagbu'?” At indatandah tulumpuluy palatan silver.†Hiyah ne balul di ohan himbut (bahaom nan footnote di Zech. 11:12). 16 Ya nete"an den algaw ya tigotigonay mid do'ol hi tatagu ta hiyay pangituduwanan Jesus ta dapoponda.
Hay Na'na'at hidin Opatnah din Hopap di Simana Santa‡Na'at hidin Nisan/Abib 14, 30 A.D. hinan Gutud di Nipaligligatan Jesus.
Hay Ne"anan Jesus hidin Intudtuduwana
(Mk. 14:12-26; Lk. 22:7-23; Jn. 13:21-35; I Cor. 11:23-25)
17 Nadatngan di hopap di algaw hi Behtan di Agguy Nabino'bo'an an Tinapay§Ta"on un hay Nisan/Abib 15-21 di ustuh algaw ten behta mu hidin amatagun Jesus ya iniddumday Nisan/Abib 14 an nan Behtan di Punnomnoman hinan Namaliwan din Anghel Apo Dios ay dida ta hiyay ma'alih Daan ti nangandah nahdom hi 14, mu 15 damdama ti nete"ay balbalun algaw ay didan Hudyu. At henen algaw ya Nisan/Abib 14. ya immuy din intudtuduwan*Hay ngadanda ya da Peter ay John (Lk. 22:8). Jesus ay Hiya, ya inaliday, “Hay pangidadaananmih panganan tu'uh tun Punnomnoman tu'uh din Namaliwan di Anghel Apo Dios hinan Tatagu?”
18 Ya inalinan diday, “Umuy ayud Jerusalem ta alyonyuh nan lala'ih di, Hay inalin nan Apu tu'u ya magadyuh di gutudna, at waday ma'at ay Ha"in. At hiyanan umali amih nan intudtuduwa' an mangan hituh abungyu eten gutud di Punnomnomanmih din Namaliwan di Anghel Apo Dios hinan Tatagu.”
19 At immuyda din intudtuduwana an inunuddah den inalin Jesus ta indadaanday onondan de han gutud di Punnomnomandah din Namaliwan di Anghel Apo Dios hinan Tatagu.
20 Ya unat goh napuyaw ya na'ubung da Jesus ya din himpulu ta duwan intudtuduwanah din lamehaan ta nanganda. 21 At heden nangananda ya inalin Jesus di, “Umannung an waday ohan da'yuh mangitudun Ha"in ta dapopona'.”
22 Ya ma'allungdayada din intudtuduwana, ya way ohan didaan inaliday, “Apu, bo'on ahan ha"in!”
23 Ya inalinan diday, “Ihnay mi'hiwhiw ay Ha"in hinan duyu' an hiyay mangitudun Ha"in ta dapopona'.†Hinan ugalin di Hudyu ya Arabo ya wa ay ta me"andah nan ohan tagu ya hay pohdonan hapiton ya diday nahamad an ligwada, at mid di atondah nappuhin hiya. Mu ta"on un ne"an hi Judas ay Jesus mu inatnay na"appuhin Hiya damdama an agguy niyunnudan hinan ugalida. 24 At Ha"in an Imbaluy di Tagu ya umannung an patayona' ti hiyah ne inalin din impitudo' Apo Dios hidin penghana.‡Isa. 53:3-12. Mu mahmo' henen tagun mangitudun Ha"in! Od'odolnay un agguy nitungaw!”
25 Ya himmapit hi Judas an nan mangitudun Hiya, ya inalinay, “Apu, undan ha"in di mangitudun He"a?”
Ya tembal Jesus an inalinay, “Oo, he"a.”
26 Ya heden nangananda ya innal Jesus din tinapay, ya nunluwalun Apo Dios ta endenolnan Hiya, ya inupe'upengna, ya impiyapongnah din intudtuduwana, ya inalinan diday, “Ononyuh te ti hiyah te umat hinan odol'u.” 27 Ya unat goh inandah den tinapay ya innalnay ohay howo' hi bayah, ya nunluwalu goh ay Apo Dios ta endenolnan Hiya, ya indatnah din intudtuduwana ta inib'ibbanhandan ininum. Ya inalinan diday, “An amin ayu ya inumonyu 28 ti hiyah te umat hinan dala', ya hay dala' di mangipa'annung hinan ni'tulagan Apo Dios hinan tataguna ti umayuh di dala' ta way aton di bahol nan do'ol an tatagun ma'aliwan. 29 Hay alyo' ay da'yu ya adi' ipidpidwan uminum hi bayah ta nangamung eden algaw hi iddumanyun Ha"in hinan Pumpapto'an Ama, ya henen algaw ya umannung an mi'yinuma' ay da'yu.”
30 Ya ingkantaday pangedenolandan Apo Dios,§Ta"on ad ugwan ya nan Hudyu ya ikantaday Psa. 115:1-118:29 hi alpahan di panganandah nan Behtan di Namaliwan nan Anghel Apo Dios hinan Hudyuh din Penghana. at pimmitawda ta immuydah nan Duntug an Olibo.
Hay Nangalyan Jesus hi Pangihautan Peter ay Hiya
(Mk. 14:27-31; Lk. 22:31-34; Jn. 13:36-38)
31 Inalin Jesus hinan intudtuduwanay, “Ad ugwan an mahdom ya taynana' ti lumayaw ayun amin, ti hay impitudo' Apo Dios ya inalinay,
Ha"in an hi Apo Dios ya patayo' nan mumpahtul
ta miwa'at an amin nan kalniluna.*Zech. 13:7.
32 Mu hidin amahua' ya mahhuna' an umuy ad Galilee ta hidiy panoda' ay da'yu.”
33 Ya tembal Peter an inalinay, “Ta"on hi un da'a taynan hitun udumnan i'ibba' hi un way ma'at ay He"a mu ha"in ya adi da'a ahan taytaynan!”
34 Ya inalin Jesus ay hiyay, “Umannung an ihautana' hi mumpitlu ti alyom di agguya' inilan he"a ya un tumalanu nan awitan ad ugwan an mahdom.”
35 Mu tembal Peter an inalinay, “Ta"on hi unna' mi'yatoy ay He"a mu adi' damdama He"a ihautan, at adi' alyon di agguy da'a inila!” Ya an amindan intudtuduwana ya umat hina goh di nangalida.
Hay Nunluwaluan Jesus hidih nan Galden an Gethsemane
(Mk. 14:32-42; Lk. 22:39-46; Jn. 18:1)
36 Immuy da Jesus ya din intudtuduwanah nan lugal an ngadanay Gethsemane,†Hay pohdonan ibaga ya nan pamayuan hi olibo ta bumuhu' di lana. Ya ipa"elnay aton Jesus ad Calvary ti paddungnay ibayun Apo Dios nan odol Jesus ta ay ihunay bumuhu' di dalana ta mabaliwan di tatagu. ya inalinan diday, “Umbun ayuh tu ta bumataana' an munluwalun Apo Dios.” 37 Ya initnudna da Peter ya din duwan imbaluy Zebedee. Ya unat goh nahligda ya ente"anan munlungdaya ti munha'it hi punnomnomana. 38 Ya inalinan diday, “Ma'allungdayaa', ya paddungnay iyatoy'uh te han nomnomo', at mihina ayuh tu ta mi'tu'al ayun Ha"in.”
39 Ya immuy hinan pangngelna, ya inluppulupnah nan lutan nunluwalun Apo Dios an inalinay, “Ama, un ay ni' mabalin ya adim iyabulut han ipaligligata'. Mu hay pohdom di ma'at an bo'on hay pohdo'.”
40 Unat goh numbangngad hidin awadan din tulun intudtuduwana ya nonollo'da. Ya inalinan da Peter di, “Undan adi ayu pa"edpol an mi'tu'al ay Ha"in hi ta"on un ohay olas? 41 At mi'tu'al ayu ta munluwalu ayun Apo Dios ta way atonyun adi mitudul! Inila' an pohdonyun unudon nan inali', mu ma'ameh di odolyu.”
42 Ya numbangngad goh an nibataan, ya nunluwalun Apo Dios an inalinay, “Ama, wa ay ta mahapul an ma'at henen punligligata' ya nangamung'a ta hay pohdom di ma'unud.”
43 Ya unat goh numbangngad ya nonollo'da goh din intudtuduwana ti ma"ama"aliy enlo'da.
44 At tinaynana goh dida ta immuy nunluwaluh pitluna, ya din inalinah hopapnay impidwanah inali. 45 Ya numbangngad goh hidin awadan din intudtuduwana, ya inalinan diday, “Un ayu dan hay momollo'? Te an Ha"in an Imbaluy di Tagu ya ad ugwan di gutud hi pampapan nan linala'in nun'appuhiy nomnomdan Ha"in. 46 At tuma'dog ayu ta umuy tu'u ti na'uy han mangitudun Ha"in ta dapopona'.”
Hay Nampapandan Jesus
(Mk. 14:43-52; Lk. 22:47-53; Jn. 18:1-11)
47 Otog di punhaphapitan Jesus ya nidatong da Judas an ohah nan himpulu ta duwan intudtuduwana. Ya nitnudda din do'ol an tatagun numpunhanggap ya numpumpang'ul an hennag din a'ap'apun di papadi ya din udumna goh an a'ap'apun di Hudyu. 48 Mu hinunnan Judas an nangalih atona ta panginnilaandah nan tagun dapopondan inalinay, “Nan ungnguo' di Hiyay dapoponyu.” 49 Ya neheggon hi Judas ay Jesus, ya inalinay, “Maphod an nahdom ay He"a, Apu!” Ya inungnguna Hiya.
50 Ya inalin Jesus di, “Ibba', atom nan pohdom an aton.” At immuy din ni'yibban Judas, ya dempapdah Jesus.
51 Ya ay mannu'nut din ohah nan ni'yibban Jesus hi hanggapna, ya impalangna, ya hay ingan din himbut nan Nabagtun Padiy napalang. 52 Ya inalin Jesus ay hiyay, “Eh'otmuy hanggapmu ti hay pumatoy hi hanggap ya hiya goh pamatoydan hiya. 53 Undan alyom hi un mahapul an he"ay mamaliw ay Ha"in? Gulat ta pohdo' an mumpabadang at ibaga' ay Ama ta honogonay himpulu ta duway pampun hi a'anghelnan bumadang ay Ha"in.‡Nan ohan pampun hinan iRome ya 6,000 an tindalu, at 12 X 6,000 = 72,000 an a'anghelna. 54 Mu hay aton mah din impitudo' Apo Dios hidin penghanan mipa'annung hi un'u aton hina?”
55 Ya ni'hapit hi Jesus goh hinan do'ol an tatagun immali an inalinay, “Mid mapto' ya alyonyuan unna' adi mangngol ti hiyaat unyu pun'odnan di hanggap ya pang'ulyun umalin mampap ay Ha"in. Mu abigabigat ya ni'yibuna' ay da'yu an muntudtuduh nan Timplun Apo Dios ad Jerusalem, ya agguya' dempap. 56 Mu ma'at hanan amin ta mipa'annung din intudo' nan propetah din penghana.”§Isa. 53:1-12. Ya tinaynan din intudtuduwana Hiya ti numpangalayawda.
Hay Nanumalyaan nan Konsehal*Unu Sanhedrin. Dida ya umat hinan Supreme Court di Hudyu. Jesus
(Mk. 14:53-65; Lk. 22:66-71; Jn. 18:19-24)
57 Din nampap ay Jesus ya inyuydah abung din Nabagtun Padin hi Caiaphas di ngadana ti hidiy na'amungan din muntudtuduh nan Uldin ya din udumna goh an a'ap'apun di Hudyu. 58 Ya nibabataan hi Peter an nangun'unud ay dida ta nangamung hi un immatam hinan gettaw di abung din Nabagtun Padi, ya himmigup, ya ni'yibun ay daden mun'ad'adug ta innilaonay ma'ma'at. 59 Ya manama' din a'ap'apun di papadi ya an amin din Konsehal hi layah an ulgudon nan tatagu ta way pangidalatandan mamatoy ay Hiya. 60 Ya do'olday immalin mumpunlayah, mu agguy damdama inumday inulguddah layah hi pangidalatandah pamatayandan Hiya. Ya la'tot ya wa din duwan munlayah an immali, 61 ya inaliday, “Heten tagu ya inalinay, Olog'un mama'ah hinan Timplun Apo Dios an pundayawan tu'u, mu un tuluy algaw at ha"ado' goh.”†Pinikuday inalin Jesus hi Jn. 2:19.
62 Ya timma'dog din Nabagtun Padi, ya inalinan Jesus di, “Undan adim tobalon henen inalin daten duwan ihtigu? Hay pambalmuh aatna?” 63 Mu immu'ugong hi Jesus.
Ya inalin goh din Nabagtun Padiy, “Mandalo' He"a ta ibaagmuy un He"ay Alin Pento' Apo Dios an Imbaluyna, ya adi'a munlayah ti donglon Apo Dios an adi matmattoy.”
64 Ya inalin Jesus di, “Immannung nan inalim.” Ya intuluy Jesus an himmapit ta imbaagnay intudo' din ohan propetan inalinay, “Mu adi madnoy at
Ha"in an Imbaluy di Tagu ya tigona' an umbun hinan tronon di nabagtun mumpapto' hi appit di agwan Apo Dios an me'gonan,
at mumbangngada' an middum hinan bunut ad daya.”‡Dan. 7:13.
65 Ya henekhek§Mu paniaw hinan Nabagtun Padin maneknek hi lubungna (Lev. 10:6; 21:10). din Nabagtun Padiy lubungna ti alyonay un nappuhih nen inalin Jesus. Ya inalinah din tataguy, “Ten un umipabohol nan nangalinan adina e'gonan hi Apo Dios ti inalinay un Hiyay Imbaluy Apo Dios! Ammunana mahkay hi ihtigu ti ten dengngolyuy inalina! 66 At hay nomnomonyu mah?”
Ya inaliday, “Mapatoy ti nabaholan!”
67 Ya tinukpaanday angahna, ya nunhuntukda Hiya, ya tinapa' di udumna goh, 68 ya inaliday, “Hay ngadan di nanapa' ay He"ah un immannung an Ali'an Pento' Apo Dios?”
Hay Nangihautan Peter ay Jesus
(Mk. 14:54, 66-72; Lk. 22:54-62; Jn. 18:12-18, 25-27)
69 Inumbun hi Peter hinan gettaw. Ya immuy han tagalan babain hiya, ya inalinay, “He"ay ohah ibban Jesus an iGalilee!”
70 Mu inhaut Peter an dengngol an amin din tatagun wah din neheggon ay hiya, ya inalinay, “Mid inila' enen alyom!”
71 Ya immuy hi Peter hinan pantaw, ya wah di goh han ohan babai.*Hay ustuh nangibaag ay Peter? Intudo' Matthew hitu an hiyay oha goh an babai, mu intudo' Mark an hiyay nahhun an babain nangibaag ay Peter (Mk. 14:69), ya intudo' Luke an hiyay lala'i (Lk. 22:58), ya intudo' John an hay numbino'ob'on an himbut di nangibaag (Jn. 18:25). Hay tobalna ya didan amin ti do'olday himbut an nun'aniduh di. Ya unat goh tinnigna hiya ya inalinah nan tatagun wah di, “Heten tagu ya ibban Jesus an iNazareth!”
72 Ya inhautna goh an inalinay, “Ihapata' hinan ngadan Apo Dios an agguy'u inilah nen tagu!”
73 Ya un na'amtang ya immuy din udumnan tatagun Peter, ya inalidan hiyay, “Immannung kan an oha'ah din niddum ay Jesus ti ma'immatunan hinan panaphapityu!”
74 At inalin Peter di, “Ta"on un'u patayon di odol'u mu umannung an agguy'u innilah nen tagu!”
Ya otog di punhaphapitana ya timmalanu din awitan. 75 Ya ninomnom Peter din inalin Jesus an inalinay, “Ihauta' hi mumpitlun he"a ya un tumalanuy awitan.” Ya nakak hi Peter, ya limmugwalugwa.
*26:2 Gapu ta Nisan/Abib 14 di algaw hi Punnomnoman hinan Namaliwan di Anghel Apo Dios hidin Tatagu at heden algaw ya Nisan/Abib 12 (unu March-April hinan calendar tu'u).
†26:3 Hiyay Nabagtun Padih din 18-36 A.D., ya inahawana nan babain imbaluy Annas an oha goh an Nabagtun Padih din 6-15 A.D. (makulug ahan an paniaw hi un waday duwah matagun Nabagtun Padi; Jn. 18:13).
‡26:6 Agguy na'ulgud hinan Hapit Apo Dios di aat nan nundoghanah palla' hidin hopapna.
§26:11 Deut. 15:11.
*26:13 Na'at hidin Nisan/Abib 13, 30 A.D. hinan Gutud di Nipaligligatan Jesus.
†26:15 Hiyah ne balul di ohan himbut (bahaom nan footnote di Zech. 11:12).
‡26:16 Na'at hidin Nisan/Abib 14, 30 A.D. hinan Gutud di Nipaligligatan Jesus.
§26:17 Ta"on un hay Nisan/Abib 15-21 di ustuh algaw ten behta mu hidin amatagun Jesus ya iniddumday Nisan/Abib 14 an nan Behtan di Punnomnoman hinan Namaliwan din Anghel Apo Dios ay dida ta hiyay ma'alih Daan ti nangandah nahdom hi 14, mu 15 damdama ti nete"ay balbalun algaw ay didan Hudyu. At henen algaw ya Nisan/Abib 14.
*26:17 Hay ngadanda ya da Peter ay John (Lk. 22:8).
†26:23 Hinan ugalin di Hudyu ya Arabo ya wa ay ta me"andah nan ohan tagu ya hay pohdonan hapiton ya diday nahamad an ligwada, at mid di atondah nappuhin hiya. Mu ta"on un ne"an hi Judas ay Jesus mu inatnay na"appuhin Hiya damdama an agguy niyunnudan hinan ugalida.
‡26:24 Isa. 53:3-12.
§26:30 Ta"on ad ugwan ya nan Hudyu ya ikantaday Psa. 115:1-118:29 hi alpahan di panganandah nan Behtan di Namaliwan nan Anghel Apo Dios hinan Hudyuh din Penghana.
*26:31 Zech. 13:7.
†26:36 Hay pohdonan ibaga ya nan pamayuan hi olibo ta bumuhu' di lana. Ya ipa"elnay aton Jesus ad Calvary ti paddungnay ibayun Apo Dios nan odol Jesus ta ay ihunay bumuhu' di dalana ta mabaliwan di tatagu.
‡26:53 Nan ohan pampun hinan iRome ya 6,000 an tindalu, at 12 X 6,000 = 72,000 an a'anghelna.
§26:56 Isa. 53:1-12.
*26:56 Unu Sanhedrin. Dida ya umat hinan Supreme Court di Hudyu.
†26:61 Pinikuday inalin Jesus hi Jn. 2:19.
‡26:64 Dan. 7:13.
§26:65 Mu paniaw hinan Nabagtun Padin maneknek hi lubungna (Lev. 10:6; 21:10).
*26:71 Hay ustuh nangibaag ay Peter? Intudo' Matthew hitu an hiyay oha goh an babai, mu intudo' Mark an hiyay nahhun an babain nangibaag ay Peter (Mk. 14:69), ya intudo' Luke an hiyay lala'i (Lk. 22:58), ya intudo' John an hay numbino'ob'on an himbut di nangibaag (Jn. 18:25). Hay tobalna ya didan amin ti do'olday himbut an nun'aniduh di.