No Manōma A Libro Dan Ar-āri
No Pakatonngan so Paytābwan no Nya Libro
Do nakadiman ni Āri Dabid, si Solomon a pōtot na, ki nachitādi a nayparin a āri no Israel. Si Solomon, ki maganay kan masīrib a āri. Iyaw nanyideb so kapatnek no Timplo do Jerosalem, kan āro naparin na para do kaganayan dan tawotawo na. Aran siraw tawotawo do matatarek a nasyon, ki nadāmag daw maynamot do kalatak na.
Do nakadiman ni Solomon, si Rehoboam a pōtot na, ki nachitādi a nayparin a āri. Ki si Jeroboam a asa opisyalis ni Solomon (1 Āri 11:26-40), nachiribīldi dya, ta kontraen naw no disisyon ni Āri Rehoboam a manglidyaliyat so tawotawo (1 Āri 12:16). Siraw tawotawowaw dyirad asa poho saw a trībo do ammyānan no Israel, ki pinidi da si Jeroboam a āri da. Ki siraw tawotawo dyirad trībo no Joda kan Benhamin do abagātan, ki minonot sa di Rehoboam a āri da. Dawa, no nasyon a Israel, ki naysyay a nayparin a dadwa nasyon. No nasyon do ammyānan, ki natawagan so Israel. No nasyon do abagātan, ki Joda. Tayisa nasyon, ki myan bōkod na a āri kan bōyot.
Do irahem no dadwa a libro dan ar-āri, naokom kāda āri sigon do kapodno na do Dyos. No maboya ta, ki siraw mapodno saw kan nanganohed, ki nagballīgi iyaw nasyon da. Ki an minonot sa dyirad didyosen kan dyi sa nanganohed do Dyos, didigraw myan dyira. Siraw ar-āri do ammyānan, ki naābak sa a tabo, ta marahet sa kan nanganohed saba do Dyos. Siraw āari do Joda, ki kadwan sa lang maganay kan nanganohed do Dyos.
Do Manōma a Libro Dan Ar-āri, myan saw propīta no Dyos a sitotored a nangballāag siras tawotawo a maynamot do kapagdāyaw da dyirad didyosen kan do dyi da kapanganohed do Dyos. No asa a magdindināmag a istorya, ki maynamot di Elyas do nakapachikontra naw dyirad papādi saw ni Baal do kapitalo 18.
No Naychakarwan no Nya Libro
No chimpo a nakāsa dan Israelita (1-11)
No pandan no kapagāri ni Dabid (1:1-2:12)
No kapagāri ni Solomon (2:13-11:43)
No chimpo a nakapaycharwa no pagāryan (12-22)
No kapachiribīldi dan trībo do ammyānan (12:1-14:20)
Siraw ar-āri dan Joda kan Israel (14:21-16:34)
Si propīta Elyas (17:1-19:21)
Si Ahab a āri no Israel (20:1-22:40)
Si Jehosapat no Jodah kan si Ahasyas no Israel (22:41-53)
1 Ar-āri
1
No Kamalkem Danaw ni Āri Dabid
Do nakataywara danaw no kamalkem ni Āri Dabid, aran naytatapid danaw ayob na, ki alit na a dyi dana a komohat inawan na. Dawa, siraw opisyalis naw, binata da dya a kon da, “Āpo āri, palobōsan mo pa yamen a maychichwas so birhin pa a balāsang a mangaywan dyimo. Machoknod pa dyimo tan dyi ka makbel.”
Do dāwri, naychichichwas sa do intīro a Israel so asa a mapintas a balāsang. Nadongso daw asaw a Sonammita*1:3 No Sonammita, ki yapo do sīcho a Sonem do tana no Issakar, kan abagātan a dayāen no idi a Nasaret. a mayngaran so Abisag, kan inyangay da di Āri Dabid. Taywaraw kapintas no nya a balāsang. Iyaw nangaywan di āri kan nachokchoknod pa dya, ki abaw pinarin ni āri dya.
No Kakey ni Adoniha a Magāri
Do dāwri, si Adoniha a anak da Āri Dabid kan Haggit,1:5 2 Sam. 3:4 ki inpangas naw bōkod na a inawan a kāna, “Yaken anchiw machitādi a āri.” Nangisagāna so logan saw a pachigobat kan nakakabalyo saw, as kan dadima poho a mahahakay a taga-bantay na a manmanma sa kan siraw logan naw a pachigobat. (Polos a dya pinaydabdab iya ni Āri Dabid a āmang na mana inyahes a kāna, “Āngo ta parinen mo nawri?” Si Adoniha, ki oyod a gwapo a mahakay, kan naiyanak a somarono di Absalom.)
Nachisarīta si Adoniha di Joab a anak ni Seroyas1:7 Si Seroyas, ki mabakes a kakteh ni Āri Dabid. 1 Kron. 2:16 kan di Abyatar a pādi, ki nakey sa minonot a somidong dya. Ki sa Sadok a pādi, si Benayas a pōtot ni Jehoyada, si Natan a propīta, si Simey, si Rey, kan siraw taga-bantayaw§1:8 Do Hebreo a chirin, ki “siraw mabibīleg a mahahakay”. ni Āri Dabid, ki nachonot saba di Adoniha.
Asa karaw, nangidāton si Adoniha siras karniro, tōro sa a bāka kan siraw napatabaw a orbon no bāka do logaraw a Bato a Sohelet*1:9 No chakey na batahen “Sohelet,” ki “Bato a Boday”. do masngenaw do akbod a En-rogel tan mamarin so pasken.1:9 Nya kaparin, ki parinen da do kapamatnek so āri. Sosohan da a simememeh kadwan saw a binyay. As no kadwan, ki sosohan daw partis lang no binyay, kan maipalōbos a kanen daw kadwan. Leb. 7:12-15 Ināwis na sa tabo kakakteh naw a mahahakay a pōtot ni Āri Dabid kan sira paw tabo opisyal saw ni āri a taga Joda. 10 Ki ināwis na saba sa Natan a propīta, Benayas, siraw taga-bantayaw ni āri mana si Solomon a kakteh na.
11 Do dāwri, nangay si Natan di Batseba a ānang ni Solomon, kan inyahes naw nya a kāna, “Nadngey mo abawri a si Adoniha a anak ni Haggit, ki nayparin a āri a dya chapatak ni Dabid a āpo ta? 12 Sichangori, an chakey mo a maisalākan kamo kan Solomon a anak mo, ki adngeyen mo bagbaga kwaya dyimo. 13 Ngay, kabelan mo mangay di Āri Dabid, kan ibahey mo nya a kon mo, ‘Mo āpo ko a āri, insapata mo abawri dyaken a pachirawatan mo a si Solomon a pōtot mo machitādi anchi dyimo a āri, kan maydisna anchi do trono mo? Āngo ta si Adoniha danayaw naybadiw a āri?’ 14 Anchan myan ka madama a machisarsarīta di āri, ki somdep akonchi, kan paneknekan konchiw ibahebahey mwaw.”
15 As dawa, nangay si Batseba do kwartwaw no āri. (Taywara danaw kamalkem ni āri, as madama a ay-aywanan ni Abisag a iyaw Sonammitaw.) 16 Nagrōkob si Batseba a magdāyaw do āryaw. Inyahes no āryaw dya a kāna, “Āngo chakey mo a akdawen?”
17 Tominbay si Batseba a kāna, “Āpo ko, insapata mo dyaken a pachirawatan mo do ngaran ni ĀPO a Dyos mo a si Solomon a pōtot mo machitādi anchi dyimo a āri, kan maydisna anchi do trono mo. 18 Ki sichangori, si Adoniha danayaw naybadiw a āri. As imom āpo ko a āri, ki chapatak mwabaw maynamot dya. 19 Nangidāton so āro a bāka, napataba saw a orbon a bāka, kan karniro saw. Ināwis na saw a tabo pōtot mo a mahahakay, si Abyatar a pādi, kan si Joab a komander no bōyot mo. Ki si Solomon a pachirawatan mo, ki ināwis naba. 20 Mo āpo ko a āri, nanayahen dan tabo a tawotawo a Israel kaipakatoneng mo sya an sino machitādi a maydisna anchi do trono mo. 21 An dyi mo pa ipakatoneng, as madas no kapachisyay mo, ki āngwan paybadiwen danchi yamen a manglilipot.”
22 Do kadama paw a maychiychirin ni Batseba do āryaw, nawara si Natan a propīta. 23 Naipakatoneng do āryaw a myan si Natan a propīta. Nangay si Natan do salapenaw no āri, as nakapagrōkob na do tana.
24 Binata ni Natan a kāna, “Mo āpo ko a āri, inbahey mo nawri a si Adoniha anchiw machitādi dyimo a āri, kan maydisna do trono mo? 25 Sicharaw, ki minosok kan nangidāton so āro a bāka, napataba saw a orbon a bāka, kan karniro saw. Ināwis na saw tabo pōtot mo a mahahakay, si Joab a komander no bōyot mo, kan si Abyatar a pādi. Madama sa a machihanghang dya, kan mangngēngengey a kon da, ‘Manayon pakono byay ni Āri Adoniha.’ 26 Ki ināwis naba yamen a pachirawatan mo kāda Sadok a pādi, si Benayas a pōtot ni Jehoyada, kan pachirawatan mwaw a si Solomon. 27 Mo āpo ko a āri, pinarin mori iyaw nya a aran dyi mo pa inpakatoneng dyirad opisyalis mo an sino anchiw machitādi a maydisna do trono mo?”
No Kapayparin ni Dabid si Solomon a Āri
28 Sinpangan na, binata ni Āri Dabid a kāna, “Tawagan nyo si Batseba a maybidi.” Dawa, somindep dana si Batseba, kan naytēnek do salapenaw no āri.
29 Insapata no āryaw dya a kāna, “Ta akmas kasigorādo no kasibibyay ni ĀPO a mangisalākan dyaken do tābo a pakalidyatan ko, 30 changori a araw tongpalen ko naw insapata kwaw dyimo do kachwaw do ngaran ni ĀPO a Dyos no Israel a si Solomon a anak monchiw machitādi dyaken a āri, kan maydisna do trono ko.”
31 Nagrōkob si Batseba do tana a magdāyaw do āri, as nakabata na sya a kāna, “Mabyay pakono a abos pandan si āpo ko a Āri Dabid.”
32 Pinatawag ni Āri Dabid sa Sadok a pādi, Natan a propīta, kan Benayas a pōtot ni Jehoyada. Do nakawara daw do salapen no āryaw, 33 binata na dyira a kāna, “Iyonot nyo opisyalis ko saw, kan pasakayen nyo si Solomon a pōtot ko do mismo kwaw a molo,1:33 2 Sam. 13:29 as yangay nyo do akbod a mayngaran so Gihon. 34 Do dawrinchiw padwan da Sadok a pādi kan Natan a propīta so lana do oho ni Solomon a mangipaboya so kapatnek nyo sya a ari no Israel. Anchan tayokaw nawri, ki alopan nyonchiw trompīta, as kaingēngey nyo sya a kon nyo, ‘Manayon pakono byay ni Āri Solomon!’ 35 Machisarono kamonchi dya do kangay naw a maydisna do trono kwaw a machitādi dyaken a āri, ta pinidi ko iya a mangitoray do Israel kan Joda.”
36 Initbay ni Benayas a pōtot ni Jehoyada do āryaw a kāna, “Maparin pakono komwan! Si ĀPO a Dyos ni āpo ko a āri, ki palobōsan na pakono nya a maparin. 37 Akma so nakaaywanaw ni ĀPO dyimom āpo ko a āri, komwan pakono kaaywan na si Solomon. Sidongan na pakono ni ĀPO si Solomon tan mabilbīleg paw kapagāri na kan di āpo ko a si Āri Dabid!”
38 Dawa, sa Sadok a pādi, si Natan a propīta, si Benayas a pōtot ni Jehoyada, siraw Keretita kan siraw Peletita,§1:38 2 Sam. 8:18; 15:18; 20:7, 23 ki minosok sa kan pinasakay da si Solomon do molwaw ni Āri Dabid, as kinayrayay da a nangay do akbod a Gihon. 39 Do nakawara daw do dāwri, inhap ni Sadok a pādi iyaw olongaw a yanan no lana no olibo a inyonot na a yapo do masantwanaw a tolda, kan pinado na do ohwaw ni Solomon. Tayokaw nawri, inalopan daw trompītaw, as nakaingēngey da syay a kon da, “Manayon pakono byay ni Āri Solomon!” 40 Tabo saw tawotawo daw, ki minonot sa dya a naybidi do Jerosalem a nagtoktokar so pīto kan nangngēngengey sa do soyot da. Do taywaraw a kalyak da, akmay makey a magon-gon iyaw tana.
41 Do nakatayokaw no nakapachipista da, sa Adoniha kan siraw tabo bisīta a myan dya, ki nadngey daw ariwāwa do syodadaw. As do nakadngeyaw ni Joab so ōnyaw no trompīta, inyahes na a kāna, “Na, āngo chakey a batahen no ariwāwa daya do syodadaya?”
42 Madama pa maychiychirin do nakawaraw ni Jonatan a pōtot ni Abyatar a pādi. Binata ni Adoniha a kāna, “Somdep ka, ta maikariw akma dyimo a tawo, syimpri mangyangay ka so maganay a dāmag.”
43 Initbay ni Jonatan di Adoniha a kāna, “Engga! Ta pinayparin danaw ni āpo ta a Āri Dabid si Solomon a āri. 44 Tinoboy naw sa Sadok a pādi, Natan a propīta, Benayas a pōtot ni Jehoyada, kan siraw Keretita kan siraw Peletita, kan pinasakay da si Solomon do molwaw no āri. 45 As sa Sadok a pādi kan Natan a propīta, ki pinado daw lana do ohwaw ni Solomon a pinayparin da a āri do akbod a Gihon. Yapo do dawri, somnonget sa a somnabat do syodadaya a mangngēngey do soyot da. As changori, machipagragragsak saw tawotawo do syodadaw. Nawriw madngey nyowaya ariwāwa. 46 Otro, naydisna danaw si Solomon do tronwaw. 47 As kan siraw opisyalis saw no āri, ki nangay sa a nangkablāaw di āpo ta a Āri Dabid a kon da, ‘Dyos mo pakono mapayparin so ngaran ni Solomon a malatalatak kan ngaran mo, kan payparinen na pakono a mabilbīleg paw kapagāri na kan do kapagāri mo.’ Do katri na, nagrōkob si Āri Dabid a nagdaydāyaw di Āpo Dyos, 48 kan binata na a kāna, ‘Madaydāyaw si ĀPO a Dyos no Israel a napayparin so pōtot kwaw a machitādi a maydisna do trono ko sichangori a araw, kan inpalōbos na pa a maboya ko.’ ”
49 Do dāwri, naychatetēnek sa a natarantaw tabo bisīta saw ni Adoniha, kan komnaro kāda asa a lomnongo do bōkod na a kwanan. 50 Ki do nakāmwaw ni Adoniha di Solomon, nayyayo do toldaw ni ĀPO, as kinemkeman naw sinan olong saw do altaraw a yanan a pagkamītan. 51 Naipakatoneng di Āri Solomon a namo dya si Adoniha, kan myan dwa altaraw a makakekemkem so mairot dyirad sinan olong saw a mangibahey sya a kāna, “Isapata pakono ni Āri Solomon dyaken a pachirawatan na sichangori a dyi na yaken a dimanen do ispāda.”
52 Binata ni Āri Solomon a kāna, “An ipaboya na a maikari a mahakay, ayket, masalid aba aran asa lang a boboh na. Ki an marahet maboya dya, ayket, machita a madiman.” 53 Inpahap ni Āri Solomon si Adoniha, kan inyosok da a yapo do yananaw no altar. Inyangay da di āri, kan nagrōkob si Adoniha a magdāyaw dya. Ki binata ni Solomon a kāna, “Somabat ka na do bahay mo.”

*1:3 1:3 No Sonammita, ki yapo do sīcho a Sonem do tana no Issakar, kan abagātan a dayāen no idi a Nasaret.

1:5 1:5 2 Sam. 3:4

1:7 1:7 Si Seroyas, ki mabakes a kakteh ni Āri Dabid. 1 Kron. 2:16

§1:8 1:8 Do Hebreo a chirin, ki “siraw mabibīleg a mahahakay”.

*1:9 1:9 No chakey na batahen “Sohelet,” ki “Bato a Boday”.

1:9 1:9 Nya kaparin, ki parinen da do kapamatnek so āri. Sosohan da a simememeh kadwan saw a binyay. As no kadwan, ki sosohan daw partis lang no binyay, kan maipalōbos a kanen daw kadwan. Leb. 7:12-15

1:33 1:33 2 Sam. 13:29

§1:38 1:38 2 Sam. 8:18; 15:18; 20:7, 23