14
Mʉryʉʉngʉ wo Mʉʉlaa Yéesu
(Matáayo 26:1-5; Lʉ́ka 22:1-2; Yooháani 11:45-53)
1 Jijáa jachɨ́hɨɨre sikʉ ivɨrɨ vii, de ɨve ngovi ya Paásika na ngovi ya mɨkáate sɨ ˆɨvɨ́kɨrwaa ʉsasɨ. Vakʉ́ʉ́lʉ va veeneɨsɨ va Ijʉva na vakiindya va Miiro vasaakɨráa njɨra ya iyasi yo mʉkwaata Yéesu sa vamʉʉlae. 2 Vakalamʉla, voosea, “Karɨ tʉrɨbweeyye ɨrɨ isáare mpɨɨndɨ ja ɨhɨ ngovi tʉkʉ, sa vaantʉ kʉreeta ntiribʉka.”
Yéesu Yoohakwa Makuta ˆYanyʉkɨra
(Matáayo 26:6-13; Yooháani 12:1-8)
3 Mpɨɨndɨ ijo, Yéesu nɨ iturii ra Besanía ajáa, kaayii kwa Simóoni ˆmweene asewáa ˆarɨ na ʉlóónda. Na mpɨɨndɨ ˆvarijáa, mʉʉntʉ muki ʉmwɨ akɨɨngɨra aho nyuumbii ˆarɨ na chʉ́pa nduudi ya iwye ˆrasongolwa, ˆɨrɨ na makuta ˆyanyʉ́kɨraa*makuta ˆyanyʉ́kɨraa: Nɨ isáare ra Kɨgiríki, makuta aya nɨ nárdo yasewáa. ya iyoombe ikʉlʉkʉʉlʉ. Akiiwʉna nkiingo ɨra chʉ́pa, maa akamwɨɨtɨra Yéesu yara makuta mutwii, yoomʉnyemya. 4 Vaantʉ vamwɨ vara ˆvajáa aho ˆvakoone jeyyo, vakakalala maatʉkʉ vii, vakaanda kiiwyɨɨra, “Sa che kʉbwɨɨtɨra makuta ja ayo jei? 5 Jangaarɨ yaváirwe iyoombe jɨtooreke mpía ja dináari magana yatatʉ (300), maa mpía ijo vaheewe vakɨva?” Maa vakamwaamirirya ʉra mʉʉntʉ muki.
6 Maa kaa, Yéesu akavasea, “Mʉreki! Sa che moomujuuwa? Aantʉ́mamɨɨre vyabooha. 7 Laangi! Vakɨva novo mʉrɨ mpɨɨndɨ joosi, ifaanaa mʉkavaambirirya mpɨɨndɨ yoyoosi ˆmʉrɨ keenda. Maa kaa, nɨɨnɨ sɨ ndɨrɨ kʉva na nyuunyu mpɨɨndɨ joosi tʉkʉ. 8 Ʉhʉ mʉʉntʉ muki atʉ́mamire ˆcheene adáhire. Aampákire makuta kʉʉvɨka mʉvɨrɨ waanɨ neeja so taahwa. 9 Kɨmaarɨ noovawyɨɨra, haantʉ hohoosi aha weerwii Masáare Maaja ˆyarɨ variyʉlwa, ɨkɨ ˆcheene akɨtʉ́mamire ʉhʉ mʉʉntʉ muki lʉʉswa kɨrɨ ja nkʉmbʉkɨra yaachwe.”
Yʉ́ʉda Yoolamʉla Kʉmʉvalandʉka Yéesu
(Matáayo 26:14-16; Lʉ́ka 22:3-6)
10 Aho, Yʉ́ʉda Isikarióoti, ʉmwɨ wa vapooji vaachwe ikimi na vavɨrɨ, akadoma noo mʉvarindʉka Yéesu kwa vakʉ́ʉ́lʉ va veeneɨsɨ va Ijʉva. 11 Vakʉ́ʉ́lʉ va veeneɨsɨ va Ijʉva ˆvakateere rɨra isáare, maa vakavyeenda maatʉkʉ vii. Vakiichuunga kwaachwe kʉmʉrɨha mpía. Aho, Yʉ́ʉda akaanda saakɨra nkalo ˆyabooha sa amʉvarindʉke Yéesu.
Kwiimya Neeja Ngovi ya Paásika
(Matáayo 26:17-25; Lʉ́ka 22:7-14, 21-23; Yooháani 13:21-30)
12 Na sikʉ ya ncholo ya ngovi ya mɨkáate sɨ ˆɨvɨ́kɨrwaa ʉsasɨ, vapooji vakamuurya Yéesu, “Hai ko wookeenda tukwiimirye neeja chóorya cha Paásika?” Sikʉ ɨyo, nɨ tʉʉva ɨjáa kwa Vayahúudi kʉsɨɨnja muundi ˆɨrɨ mpeho sa Paásika.
13 Maa Yéesu akavatʉma vapooji vaachwe vavɨrɨ, akavasea, “Domi na múujii Yerusaléemu, ʉko lʉmana mʉrɨ na mʉʉntʉ mʉlʉme ˆiitíikire sʉvɨya ya maaji. Mutuubi, 14 na nyuumba ˆngʼeene arɨ kɨɨngɨra, muuryi mweenekaaya, mʉkamʉsea, ‘Mukiindya yookuurya, “Hai kɨrɨ chúumba cha vayeni kʉʉntʉ ˆndɨrɨ rɨɨra chóorya cha Paásika na vapooji vaanɨ?” ’ 15 Ʉwo mweenekaaya valaɨra arɨ chúumba kɨkʉʉlʉ ˆkɨrɨ gorófii, kwavɨɨkwa viintʉ vyoosi neeja. Imyi neeja Paásika haaho.” 16 Maa reerʉ, vara vapooji vavɨrɨ vakiinʉka, vakadoma na múujii. ˆVakafike múujii, vakashaana kɨra kɨɨntʉ ja ˆvyeene Yéesu ajáa avawyɨ́ɨrɨɨre. Maa vakiimya neeja chóorya cha Paásika.✡Laanga Ufumo 12:3-11.
17 Iwʉlo ˆrɨkɨɨngɨre, Yéesu na vapooji vaachwe ikimi na vavɨrɨ vakɨɨngɨra. 18 Mpɨɨndɨ ˆvajáa méesii voorya, Yéesu akavasea, “Kɨmaarɨ noovawyɨɨra, ʉmwɨ waanyu kʉʉnvarindʉka arɨ.”✡Laanga Sabúuri 41:9.
19 Vapooji vaachwe ˆvakateere jei, maa vakavisʉʉla, vakamʉsea ʉmwɨ ʉmwɨ, “Sɨ viri kʉva nɨ nɨɨnɨ tʉkʉ?”
20 Maa akavasea, “Nɨ ʉmwɨ wa vapooji vaanɨ ikimi na vavɨrɨ, ˆyooriirya mʉkáate luumbwii na nɨɨnɨ aha. 21 Mwaana wa Mʉʉntʉ nɨ mpaka atamanye no kʉʉlawa, ja ˆvyeene vyaandɨkwa Masáarii ˆYarɨ Mpeho. Maa kaa, nɨ mpolaɨ kwa mʉʉntʉ ʉra ˆarɨ mʉvarindʉka! Nɨ pwee vijáa ngaarɨ baa sɨ avyaalwa.”
Mʉvɨrɨ na Sakami ya Yéesu
(Matáayo 26:26-30; Lʉ́ka 22:14-20; 1 Vakoríinto 11:23-26)
22 Mpɨɨndɨ ˆvarijáa, Yéesu akatoola mʉkáate, akamʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ, akʉʉbendʉlabendʉla, maa akavaheera vapooji vaachwe, akavasea, “Tooli, ʉhʉ nɨ mʉvɨrɨ waanɨ.”
23 Maa akatoola kɨkóombe cha diváai, akamʉdʉʉmba Mʉlʉʉngʉ, akavaheera voosi vakanywa aho nduvwii. 24 Maa akavawyɨɨra, yoosea, “Ɨhɨ nɨ sakami yaanɨ ya mʉháko ˆɨrɨ kiitwa sa vaantʉ ˆvarɨ foo.✡Laanga Ufumo 24:8; Yeremía 31:31-34. 25 Kɨmaarɨ noovawyɨɨra, luu sɨ nkanywiire kei diváai tʉkʉ, mpaka sikʉ ˆngʼeene nkɨɨnywiire ufya ʉko Ʉtemii wa Mʉlʉʉngʉ.” 26 ˆVakɨɨmbe lwɨɨ́mbo, vakalooka na Luulwii lwa Mɨseitúuni.
Yéesu Yoolʉʉsa Peéteri Sea Arɨ sɨ Amʉmányire Tʉkʉ
(Matáayo 26:31-35; Lʉ́ka 22:31-34; Yooháani 13:36-38)
27 Yéesu akavasea vapooji vaachwe, “Nyuunyu voosi kʉʉndeka mʉrɨ nɨɨmweene ja ˆvyeene vyaandɨkwa Masáarii ˆYarɨ Mpeho,
‘Kʉmʉvaa ndɨrɨ muríisi,
na muundi jaachwe joosi kiipasa jiri.’✡Laanga Sakaría 13:7.
28 Maa kaa, ˆndɨrɨ fʉfʉka, valongorera ndɨrɨ na ɨsɨ ya Galiláaya.”
29 Peéteri akamʉsea, “Baa vakʉtɨɨje voosi vʉʉ, nɨɨnɨ sɨ ndɨrɨ kʉreka tʉkʉ.”
30 Yéesu akamʉsea, “Kɨmaarɨ kaa nookuwyɨɨra, uchikʉ wo wʉʉ, nkʉkʉlʉme sɨ ɨnavɨɨka lwa kavɨrɨ, lʉʉsa ʉrɨ sɨ waamányire tʉkʉ katatʉ.”
31 Maa Peéteri akuumirirya, yoosea, “Tʉkʉ! Baa koonɨ nɨ kukwya, nkwye na weewe, nɨɨnɨ sɨ ndɨrɨ sea sɨ nakʉmányire tʉkʉ!” Baa vapooji voosi vakalʉʉsa vivira.
Yéesu Yoomʉloomba Mʉlʉʉngʉ Luulwii lwa Mɨseitúuni
(Matáayo 26:36-46; Lʉ́ka 22:39-46)
32 Maa vakafika iwundii ra Getisemáane, Luulwii lwa Mɨseitúuni. Yéesu akavasea vapooji vaachwe, “Ikali aha mpɨɨndɨ nɨɨnɨ ˆnookoomʉloomba Mʉlʉʉngʉ.” 33 Akavasʉmʉla Peéteri, Yaakúupu na Yooháani hamwɨ ne. Aho, mʉtɨma waachwe ʉkafɨrɨra, kʉnʉ yookiiteera ʉsʉʉngʉ mʉnʉmʉʉnʉ, 34 akavasea, “Mʉtɨma waanɨ wookaava kende nkwye. Ikali aha, mʉkeeshe chɨrɨrɨ.”
35 Akaseesa na mbere kiduudi, akalaala ɨsɨ na ɨnda, maa akaanda mʉloomba Mʉlʉʉngʉ, koonɨ viri dahɨka mpɨɨndɨ ya uturikiri waachwe ɨmʉnehe, 36 akasea, “Áaba,†Áaba: Nɨ isáare ra Kɨaráamu, noo kʉsea Taáta. Taáta, yoosi kwaako yadahɨkáa. Nookʉloomba nseyyirya kɨkóombe ɨkɨ cha uturikiri. Maa kaa, sɨ ja ˆvyeene nɨɨnɨ noosaaka tʉkʉ, ɨve ja ˆvyeene weewe ʉrɨ saaka.”
37 ˆAkahɨndʉke kwa vara vapooji vaachwe vatatʉ, akavashaana vanyéyyiirye, akamwaanɨrɨra Peéteri, “Simóoni,‡Nɨ irina rɨɨngɨ Peéteri. Laanga Peéteri Ʉtamanulii wa Masáare na Kɨlaangi. ʉnyéyyiirye wʉʉ? Usíindirwe keesha baa isaa rimudu vii? 38 Arumi, mʉkeeshe no loomba sa karɨ jɨ mwɨɨngɨre mʉtehwii tʉkʉ. Mʉtɨma wɨɨ́mɨre neeja kʉtʉmama wʉʉja, maa kaa, wasíindwaa sa mʉvɨrɨ usiina ngururu tʉkʉ.”
39 Akadoma noo loomba kei, akalʉʉsa masáare yayara. 40 Kei ˆakahɨndʉke, akavashaana valɨ́ɨre, miiso yaavo yajáa yarútahire nɨ tʉlo. Vakakwaatwa nɨ soni, vakasiindwa cho muuyirya.
41 ˆAkahɨndʉke lwa katatʉ, akavawyɨɨra, yoosea, “Nyuunyu mʉkaarɨ mʉlɨ́ɨre no hʉmʉlʉka wʉʉ? Laangi, mpɨɨndɨ jafíkire, Mwaana wa Mʉʉntʉ veera iise mɨkonwii ya vavɨ. 42 Inuki, hendi tʉlooke! Laangi ʉra mʉvarinduki waanɨ afíkire.”
Yéesu Yoovarindʉkwa na Yookwaatwa
(Matáayo 26:47-56; Lʉ́ka 22:47-53; Yooháani 18:3-12)
43 Mpɨɨndɨ Yéesu ˆajáa akaarɨ yoolʉʉsɨka na vapooji vaachwe, Yʉ́ʉda, ʉmwɨ wa vara ikimi na vavɨrɨ, akafika na mpuka ˆɨrɨ na nyaasʉka na mpʉʉlo. Mpuka ɨyo ɨjáa yatúmirwe nɨ vakʉ́ʉ́lʉ va veeneɨsɨ va Ijʉva, vakiindya va Miiro na vawosi. 44 Haaha, Yʉ́ʉda ʉra mʉvarinduki, ajáa ahʉ́mwɨɨre valaɨra isháara yoosea, “Ʉra ˆndɨrɨ mʉsʉndɨra ja noomuluumbya noo yeeye. Mʉkwaati, mʉmʉsʉmʉle, aveere mɨkonwii yaanyu.”
45 Yʉ́ʉda akahʉlʉlʉka na kʉrɨ Yéesu, akamuluumbya, “Mukiindya!” Maa akamʉsʉndɨra. 46 Ɨra mpuka ɨkamʉkwaata Yéesu, maa vakamʉvɨɨka mɨkonwii yaavo. 47 Aho, ʉmwɨ wa vara ˆvajáa na Yéesu akakʉʉla nyaasʉka njatwii, akamʉtema kutu dúú mʉtʉ́mwa wa mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ!
48 Yéesu akavasea, “Nɨɨnɨ ndɨrɨ mʉhóki vaantʉ viintʉ muújire no kʉʉnkwaata na nyaasʉka na nkusi wʉʉ? 49 Sikʉ joosi nɨjáa na nyuunyu noovariyʉla waámii wa Kaaya Njija ya Ijʉva. Amwɨ sɨ mwaankwaatáa kʉra? Haaha vyavɨ́ɨre sa Masáare ˆYarɨ Mpeho yakiimane.”✡Laanga Sakaría 13:7; Maáriki 14:27.
50 Aho, vapooji voosi vakoofa maatʉkʉ vii, vakamʉtɨɨja, maa vakamʉreka yeemweene. 51 Kwajáa kwatɨɨte mʉtavana ʉmwɨ ˆamutuubáa Yéesu, ajáa iiwɨ́ɨkɨɨre lweénda lwa kɨtáani vii. Ɨra mpuka ˆɨkayere kʉmʉkwaata, 52 akavahonyoka, akareka lweénda lwaachwe lwa kɨtáani mɨkonwii yaavo, maa akatɨɨja na kɨsava mwaarya.
Yéesu Yoolamʉrɨrwa Mbere ya Balása Nkʉʉlʉ ya Vayahúudi
(Matáayo 26:57-68; Lʉ́ka 22:54-55, 63-71; Yooháani 18:13-14, 19-24)
53 Hara, vakamʉtwaala Yéesu na kwa mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ. Maa vakʉ́ʉ́lʉ va veeneɨsɨ va Ijʉva, vawosi, na vakiindya va Miiro, vakalʉmana hamwɨ. 54 Peéteri ne ajáa amutúubire Yéesu kwa kʉlɨ, akɨɨngɨra waámii kwa mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ, maa akiikala na valʉkalʉka yookoota mooto.
55 Vakʉ́ʉ́lʉ va veeneɨsɨ va Ijʉva na Balása Nkʉʉlʉ yoosi, vasaakɨráa ʉshahíidi fuma kwa vaantʉ vɨɨngɨ, sa vamusitaakye Yéesu de vamʉʉlae. Maa kaa, sɨ vaturya kɨɨntʉ tʉkʉ. 56 Na vaantʉ ˆvarɨ foo vatooláa ʉshahíidi wa ʉloongo, maa kaa, ʉshahíidi waavo sɨ wiifwaana baa kiduudi vii tʉkʉ. 57 Aho, vɨɨngɨ vakɨɨma, vakamʉlongowererya voosea, 58 “Tamʉteera yoosea, atɨ, ‘Nɨɨnɨ girimʉla ndɨrɨ ɨhɨ Kaaya Njija§Kaaya Njija: Kaaya Njija ˆngʼeene Yéesu alʉʉsáa aha nɨ mʉvɨrɨ waachwe. Kʉbomola no kɨɨjeenga kei kwa sikʉ itatʉ yoonekya kukwya no fʉfʉka kwaachwe. ˆyajeengwa nɨ vaantʉ, maa de njeenge yɨɨngɨ kwa sikʉ itatʉ vii. Maa kaa, ɨyo sɨ ɨrɨ jeengwa nɨ vaantʉ tʉkʉ.’ ” 59 Baa jeyyo ʉshahíidi waavo ukiitaa.
60 Maa akɨɨma mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ mbere ya Balása Nkʉʉlʉ, akamuurya Yéesu, “Eri, sɨ wookuuyirya kɨɨntʉ chochoosi tʉkʉ wʉʉ? Aya masáare ava vaantʉ ˆvookusitaakya nɨ kɨɨntʉ che?” 61 Maa kaa, Yéesu akakirinya sawu baa kuuyirya tʉkʉ. Hara mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ akamuurya kei, “Weewe noo Masía, Mwaana wa Mʉlʉʉngʉ ˆAtalariwa wʉʉ?”
62 Yéesu akasea, “Hɨɨ, noo nɨɨnɨ.
Luu kʉmoona mʉrɨ Mwaana wa Mʉʉntʉ
iíkyɨɨre mʉkono wa kʉlʉme wa Mweenengururu,
yookʉʉja mweeri ya machu ya kurumwii.”✡Laanga Danyéeli 7:13.
63 Mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ ˆakateere jei, maa akamoola ɨngo yaachwe na nkalari, yoosea, “Mashahíidi va che kei? 64 Mʉʉtéɨɨre uhiintiki waachwe! Haaha nɨ joolɨ moosea?” Voosi vakalʉʉsa irya voosea, “Ʉhʉ, inkwya noo kɨɨntʉ ˆkɨmʉtéire!”
65 Vaangɨ vaavo vakaanda kʉmʉchwɨɨra matɨ, vakamuchuunga ntaamɨ miiswii, vakamʉvaa ngúumi, de vandoomʉhenchʉla, “Lʉʉsa, nɨ ani akʉváire?” Baa valʉkalʉka va aho ˆvakamʉhokerere, vakamʉhapʉla makóofi.
Peéteri Yoosea sɨ Amʉmányire Yéesu Tʉkʉ
(Matáayo 26:69-75; Lʉ́ka 22:56-62; Yooháani 18:15-18, 25-27)
66 Mpɨɨndɨ ijo joosi, Peéteri ajáa akaarɨ waámii, maa akʉʉja muhíínja ʉmwɨ wa vatʉ́mwa va mweeneɨsɨ mʉkʉʉlʉ. 67 ˆAkamoone Peéteri yookoota mooto, akamutuurirya miiso, kʉnʉ yoosea, “Baa weewe nɨ hamwɨ waarɨ na ʉhʉ Yéesu wa Nasaréeti!”
68 Peéteri akasiita, yoosea, “Sɨ mányire na sɨ nootaanga ˆcheene woolʉʉsa tʉkʉ.” Maa akiinʉka, akɨtookɨɨma mutiryaangwii. Hara nkʉkʉlʉme ɨkavɨɨka.
69 Ʉra mʉtʉ́mwa ˆakamoone Peéteri, akavasea kei vara vaantʉ ˆvajáa viímire ne aho, “Ʉhʉ ne nɨ ʉmwɨ waavo!” 70 Peéteri akasiita kei gɨgɨrɨ. Mpɨɨndɨ kiduudi ˆɨkalooke, vara vaantʉ ˆvajáa viímire ne aho, vakamʉsea Peéteri, “Kɨmaarɨ, weewe ʉrɨ ʉmwɨ waavo, sa ʉrɨ Mʉgaliláaya weewe hamwɨ na ava!”
71 Peéteri akaanda kiijuma no kiilaha yoosea, “Sɨ namʉmányire ʉhʉ mʉʉntʉ ˆmoolʉʉsa tʉkʉ.” 72 Hahara, maa nkʉkʉlʉme ɨkavɨɨka lwa kavɨrɨ. Maa Peéteri akakʉmbʉkɨra rɨra isáare ˆaarɨ awyɨ́ɨrɨɨrwe nɨ Yéesu, “Nkʉkʉlʉme sɨ ɨnavɨɨka lwa kavɨrɨ, sea ʉrɨ sɨ waamányire tʉkʉ katatʉ.” Aho, akaanda kiita miísoori nɨ ʉsʉʉngʉ.
*14:3 makuta ˆyanyʉ́kɨraa: Nɨ isáare ra Kɨgiríki, makuta aya nɨ nárdo yasewáa.
✡14:16 Laanga Ufumo 12:3-11.
✡14:18 Laanga Sabúuri 41:9.
✡14:24 Laanga Ufumo 24:8; Yeremía 31:31-34.
✡14:27 Laanga Sakaría 13:7.
†14:36 Áaba: Nɨ isáare ra Kɨaráamu, noo kʉsea Taáta.
‡14:37 Nɨ irina rɨɨngɨ Peéteri. Laanga Peéteri Ʉtamanulii wa Masáare na Kɨlaangi.
✡14:49 Laanga Sakaría 13:7; Maáriki 14:27.
§14:58 Kaaya Njija: Kaaya Njija ˆngʼeene Yéesu alʉʉsáa aha nɨ mʉvɨrɨ waachwe. Kʉbomola no kɨɨjeenga kei kwa sikʉ itatʉ yoonekya kukwya no fʉfʉka kwaachwe.
✡14:62 Laanga Danyéeli 7:13.