Biyiluu bia Batumu
Kotili a mukaanda
Mukaanda wa Biyiluu bia Batumu, ni mukaanda wa mioolo wa sonuu Luka. Mu mukaanda a nde wa tsiomi, Luka atsuuyi ndila mu idiingi kia Yiisu, nha tsini a toto. Bu Yiisu ayeni ku yula (1.1-11), Yiisu a abwiba mu nyutu ya musunyi pe. Umatuu mu taanga dii, miyii mia nde a miabwimono nde mu misi mia musunyi pe. Mukaanda wa Biyiluu bia Batumu ni mukaanda wuli mu utsuu mu mbaandila libuundu la Kristo: Yiisu li nha kati a lo mu Muheebili a nde wuli mu usala mu miyii mia nde.
Mialeeli Luka ni mandaa ma moonyi, nde amoni buni bwabandii libuundu la Kristo nha kati a Bayuudayo (na tumu Peetero). Lo labaandii ku ngaanda ya Yeruselemi nha kati a Bayuudayo, tumake nha kati a mangaanda ma babali a Bayuudayo pe. Ma ngaanda me ni ma: Antioki, Korinto na Filipi. Luka atsuu ka mu tumu Pawuli mu midieenge mia nde mia nziaabisi a ndaa yimbwe. Nde abwatsuu mu libuundu lilinyati labwaani na mapasi, na bu latuyi ubiingi mu mapasi maa, mu bweese ba Muheebili a Pfumu.
Mukaanda wu amweese umata mu mbaandili buni buli ndukisini a mandaa (1.8):
– Mbaandila libuundu la tsiomi, ku Yeruselemi, nha mbisi a nziendila Yiisu ku yula (1.1—8.3)
– Ndaa yimbwe yatsiamii mu matsi ma bangooyi (8.4—12.25),
– Ndaa yimbwe yatsiamii mu matsi ma mu mukoo a mubu wa Mediterane natee ku Looma, ngaanda a mutini Sezare (13.1—28.31).
Mu nzisili na mu tsuyili a batumu, ndaa yimbwe ya yabini mu tsi yoosi. Mu mioosi mii, batumu bamweesi Yiisu kwaa baata boosi. Muheebili akisalila batumu, mu uduku Yiisu mu nzisili na mu biyiluu bia nde. Mandaa moosi ma bali mu utsuu mu mukaanda wu, ni mali mu umweese mbaandila nziaabisi a ndaa yimbwe ya Yiisu, kwaa boosi nha tsina toto lili baata.
1
Lilasina la Muheebili wa Ngira
1 Teofili, mu mukaanda a me wa tsiomi, me nasonii mioosi, mia baandii Yiisu uyiluu na uyiisi. 2 Tswaamini a iluumbu ki nde ahaati ku yula, mu litu la Muheebili wa Ngira, ahi mandongi ma nde, kwaa batumu ba nde ba asiooli. 3 Ku mbisi a likwa la nde, nde makulu amonii kwaa bo, ti nde li moonyi, mu biliimbi bialaa, nha mbisi a mapasi ma nde amoni. Mu maku mana ma biluumbu, nde amonii kwaa bo, na wabatsuyi mu mia tala Ipfumu kia Nziaambi. 4 Bu akidia na bo, nde wabaleeli ti: «A dipala mu ngaanda a Yeruselemi pe, ka dikebe lilasina la Taata, li beni diayuyi kwaa meeni. 5 Yowani abootii mu maamba, ka beni sa badibootuu mu Muheebili wa Ngira, nha mbisi a mwaana biluumbu hoolo.»
Yiisu ahaati ku yula
6 Batumu bakukini na Yiisu, bamufuuli: «Pfumu, buni mu taanga di we kaadiaasa ipfumu kia Iseraeli?»
7 Yiisu wabavutili: «A mia tala beni pe, mu uyaaba taanga di Taata akutu, mu litumu la nde makulu. 8 Ka beni sa diholo mifuri mia Muheebili wa Ngira ukaayira nha yulu a beni. Beni sa diba bambaangi ba me mu Yeruselemi, mu tsi ya Yuuda yoosi, na mu tsi ya Samaria, natee kwa suku tsi yoosi.» 9 Bu amani uleele maa, nde anaangii ku yula, na tuti lafuyi nde, nha misi mia bo. 10 Bu bakitala ku yula, ku Yiisu akiyene, babaala boolo bamonii kwaa bo, babalwaata bikutu biahembuu. 11 Bo baleeli: «Basi Ngalili, mu ima dili mu uhama mu utala isooso ku yula? Yiisu wuu, wu Nziaambi anaangili ku yula nha kati a beni, sa avutuu weti bu beni dimoni nde mu uyene.»
12 Bu basiisi mulaanda a Olive, mu iteesi kia helape kilometere mosi, bo bavutii ku Yeruselemi. 13 Bu batoori ku Yeruselemi, bo bahaati ku itsuru kia nzo kia ku yulu. Kuu, ku bali na ipfu kia uvuutunu, kwali: Peetero, Yowani, Yaki, Andere, Filipo, Toma, Baritelemi, Mataayi, Yaki mwaana Alife, Simooni muzeloti*muzeloti Mbiindili mukali a tsi, watoono tsi a nde, wu udwaanina tsi a nde. na Yuuda mwaana Yaki. 14 Boosi mu itwaari bahami, mu likuundu, na Bakaasa na Mari nguu a Yiisu na baana banguu ba Yiisu.
Matiasi basooli nha mbuu a Yuuda
15 Mu biluumbu bii, litaanga la babali bakukunu bali iteesi kia kama na maku moolo ma baata. Peetero atemini nha kati a baana ba nguu, na aleeli: 16 «Baana ba nguu ba me, aba bwafwaana ti ma Basonuu ma Ngira mayilimi mbii bwaleeli Muheebili wa Ngira, mu munywa a Daavidi, wa kwitsuu mu Yuuda. Ni nde wa kitii mubiti a baa, ba bakaangi Yiisu. 17 Nde beeri mosi mu litaanga la bisi, na nde asiali isala imoosi na bisi. 18 Bu amani usuumbu tsiee mu mboongo di bafuti nde diasumuu, nde apatii na moonyo apasii, na misopo mia nde miatsiamii. 19 Ndaa yii yayabini kwa baata boosi mu Yeruselemi. Ni mubuu tsiee yii bati yo mu ndaa a bo: “Akeledama” mbiindili ti “tsiee ya makila.” 20 Ka basonuu mu mukaanda Mikuunga:
“Nyaala nzo a nde yiba yi babwoongolo,
na muutu so moosi a nyaala udiaala mu yo.”
Na basonuu ka:
“Muutu mukimi aholo isala kia nde✡Mkg 69.26; 109.8.”
21-22 Bwafwaana ti, mosi aba mbaangi itwaari na bisi, mu tsimbilili a Pfumu Yiisu mu babakwa. Muutu wuu afwaana uba wakidieenge na bisi, mu taanga dioosi di Pfumu Yiisu akiyene nha kula bisi, umatuu bu Yowani abootii Nde, natee mu iluumbu ki Nziaambi, anaangili Nde nha kati a bisi, mu uyene ku yula.»
23 Bo batemisi na bamweesi baata boolo: Yoosefi wubakita Barisabase, uli kuumbu ya ubili Yusitusi, na Matiasi. 24 Tumake bakuundi kwaa Nziaambi mbii bu: «Pfumu, we wayaaba mitimi mia baata boosi, mweese mu bo baboolo na we siooli, 25 paa ti nde aholo mbuu mu isala kia batumu, yi Yuuda asiisi mu uyene ku mbuu yafwaana kwaa nde.» 26 Bo bati ipaa nha kati a bo, na ipaa kiabwi nha yulu a Matiasi, wu babweesi nha tso a batumu kuumi na mosi.