Páhin pa
piti pupoñapoñ pa
Waah wa weeyem wa ti púkoo eyye
Ti Páhin pa piti pupoñapoñ pa, Luk áyiin a aŋa nkasok ya Teyofil naayeniye hikiicu ápiyisanoo heetaakiye ha písik ti pisilo pa piti Yéesu alacana fo ti hikuluyee ha hiti apoñapoñ a Póol Room: eehuu púlooŋ nihitaako ti máamun sitiil 30. Yéesu ásilumo, naapoñ pupoñapoñ pa pakateyoo kaahancalool ekooŋan ya éesuume ya, neetaat ti Pusuwif pa lamma pale focaa ti keeneetaat ka Pusuwif niŋ ti púlunta pa púlooŋ. Náayinananii nii Pútuun pa efipuwufanii Kunuu ka keenape ka, mpuwufan ko lompo an óo an éeyinane ti Yéesu.
Ti oom caanak, pakati Room kayekanaayekan mah meemeeŋe fo Israyel, mah ma miti Pusuwif pa. Páawoo ñíhampaatiin Pusuwif pa kálafiit pupoñapoñ pa káputuunan ti caacaw ca citi Yéesu, payenkuu nkakallanii fo kéeyinane ka nkahancooliye pan óo pan ti púlunta pa. Háati fo, nkatowo ti káatuunan ekooŋan ya éesuume ya, nkayeno lompo íhinu weecukantee niŋ káakuuñan. Kéeyinane ka nkayeno épenanoyii meemak kamma Kunuu ka keenape ka nkiyankananii.
Kikee kilim
An ati Room: Ayem an óo an aŋa ammeya nii, hilim ha heesiiŋanee ha hiti amansa ya enfakat a ati Room híkinkanoo-kínkan. Amansa óo amansa enfakat ati Room nasokee Sesaal.
Asuwif: Pusuwif pa pakati miin ma miti Abraham. Pútuun pa pimamalii mpiliil písiyool neyii. Ayíin óo áyiin Asuwif anakanee (Falans kaŋ nkasok “circoncis”, Ankale kaŋ nkasok “circumcised”, Emantiŋ ya nkasok “surna”) ápiyisan nii oopa ti písiyool empuu. Yéesu niŋ pinapana pa pakateyoo, Pusuwif.
Kunuu ka keenape ka: Kikina kiyem kunuu ka kiti Pútuun pa.
Fa púkoo ya neekiicee fa:
1:1-26 Ememanoolo ya eti pikaayu káatuunan ekooŋan ya éesuume ya.
1:1-14 Eeha Yéesu naakelane ha ti hisoku.
1:15-26 Aŋa eetoone ya páhin pa piti Judas.
2:1–8:3 Káatuunan ka kiti ekooŋan ya éesuume ya Jerusalem.
8:4–12:25 Káatuunan ka kiti ekooŋan ya éesuume ya Judaay fo Samali.
13:1–28:31 Káatuunan ka kiti ekooŋan ya éesuume ya pan óo pan ti púlunta pa.
13:1–14:28 Kaakaawool ka kiti Póol kíyaañ ka.
15:1-35 Pucukool pa peetaakiye pa Jerusalem.
15:36–18:22 Kaakaawool ka kiti Póol kúsupiyenu ka.
18:23–21:17 Kaakaawool ka kiti Póol kíhaaciyenu ka.
21:18–28:31 Hikuluyee ha hiti Póol Jerusalem, Sesaale niŋ Room.
Ⅰ
Yéesu niŋ pupoñapoñ pa pamuusal pilito pa piteyoo
Ⅰ Teyofil eñaap ya, ti pakiical pa putoom píyaañ pa inci kamanaakaman eeha púlooŋ Yéesu náacooke ha áhin naakalaŋan Ⅱ fo ti hinoom eeha naasilanee ha patiila. Aséepinumee, naawufan pitiyo payenka naamamale ka kapiyeno pupoñapoñ ti sempe sa siti Kunuu ka keenape ka. Ⅲ Pamuusal kúnuul ka fo ti eket ya eteyoo ínnayisanoolo teyii ápiyisanii picaaŋ cataŋ nii oopa kaloŋa. Kunoom áwii ésupak (40) ápinafulii teyii náakupii kiti cáwii ca citi Pútuun pa. Ⅳ Hikee hinoom, ta naayeniye ta hili neyii naasokii: “Timpi níful Jerusalem, pale nítuul eeha Paapaa ya náayinanane ha nii afaawufan ho aluu, kawun enka inci íntuunane ka aluu. Ⅴ Kaatuko Saŋápatiseyaa-pátise pakan paka niŋ man pale le niŋ kunoom éfinihinee pátise niŋ Kunuu ka keenape ka.”
Pisilo pa piti Yéesu hátikin pupoñapoñ pa pakateyoo
Ⅵ Fiye, keeyeniye ka niŋ Yéesu nkayeniyoo kacakan: “Ateeteyo, fo tokofiye ankaakaay éñahanii cáwii ca citi Israyel?” Ⅶ Yéesu naañahanii: “Nisoolahut kameye teyme niŋ eeheyme hinoom enkuu fiye púlooŋ nkikaakaay ékey. Paapaa atuunaa asiiŋane ho akina lamayoo ataake kayine kiti kaasiiŋan eteeho. Ⅷ Pale aluu, ta Kunuu ka keenape ka nkikaakaay ta éwanoonii ti aluu, efinisa sempe. Fiyuu, aluu keetantake ka eloŋ ya etoom, innikaakaay káakup kutoom ti saatee ya eti Jerusalem, ti mah ma miti Judaay púlooŋ niŋ Samali, niŋ pan óo pan ti púlunta pa.”
Ⅸ Ta naapaye ta káakup eehe, naasilanee patiila ti ñíkin pupoñapoñ pa pakateyoo. Púful toko, káatiŋu nkiyoloo, nekacukutoo. Ⅹ Pale akina ti pikaayu pa, nkatowo ti kaasincan caw patiila. Tokotoko, pákayiin pákasupak keewasiye wañ weehiina nkasiiŋo pukolii. Ⅺ Nkasokii: “Aluu pakati Galilee, weyme innitowiye le ti kaasincan patiila? Yéesu aŋe, eecoopee ya taaluu naasilanee patiila, samat nii fa innicukoo fa naakaaye, fo lompo naakaakaay éñohoonii.”
Kayoŋ ka kiti pupoñapoñ pa
Ⅻ Fiye, pupoñapoñ pa nkáfulii pati cítintiŋ ca enca nkasok ca Olif, nkañoho Jerusalem. Láaŋoolut niŋ saatee ya eti Jerusalem.*1:12 Ta Luk naakiice ta eehuu, asok nii, pututa Jerusalem niŋ cítintiŋ ca yeniye “kasapal kiti hinoom hiti kayeno”. Ti oom caanak, Pusuwif pa kasok nii, an añaŋut kasapal fo kilomeetal yoonool ti hinoom ha hiti kayeno ka. ⅩⅢ Ta nkacole ta nkasilo ti ékaap ya la nkasale la piyeno. Keeyeniye ka toko kayem Piyeer, Saŋ, Saak niŋ Andre, Filip niŋ Tomas, Paatolomaay niŋ Máciya, Saak ati Alifaay, Simon aŋa nkasok ya Selot†1:13 Selot, ti caanak ca citi Yéesu, yenaayeno kayoŋ keeyeniye esuum kiti mah ma miteyii. niŋ Yutas ati Saak. ⅩⅣ Poko púlooŋ nkacokool piliit tiw nkásiyool ti kaluum tan óo tan, poko niŋ pakaal paka niŋ Mari Yéesu íññaa ateyoo niŋ Yéesu pakatuwoo.
Kamamalee ka kiti Maciyas apinanf pupoñapoñ pa
ⅩⅤ Hikee hinoom, kéeyinane ka nkaconcool máamun keme niŋ áwii (120). Piyeer naasiiŋo naasokii: ⅩⅥ “Aluu pakanam ti káyinan, eeha Kunuu ka keenape ka nkútuunane ha ta infiyye ti pakiical pa piti Pútuun pa fo hitaako: nkúkup ti putum amansa ya Dawid kiti Judas, éenowii ya hátikin kéekeyii ka hicoku Yéesu. ⅩⅦ Judas oonool hínum tuunaa, naayeno lompo páhin nuunaa.” ⅩⅧ (Mañ emma nkacooyoo ma ápihin heenaput eehuu naacoope apunoom kaakit, toko naanowe hikawoo hipiya, eniinoo néefap, niñowoo ínnilutoonii. ⅩⅨ Eehuu, pakati Jerusalem púlooŋ kásiyaasi ho ekina ewune nkasok kaakit enkuu “Hakeletama” ti kaŋ ya eteyii, ekina eyem “Kaakit kiti hísim”.)
ⅩⅩ Piyeer nene asok: “Kiiceekiic ti pakiical pa piti kícimu ka nii:
'Alímaati ekumpaan ya eteyoo ekatanee,
álimaati an timpi akin teyyo.'✡1:20 Kícimu 69:26
“Inkiicee lompo nii:
'Alímaati akee atoon páhin pa piteyoo.'✡1:20 Kícimu 109:8
ⅩⅪ-ⅩⅫ “Ooto, fo akee ánanfii toonii kati akaman lompo pilito pa piti Ateeteyo Yéesu. Oom áyiin añaŋaa éfulii ti payenka nkanapool ka niŋ unii tan óo tan ta nuuyeniye ta kaamuusool ti mah ma niŋ Ateeteyo Yéesu, písik ta Saŋ náahinoo ta pátise fo ta náaseepinee ta toonii.” ⅩⅩⅢ Ta Piyeer naapaye ta káakup, nkácoopii pákayiin pákasupak: Josef aŋa nkasok ya Palasapas, nkayonkaloo lompo Yustus, niŋ Maciyas. ⅩⅩⅣ Púful toko, kayoŋ ka nkuluum fiye: “Ateeteyo, awe meya saan pakan paka, yísan unii ayme ti poko t’ésupakii ammamale ⅩⅩⅤ apiyeno apoñapoñ naacoop páhin empa Judas naakate pa le apite akaay pa naañaŋe pa piyeno.” ⅩⅩⅥ Nkañak kaakaaw nkucok Maciyas apinanf pupoñapoñ pa ŋaasuwan niŋ oonool a.
*Ⅰ:Ⅻ 1:12 Ta Luk naakiice ta eehuu, asok nii, pututa Jerusalem niŋ cítintiŋ ca yeniye “kasapal kiti hinoom hiti kayeno”. Ti oom caanak, Pusuwif pa kasok nii, an añaŋut kasapal fo kilomeetal yoonool ti hinoom ha hiti kayeno ka.
†Ⅰ:ⅩⅢ 1:13 Selot, ti caanak ca citi Yéesu, yenaayeno kayoŋ keeyeniye esuum kiti mah ma miteyii.
✡Ⅰ:ⅩⅩ 1:20 Kícimu 69:26
✡Ⅰ:ⅩⅩ 1:20 Kícimu 109:8