Siraw Proberbyo
No Pakatonngan so Paytābwan no Nya Tolas
No nya libro, ki nakakpehan no matatarek a panyinyirin dan masisīrib a akmas Āri Solomon a pōtot ni Āri Dabid (1:1), si Agor (30:1-33), kan si Āri Lemwel (31:1-9). Siraw nya panyinyirin, ki manoroh so nainsirīban a kabibyay a makahwahok do tawo kan do Dyos.
Kāda panyinyirin, ki manyid tan maydamnay a matobidan, as kan nagistayan a malit a myan so kaparis a dadwa linya. An maypisa, myan tatdo mana apat. Myan saw panyinyirin a manahes mana mangbilin.
Siraw nyaw kadwan a klāsi mana arti da:
1. Mayengay chakey na batahen dadwa a linya. Chiban nyo do 6:4.
Palobōsan mwabaw makaycheh.
Penpenen mo mayreket.
2. Magkontraw chakey a batahen dadwa a linya. Chiban nyo do 15:8.
Iyaw dāton no marahet, ipsopsok ni ĀPO,
ki no dasal dan malinteg, nawriw chasoyot na.
3. Maypāngay chakey na batahen do linya 2. Chiban nyo do 24:13.
Anak ko, koman kas tagapolot no yokan, ta maganay.
As iyaw maytetdtedaw a yapo do bahay naw, ki matami so taham.
4. Myan gapwanan kan panongpalan. Chiban nyo do 14:14.
No tomadyichokod do kinalinteg, āpiten nanchiw maiparbeng dya,
as no maganay a tawo, magon-gonaan anchi sigon do pinarin na.
5. Myan “akma.” Chiban nyo do 6:23a.
Ta siraw nya saya bilbilin, akmay soho,
kan siraw nanawo, akma say sēdang.
6. Myan “maganaganay... kan.” Chiban nyo do 12:9.
Maganaganay sinsinan a tawo a myan so tobotoboyen
kan magpabigbigaw a tawo a magkiraos so bodek.
Siraw Kadwan a Inanawo No Proberbyo
1. Maynamot do Dyos. Chiban nyo do 2:6.
Ta si ĀPO, manoroh so kinasīrib,
kan yapo pa dyaw kapakatoneng kan kapakaāwat.
2. Kinasīrib. Chiban nyo do 3:15.
Mapatpateg kinasīrib kan alāhas.
Aba polos pachiyengayan na a chakey mo.
3. Kabibyay. Chiban nyo do 11:19.
No tawo a nāw na do malinteg a kabibyay, mabyay anchi,
ki no manglakat so marahet a kabibyay, madiman anchi.
4. Kinalinteg kan karahet. Chiban nyo do 13:6.
Iyaw no kinalinteg, aywanan naw masingpet a tawo,
ki no karahet, pakayapwan pakasdayan no maygaygatos.
5. Kapangdisiplīna. Chiban nyo do 3:11.
Anak ko, chahanyinyi mwabaw kadisiplīna dyimo ni ĀPO,
kan ipsok mwabaw kapaydabdab na dyimo.
6. Kapachimalāla. Chiban nyo do 2:16.
Kinasīrib, mapadichan dyimo do machikamalāla a mabakes,
do baket a dya mapodno a malalamōyot so kapaychirin.
7. Kasadot kan kapangoyaw. Chiban nyo do 19:15, 29.
Iyaw kasadot, manoroh so kapaynepdep,
as no dya maytarabāko, magkiraos so bodek.
Iyaw kadōsa, maisagāna dyirad mangoy-oyaw,
as kan kapagbāot do bokot dyirad abos arang.
Iyaw Masīrib a Tawo
No masīrib a tawo, ki nāw na mangpeh so kapakatoneng (10:14; 18:15). Ganāsen naw kapangadngey so pamagbaga (12:15), as kan mangrawat so kapangkosto (15:31). Pasoyoten naw inyapwan na (10:1; 15:20), kan chasoyot naw mangrawat so bilbilin (10:8), naten disiplīna no inyapwan na (13:1). Siaannad kan pachibawan naw karahet (14:16; 22:3). No masīrib a tawo, ki mabilbīleg kan panakabalin (24:5). Magāsat nya tawo a maychichwas so kinasīrib kan kapakaāwat (3:13).
No kapaychirin no masīrib, ki makapapya (12:18), mapakbod so kapakatoneng (15:2, 7), as kan chapatak naw mang-igpet so rida na (10:19).
No Tima No Nyaya a Libro
No tima no nyaya a libro, ki “sīrib.” Maybibidi a maboya nyo chirin a “sīrib” a akmas kinasīrib, masīrib, maypasīrib, kan nainsīriban. Kinasīrib, ki yapo di Āpo Dyos (2:6; 9:10; 15:33). Machirārayay kinasīrib do kapangdisiplīna kan kapakaāwat (1:2; 4:5). Mapatpateg kinasīrib kan alāhas (3:15). No kinasīrib, ki myan dyirad mangrawataw so pamagbaga (13:10), kan omyan do kapangtokto no myan so kapakaāwat (14:33).
Naychakarwan No Nya Libro
Pakatoneng (1:1-7)
No kaitan-ok so kinasīrib (1:8-9:18)
No maynamot mo solisog (1:8-19)
No kapangāwis no kinasīrib (1:20-33)
Siraw bindisyon a itoroh no kinasīrib (2:1-22)
No maganay a nanawhen (3:1-4:27)
No maynamot do kapagkasar (5:1-23)
Siraw abos arang a tawo (6:1-7:27)
No kapanawag no kinasīrib (8:1-9:18)
Siraw proberbyo ni Āri Solomon (10:1-29:27)
Siraw chirin daw da Agor kan Lemwel (30:1-31:9)
No maikari a kabahay a mabakes (31:10-31)
Siraw Proberbyo
1
Pakatoneng
1 Siraw nyaw proberbyo ni Solomon a āri do Israel a pōtot ni Āri Dabid.
2 Naitolas nya saya tan machinanawo tawotawo so kinasīrib kan kapangdisiplīna,
tan makaāwat sa so chirin saw no marahem a kapangtokto,
3 tan makananawo sa a maybibyay a nainsirīban,
makaparin sa so malinteg, kosto, kan dya mangitatārek so kapayngay da a tawo.
4 Naitolas paw nya saya tan manoroh so naisirīban a kapangtokto dan machononot
Masaw a manoroh so kapakatoneng kan kosto a kapangeddeng dan magtotobo.
5 As no masīrib, mangadngey pakono so nya saya proberbyo tan maypaypasīrib.
As no myan so kapakaāwat, makahap pakono so pamagbaga
6 tan maawātan naw proberbyo kan pangarīgan saw,
siraw panyinyirin kan kabonyi dan masisīrib.
7 Iyaw no kaanyib di ĀPO, ki siknanan kapakatoneng,
ki dyirad abos arang, chahanyinyi daw kinasīrib kan disiplīna.* 1:7Prob. 9:10; 15:33; 19:23
No Pamagbaga Dyirad Magtotobo
8 Anak ko, adngeyen mo kapangnanawo ni āmang mo,
kan syayen mwabaw innanawo ni ānang mo,
9 Paganayen daw katatawo mo a akmay arkos do oho mo,
kan bistyan daymo a akmay sāryo do lagaw mo.
10 Anak ko, an solisogen daymo no maygaygatos saya,
machi-on kaba dyira.
11 An batahen da a kon da, “Machangay ka dyamen.
Mangsaneb ta mangdiman so tawo.
On, manala ta so abos gatos!
12 Akma tay tanem† 1:12Do Hebreo a chirin, ki “Sheol” a Yanan Dan Nadiman. a manghamon dyira sibibyay,
kan simememeh a akmas gomchin saw do aridos no kadiman.
13 Makahap tanchi so āro a kīta no mabalor a warawara,
kan apnopnohen taw bahabahay ta so sinodib ta.
14 Dawa, machirāman ka na dyamen ah,
ta māsa ta na maydyira so nasodib ta saw.”
15 Anak ko, machangay kaba dyira.
Domakwang kaba do ayayaman da.
16 Ta no kokod da, mayyayo a mamarin so marahet,
kan igodes daw mangdiman.‡ 1:16Isa. 59:7; Rom. 3:15
17 Abaw sinpangan asdokaw a mapawkoy
an chichiban manomanokaw.
18 Siraw nyaya tawo, mangipākat sas mangdiman dyira,
kan mangsaneb so bōkod da a byay.
19 Komwan pachipandan no tabo a maāgom do kinaranggas.
On, mangabo so byay dan makahapaw so komwan.§ 1:19 Prob. 15:27; 1 Tim. 6:10
No Kapangāwis no Kinasīrib
20 Si Kinasīrib, mangagagay do kalsāda
kan mangngēngengey do plāsa saw.
21 Do kalkalsāda do kakpekpehan dan tawo, manawag si Kinasīrib.
Do asdepan no rowangan saw no syodad,* 1:21Sigon do dadakay dan Israelitaw, ki maydisna saw mamaistrowaw kan siraw masisīrib saw do masngen do rowanganaw no syodad da a mangnanawo tan masonong sa a dongswen an machitaw kinasīrib da. batahen na a kāna,
22 “Inyo a machononot, maypāngo pas kahay kadaw nyo a mononot?
Inyo a maoyaw, maypāngo pas kahay kasoyot nyo a mangoy-oyaw,
kan inyo a abos arang kapangipsok nyo so kapakatoneng?
23 An adngeyen nyo kapaydabdab ko dyinyo,
paglipyasen ko dyinyo no myan do aktokto ko,
kan ipakatoneng ko dyinyo chirin ko saya.
24 Tinawagan koynyo, ki intoltoleng nyo yaken,
kan intodah ko tanoro ko dyinyo, ki inkāso nyo aba yaken.
25 Maynamot ta innonolay nyo tabo a kapagbalākad ko,
kan chinaskeh nyo kapaydabdab ko dyinyo,
26 chamimyeng konchinyo anchan mangay dyinyo didigra.
Oyawen konchinyo do makaam-amak a domalapos dyinyo,
27 anchan machibāot dyinyo kalamidad a akmas makamwamomo a bagyo,
anchan asaken naynyo no didigra a akmas mayitaw a alipogpog,
kan anchan maychakābot kamo a mataranta kan mariribokan.
28 “Do dāwrinchi, tanyisan nyonchi yaken,
ki atbayen ko abanchi inyo.
Ikarigātan nyonchiw mangchichwas dyaken,
ki madongso nyo pabanchi yaken.
29 Maynamot ta inipsok nyo kapakatoneng,
kan pinidi nyo abaw kaanyib nyo di ĀPO,
30 as kan chinaskeh nyo pamagbaga ko,
kan intoltoleng nyo kapaydabdab ko dyinyo,
31 dawa, kanen nyonchiw asi no pinarin nyo,
kan mabsoy kamonchi do āpit no pangta nyo.
32 Ta chadiman danchin machononot kapachisiwal da do kinasīrib,
as no kaditā no kabibyay dan abos arang mangrārayaw dyira.
33 Ki no mangadngey dyaken, maybibyay a matalna,
kan matalēk dana a dya mananawa do didigra.”
*1:7 1:7Prob. 9:10; 15:33; 19:23
†1:12 1:12Do Hebreo a chirin, ki “Sheol” a Yanan Dan Nadiman.
‡1:16 1:16Isa. 59:7; Rom. 3:15
§1:19 1:19 Prob. 15:27; 1 Tim. 6:10
*1:21 1:21Sigon do dadakay dan Israelitaw, ki maydisna saw mamaistrowaw kan siraw masisīrib saw do masngen do rowanganaw no syodad da a mangnanawo tan masonong sa a dongswen an machitaw kinasīrib da.