Hesu Cristo rehegwa nhe'ẽ porã
Lucas remimombe'ukwe
o evangelho de Lucas
1
Onhypyrũ ohai-vy onhe'ẽ Lucas
1-2 Mba'éixa pa, Teófilo? Xe, Lucas, ahai-ta ko kwatia-rehe xe nhe'ẽ nde-vy gwarã. Hesu Cristo rehegwa nhe'ẽ ahai-ta nde-vy, Teófilo. Oĩ-ma Hesu Cristo rehegwa kwatia nhe'ẽ gwĩ ambue kwéry ohai va'ekwe. Hesu rerakwã, mbava'e tipo ojapo araka'e ore pa'ũ-rupi ha'e kwéry kwatia-rehe omoĩ va'ekwe. Hesu irũgwe kwéry ohexapa araka'e hembiapo, ohendu ave araka'e hemimombe'u, ha omombe'u mbe'u araka'e ojehegwa nhe'ẽ porã. Aipo ramo inhirũgwe omombe'u jevy ramo hesegwa nhe'ẽ, henduháry kwatia-rehe omoĩ va'ekwe gwemiendukwe.
3 Ha xe katu, xe ave anhomongeta va'ekwe Hesu irũgwe kwéry ndive. Heta Hesu rehegwa nhe'ẽ aikwaase-gwi aporandu randu íxupe kwéry hesegwa nhe'ẽ-rehe. Aikwaa porãve hagwã aporandu randu aiko-vy va'ekwe íxupe kwéry. Omombe'upa va'ekwe xe-vy. Hexahare remimombe'ukwe ahai kuri nde-vy ko kwatia-rehe. 4 Hesu rerakwã nhahendu meme-ma va'ekwe. Eremonhe'ẽ-ma rire ko kwatia, hesegwa nhe'ẽ anhetegwa ete ereikwaa va'erã. Ere arã “Omombe'u porã xe-vy Hesu rehegwa nhe'ẽ”.
Nhandejáry omondo gwembigwái omombe'u hagwã Zacarias-pe ta'yryrã-rehe
5 Herodes oime ramo mburuvixagwasu judeu kwéry yvy-pe pa'i ramo Zacarias oiko. Pa'i Abias re'yikwe ha'e Nhandejáry rembigwái ramo jevy oiko. Hembireko pa'i Arão re'yikwe va'e. Isabel hembireko réry. 6 Ha pe mokõi ojapo meme Nhandejáry remimbota. Oiko meme Nhandejáry nhe'ẽ-rupi. Upéixa-gwi Nhandejáry he'i hese: “Ipy'a porã voi Zacarias, hembireko ave ipy'a porã” he'i Nhandejáry hese. 7 Ha ha'e katu ndata'ýryi va'e voi. Imemby e'ỹ va'e voi hembireko. Ogwerogwaigwĩ-ma omemby e'ỹ. Ogwerotuja-ma gwa'ýry e'ỹ gwajýry e'ỹ ave.
8-10 Ha peteĩ áry Nhandejáry nhe'ẽ-py inhirũ kwéry oiporavo Zacarias-pe omohyakwã hagwã koty'i. Abias re'yikwe ndive, Zacarias oime Nhandejáry róga kakwaa-py. Nhandejáry renonde-py omba'apo hikwái. Ha peteĩ va'e mate oike Nhandejáry koty'i-py imohyakwã hagwã. Upe jave ojogweroaty va'e oka-gwi rei omondo onhe'ẽ Nhandejáry-pe. Ha peteĩ áry hapixa kwéry Nhandejáry réry-py oiporavo Zacarias-pe omoinge hagwã koty'i-py. Hyakwã jave, oka-py joa-ma oĩ hikwái. Osẽ ramogwarã oha'arõ hikwái. 11 Upe jave ou Nhandejáry rembigwái yváy pygwa ojehexa uka hagwã Zacarias-pe. Onhembo'y hyakwã va'e renda yke-rehe ha upe-py ojehexa uka íxupe. 12 Ohexa-ma ramo Nhandejáry rembigwái, onhemondýi Zacarias. Ndoikwaái mba'e pa ojapo-ta. 13 Aipo ramo Nhandejáry rembigwái he'i íxupe:
—Ani erekyhyje, Zacarias, he'i íxupe. —Nhandejáry ohendu-ma ne rembijerure. Igwaigwĩ eterei jepe ne rembireko ha'e imemby-ta joty. Nde ra'y tee oiko-ta, he'i íxupe. —Oiko-ma ramo embohéry íxupe João-py. João voi heryrã, he'i íxupe. 14 —Oiko-ma ramo nde ra'y, erevy'a va'erã. Heta heta-ta kente kwéry ovy'a arã nde ra'y reko porã-rehe, he'i íxupe. 15 —Nhandejáry rovagwy-py nde ra'y oiko-ta heko marangatu va'erã. Ndo'u mo'ãi oporomonga'u va'e. Oiko e'ỹ mboyve Nhandejáry Nhe'ẽ Marangatu tee oiko-tama ipy'apy-py. 16 Ha heta-pe ombojerovia uka va'erã Nhandejáry-rehe nde ra'y. Gwe'ýi kwéry, Israel remiarirõre kwéry, ombojerovia uka va'erã Tupã Nhandejáry-rehe. 17 Nhandejáry nhe'ẽ-py omombe'u va'etykwe Elias amyrĩ-rami oiko-ta nde ra'y, he'i íxupe. —Nhandejáry ombopu'aka-ta íxupe, omoarandu-ta íxupe ogwata hagwã gwenonde-rupi. Inhe'ẽ-rupi kente kwéry ogwerova arã gwekoha. Upéixa-gwi túvy ipy'a porã va'erã gwa'ýry ndive. Heta nhe'ẽrenduse e'ỹha omoarandu arã heko porã hagwã. Upeixagwarã nde ra'y oiko-ta, he'i Nhandejáry rembigwái Zacarias-pe ta'ýry-rehe omotenonde-vy hesegwa nhe'ẽ.
18 Upe-ma ramo Zacarias he'i:
—Mba'éixa ko arovia-ta ne nhe'ẽ? he'i íxupe. —Xe, xe tuja-ma, xe rembireko igwaigwĩ-ma ave, he'i joty ndogweroviái-gwi.
19 Upéi Nhandejáry rembigwái he'i íxupe:
—Xe Gabriel, Nhandejáry rembigwái. Hendivegwa voi xe, he'i íxupe. —Ha'e xe mbou amombe'u hagwã nde-vy inhe'ẽ porã. 20 Anhetegwa nhe'ẽ amombe'u kuri nde-vy. Ha nde, ndereroviái joty xe nhe'ẽ. Ndereroviái-gwi, nerenhe'ẽ mo'ãvéi-ta. Nde ra'y oiko rire ae, erenhe'ẽ jevy va'erã. Anhetegwa voi amombe'u kuri nde-vy, he'i íxupe.
21 Ha upe jave kente kwéry oha'arõ hikwái íxupe oka-py. “Hi'are eterei Zacarias. Ma'erã nosẽi Nhandejáry róga-gwi” he'i joa hese hikwái.
22 Ha Zacarias osẽ-ma ramo koty'i-gwi ndikatuvéi onhe'ẽ íxupe kwéry.
“Mba'e tipo? Ma'erã-gwi nonhe'ẽvéi Zacarias?” he'i hese. “Yváy pygwa para'e ojehexa uka íxupe” he'i hese. “Upéixa-gwi para'e nonhe'ẽvéiry” he'i hikwái.
Ojepombovava rei omombe'u hagwã mo'ã onhe'ẽ. Ndojeroviái-gwi, opyta inhe'ẽngu Zacarias. Onhe'ẽ jokopa íxupe.
23 Upéi gwĩ omba'apo hagwã áry-py omba'apopa rire, oho jevy gwóga-py Zacarias. 24-25 Ha upe rire hembireko oha'arõ oiko-vy omemby hagwã. Ha avave-pe nomombe'úi, opyta pyta meme gwóga-py hembireko. He'i ojéupe: “Xe rexakwaa ha xe poriahuvereko-ma Nhandejáry. Are-ma xe ndavy'ái. Naxe membýi-gwi ndavy'ái” he'i. “Atĩ eterei naxe membýi-gwi” he'i. “Ãy katu avy'a voi. Ndaijegwaruvéi arã kente kwéry xéhegwi” he'i. “Ajohu-ta mitã. Avy'a ete” he'i opy'apy-py Zacarias rembireko mitã'i ojohu-tarehe.
Cinco jasy-rehema teĩ nomombe'úi avave-pe mitã'i oikotaha.
Nhandejáry omondo gwembigwái omombe'u hagwã Maria-pe imembytaha
26-27 Ha upe rire, ohasa peteĩ jasy jevy Nhandejáry omondo gwembigwái omombe'u hagwã Maria-pe imembytaha reheha-ma. Omondo gwembigwái yváy pygwa omombe'u hagwã Maria-pe. Héry va'e Gabriel. Upéi Nhandejáry nhe'ẽ-rupi Gabriel ou Galiléia yvy-py. Nazaré tetã-my ou omombe'u hagwã Nhandejáry nhe'ẽ Maria-pe. Maria kunhataĩ rei oiko-vy. Omenda e'ỹ va'e ha imena'ỹ va'e voi Maria. Ndoikói va'e vyteri kwimba'e ndive. Imerã héry José. Mburuvixa Davi amyrĩ remiarirõkwe José. Upe ramo ndoikói vyteri Maria ndive.*Mt 1.18
28 Ha upéi katu ogwahẽ Nhandejáry rembigwái Maria ha-py. He'i ojehexa uka-vy:
—Evy'a katu, Maria, he'i. —Nhandejáry nde rexakwaa-ma. Hembiporavo voi ko nde. Nhandejáry oĩ ne ndive, he'i íxupe.
29 Upéi ohendu-ma ramo Maria he'i ojéupe “Mba'e tipo, ma'erã tipo aipo he'i xe-vy?” he'i. “Tupã Nhandejáry rembigwái nipo ra'e ojehexa uka xe-vy ra'e” he'i. “Ma'erã tipo aipo he'i xe-vy?” he'i ojepy'amongeta-vy.
30 Upe jave Nhandejáry rembigwái he'i jevy:
—Ani erekyhyje teĩ. Tupã Nhandejáry ovy'a nde-rehe, nde poriahuvereko voi Nhandejáry. 31 Ome'ẽ-ta voi nde-vy ne membyrã, he'i íxupe. —Kunumi voi ne memby-ta. Oiko ramo ne memby, embohéry kuri Hesu-py he'i íxupe.*Mt 1.21 32 —Ne memby Nhandejáry voi. Teko jaryrã voi ne membyrã, he'i íxupe. —“Tupãgwasu ra'y” oje'e-ta íxupe. Tupã Nhandejáry nhe'ẽ-py oiko-ta mburuvixagwasu voi ne membyrã. Nhamoigwasu Davi amyrĩ oiko hagwe-rami, oiko-ta mburuvixagwasu ramo judeu kwéry-pe ne memby, he'i íxupe. 33 —Jacó remiarirõ kwéry-gwi oiko va'erã mburuvixagwasu. Avave nohekoviarõi íxupe. Opave'ỹ arã voi ne membyrã mburuvixagwasu ramo oiko-ta.*Is 9.7
34 Ohendu-ma ramo inhe'ẽ he'i Nhandejáry rembigwái-pe Maria:
—Xe, mba'éixa xe memby-ta, he'i íxupe. —Namendái vyteri niko. Ndaikói vyteri kwimba'e ndive, he'i.
35 —Ndoiko reíry-ta ne membyrã. Nhe'ẽ Marangatu tee-rupi oiko va'erã ne membyrã. Upe ohekokwaa va'e nhe'ẽ-rupi ae oiko va'erã, he'i íxupe. —Tupã marangatu ne membyrã. Imarangatu va'erã voi ne memby. Upéixa-gwi he'i arã hese hikwái “Nhandejáry Tupãgwasu ra'y” he'i hese. 36 —Ha nde ryke Isabel ave, igwaigwĩ-ma jepe imemby-ta joty, he'i omombe'u-vy íxupe. —Nde'ivéi arã hese “Ikatu e'ỹ-gwi naimembýi Isabel”. Ãy oha'arõ oiko-vy, he'i. 37 —Nhandejáry-pe ndaipóri ikatu e'ỹ va'e. Ohekokwaa hagwã ndahekorasýi voi Nhandejáry-pe. Ohekokwaapa va'e opamba'e, he'i.
38 Upéi Maria he'i:
—Iporã. Arovia-ma Nhandejáry-pe, he'i. —Toiko katu hemimbota. Toiko katu ne remimombe'ukwe, he'i rire, ndohexavéi Nhandejáry rembigwái yváy pygwa-pe. Oho jevy-ma yváy-py.
Maria oho oipohu hagwã gwyke Isabel-pe
39-40 Upe rire, ndahi'aréi Maria oho oipohu hagwã gwyke Isabel-pe. Mombyry oho. Judéia yvy-py oho. Tetã mirĩ-my yvyaty-py oime Zacarias róga. Upe tape-rehe oho Maria. Ha ogwahẽ-ma ramo hóga-py:
—Ereikove tipo? he'i oike oho-vy.
41 Ohendu-ma ramo Maria nhe'ẽ tykéry Isabel ovy'a. Omýi-ma imembyrã ohendu jave Maria nhe'ẽ. Ha Nhandejáry Nhe'ẽ Marangatu tee va'e omohynyhẽ Isabel py'a-py. 42 Upéixa-gwi Isabel onhe'ẽ-vy he'i.
—Entéro kunha kwéry-gwi nipo nde rovasave ra'e Nhandejáry. Ne membyrã hembihovasa tee voi. Nhandejáry nde rovasa ete-gwi nipo erevy'a ra'e. Ha xe ave, xe mbovy'a kuri, he'i Isabel okypy'ýry Maria-pe. 43 —Nde, xe Jaryrã syrã voi, ereju ra'e xe pohu-vy. Avy'a eterei eregwahẽ ramo, he'i. 44 —Ahendu jave ne nhe'ẽ, xe membyrã ovy'a-ma ave. Omýi-ma kuri ovy'a eterei-gwi. 45 Nde ave erevy'a eterei nipo ra'e. Nhandejáry-pe ere ra'e “Arovia-ma. Toiko katu ne remimbota”. Upéixa-gwi nde rovasa ete-ma ra'e Nhandejáry, he'i Maria-pe.
Maria omboete Nhandejáry-pe oporahéi-vy
46 Upéi Maria omboete Nhandejáry-pe:
—Xe Járy,
he'i,
—xe py'apy gwive aporahéi-ta oromboete hagwã oromomba'egwasu eterei-gwi,
he'i.
47 —Xe py'apy gwive arovy'a Tupã Nhandejáry-pe.
Xe resendeha voi upe va'e.
48 Xe rexakwaa voi xe poriahuvereko hagwã.
Xe ko Nhandejáry rembigwái voi jepe, imandu'a joty xe-rehe Nhandejáry.
Yvy opa e'ỹ mboyve kente kwéry he'i va'erã xe-rehe: “Tupãgwasu Nhandejáry rembihovasakwe voi upe va'e” he'i va'erã xe-rehe.
49 Nhande-vy ikatu e'ỹ va'e ojapo xe-vy Nhandejáry xe ruvixa.
Héry imarangatu tee va'e,
he'i Maria oporahéi-vy Nhandejáry mboete-vy.
50 Upéi oporahéi jevy. Porahéi-py omombe'u pyahu jevy Maria:
—Entéro ojerovia va'e gwive hese poriahuverekoha voi ha'e.
51 Yvy apy-rehe gwive heta mba'e porã opu'aka-rupi ojapo Nhandejáry.
Onhemomba'egwasu rei va'e-pe omosarambi ha'e ponove oakã-gwi rei ojapo opamba'e.
52 Mburuvixagwasu imbaraete va'e kwéry jepe
oipe'a omanda oikovyha-gwi kente rei-rami jevy oiko hagwã.
Ha omomba'egwasu eterei heko'ive va'e-pe.
53 Iporiahu va'e-pe heta imba'e porãrã ome'ẽ va'erã.
Ivare'a va'e-pe ave ome'ẽ hemi'urã.
Ha imba'e retave va'ekwe jepe omondo ipo nandi reheve
he'i.
54-55 —Nhane ramoigwasu amyrĩ kwéry-pe omombe'u araka'e Nhandejáry:
“Apohovasa-ta, ne remiarirõ kwéry-pe ave ahovasa-ta.
Ãy peiko va'erã gwive apohovasa-ta.”
Upéixa he'i nhane ramoigwasu Abraão amyrĩ-pe,
hemiarirõ kwéry-pe ave.
Ha imandu'a katu gwemimombe'ukwe-rehe oiko hagwã he'i va'ekwe.
Ipokatu inhe'ẽ.
Upéa he'i va'ekwe-gwi oiporiahuvereko meme
nhande re'ýi kwéry-pe,
Israel re'ýi kwéry-pe.
Ohovasa porã nhande-vy Nhandejáry,*Jn 17.7,19
he'i oporahéi-vy. Maria oporahéi Nhandejáry-pe omboete-vy.
56 Ha upe rire Maria hi'are jevy gwykéry róga-py. Mbohapy jasy ohasa rire, oho jevy gwóga-py.*1 Sm 2.1-10
João Batista onase ramogware
57 Imemby oikotamaha áry-py imemby-ma Isabel. Kunumi voi imemby. 58 Oiko-ma ramo, hóga ypy-rehe oĩ va'e, hapixa kwéry, ha he'ýi kwéry ave ou ogwerohory íxupe imemby jave.
—Nhandejáry nde poriahuvereko-gwi ome'ẽ nde-vy ne membyrã, he'i íxupe.
59 Upéi ogwereko-ma ramo ocho áry ogweraha íxupe oipirekytĩ uka hagwã ha ombohéry hagwã ave. Ha enterove omboheryse íxupe.
—Nhambohéry-ta íxupe Zacarias-py, he'i hikwái. Omoĩse mo'ã túvy réry hese.
60 —Ani eremoĩ túvy réry hese, he'i isy. —João ae ambohéry-ta íxupe, he'i isy.
61 Ndojohu porãi hikwái.
—Ndaipóri nde re'ýi kwéry pa'ũ-my avave héry va'e João, he'i isy-pe hikwái.
62 Upéixa-gwi oporandu hikwái túvy-pe. Onhepombovava hikwái oporandu-vy túvy-pe gwa'ýry reryrã omombe'u hagwã.
63 Upéi onhepombovava ojerure-vy ome'ẽ uka hagwã ojéupe kwatia. Ome'ẽ-ma rire ohai kwatia-rehe. “João héry” he'i ohai-vy. Omombe'u ramo, “Ma'erã po omboheryse João-py” he'i hikwái opondera-vy.
64 Ha ohai jave gwa'ýry réry, omonhe'ẽ uka jevy íxupe Nhandejáry. Nainhe'ẽnguvéi-ma. Onhe'ẽ porã jevy-ma ha omomba'egwasu Nhandejáry-pe:
—Imarangatu tee va'e Nhandejáry, he'i onhe'ẽ-vy. —Ndaipóri ha'eixagwa ohekokwaa va'e, he'i Nhandejáry-pe omboete-vy.
65 Ha entéro oikwaa va'e opy'amirĩ reheve opondera ndera hesegwa hikwái. João rehegwa rerakwã omombe'u mbe'u Judéia yvy-rupi. Tetã ambue mbue mygwa-pe omombe'u mbe'u ave hikwái.
66 Ha herakwã renduha kwéry onhemongeta opy'apy-py hese.
—Mbava'e tipo ojapo-ta upe kunumi? he'i. —Okakwaa-ma rire, mba'e po oiko va'erã íxugwi? he'i oporandu randu ojóupe. —Ha'e Nhandejáry rembihovasa voi nipo ra'e, he'i ojóupe hese.
Ha Nhandejáry ohovasa meme mitã-me. Omombaraete ave íxupe onhe'ẽ-py oiko hagwã.
Zacarias omotenonde gwa'ýry rehegwarã
67 Ha upéi katu Nhandejáry Nhe'ẽ Marangatu tee va'e omohynyhẽ túvy Zacarias py'apy. Ome'ẽ íxupe hembiporaheirã:
68 —Tonhemomba'egwasu katu Tupã Nhandejáry,
he'i oporahéi-vy.
—Gwe'ýi kwéry Israel remiarirõre kwéry-pe oipytygwõ-ma. Nhane resende-tama. Tuvixa mba'e voi Nhandejáry, judeu kwéry Járy,
he'i oporahéi-vy.
69 —Ombou-ma nhande-vy ipu'aka ete va'e nhane resende va'erã,
he'i.
—Gwembigwái Davi amyrĩ remiarirõ ombou, nhande re'ýi ete va'e voi,
he'i oporahéi-vy.
70 —Yma va'ekwe Nhandejáry omombe'u ha omotenonde-ma va'ekwe nhane resende va'erã rehegwa nhe'ẽ.
Inhe'ẽ-py omombe'u va'ety kwéry heko marangatu ete va'ekwe omohenonde-ma va'ekwe omombe'u-vy hesegwarã voi va'ekwe nhe'ẽ.
71 —Gwĩ nhande rayhu e'ỹ va'e-gwi nhane resende va'erã.
Gwĩ nhande-rehe ija'e'ỹ va'e-gwi ave nhane resende ave va'erã imbaraete e'ỹ hagwã nhande-rehe,
he'i oporahéi-vy.
72 —Ha inhe'ẽ-rupi oiporiahuvereko meme araka'e nhane ramoigwasu kwéry-pe Nhandejáry.
Imandu'a meme katu onhe'ẽ marangatu-rehe oikopa hagwã omombe'u hagwe-rami.
73-74 —Onhomongeta araka'e nhane ramoigwasu Abraão amyrĩ ndive.
He'i íxupe: “Hupigwa va'e voi amombe'u-ta nde-vy.
Ne nhemonharã kwéry-pe aresende-ta hese ija'e'ỹ va'erãgwe-gwi xe mboete porã hagwã kyhyje e'ỹ reheve aresende-ta íxupe kwéry.
75 Heko marangatu reheve, py'a potĩ reheve xe mboete hagwã. Ko yvy-rehe oiko aja oiko porã meme hagwã xe ndive aresende-ta íxupe kwéry” he'i Nhandejáry.
Nhande rehegwarã voi upéa nhe'ẽ Abraão amyrĩ-pe omombe'u araka'e Nhandejáry,
he'i Zacarias Nhandejáry-pe omboete-vy.
76 —Ha nde,
he'i Zacarias gwa'ýry-pe hekorã omohenonde-vy íxupe,
—Nde-rehe kente kwéry he'i va'erã “Nhandejáry Tupãgwasu nhe'ẽ omombe'u va'ety” he'i va'erã nde-rehe.
Nhandejáry ne mondo-ta gwembiporavo va'e renonde-rupi.
Ogwahẽtamaha óra-py eremombe'u va'erã.*Ml 3.1
77 Henonde-rupi ereho-ta eremombe'u-vy nhande re'ýi kwéry-pe.
“Nhane resendeharã ou-tama” ere va'erã ereho-vy.
“Nhane rembiapo vai omboyke-vy ou-ta.
Nhane mopy'a potĩ-vy ou-ta” ere va'erã ereho-vy eremombe'u-vy,
he'i.
—Nhandejáry renonde-rupi eremombe'u-ta hembiporavo kwéry-pe.
78 —“Nhandejáry heko porã tee va'e oiporiahuvereko kwaa va'e nhande poriahuvereko va'erã voi” ere va'erã hese.
“Nhande rayhu eterei-gwi ombou-ta yváy-gwi nhane resendeharã nhane moaranduharã” ere arã hesegwa nhe'ẽ eremombe'u-vy.
79 —“Nhande re'ýi e'ỹ resapeharã-rami ave upe ou-ta va'e.
Ha'e kwéry pytũ mygwa-rami oiko.
Oikwaa e'ỹ va'e Nhandejáry-rehe, ogwerovia e'ỹ-gwi íxupe, omano rire onhehundipa va'erã.
Oikwaa uka va'erã íxupe kwéry Nhandejáry remimbota oiko porã hagwã hendive.
Ombou-ta nhande-vy nhane resendeharã.
Ohexa uka-ta nhande-vy nhane raperã nhane mbopy'agwapy hagwã inhe'ẽ-rupi jaiko hagwã.”
Upe Nhandejáry nhe'ẽ eremombe'u meme-gwi he'i va'erã nde-rehe: “Nhandejáry, Tupãgwasu va'e nhe'ẽ-py omombe'u va'ety tee voi” he'i va'erã kente kwéry nde-rehe,*Is 9.2
he'i Zacarias. Nhe'ẽ Marangatu tee va'e omohynyhẽ íxupe ipy'apy. Upéa-rupi Nhandejáry ome'ẽ inhe'erã omombe'u hagwã gwa'ýry rekorã omotenonde hesegwarã.
80 Upéi okakwaa porã-ma upe mitã. Hi'arandu porã voi upéa oiko-vy. Nhandejáry nhe'ẽ-py oiko, ojerovia ete hese. Ava rekwaty e'ỹ-rupi ogwata gwata oiko-vy. Gwe'ýi kwéry-pe Israel remiarirõ kwéry-pe atýra-py ojehexa uka hagwã áry peve ogwata gwata oiko-vy ava rekwaty e'ỹ-rupi.