Barʉ́wa ya ncholo ya Paúli kwa
Vakoríinto
Mʉlongooryo
Barʉ́wa ɨhɨ, yaandɨkwa nɨ Paúli mutumwi wa Yéesu Kirisitʉ kwa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va múuji wa Koríinto (1:1). Yeeye Paúli noo ˆaanda saankanʼya mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu ʉko Koríinto. ˆVyeene vyoónekanaa, barʉ́wa ɨhɨ yaandɨkwa kati ya myaaka ya 54-55 keende Kirisitʉ ˆavyaalwa. Na barʉ́wa ɨhɨ, Paúli aandɨka mpɨɨndɨ ˆajáa múujii wa Eféeso.
Múuji wa Koríinto ʉjáa wataangɨkana maatʉkʉ vii ʉko ɨsɨ ya Ugiríki, na ʉtemii woosi wa Kɨrúumi. Múuji ʉwo, nɨ mbarɨmbarɨ ya mayɨya ya Mediteranía ʉjáa (Laanga raamáani ya lʉyeendo lwa kavɨrɨ lwa Paúli, Mɨrɨmo ya Vatumwi 15:36). Vaantʉ ˆvarɨ foo fuma mavaru yoosi ya weerʉ, vawʉlaanáa viintʉ ˆviri foo na vaantʉ va múuji wa Koríinto. Vaantʉ ava, vajáa vatɨɨte tʉʉva jaavo ˆjiísimiresimire, baa ja kʉloomba na kwiinamɨra vidabalaíyo (1:10-12; 8:1-8). Mɨrɨmo na tʉʉva ijo, jijáa jabweeyya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu vasaangyesaangye kumuruma kwaavo Yéesu na tʉʉva jaavo.
Kei barúwii ɨhɨ, Paúli aturya mwaaswii masáare ˆmeene yajáa yuuriwa nɨ vaantʉ ˆvamuruma Yéesu va Koríinto (7:1). Kɨɨntʉ ˆvajáa vuurya nɨ tʉʉva jimwi ja mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu, kwiigavagava kwa vaantʉ ˆvamuruma Yéesu na kʉhanguta (5:1; 6:15-20). Kei, Paúli alʉʉsa ˆvyeene vyasaakwa mpɨɨndɨ jo mʉloomba Mʉlʉʉngʉ (11; 14:26-40), wʉʉya wa Mʉtɨma Mʉʉja (12:1-11; 14:1-25) na kʉfʉfʉlwa kwa vaantʉ (15:12-58). Aandɨka ayo, sa ɨɨyambirirye mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu vɨɨme neeja na vadɨɨre kiipasa.
ˆVyeene Kɨtáabu ɨkɨ Chagavwa
Lʉmbɨ na dʉʉmbɨ 1:1-9
Kwiigava kwa mpuka ya vaantʉ ˆvamuruma Yéesu 1:10–4:21
Paúli yookaanʼya ʉhanguti na kwiitwaala na balásii 5:1–6:20
Ilóola 7:1-40
Kumwiinamɨra Mʉlʉʉngʉ 8:1–11:1
ˆVyeene vyasaakwa mpɨɨndɨ jo mʉloomba Mʉlʉʉngʉ na lʉvɨro lwa Mʉtɨma Mʉʉja 11:2–14:40
Kʉfʉfʉka kwa Kirisitʉ na kwa vaantʉ ˆvamuruma 15:1-58
Masáare yo herererya 16:1-24
1
Lʉmbɨ
1 Barʉ́wa ɨhɨ, yafúmire kʉrɨ nɨɨnɨ Paúli na Sositénesi mwaaniitʉ. Mʉlʉʉngʉ noo ˆaanyanɨrɨra kwa kʉsaaka kwaachwe nɨve mutumwi wa KirisitʉYéesu.
2 Nɨ kʉvaandɨkɨra niise nyuunyu mpuka ya vaantʉ ˆmumuruma Mʉlʉʉngʉ ʉko múujii wa Koríinto. Nyuunyu mwatalariwa nɨ Kirisitʉ Yéesu. Kei mwaanɨrɨrwa nɨ Mʉlʉʉngʉ mʉve vaantʉ vaachwe vaaja, hamwɨ na vaantʉ voosi kɨra haantʉ, vara ˆvamʉlóombaa Mweenevyoosi wiitʉ Kirisitʉ Yéesu, Mweenevyoosi waavo na wiitʉ.
3 Nduwo na mwiikalo mʉʉja fuma kwa Mʉlʉʉngʉ Taáta wiitʉ, na kwa Yéesu Kirisitʉ Mweenevyoosi wiitʉ, jive na nyuunyu.
Paúli Yoomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ
4 Sikʉ joosi namʉdʉ́ʉmbaa Mʉlʉʉngʉ sa nyuunyu. Yeeye avaheera nduwo yaachwe kwa njɨra yo vakʉndɨkanʼya na Kirisitʉ Yéesu. 5 Kwa njɨra ya Kirisitʉ Yéesu, mwasungaata kwa kɨra kɨɨntʉ, kwa ndʉʉsɨka yaanyu na kwa ʉmanyi waanyu. 6 Ɨhɨ yoónekyaa masáare ya Kirisitʉ nɨ ya kɨkomi ˆkʉrɨ nyuunyu. 7 Jeyyo, mwatɨɨte kɨra wʉʉya fuma kwa Mʉtɨma Mʉʉja, kʉnʉ moowoojera kʉvariyʉlwa kwa Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ. 8 Yeeye kʉvabweeyya arɨ mʉve na ngururu fʉʉrʉ ʉhero, sa mʉve sɨ mʉngʼʉ́ʉrɨrwaa sikʉ ɨra ya Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ ˆarɨ kʉʉja jo lamʉrɨra vaantʉ. 9 Mʉlʉʉngʉ bweeyya arɨ jei, sa yeeye nɨ wo kiilaangiwa. Yeeye avaanɨrɨra nyuunyu mʉve kɨɨntʉ kɨmwɨ na mwaana waachwe Yéesu Kirisitʉ Mweenevyoosi wiitʉ.
Kwiigava kwa Vaantʉ ˆVamuruma Yéesu
10 Haaha vanaviitʉ, nɨ kʉvaloomba niise kwa irina ra Mweenevyoosi wiitʉ, Yéesu Kirisitʉ, nduusikii jaanyu, karɨ ʉhʉ ɨndoolʉʉsa ɨkɨ na ʉra kɨra tʉkʉ. Karɨ mʉndookiigavagava nyuunyu kwa nyuunyu tʉkʉ, kɨrɨ vyoova jeyyo, mʉve kɨɨntʉ kɨmwɨ kwa mɨryʉʉngʉ yaanyu na kwa kɨra ˆmootʉmama. 11 Vanaviitʉ, natéɨɨre fuma kwa vaantʉ va nyuumba ya Kɨléeo, kʉrɨ nyuunyu kwatɨɨte wiitóoli. 12 Vamwɨ vaanyu voosea, “Nɨɨnɨ namutúubaa Paúli.” Vɨɨngɨ voosea, “Nɨɨnɨ nɨ wa Apóolo,” au wɨɨngɨ yoosea, “Nɨɨnɨ nɨ wa Kéefa,”*Kéefa: Nɨ irina rɨɨngɨ ra Kɨeburanía ra Simóoni Peéteri. Laanga Peéteri Ʉtamanulii wa Masáare na Kɨlaangi. na wɨɨngɨ yoosea, “Nɨɨnɨ nɨ wa Kirisitʉ.”
13 Eri, Kirisitʉ iigavagava wʉʉ? Tʉkʉ! Eri, Paúli aningʼiniwa mʉsaláabii fʉʉrʉ akakwya sa nyuunyu wʉʉ? Au nyuunyu mwabatisiwa kwa irina ra Paúli wʉʉ? 14 Noomʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ sa nabatisa Kirísipo na Gáayo vii. 15 Sa jeyyo, kusiina ˆarɨ daha sea abatisiwa kwa irina raanɨ tʉkʉ. 16 Kei nabatisa vandʉʉ va Sitefáani, koonɨ kwatɨɨte vɨɨngɨ nabatisa sɨ nookʉmbʉkɨra tʉkʉ. 17 Sa Kirisitʉ sɨ aantʉma jo batisa tʉkʉ. Kɨrɨ vyoova jeyyo, aantʉma kʉvariyʉla Masáare Maaja, sɨ kookiilaangya tooti jo lʉʉsɨka tʉkʉ, sa kʉbweeyya jei, bweeyya kʉrɨ inkwya ya Kirisitʉ mʉsaláabii, ɨsove ngururu.
Kirisitʉ nɨ Tooti ya Mʉlʉʉngʉ
18 Masáare ya kukwya kwa Kirisitʉ mʉsaláabii kwa vara ˆvoorɨmɨra, voónaa nɨ ʉkoókoyo, maa kaa, kwa suusu vara ˆtoolamuririwa, masáare ayo nɨ ngururu ya Mʉlʉʉngʉ. 19 Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea,
“Mala ndɨrɨ tooti ja vara ˆvarɨ na tooti,
kei mɨryʉʉngʉ ya vara ˆvarɨ na mɨryʉʉngʉ kiisiita ndɨrɨ.”✡Laanga Isáaya 29:14.
20 Hai arɨ mʉʉntʉ ˆarɨ na tooti? Hai arɨ mukiindya wa Miiro? Hai arɨ mʉmanyi wo lʉʉsɨka sikʉ iji? Mʉlʉʉngʉ oónekiirye ʉmanyi wa weerʉ ɨhɨ, nɨ ʉkoókoyo. 21 Sa Mʉlʉʉngʉ kwa tooti jaachwe oona weerʉ sɨ ɨrɨ mʉtaanga kwa tooti ja vaantʉ tʉkʉ. Mʉlʉʉngʉ avyeenda kʉvalamurirya vaantʉ ˆvaruma kwa ʉvariyuli wiiswi wa kɨkoókoyo. 22 Vayahúudi voosaaka isháara sa varume, na Vagiríki voosaaka tooti. 23 Maa kaa, suusu toovariyʉla Kirisitʉ ˆaningʼiniwa mʉsaláabii fʉʉrʉ akakwya. Kwa Vayahúudi kɨɨntʉ ɨkɨ choobweeyya viikunguvale, na kwa vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi vookoona nɨ ʉkoókoyo. 24 Maa kaa, kwa vaantʉ vara Mʉlʉʉngʉ ˆavaanɨrɨra, vave Vayahúudi au vaantʉ sɨ ˆvarɨ Vayahúudi, Kirisitʉ nɨ ngururu na tooti ya Mʉlʉʉngʉ. 25 Sa ʉkoókoyo wa Mʉlʉʉngʉ, watɨɨte tooti mʉnʉmʉʉnʉ kʉlookya tooti ja vaantʉ, na teketeke ya Mʉlʉʉngʉ, yatɨɨte ngururu kʉlookya ngururu ja vaantʉ.
26 Haaha vanaviitʉ, kumbukiri viintʉ ˆmʉjáa de mwaanɨrɨrwe nɨ Mʉlʉʉngʉ. Vake kʉrɨ nyuunyu noo voonekanáa nɨ vaantʉ ˆvarɨ na tooti mbere ja vaantʉ. Na vake kʉrɨ nyuunyu noo mʉjáa na marina makʉʉlʉ, na vake, mʉjáa mwavyaalwa kwa vasúngaati. 27 Maa kaa, Mʉlʉʉngʉ asaawʉla vira viintʉ weerʉ ˆyoónaa nɨ vya kɨkoókoyo, sa avakwaatye soni ˆvarɨ na tooti, kei asaawʉla viintʉ ˆviri teketeke vya weerʉ sa avakwaatye soni ˆvarɨ na ngururu. 28 Mʉlʉʉngʉ asaawʉla viintʉ vya ɨsɨ na ˆvichwɨ́ɨwaa matɨ, viintʉ ˆvyoónekaa ja kɨɨntʉ kisiina vya ɨhɨ weerʉ, sa avichwe matɨ vira ˆvyoónekanaa vya kɨkomi. 29 Abweeyya jeyyo, sa kʉsoveke mʉʉntʉ wookíivaa kɨpeembe mbere ya Mʉlʉʉngʉ. 30 Mʉlʉʉngʉ mweeneevyo noo ˆavakʉndɨkanʼya na Kirisitʉ Yéesu. Yeeye amʉbweeyya Kirisitʉ ave tooti yiitʉ. Yeeye Kirisitʉ atʉbweeyya tʉve vawoloki, na tʉve vaaja mbere ya Mʉlʉʉngʉ na atununuula fuma uvii. 31 Ja ˆvyeene Masáare ˆYarɨ Mpeho yasea,
“Ʉra ˆyoosaaka iidʉʉmbɨrɨre,
iidʉʉmbɨrɨre sa Ijʉva vii.”✡Laanga Yeremía 9:23-24.