2
Hay Nitugun hinan Himba'an ad Ephesus
Ya inalina goh di, “Muntudo"ah nan anghel* Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel. an manalimun hinan kimmulug ad Ephesus ta alyom di:
Hiyah te inalin nan mangmangdon hinan pitun bittuan hi agwanan munle'le'od hinan awadan di pitun pangipattu'an hi hilaw an balitu'. Bahaom nan Rev. 1:13, 26. Inila' an amin di inatyu ti ene'edpolyuy ligat, ya inhihi'alyuy tamuyuh nunhulbianyun Ha"in. Ya inila' goh an agguyyu inunud nan tatagun alyonday unda apostoles mu bo'on ti hinanhananyu, at ininnilayun nappuhida ya ma'aladyahda. Ya ta"on hi un ayu naligatan hi tamuyu an dumalat ay Ha"in mu enedpolyu ta agguya' din'ug.
Mu hay adi' pohdon ay da'yu ya nan pamhodyun Hiyah ne agape hinan hapit di iGreece. Ha"in ya adi umat hidin hopapnah din kimmuluganyu. At mahapul an nomnomonyu ta adi mahkay umat hinay atonyu! At din pangatyu tuwalih din hopapnay inaynayunyu ti wa ay ta adia' unudon ya umalia' ta ano' nan pangipattu'an hi hilaw hina.§ Napa"ih ten himba'an ad Ephesus, ya mid ah kimmulug hidid ugwan ti inyabulut Apo Dios ta inabak nan Muslims dida. Umat goh hinay na'at hinan onom an i'ibbanan himba'an eden grupu. Mu ta"on un umat hinay alyo' mu immannung an waday denol'un da'yun dumalat di agguyyu namhodan hinan nappuhin ato'aton nan himpampun an mangunud ay Nicolas* Hete ya ohan kulton bimmuhu' hinan himba'an ad Ephesus an ente"an Nicolas, ya hay ngadan ten grupu ya Nicolaitans. Hay kulugonda ya mabalin anu an pundehhononday pangunudandan Kristu ya nan tudtudun nan dadan an nappuhin ugalida. Ti inhihi'aldan nangituduh aat di nangaliwan Jesus hinan bahol tu'u ti inaliday gapu ta na'aliwan an amin at okod tu'un mangat hinan malgom an pohdon tu'uh aton. Hiyaat unda goh dinayaw din dadan an bululda, ya inatda goh nan lumihog. an adi' damdama pohdon.
Da'yun waday ingana ya pa'addonglonyun amin di alyon nan Na'abuniyanan an Lennawan da'yun kimmulug hi ahimbahimba'an an inalinay, Nan tagun adina idinong di pangulugna an ta"on un malgom di ma'at ay hiya ya hiyay ma'alih nangabak, at hiyay pangidata' hinan biyangnan mangan hi bungan di ayiw an alpuwan di nitaguan hi awadan Apo Dios.”
Hay Nitugun hinan Kimmulug ad Smyrna
Inalina goh ay ha"in di, “Muntudo"ah nan anghel Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel. an manalimun hinan kimmulug ad Smyrna ta alyom di:
Hiyah te inalin nan Mi'id di Te"ana ya Mi'id di Pogpogna. Hiya din natoy, mu namahuan, at nen matagun inalinay, Bahaom nan Rev. 1:17-18. Inila' an maligligatan ayu ya nawotwot ayu, mu hay makulug ya adangyan ayu ti ongol di badang Apo Dios ay da'yu. Ya inila' nan nun'appuhin gun alyon nan tatagun Satanas hi aatyu. Didana nan mumpahiyan alyonday Hudyuda, mu mi'id di hulbina ti nun'appuhiy pangatda. 10 Donglonyuh te ti awniat munholholtap ayu, ya nan udum ay da'yu ya ipibalud nan tatagun Satanas. Mu adi ayu tuma'ot ti hiyah ne pampongdah anahamad di pangulugyun Ha"in, ya hay oha goh ya adi madnoy an paddungnay un himpuluy algaw ya anggay.§ Hay kulugon nan udum hi ibalinana ya na'uy an mun'a'alih nan Pumpapto'an di iRome nan himpulun nahayhaynod an nappuhin Caesar, ya nappuhida ti ipaligligatday kimmulug. Ya immannung an himpuluda ti adi middum nan duwan a'ali an da Nero (54-68 A.D.) ay Domitian (81-96 A.D.) ti nalpah an na'at unu na'na'at hidin gutud di nuntud'an Apostoles John: (1) nan Alin hi Trajon (98-117 A.D.), ya (2) nan Alin hi Hadrian (117-138 A.D.), ya (3) nan Alin hi Antoninus Pius (138-161 A.D.), ya (4) nan Alin hi Marcus Aurelius (161-180 A.D.), ya (5) nan Alin hi Septimius Severus (193-211 A.D.), ya (6) nan Alin hi Maximinus Thrax (235-238 A.D.), ya (7) nan Alin hi Decius (253-260 A.D.), ya (8) nan Alin hi Valerian (257-260 A.D.), ya (9) nan Alin hi Diocletian (284-305 A.D.), ya (10) nan Alin hi Gaberius (305-313 A.D.). Nan Alin hi Constantine an nihukat ay Gaberius ya numbalin hi Kristiano, at impadinongnay ipaligligatandah nan kimmulug, at nalpah mahkay eden gutud. At adiyu idinong di pangulugyun Ha"in an ta"on un hiyah ne dumalat hi atayanyu ti waday nitaguanyuh mi'id di pogpognah awadan Apo Dios.
11 At da'yun waday ingana ya pa'addonglonyuy alyon nan Na'abuniyanan an Lennawan da'yun kimmulug hi ahimbahimba'an an inalinay, Nan tagun adina idinong di pangulugna an ta"on un malgom di ma'at ay hiya ya hiyay ma'alih nangabak, at hiyay adi milahhin ay Apo Dios an hiyah ne nan alyondan miyadwan atayan.”
Hay Nitugun hinan Kimmulug ad Pergamum
12 Inalina goh ay ha"in di, “Muntudo"ah nan anghel* Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel. an manalimun hinan kimmulug ad Pergamum Heten siudad ya dadan an kapitulyun di Provinciad Asia. ta alyom di:
Hiyah te hapit nan waday matadom an hinalung hi timidnan Bahaom nan Rev. 1:16. 13 inalinay, Inila' an henen babluyyu ya paddungnay hiyay numbabluyan nan pumpapto'an Satanas.§ Bo'on kapitulyun di Provinciad Asia ya anggay ad Pergamum ti hiya goh di paddungnay kapitulyun den provinciah nan mamhod an mundayaw ay Caesar an nan alin numpapto' ad Rome an alyonday hiya anuy Dios. Mu ta"on un umat hina ya inila' an nahamad di pangulugyun Ha"in ti agguyyu indinong an ta"on unda pinatoy hi Antipas an ibbayun kimmulug an mangitudtuduh aat'u.* Hiyay hopap di napatoy an kimmulug hidih nan Provinciad Asia. Ya itudun nan nabayag an hudhud an inittuda hiyah nan ongol an kawalin hay gambang di niyamma, ya enetanda hiyah bunolna ta engganah din natayana. Ya na'at anuh din nun'alian Domitian (81-96 A.D.).
14 Hay adi' penhod ya wada nan i'ibbayun hay tudtudun Balaam di unudonda. Ti hi Balaam ya tinudtuduwanah Balak hi atonan mangitudtuduh pumbaholan nan tatagud Israel. Intudunay aton Balak ta ihapitana nan holag Israel ta ononda nan ma'an an ne'nong hi bulul ya ta atonday lumihog an umat hi umilugtapan. Num. 25:1-2; 31:16. 15 Ya wadada goh di i'ibbayun mangunud hi nun'appuhin itudtudun di himpampun an nangunud ay Nicolas. Bahaom nan footnote di Rev. 2:6 ta innilaom di aat ten kulto. 16 At muntutuyu ayu ta du'gonyu nan nun'appuhin ato'atonyu. Ti adiyu ay ya umalia' ta tun hinalung hi timid'uy pamatoy'uh nan mangat hi nun'appuhi.
17 At da'yun waday ingana ya pa'addonglonyuy alyon nan Na'abuniyanan an Lennawan da'yun kimmulug hi ahimbahimba'an an inalinay, Nan tagun adina idinong di pangulugnan ta"on un malgom di ma'at ay hiya ya hiyay ma'alih nangabak, ya hiyay pangidata' hinan ma'an an agguy na'innila, ya idata' goh hinan batun ma'appaha'§ Nan ma'ayagan hinan gotad unu nan udumnan ma"aphod an ma'at an umat hi behta ya nidat ay didan hinohha nan i"ittang an mumpaha' an batu ta hiyay paddungnay pahida ta wa ay ta ipattigday batuh nan mun'adug hi pantaw at waday biyangdan humigup ta mi'gotadda. Bahaom goh nan mehnod an footnote ta innilaom di udum hi aat ten batu. an nitud'an nan balbalun ngadan* Gapu ta nipa'ot hinan batuy ngadan nan ad batu an ma'ayagan at adi mabalin an midat hinan udum an mamhod an mi'gotad ta usalonda. an mi'id di udum hi nanginnilan anggay nan pangidata'.”
Hay Nitugun hinan Kimmulug ad Thyatira
18 Inalina goh ay ha"in di, “Itudo'muh teh nan anghel Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel. an manalimun hinan kimmulug ad Thyatira Nan siudad ad Thyatira ya it'ittang ay daten pitun siudad an nitudo' hi Rev. 1:11. ta alyom di:
Hiyah te inalin nan Imbaluy Apo Dios an hay matana ya umat hinan munggeladaw an apuy, ya hay hu'ina ya umat hinan humilin gambang.§ Bahaom nan Rev. 1:14-15. An inalinay, 19 Inila' an amin di ato'atonyu, ya nan pamhodyu,* Hiyah ne agape hinan hapit di iGreece. ya pangulugyun Ha"in, ya nan pange'edpolanyuh ligat di tamuyun dumalata'. Ya inila' goh an inyal'allanan maphod di pangatyud ugwan ya un din hopapna.
20 Mu hay adi' pohdon ay da'yu ya nan agguyyu nangipadinngan hinan nun'appuhin itudtudun nan babain hi Jezebel an inalinay un hiya ya propetan Apo Dios, ya wan agguy immannung. At hiyah ne dimmalat ya do'ol ay da'yun tatagu' di mangamangat hi lumihog an umat hi umilugtapan ya nun'a'anyuy ma'an an ne'nong hinan bulul. Hete ya ohan kulton bimmuhu' hinan himba'an ad Thyatira an ente"an Jezebel. Hay kulugon nan udum ya hiyah ne immannung an ngadan ten babai, mu alyon nan udum an bo'on ti hiyay babaih di an mi'yunnudan hinan na"appuhin ugalin nan Queen an hi Jezebel an ahawan nan Alin hi Ahab ad Israel (I Ki. 16:31; II Ki. 9:22, 30-37). At mid mapto'. 21 Ya hehennod'uy pangidinnganan nen ato'atona, mu adina pohdon an idinong. 22 At hay ato' ya idata' hi dogoh hi holholtapona an ta"on un nan mangun'unud enen itudtudunah unda adi muntutuyu ta idinongdah nen ato'atonda. 23 Ya an amin nan mangun'unud enen itudtudun Jezebel ya ipipatoy'u ta innilaon nan kimmulug ay Ha"in hi ahimbahimba'an an inila' di nomnom Hay immannung hi alyon ten hapit di iGreece ya batin an bo'on nomnom ti hiyah ne kinulug nan tataguh din amatagun Apostoles John hi awadan nan punle'nada. Hay ugalin di mumpaha' ad ugwan hi awadana ya nan puhu, ya hay ugalin di iYadyang ya nomnom. At ustuh ten nibalin an nomnom. ya hay aton di tagu. Ya awniat waday idat'uh lagbun di tatagun miyunnudan hi atonda.
24 Mu da'yun iThyatira an agguy nangun'unud eden mitudtudun pangat Satanas ya adi' idatan da'yuh numanomnomanyu. 25 Ya hay anggay hi punnonngonyu ya henen nahamad an pangulugyun Ha"in hi engganah tun pumbangngada'. 26-27 At nan tagun adina idinong di pangulugna an ta"on un malgom di ma'at ay hiya ya hiyay ma'alih nangabak, at hiyay pangidata' hinan biyangnan mumpapto' hinan abablubabluy an umat hi biyang'un indat Aman Ha"in. Ti inalin nan Hapit Apo Dios di,
Ya mi'id di mangameh ay Hiya,
ya mahapul an Hiyay ma'unud,
ya ag'agay pangabakanah nan nun'appuhin tatagu an umat hi aphi'an di lutan banga.§ Psa. 2:9.
Hiyah ne hinapitna. 28 Ya idat'u goh ay hiya nan bittuan an mamigat.* Gapu ta hi Jesu Kristuy umat hinan bittuan an mamigat (Rev. 22:16) at hay pohdonan hapiton ya midat ay hiyah Jesus.
29 At da'yun waday ingana ya pa'addonglonyuh ten alyon nan Na'abuniyanan an Lennawan da'yun kimmulug hi ahimbahimba'an!”

*2:1 Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel.

2:1 Bahaom nan Rev. 1:13, 26.

2:4 Hiyah ne agape hinan hapit di iGreece.

§2:5 Napa"ih ten himba'an ad Ephesus, ya mid ah kimmulug hidid ugwan ti inyabulut Apo Dios ta inabak nan Muslims dida. Umat goh hinay na'at hinan onom an i'ibbanan himba'an eden grupu.

*2:6 Hete ya ohan kulton bimmuhu' hinan himba'an ad Ephesus an ente"an Nicolas, ya hay ngadan ten grupu ya Nicolaitans. Hay kulugonda ya mabalin anu an pundehhononday pangunudandan Kristu ya nan tudtudun nan dadan an nappuhin ugalida. Ti inhihi'aldan nangituduh aat di nangaliwan Jesus hinan bahol tu'u ti inaliday gapu ta na'aliwan an amin at okod tu'un mangat hinan malgom an pohdon tu'uh aton. Hiyaat unda goh dinayaw din dadan an bululda, ya inatda goh nan lumihog.

2:8 Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel.

2:8 Bahaom nan Rev. 1:17-18.

§2:10 Hay kulugon nan udum hi ibalinana ya na'uy an mun'a'alih nan Pumpapto'an di iRome nan himpulun nahayhaynod an nappuhin Caesar, ya nappuhida ti ipaligligatday kimmulug. Ya immannung an himpuluda ti adi middum nan duwan a'ali an da Nero (54-68 A.D.) ay Domitian (81-96 A.D.) ti nalpah an na'at unu na'na'at hidin gutud di nuntud'an Apostoles John: (1) nan Alin hi Trajon (98-117 A.D.), ya (2) nan Alin hi Hadrian (117-138 A.D.), ya (3) nan Alin hi Antoninus Pius (138-161 A.D.), ya (4) nan Alin hi Marcus Aurelius (161-180 A.D.), ya (5) nan Alin hi Septimius Severus (193-211 A.D.), ya (6) nan Alin hi Maximinus Thrax (235-238 A.D.), ya (7) nan Alin hi Decius (253-260 A.D.), ya (8) nan Alin hi Valerian (257-260 A.D.), ya (9) nan Alin hi Diocletian (284-305 A.D.), ya (10) nan Alin hi Gaberius (305-313 A.D.). Nan Alin hi Constantine an nihukat ay Gaberius ya numbalin hi Kristiano, at impadinongnay ipaligligatandah nan kimmulug, at nalpah mahkay eden gutud.

*2:12 Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel.

2:12 Heten siudad ya dadan an kapitulyun di Provinciad Asia.

2:12 Bahaom nan Rev. 1:16.

§2:13 Bo'on kapitulyun di Provinciad Asia ya anggay ad Pergamum ti hiya goh di paddungnay kapitulyun den provinciah nan mamhod an mundayaw ay Caesar an nan alin numpapto' ad Rome an alyonday hiya anuy Dios.

*2:13 Hiyay hopap di napatoy an kimmulug hidih nan Provinciad Asia. Ya itudun nan nabayag an hudhud an inittuda hiyah nan ongol an kawalin hay gambang di niyamma, ya enetanda hiyah bunolna ta engganah din natayana. Ya na'at anuh din nun'alian Domitian (81-96 A.D.).

2:14 Num. 25:1-2; 31:16.

2:15 Bahaom nan footnote di Rev. 2:6 ta innilaom di aat ten kulto.

§2:17 Nan ma'ayagan hinan gotad unu nan udumnan ma"aphod an ma'at an umat hi behta ya nidat ay didan hinohha nan i"ittang an mumpaha' an batu ta hiyay paddungnay pahida ta wa ay ta ipattigday batuh nan mun'adug hi pantaw at waday biyangdan humigup ta mi'gotadda. Bahaom goh nan mehnod an footnote ta innilaom di udum hi aat ten batu.

*2:17 Gapu ta nipa'ot hinan batuy ngadan nan ad batu an ma'ayagan at adi mabalin an midat hinan udum an mamhod an mi'gotad ta usalonda.

2:18 Bahaom nan footnote di Rev. 1:20 ta innilaom di aat ten anghel.

2:18 Nan siudad ad Thyatira ya it'ittang ay daten pitun siudad an nitudo' hi Rev. 1:11.

§2:18 Bahaom nan Rev. 1:14-15.

*2:19 Hiyah ne agape hinan hapit di iGreece.

2:20 Hete ya ohan kulton bimmuhu' hinan himba'an ad Thyatira an ente"an Jezebel. Hay kulugon nan udum ya hiyah ne immannung an ngadan ten babai, mu alyon nan udum an bo'on ti hiyay babaih di an mi'yunnudan hinan na"appuhin ugalin nan Queen an hi Jezebel an ahawan nan Alin hi Ahab ad Israel (I Ki. 16:31; II Ki. 9:22, 30-37). At mid mapto'.

2:23 Hay immannung hi alyon ten hapit di iGreece ya batin an bo'on nomnom ti hiyah ne kinulug nan tataguh din amatagun Apostoles John hi awadan nan punle'nada. Hay ugalin di mumpaha' ad ugwan hi awadana ya nan puhu, ya hay ugalin di iYadyang ya nomnom. At ustuh ten nibalin an nomnom.

§2:26-27 Psa. 2:9.

*2:28 Gapu ta hi Jesu Kristuy umat hinan bittuan an mamigat (Rev. 22:16) at hay pohdonan hapiton ya midat ay hiyah Jesus.