1 Stiiwen qaa jakeyanoŋ ooŋgi nano jigo galeŋ waŋanoŋ kokaeŋ qisiŋ muro, “Qaa ii hoŋa me qoloŋmoloŋgoyaga?”

2 *Jen 12.1Qisiŋ muro kitia kokaeŋ meleeno, “Ejauruna, maŋ daremuna, niinoŋ kokaeŋ iŋijowe mobu: Ananaa ambonana Aabrahamnoŋ Mesopotemia balonoŋ laligoro asamararaŋ Toya Anutu iinoŋ asugiŋ muro Mesopotemia mesaoŋ Haran gomanoŋ kema laligoro. 3 Anutunoŋ kokaeŋ ijoro,

8 *Jen 17.10-14; 21.2-4; 25.26; 29.31–35.18“Anutunoŋ Aabraham kaeŋ ijoŋ aiwese kokaeŋ ambutiwaajoŋ jero moro, ‘Oŋo niwo soomoŋgo ambutiwaajoŋ mono noo aiwese asa koma eja selegia kotoŋ laligowu.’ Iikawaa so Aabrahamnoŋ meria Aisak kolooro weeŋ 8 tegoro kanoŋ Anutuwaa aiweseya meŋ selia kotoro. Aisaknoŋ meria Jeikob mekolooŋ aiwese ii kotoro ano Jeikobnoŋ merauruta mekolooŋ oŋoma iikawaa so kotoŋ oŋono. Jeikobwaa merauruta 12 yoŋonoŋ Israel nonoo ambosakoŋurunanaga koloogi.

9 *Jen 37.11, 28; 39.2, 21“Ambosakoŋurunananoŋ kogia Joosef ii gema qeŋ muŋ sewaŋa mewutiwaajoŋ aŋgi tosianoŋ sewaŋa meŋ wama Iijipt kantrinoŋ kema ooŋgi laligoro. Iikanoŋ laligoroto, Anutunoŋ iwo laligoro. 10 *Jen 41.39-41Iwo laligoro koŋajiliŋ kania kania qaganoŋ uro moroti, kuuya iikanoŋga mono metogoŋ muro. Metogoŋ muŋ kaleŋmoriaŋa muro momakootoya awaa kolooro. Ii kolooro Iijipt kantriwaa faarao kiŋ iwaa jaanoŋ keuro iiro sokono eja poŋ kuuŋ muro Iijipt kantri ano faarao kimbaa jiŋkaroŋ miri iwoiya galeŋ koma oŋoma laligoro. 11 *Jen 42.1-2Galeŋ koma oŋono bodi kambaŋa kaŋ kuuro Iijipt kuuya ano Keinan gomaŋ ii sokono. Kawaajoŋ ejemba yoŋonoŋ majakaka somata moma koroweborowe laligogi. Kaeŋ laligoŋ ananaa ambourunananoŋ nembanene mokoloowombaajoŋ memeaŋgogi.

12 “Kaeŋ memeaŋgogi ‘Iijipt gomanoŋ dumuŋ kota eja,’ kaeŋ jegi Jeikobnoŋ moro. Kaeŋ moma merauruta, ananaa ambourunana ii indiŋ mutuya wasiŋ oŋono kanoŋ keŋgi. 13 *Jen 45.1, 16Kaeŋ kema laligoŋ eleema maŋgiaanoŋ kagi. Kanageŋ indiŋa moŋ mombo keŋgi Joosefnoŋ kaniaya iŋisaano mogi. Mogi faarao kiŋnoŋ kaaŋiadeeŋ tinitosaya iŋiima kaniagia moma kotoro. 14 *Jen 45.9-10, 17-18; 46.27Moma kotoro Joosefnoŋ qaa ama maŋa Jeikob ano tinitosauruta kuuya ii koma horoŋ oŋono iwaanoŋ keŋgi. Ejemba keŋgiti, iyoŋoo jaŋgogia ii 75 kolooro.

15 *Jen 46.1-7; 49.33“Jeikob kaeŋ waŋgi Iijipt gomanoŋ keno. Kema laligoŋ iikanoŋ komuro. Ambourunananoŋ kaaŋagadeeŋ komudaborogi. 16 *Jen 23.3-16; 33.19; 50.7-13; Joos 24.32Komudaborogi qamogia meŋ aŋgoŋ Keinan gomanoŋ eleema Sekem gomanoŋ kaŋ roŋ koma oŋoŋgi. Wala eeŋanoŋ Aabrahamnoŋ Sekem (Sikem) laligoŋ baloŋ moŋ eja qata Haamor iwaa gbiliuruta yoŋoonoŋga moneŋnoŋ sewaŋa meroti, mono iikawaa qasirianoŋ jamo kobaa urorooŋ kanoŋ ama oŋoŋgi.” Kiaŋ.

17 *Eks 1.7-8Stiiwenoŋ toroqeŋ kokaeŋ jero, “Anutunoŋ wala eeŋanoŋ soomoŋgo qaa Aabraham muroti, ii hoŋawo koloowaatiwaa kambaŋa toriŋ dodowiro. Dodowiroti, iikawaa so Israel yoŋonoŋ Iijipt gomanoŋ kolooŋ seiŋ laligogi tuuŋgianoŋ somariiŋ uro. 18 Somariiŋ uro faarao kiŋ moŋnoŋ waama kanaiŋ Iijipt galeŋ koma oŋono. Faarao kiŋ gbilia iinoŋ Joosefwaa kania mende moma laligoro. 19 *Eks 1.10-11, 22Iwaa kania mende moma ananaa kanageso ii aŋgomokoloŋ qaganoŋ tiligoŋ ambourunana ama riiŋ oŋono laligogi. Kaeŋ laligogi kiŋnoŋ Israel yoŋoo jeŋkooto kotakota kokaeŋ ano, ‘Oŋo mono meraurugia bubuga ii oŋoma yamageŋ kema apunoŋ giligi kemeŋ komuwu.’

20 *Eks 2.2“Jeŋkooto kaeŋ ano kambaŋ iikanoŋadeeŋ mera moŋ qata Mooses kolooro. Anutunoŋ ii iima moro sokono. Mooses kolooro nemuŋmaŋanoŋ ii koiŋ karoombaa so mirigaranoŋ galeŋ koma laligori. 21 *Eks 2.3-10Koiŋ karooŋ ii tegoro nemuŋanoŋ meŋ yamageŋ kema kondenoŋ apu qaganoŋ ama mesaŋgoro. Mesaŋgoŋ keno faarao kimbaa boratanoŋ mokolooŋ mero meria kolooro galeŋ koma muro laligoro. 22 Kaeŋ laligoro Iijipt yoŋoonoŋ momo ano kaiyaka kuuya ii kuma mugitiwaa so Iijipt yoŋoonoŋ momakooto eja somata kolooro. Iinoŋ qaaya ano nanamemeŋa ii esuŋmumu qaganoŋ jeŋ ama laligoro.

23 *Eks 2.11-15“Mooses gbania 40 tegoro kanoŋ Israel daremuŋuruta yoŋoo prowinsnoŋ kema iŋiimambaajoŋ romoŋgoŋ qaaya somoŋgoŋ keno. 24 Kema Iijipt ejanoŋ Israel eja moŋ iwo eeŋ toontooŋ aŋgowowo ama horoŋ ureeŋ ama muŋ qero iiro. Iima kema Israel eja ii ilaaŋ muŋ gematanoŋ kema iroŋa meleema Iijipt eja ii qeŋ qero komuro. 25 Qero komuro Anutunoŋ Mooseswaanoŋ laariŋ Israel ejemba faarao kimbaa boronoŋga metogoŋ oŋomambaajoŋ ku-usuŋ muro karo. Yoŋonoŋ Mooses iima kaniaya iikaeŋ saanoŋ moma asariju, iikaeŋ romoŋgoroto, yoŋonoŋ ii mende moma asariŋ eeŋ tompiŋ laligogi.

26 “Gomaŋ ano mombo yoŋoonoŋ keno Israel eja woiyanoŋ aori iriiro. Iriima batogoŋ batugaranoŋ luae koloowaatiwaajoŋ moma kokaeŋ irijoro, ‘Eja woi, oro daremuŋga. Oroaŋgara motoonoŋ mono naambaajoŋ kaeŋ tiwilaaŋ aojao?’ 27 Kaeŋ irijoroto, ejanoŋ alia meŋ boliŋ muroti, iinoŋ mono Mooses geriawo utama muŋ kokaeŋ jeŋ muro, ‘Gii nonoonoŋ galeŋkoŋkoŋ ano jenteego ejaga koloojaŋ me? Moronoŋ kuuŋ gonota nanjaŋ? 28 Gii woraŋ Iijipt eja qena komuroti, mono kaaŋadeeŋ nii numambaajoŋ jejaŋ me?’

30 *Eks 3.1-10Stiiwenoŋ qaa toroqeŋ kokaeŋ jero, “Kaaŋ laligogi gbani 40 tegoro kanoŋ Moosesnoŋ baloŋ qararaŋkoŋkoŋanoŋ liligoŋ baaŋa qata Sainai iikawaa kanianoŋ laligoro Siwe gajoba moŋnoŋ asugiro. Ii gere jerendeŋ batuyanoŋ gere bolaŋ kolooŋ mende jeŋ kotoroti, iikanoŋ asugiŋ muro. 31 Kaeŋ asugiŋ muro tani iikawaajoŋ waliŋgoŋ kania iima moma kotomambaajoŋ kosianoŋ keno Anutuwaanoŋa qaa moŋ kokaeŋ kolooro moro, 32 ‘Niinoŋ goo ambosakoŋuruga yoŋoo Anutugiaga koloojeŋ. Niinoŋ Aabraham, Aisak, Jeikob yoŋoo Poŋgiaga laligoŋ kouma laligojeŋ.’ Qaa kaeŋ kolooro moma jeneŋa kanaiŋ ororo iikaaŋ baageŋ uuŋ iimambaajoŋ toroko moro.

33 “Toroko moroto, Poŋnoŋ kokaeŋ ijoro, ‘Baloŋ riiŋ nanjaŋi, ii baloŋ kowogaga. Kawaajoŋ gii mono kana esuga qetegowa. 34 Noo ejemba tuuŋuruna Iijipt laligojuti, ii ama riiŋ oŋoŋgi siisiiwaewae qaganoŋ aoŋ oroŋ laligoju. Niinoŋ ii iima kotoŋ laligojeŋ. Yoŋonoŋ osoŋgoŋ uŋuro saama welenjuti, niinoŋ ii modaborojeŋ. Niinoŋ yoŋoo borogianoŋga metogoŋ oŋomambaajoŋ kamaajeŋ. Kawaajoŋ gii mono keteda koi waama kana wasiŋ gombe Iijipt kemba!’ Kaeŋ ijoro.”

35 *Eks 2.14Stiiwenoŋ qaa toroqeŋ kokaeŋ jero, “Yoŋonoŋ Mooses qakooma kondama muŋ kokaeŋ ijogi, ‘Gii galeŋkoŋkoŋ ano jenteego ejaga koloojaŋ me? Moronoŋ kuuŋ gonota kaya nanjaŋ?’ Kaeŋ qakooma ijogito, Anutunoŋ Mooses ii wasiŋ muro yoŋoo eja poŋgia kolooro. Siwe gajobanoŋ gere jerendenoŋ bolaŋ jero kanoŋ asugiŋ muroti, iinoŋ mono Anutuwaanoŋ buju qaa ii meŋ kaŋ uuta kuuro mootogo ejagiaga kolooro. 36 *Eks 7.5; 14.21; Jaŋ 14.33Israel mootogo ejagia kolooŋ ejembauruta ii aiwese aŋgoleto kania kania meŋ Iijipt kantrinoŋga metogoŋ uŋuano mesaoŋ Kowe Osoga iikanoŋ kagi. Emu kagi kanoŋ ano baloŋ qararaŋkoŋkoŋanoŋ kaaŋiadeeŋ toroqeŋ aiwese aŋgoleto morota morota ii gbani 40:waa uutanoŋ meŋ qendeeno iima laligogi. 37 *Dut 18.15, 18Moosesnoŋ eja poŋgia laligoŋ Israel kanageso ii kokaeŋ iŋijoro, ‘Anutunoŋ Juuda tuuŋ oŋoo batugianoŋga gejatootoo eja moŋ meweeŋgoŋ kuuro nii kaaŋa koloowaa.’

38 *Eks 19.1–20.17; Dut 5.1-33“Israel yoŋonoŋ baloŋ qararaŋkoŋkoŋanoŋ kaŋ laligogi eja poŋgia kolooŋ ananaa ambosakoŋurunana yoŋowo laligoŋ kanagesogia galeŋ koma oŋono. Galeŋ koma oŋoma baaŋa qata Sainai iikanoŋ uro Siwe gajoba moŋnoŋ qaa ijoro moma iwo laligoro. Kaeŋ laligoŋ Anutunoŋ laaligo kotigaa qaaya suulaŋ ijoro moma laligoroti, iinoŋ qaa ii iikawaa so jero nonoo Buŋa kolooro.

39 “Iinoŋ eja poŋgia laligoroto, ananaa ambosakoŋurunana yoŋonoŋ qaaya teŋ koma mubombaajoŋ mojogia tiiro gema qegi. Gema qeŋ utama muŋ uugia meleeno Iijipt kantrinoŋ mombo eleembombaa siiŋa mogi. 40 *Eks 32.1Kaeŋ moma Mooseswaa data Aaron ii kokaeŋ ijogi, ‘Moosesnoŋ eja Poŋnana kolooŋ Iijipt kantrinoŋga metogoŋ nunuano kaniŋi, iinoŋ baaŋanoŋ uma tani nomaeŋ kolooji, nono ii mende mojoŋ. Ii mende mojoŋiwaajoŋ giinoŋ saanoŋ tando lopioŋ mena iikanoŋ jotamemenana koloogi kanagianoŋ toroqeŋ kemboŋa.’

41 *Eks 32.2-6“Kaeŋ ijoŋ iikanondeeŋ goul meŋ kanoŋ lopioŋ moŋ bulmakao meriaa tani megi. Ii meŋ siimoloŋ meŋ kaŋ ama muŋ lombaŋ ooŋ iwoi borogianoŋ megiti, iikawaa korisoro ama mepeseegi. 42 *Aam 5.25-27Kaeŋ aŋgito, Anutunoŋ ii iima mojoya tiiro gema uŋuro Sombimbaa seŋgelao Toya waegia meŋ mepeseeŋ oŋombutiwaajoŋ oŋomesaoro. Gejatootoo eja Aamosnoŋ qaa moŋ ooro Buju Terenoŋ eji, mono iikawaa so kokaeŋ aŋgi,

44 *Eks 25.9, 40“Ambosakoŋurunana yoŋonoŋ baloŋ qararaŋkoŋkoŋanoŋ kaŋ laligoŋ Anutuwaa daŋgunu kuuŋ opo sel jigo meŋ aŋgoŋ laligogi. Ii meŋ aŋgoŋ Anutunoŋ jigoya mewutiwaajoŋ Mooses jeŋ kotoŋ muŋ uŋa sareya qendeema muro iiroti, mono iikawaa so megi nano. 45 *Joos 3.14-17Moosesnoŋ ambosakoŋurunana galeŋ koma oŋono yoŋonoŋ opo sel jigo ii aŋgoŋ laligogi. Kanageŋ Joosuanoŋ waama galeŋ koma oŋono gbiliurugianoŋ jigo ii buŋa qeŋ aŋgoŋ toroqeŋ kaŋ laligoŋ kantri kokanoŋ kougi. Kantri kokanoŋ kougi Anutunoŋ baloŋ toya tuuŋa tuuŋa oŋotaaro keŋgi gomaŋgia aŋgoŋ koma megi. Meŋ rama laligogi kiŋ Deiwid kolooro.

46 *2 Sml 7.1-16; 1 Hist 17.1-14“Iinoŋ kolooŋ Anutu jaasewaŋanoŋ kaleŋmoriaŋa mokolooŋ kokaeŋ qisiŋ muro, ‘Anutu Jeikobwaa beŋa, giinoŋ saanoŋ jena niinoŋ jeŋ kotowe nono goojoŋ jiwowoŋ jigo waŋa mewoŋa.’ 47 *1 Kiŋ 6.1-38; 2 Hist 3.1-17Kaeŋ qisiŋ muroto, Solomonoŋ jeŋ kotoro Anutuwaajoŋ jiwowoŋ jigo megi. 48 Ii megito, Uuta Somata iinoŋ ejanoŋ miri borogianoŋ megiti, iikanoŋ mende laligoja. Kawaa qaaya gejatootoo eja moŋnoŋ kokaeŋ oorota eja,

51 *Ais 63.10“Oo qaaqeqe ejemba, oŋoo uugianoŋ mono duuro gadokopa kolooju. Gejagianoŋ hoŋgoŋ mende totooŋ tooja! Ii duujiwaajoŋ Anutuwaanoŋ qaa qotogoŋ gejajojombaŋ amakeju. Ambosakoŋurugianoŋ Uŋa Toroya tuarenjeŋ ama muŋ laligogi oŋonoŋ mono yoŋoo so toroqeŋ kaaŋiadeeŋ Uŋa Toroya suulaŋ gema qeŋkeju! 52 Oŋoo ambosakoŋurugianoŋ gejatootoo ejemba afaaŋa qaago sisiwerowero ama oŋoma laligogi. Yoŋoonoŋga moronoŋ kakasililiŋ mende mokolooro? Yoŋonoŋ Eja Solaŋanoŋ asugiwaatiwaa gejatootoo qaaya jegi ii uŋugi komugi. Yoŋonoŋ komugi Eja Solaŋanoŋ aŋo asugiro oŋonoŋ ii memelolo meŋ muŋ qegi komuro. 53 Anutunoŋ gajobauruta wasiŋ oŋono Siwenoŋga kamaaŋ Kana qaa oŋoŋgi Buŋagia kolooroto, oŋonoŋ ii mende teŋ koma otaaŋ laligogi.” Kiaŋ.

54 Stiiwenoŋ qaa kaeŋ jero jigo kaunsol yoŋonoŋ mogiti, ii uugia soonoŋ kootoya kaaŋa kotoro. Kotoro uugia gere jero ambari kiŋ waama naŋgi. 55 Kaeŋ aŋgito, Uŋa Toroyanoŋ Stiiwembaa uuta saa qero jaaya Siwenoŋ uuro uro Jiisas Anutuwaa asamararaŋ uutanoŋ eukanoŋ Anutuwaa boro dindiŋanoŋ nano iiro. 56 Jiisas iima jero, “Mobu! Siwe aantano Siwe gomambaa Eja hoŋanoŋ mono Anutuwaa boro dindiŋanoŋ nano iijeŋ.”

57 Kaeŋ jero moma qa gigilaagi guju somata waaro gejagia borogianoŋ gojoma kuuyanoŋ luguŋ kema qelanjiŋ megi. 58 Kaeŋ meŋ taoŋ goraayanoŋ ororaaŋ kema seleeŋgeŋ ama jamonoŋ kanaiŋ giliŋ qegi. Kaeŋ qegi tosianoŋ ii iima nama malekugia qetegoŋ melolooŋ eja gbaworo Soolwaa kosianoŋ aŋgi. 59 Kaeŋ ama jamonoŋ giliŋ qeŋgadeeŋ naŋgi Stiiwenoŋ Anutuwaa qama kooliŋ kokaeŋ jero, “Oo Poŋ Jiisas, gii mono kokoosona meŋ aŋgoŋ komba!” 60 Kaeŋ jeŋ kemeŋ simiŋ kuma qa gigilaaŋ jero, “Poŋ, siŋgisoŋgo koi anjuti, iikawaa lombota mono yoŋoo qagianoŋ mende amba!” Kaeŋ jeŋ goroŋ qeŋ komuro. Kiaŋ.