Ekooŋan ya éesuume ya eyya
Luk
naakiice ya
Waah wa weeyem wa ti pakiical empe
Ekooŋan ya éesuume ya eyya Luk naakiice ya éyisanaayisan nii Yéesu ayem Afakana ya éeyinananee ya ati Israyel niŋ lompo Afakana ya ati pakan paka púlooŋ. Luk asok akalaŋaakalaŋ meemak ápimeyi pánipani ya ti Yéesu. Ekina nuutaakaa fiye ti pakiical. Pakiical empe Luk náayaañe akiic Teyofil, ásupiyenu ya eyem “Páhin pa piti pupoñapoñ pa”.
Ekooŋan ya éesuume ya eyye eluwut eekiice yo ya, pale pasincanal pa píyisanaayisan nii Luk ákuuñana ya akiice yo. Luk aloomaaloom páhin niŋ apoñapoñ a Pool. Luk Asuwif tom, naakiic yo lompo keeneetaat ka Pusuwif.
Kikee kilim keetaake nafaa
Ateeteyo - Akina ayem Yéesu niŋ ekina tom Pútuun pa. Akina ayem ati waah wa púlooŋ uti púlunta pa.
Cáwii ca citi Pútuun pa - Lan óo lan la pakan paka nkacoone Pútuun pa pipiyeno amansa ya ateyii, cáwii ca citi Pútuun pa unca toko.
Eenucee ya - Ekina eyem caacaw ca citi Afakana ya niŋ Amansa ya aŋa Pusuwif pa nkayeniye ya hítuulu ékey ya eteyoo. Nasokee lompo “Krista”.
Fa heeyem ha páhantuwa nihikiicee fa:
1:1-4 Heewune ha Luk naakiic.
1:5–2:52 Hipukuyee ha niŋ hiñiiyate ha hiti Saŋ-Patis niŋ Yéesu.
3:1-20 Páhin pa piti Saŋ-Patis.
3:21–4:13 Pátise ya niŋ híluuŋuyee ha hiti Yéesu.
4:14–9:50 Páhin pa piti Yéesu ti mah ma miti Kalilee.
9:51–19:27 Pítin pa piti Yéesu púful Kalilee piwant Jerusalem.
19:28–23:56 Kunoom ka kikelan ka kiti Yéesu niŋ eket ya eteyoo Jerusalem.
24:1-53 Pilito pa, éfulii ya niŋ pisilo pa piti Yéesu.
Ⅰ
Heewune ha Luk naakiic
Ⅰ-Ⅱ Awe Teyofil eñaap ya,
keemeeŋe kacukaacuk niŋ ñíkinii eeha Pútuun pa mpíhine ha púlooŋ ti píyaañ eteeho toonii. Nkáyenoonii pikamana hilim ha hiti Pútuun pa. Keemeeŋe toonii nkayeno ho hikiicu samat nii fa nkakamane ho fa unii. Ⅲ Kápiliŋ ti píyaañ waah ewwe fo ti pikelan, inci úwwincinoole heetaakiye púlooŋ. Ekina ewune, insok nii napaanap pikiici, awe Teyofil, pakiical peetempiye mpucoonool Ⅳ aakati méyi nii eeha nkakalaŋanuu ha, hilim hiti pánipani.
Ñáapukuma Saŋ-Patis
Ⅴ Ti caanak ca citi amansa ya aŋa nkasok ya Helot ati mah ma miti Yutaay, intaako awaaseena ati Pútuun pa aŋa nkasok Sakaliya ati kayoŋ ka kiti puwaaseena pa enka nkasok ka Apiya. Aaloo caacawoo Elisabet, náafulii ti miin ma miti Aaron. Ⅵ Poko t’ésupakii keecoonoole hátikin Pútuun pa, nkanapan pítin etempo, nkacok púlooŋ hilim ha heesiiŋanee ha hiti Ateeteyo fo muus. Ⅶ Pale kataakut añii kamma Elisabet naayem caakonta, apan poko púlooŋ pamaamanal.
Ⅷ Hikee hinoom Sakaliya naayeno kaawaaseen la ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa loho hinoom ha hiti kayoŋ ka kiteyii hícoliyoo. Ⅸ Ti cosaan ya eti puwaaseena pa nkañakoo kaakaaw ti kamamal apiyeno aŋa afaanako ya ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa, la sampanee la, kati áluntan caminkoloŋ ya.* 1:9 Káaluntan ka kiñaŋaa íhinu hinoom óo hinoom ñúsupak ti puwaaseena pa. Káaluntan ka nkíhineehin ti pututa kaaciin ka la sampanee la ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa. Ekina eyem píyisan pa piti kaluum ka kiti pakan etempo. Ⅹ Waati ya eti káaluntan ka néetuuno, pakan paka púlooŋ nkayeno kaluum tíkitaaŋ.
Ⅺ Maleekoo ya eti Ateeteyo néefulii teyoo, episiiŋiyoo t’epees yáali eti kaaciin ka la nkáluntan la. Ⅻ Sakaliya naacuk yo naasuco naafe. ⅩⅢ Maleekoo ya neesokoo: “Tumpufe Sakaliya, kaluum ka kitii kisayaneesayan, aali Elisabet afaataak añii aafawasoo caacaw ence: Saŋ. ⅩⅣ Afaayeno t’awe pásuuma penfakat, hícump pakan lompo efikataak pásuuma ti hipuku ha hiteyoo. ⅩⅤ Afáayenoonii an eemaka ti Ateeteyo, añaŋut pálaani elaan niŋ pikee palaanal empa mpúkuman. Le niŋ afaapukee, afaameeŋ niŋ Kunuu ka keenape ka. ⅩⅥ Afáañahanii pakan keemeeŋe pakati Israyel ti Ateeteyo Pútuun pa piteyii. ⅩⅦ Afáanowii hátikin Ateeteyo ti kunuu niŋ ti sempe samat nii ayaamakoola ya Elí, áfaañahanii ñífaaf ña kapisiyool niŋ epuukii, náañahanii kéeciita ka káakup ti pámiiloolal peenape, kati amemanool pakan paka ti Ateeteyo.” ⅩⅧ Sakaliya naacakan maleekoo ya: “Puume inci fáyini kameye eehuu? Inci oopa maamane aalam lompo sitiiloo séelaaŋane.” ⅩⅨ Maleekoo ya neesokoo: “Inci yem Gabriyel. Inci ninsiiŋo hátikin Pútuun pa, inci mpúpoñii píkey soki ekooŋan ya éesuume eyye. ⅩⅩ Síitan, ti káyinanaati kilimam, putumi efipucok, áatiyini káakup fo ta eehe efihitaako. Pánipani kilim ka kutoom efikitaako incolaa toko.”
ⅩⅪ Pakan paka nkayeno hítuulu ínnimii heewune Sakaliya náafiyoonii páhantuwa ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa. ⅩⅫ Emma náafulii ma ayinaat káakup neyii nkámeyi nii aŋe ácukuyoocuk waah páhantuwa ti ekumpaan ya enfakat ya eti Pútuun pa. Naayeno nkáakupaati fo káakup niŋ sipees. ⅩⅩⅢ Lóokuŋ ya eti kaawaaseen ka kiteyoo ta nkipaye ta, naañoho t’enuuf.
ⅩⅩⅣ Fiyiit aaloo Elisabet naasa munow naayolo nemmo páhantuwa fo kiim isak. ⅩⅩⅤ Naasok: “Fiye Ateeteyo náahinaam eehe, áfulanaam ti ñusuu ti pakan paka.”
Ñáapukuma Yéesu
ⅩⅩⅥ Elisabet ti hiimoo hísakiyenu niŋ hoonool hiti munow, Pútuun pa mpúpoñii maleekoo ya eyya nkasok ya Gabriyel ti mah ma miti Kalilee ti saatee ya eti Naasalet. ⅩⅩⅦ Pupupoñoo ti ámaacul a aŋa nkasok ya Mari, aŋa Josef ati miin ma miti cáwii ca citi Dawid naaŋaame ya ekop. ⅩⅩⅧ Maleekoo ya neenako la teyoo neesokoo: “Kásuumaay kiyeno n’awe, awe aŋa ataake ya pálafi pa piti Ateeteyo. Ateeteyo oopa n’awe.”
ⅩⅩⅨ Mpásiyaloo kilim enkuu Mari naaliim naayeno ecakanoolo pakicanal puume mpaaw. ⅩⅩⅩ Maleekoo ya neesokoo: “Tumpufe Mari, áasuumaasuum Pútuun pa. ⅩⅩⅪ Síitan inci pusoki, aafasa munow mpúkii ciñii cikampaani aakati ufanoo caacaw ca Yéesu. ⅩⅩⅫ Afaayeno an eemaka, afaayonkalee Añii ya ati Pútuun pa piti patiila. Ateeteyo Pútuun pa efipuwufanoo elemeyu ya eti amansa ya eti maamayoo Dawid, ⅩⅩⅩⅢ afaapampaŋan ti miin ma miti Jakob, cáwii ca citeyoo eticipa.” ⅩⅩⅩⅣ Mari naañahan yo: “Eehe puume níhiyina pitaako inci péemiit áyiin?” ⅩⅩⅩⅤ Maleekoo ya neesokoo: “Kunuu ka keenape ka éfikiwanoonii t’awe, sempe sa siti Pútuun pa piti patiila ínsikimpitooli, ekina ewune añii ya aŋa ankaakaay ya hipuku afaayeno eesampanee, naasokee Añii Pútuun. ⅩⅩⅩⅥ Sincan Elisabet atii ya aŋa nkasoke ya caakonta, ti himaamanoo oopa niŋ munow miti kiim isak niŋ hoonool miti cikampaani. ⅩⅩⅩⅦ Méyi nii waah uheekut Pútuun pa.” ⅩⅩⅩⅧ Mari naañahan yo: “Iyyoo, inci yem amiikan a ati Ateeteyo, hitaako t’inci samat nii fa ansoke fa.” Maleekoo ya neekaay.
Hiyoop ha hiti Mari pati Elisabet
ⅩⅩⅩⅨ Ti kunoom enkuu Mari naakaay mpacas ti saatee ya eti pítintiŋ pa ti mah ma miti Yutaay, ⅩⅬ apinako la ti ekumpaan ya eti Sakaliya naakican Elisabet. ⅩⅬⅠ Ta Elisabet náasiye ta Mari pakicanaloo añii ya naawen ti munowoo, Elisabet naameeŋ niŋ Kunuu ka keenape ka. ⅩⅬⅡ Naaceek apusok: “Awe Pútuun pa mpíhine heehaŋe ha panap ti pakaal paka púlooŋ, efi lompo píhin heehaŋe ha panap ti añii ya aŋa ankaakaay ya hipuku! ⅩⅬⅢ Puume inci ínnapiyenee fiye, íññaa ya ati Ateeteyo atoom kati mpáakeyyam hiyoop? ⅩⅬⅣ Sincan, emma inci ínsiye ma pakicanali añii aŋe ti munowam naawen ti pásuuma. ⅩⅬⅤ Aánapiyanee awe aŋa yínane ya ti eeha Ateeteyo mpusoke ha nii efihitaako.”
Hímulu Pútuun pa hiti Mari
ⅩⅬⅥ Mari naaceek apusok:
“Yaanam émulaa Ateeteyo!
ⅩⅬⅦ-ⅩⅬⅨ Kamma Pútuun pa mpítahii kunuu etempo t’inci amiikan a atempo ásikateen a,
ekina ewune kunuuwam kimeeŋaa niŋ pásuuma ti Pútuun pa Afakana ya atoom.
Kamma Pútuun pa piti sempe mpíhinaam waah wenfakat,
ekina ewune, písik fíyooy pikaay pa púlooŋ efimpiyonkalam ati pásuuma.
Caacaw etempo ceesampanee.
Ⅼ Pitaakaataak paket hikaw ti keefeye po ka fo ti ekaay óo ekaay.
ⅬⅠ Mpíyisan hamake ha niŋ epees etempo; mpihancalool kéemakiyanooliye ka ti pakan paka.
ⅬⅡ Mpíwananii pumansa pa ti pilemeyu pa piteyii, pale, mpíseepin písikateen pa.
ⅬⅢ Mpisiitan keeyeniye ka ti peep pa niŋ waah weenape, pale, mpiyaan keetaake ka kapiñoho sipeesii ñaanii.
ⅬⅣ Mpiyankanan amiikan etempo Israyel, ti énawuno paket hikaw etempo.
ⅬⅤ Eehuu mpíyinanane símaama unaa Abraham niŋ miin ma miteyoo fo caanak óo caanak.”
ⅬⅥ Mari naayeno pati Elisabet fo kiim káhaaciil apite añoho pateyoo.
Ñáapukuma ña ñiti Saŋ-Patis
ⅬⅦ Púful toko, Elisabet íyyiŋooliyoo, náapukii cikampaani. ⅬⅧ Pikinooloo niŋ miin ma miteyoo nkási nii Ateeteyo áhinoohin henfakat niŋ paket hikaw, nkananfool ti pásuuma pa piteyoo. ⅬⅨ Añii ya ta naataake ta kunoom isak niŋ kíhaaciil nkákey kapinakanoo ti písiyool empa Pútuun pa mpiliile pa niŋ maamaa ateyii Abraham, nkálafiyoo kawufan caacaw ca citi faafoo Sakaliya. ⅬⅩ Elisabet naacoop hilim ha naasokii: “Haani! Caacawoo ciñaŋaa piyeno Saŋ.” ⅬⅪ Nkasokoo: “Pale an aneetaat ti miin ma miti aluu aŋa ataake caacaw encuu.” ⅬⅫ Nkákup neyoo niŋ sipees, kapicakan faafoo enceyme caacaw náalafiye kawufan añiinoo. ⅬⅩⅢ Naasokii kawufanoo káakiicuma, naakiic: “Caacawoo Saŋ.” Pakan paka púlooŋ ínnimii. ⅬⅩⅣ Tokotoko putumoo mpípankino, híleeluufoo nihikatan, náayini káakup, náayaañ kaanimpan Pútuun pa. ⅬⅩⅤ Ewatate enfakat neeyeno ti pikinoolii púlooŋ niŋ keekine ka ti pisaatee pa piti pítintiŋ pa ti mah ma miti Yutaay, nkayeno káakup heetaakiye ha. ⅬⅩⅥ An óo an éesiye ho naayeno káamiilool, naasok: “Añii aŋe, an puume naakaakaay piyeno?” Kaatuko sempe sa siti Ateeteyo siyenaayeno teyoo.
Hímulu Pútuun pa hiti Sakaliya
ⅬⅩⅦ Añii ya, faafoo Sakaliya naameeŋ niŋ Kunuu ka keenape ka naayaamakool hiti Pútuun pa, apusok:
ⅬⅩⅧ “Unimpanaa Ateeteyo Pútuun pa piti Israyel kamma mpitahe kunuu ti pakan etempo mpifakanii.
ⅬⅩⅨ Mpúpoñii unaa Afakana eemaka ati miin ma miti amansa ya Dawid amiikan etempo,
ⅬⅩⅩ eehuu piyaamakoola pa keesampanee ka nkátuunane unaa ti caacaw Pútuun pa ta infiyye
ⅬⅩⅪ nii efipufakan unaa ti pikamool unaa niŋ ti sipees keenate ka unaa púlooŋ.
ⅬⅩⅫ Mpíyisan símaama unaa paket hikaw, mpínawuno písiyool etempo peesampanee pa,
ⅬⅩⅩⅢ esintoolo eyya mpisintooliye ya ti maamaa unaa Abraham✡ 1:73 Púcook 12:1-3; 22:15-18:
ⅬⅩⅩⅣ nii, ta mpufakane ta unaa ti sipees pikamool unaa, éfiwuyiniyaa po himiikanate peefeyut
ⅬⅩⅩⅤ nuuyeniyaa pimiikan keesampanee niŋ keecoonoole hátikin etempo fo eket maama.
ⅬⅩⅩⅥ Awe añiinam lompo aafayonkalee ayaamakoola ya ati Pútuun pa piti patiila, kamma ankaakaay énowii hátikin Ateeteyo aapiwañaloo pítin pa,
ⅬⅩⅩⅦ ti káyisanool pakan etempo kafakan ka ti kaaponket ka kiti umuuyen wa uteyii,
ⅬⅩⅩⅧ kamma Pútuun pa piti unaa mpimeeŋe paket hikaw, ekina ewune aŋa eecaaŋe ya nii caanak céefulii áfaawanoonii ápikey unaa hiyoop,
ⅬⅩⅩⅨ kati acaaŋan keeyem ka ti eloŋ ya eti ñáanim ña niŋ ti hísaalumant ha hiti eket ya, ápitintiŋan unaa ti pítin pa piti kásuumaay ka.”
ⅬⅩⅩⅩ Añii ya Saŋ náayankii, kunuuwoo nkítaakii sempe. Naayeno ti káahaaŋ tes fo ta náafulii ta ti pakati Israyel.