Lukas
Lukas de dokter id maka nhi'inde nor wutga Paulus pa rla rakot nohora Uplerlawna Kot Kalwiedni-Paitiotni (Kol 4:14; 2 Tim 4:11; Filemon 24). Lukas natiana prorowta memna la'a Yesus hihi'ini-yapyapni honona, la'a makpesiay mak kamkek nan memna la matni me katlin nana memna la tlinni, nhor nioka nhorat Kot Kalwieda-Paitiot de la'a puka di ralamni.
La'a puka di ralamni de Lukas nakot nohora hya' ed mak karei piede Yesus Nmai lia nohkeran di wawannu. De Enmai pia Namori-nalewna riy honona, makden Yahudi la'pa Yahudi atia' wali (2:10; 2:30-32; 3:6; 24:27). Yesus e Ntut wuali sniayanni la'a riy mak kler la polpuol inni-wakwak amni hoho'a-tawtawu (6:20; 7:22; 14:11-13; 21:1-4), me la'a riy mak khi' do'a-kyap hiala (5:30; 7:37-50; 15:1-2). Entut wualia ralam kalwiedni la'a riy maka la' ler de riy riwra rakleha weli emeka patke'a (7:11-17; 8:2-3; 10:38-42; 13:10-13; 21:1-4; 23:27-31), me upa-a'na (8:41-42; 54-55; 9:38-42; 9:46-48; 18:15-17).
La' puka di de e rhorat targa emkadilla:
1. Lukas nakot nohora puka di yala'ani (1:1-4)
2. Rmori Yohansi me Yesus (1:5-2:52)
3. Yesus Nwaga kniarni (3:1-4:13)
4. Yesus kniarni la'a Galilea (4:14-9:50)
5. Yesus Nla'awa la Yerusalem (9:51-19:27)
6. Yesus hihi'ini-yapyapni wniatutnu-wniaye'eni la'pa rwairi E'a la auwlakra hananni (19:28-23:56)
7. Yesus Nmori owa'ana la'a matmiatni ralamni la'pa Ntutga inonni la'a maklernohor reri E'a (24)
1
Lukas nakot nohora hya' mak kariei piede enhorta horta di
1-2 Topilsu, maka agatu ghu'ru-ghelma. Riy rahu rhorat targ oleka Yesus hihi'ini-yapyapni maka Enhi' nan la a letgar mamni. Rhorat de rlernohora hya' maka ami makpesiay die matlin nan olekwa la'a riy mak kamkek memna Yesus hihi'ini la mulaliaini me rakot nohora E lirni-tunnu. Pa a' muana awuarora de hota samoga pa aghi' wali horta pa ga ukot nohor kalwiedweda hare honona la' Tuna, yoma a'utiana prorowta memna hare honona ndella onni pa la ntut lia hohoni, pede dodo'ondi de agat niohor memna. Pede agiwa ghi'a horat di, totpena la'a hya' maka ha rwatutu-rwaye' olek la Tuna, la'a Yesus hihi'ini-yapyapni, de dodo'ondi de Tuna nat niohor memna ha raplol momuou.
Rakot nohora ler ha rmoria Yohansi makharani
Tuna, la' lerni la Herodes Nhi' ray lia Yudea, de makpolu-makwak la Uplerlawna la rimormiori rerieini (de imam) ida nwawa Sakaria. Enkar wut lia la imam-imam re maka ha rweta la Abia tatarwalli (golongan). Patke'eni nanni Elisabeta ne Elisabet mana Harun (de imam mak kala' ul muemna de) duratni-waitni id e'a. Irrora mormiorni-dardiarni de naplol la Uplerlawna yamkekni, yoma irrora ratu rhu'ru-rhelam (ratlina-rataili) la Orgahi-Orha'a lirni-tunnu me deullu-tatarni. Mere irrora rakleh a'na yoma Elisabeta nkerna, ne rrora rhamto'a-rhape'ewa.
La' lera ida ne, maka ha rweta la Abia tatarwalli (golongan) rlernana nhiakra yatiaka, noma Sakaria nala'a kniarni de emeknekama makpolu-makwaka la Uplerlawna gaini ralamni. La' ler de imam-imam re rhedga patui (cabut undi) totpa rwalir niana he' ed mak hota ktutnia ayalin la Orgahi-Orha'a roma kreini ralamni pa emeknekama nhi'inde ha rhi'a de. Noma Sakaria nlernana. 10 Pa la' pa ntepartarlia ntutnia ayalin la rialam de, ne riy rahu e rsumbain la pliorni.
11 Noka plinu-plinnianama Orgahi-Orha'a hopopanni ntutu gaini la Sakaria. Hopopan de ntutrier lia katri'ana maka ha rtutnia ayalin la de, walli malganna. 12 La'pa Sakaria namkek nana hopopan de, dewade nhedum pa namta'at wenna. 13 Mere hopopan de nakot la niwra: “Hei! Sakaria yan mumta'ata! Uplerlawna e Natlin oleka o sniumbainmu. Hota o patke'emu Elisabeta nmor nian a'na muanke'a ida, ne mual nanni de Yohansi. 14 Hota omumuki-muhepur toto' meman nohora de, ne la'pa rmoria de riy rahu hota rahepur nohor walia. 15 Yoma hota la'a Orgahi-Orha'a yamkekni, de a'namu de nla'a riy orkotkota-ornanan ida. Hota yan memmemna nemnia anggur turnu onde arka. Ne hota Uplerlawna Nhiw Lululli Nodi plolli la e'a, la' meman la' ler maka ha rmor nian memna e'a. 16 Ne hota Israel mutnu liawanni ratlina-ratailla e lirni-tunnu pa rapali owa'an la Uplerlawna, ira Matromlawanni dee! 17 Hota nlernohora makwohorulu-ktatrulu (nabi) Elia yehwani la' ler delloo! Yoma Uplerlawna Nhiw Lululli Naruri-nalai nian e'a. Pa hota enala' ul pua nwalipra-nwahyaria Orgahi-Orha'a talanni totpena Israel rimormiorni re rwahi' targa la Orgahi-Orha'a maimiaini. De e' ed maka khi'a pa riy maka kor inni-amni onde upni-a'nani rahuri-rawo'ora hota rkalwied owa'ana. Ne riy mak edonna katlina-katailla Orgahi-Orha'a de Enwatut pua ratu ratlina-ratail owa'an la Orgahi-Orha'a, pa emeknekama riy mak kaplol la Uplerlawna yamkekni.”
18 Sakaria nakot la hopopan de niwra: “Hota emkameni la agat memna hya' mak omukot de naplola? Yoma aghamtoto'owa ne pa'tu mana nhape'ewa.”
19 Noma Uplerlawna hopopanni de nwahla lirni niwra: “A' di de Gabriel a'u. A'g ed maka khi' hopopan la Uplerlawna. A'g ed mak khima-kre' (melayani) memn E'a la' gen tutullu-lolo'oni. Me E' ed maka khopn a' pua agodia kot kalwied dilla mai o'a. 20 Mhuoratreria! Hota ompual lia mak khakamu yoma o' edonna mpuesiay a li'ru. La'pa nte'ela lerni maka Uplerlawna Nakot targa pa a li'ru ri ntutu-nte'ewa, nanpena multieri owa'ana.”
21 La'pa palo'on ho'a mana riy rtepartarlia wniei Sakaria. Honona re rwarora riwra: “Sakaria mahnek rehia la'a Uplerlawna roma kreini ralamni. Nihya'pa emkadeno?” 22 Ne la'pa nlergot wa de ta'en niana nakot hadomdom la' mak kwei re. Mere nal to' limni na nawal hatilu. Yoma nwali olek la mak khakamu. La'pa ramkek emkade noma ratg oleka Sakaria, de matni ri'ini npah'a nan hadom la'a krei ralamni.
23 La'pa yatiakni nhorwua la'a Uplerlawna roma kreini ralamni noma Sakaria nawali owa'an la e romni nayanni. 24 La'pa edon nalo'on wali ne hawni Elisabet na'apnu, dewade edonna nlergot nana wolla wolim la roma nayanni. 25 Noma niwra: “Hota la'awa hohoni di, de Orgahi-Orha'a Ntutga ralam kalwiedni pa Ntulan la mai a'u yoma Nhi' a pua a'u'a'na pede a'g edonna muola-mua'a owa'an la'a rira gaini ralamni.”
Rakot nohora hota rmoria Yesus
26 La'pa lerni la Elisabeta na'apun wa, ne la'pa wolanni wonem pa noma Uplerlawna Nhopan pa hopopanni Gabriel nla'a Nasaret, let mak kden la Galilea nohoni. 27 Nhopan doinia Gabriel nmaiya hararara mak kwawa Maria mak kor Yusup, ray Daud duratni-waitni, de ranyah'a tar oleka. Ra'an lira-remun waw pa hota rmehlima, mere Maria edon nor muanke' id mana rawok ma'ta la yaninni. 28 Hopopan de nma nakot la Maria niwra: “Maria ee! Kalwiedo! Orgahi-Orha'a Nara'a-napa'lu ne hota E Nor o' talla!”
29 La'pa natlin nana hopopan de lirni dewade Maria ralamni worwuorga pa nwaror la'a-mai lia ihranu ralamni niwra: “Ha wniak kalwiedni de nnia'eratni emkamenio?” 30 Noma hopopan de nakot la niwra: “Yan mumta'ata Maria, yoma Uplerlawna Nara'a-napa'lu! 31 Hota omu'uhu-mu'apun nana a'na muanke'a ida, ne muala pa nanni Yesus. 32 Hota nwal lia riy lalawna ida, ne hota rweta la Uplerlawna mak kden la tutullu-lolo'oni A'nani. Orgahi-Orha'a Uplerlawna-Mempulwatnu hota Nhi' E' pa Nla' Ray, pa emekwalima E upni-tgarni ray Daud. 33 Me hota plol toto'a pa Enodi plolli la'a Israel duratni-waitni pa nodia liarni.”
34 Noma Maria nakot la Uplerlawna hopopanni de niwra: “Mere, a'g edon gor ma'ta muanke'a ida manin wutu pa hota emkameni pede a'u'a'na?”
35 Noma hopopan de nakot la niwra: “Hota Uplerlawna Nhiw Lululli Nmai tiemn o' de. Ne Uplerlawna mak kden la tutullu-lolo'oni plolli-mneheni hota nwewarna'nu. La' hade pede hota papay miaka mu'uhu-mu'apun de rweta la Uplerlawna A'nani. Ne hota Enakleha do'a-hala. 36 Mhoratreria! Hota Elisabet, elmu mak nhape' olek de, na'apn olek pa wolanni wonem pa. E' ed maka ha riwra nkeran pa nakleh a'na mere hota nayori a'na. 37 Yoma hadoma edonna ta'enia la Uplerlawna.”
38 Noma Maria nakot la niwra: “A' di de Orgahi-Orha'a hopopanni a' pua nden nek la Uplerlawna lirni mak omukota re.” Noma Uplerlawna hopopanni de nhoitio'or la Maria pa nla'awa.
Maria nla ntomra-nnah'a la Elisabeta
39 Noma Maria nwahi'a-nwayodia pa nhorwua noma pleta-plet pa nokria leta ida mak kden la Yudea, la'a gen miaka kden la wo'ora hananni. 40 Nla' noma nokria Sakaria romni pa nwak kalwieda la elli Elisabet. 41 Ne la'pa Elisabet natlin tutga Maria wniak kalwiedni dewade papay mak kden la Elisabet apannu ralamni de nlekru hmuakmuakru. Dewade Elisabeta ihranu ralamni npenpuen olek la Uplerlawna Nhiw Lululli. 42 Noma Elisabet nhar lirni pa niwra: “O' di de mlier la pripanni-fa'anni (berkat) mak karehi-kalawan la'a maka patke'a honona rlernana. Tertera-demdema (berkat) nwewar nana a'na maka ha muor nian de! 43 A' di de he' a'u pede Uplerlawna Nhi' a pua aliernan nhiu'ru-nhielam di maka a Matromlawnu inni nmai a' diena?! 44 Agat niohora a Matromlawnu eda de la apanmu ralamni yoma la'pa utlin nana ompuak kalwieda, dewade papay mak kden la a apnu di nlekru hmuakmuakru yoma nre'ela nahepru. 45 Mlier la unut lawna yoma mpiesiay oleka de maka Orgahi-Orha'a Nakot tiy o'a hota nayamkeka.”
Maria na'uli-nawedia Uplerlawna
46 Maria na'uli-nawedia Uplerlawna pa niwra:
“A'u'uli-uwedia O'a Matroma. 47 Ne a ralmu nahepuepru yoma Uplerlawna O'a ed mak kamori-kalewn a'u. 48 Yoma O' ed mak khoratreri a'u, hopopanmu a' di, maka kakleha weli. La' ler di pa hota tuwu nernu-nha'ata de hota rimormiori nohkerna wawannu riwra a'g e lier la unut lawna. 49 Yoma Uplerlawna-Mempulwatnu mak kodi plola-ktaryat O'a Mhi'a-myap nieka hihi'a-yapyap miaka samomuou memna mai a'u. Nanmu nden la mounu-wahrani hitni-lomarni yoma O' de mak kakleha do'a-hala. 50 Tuw nernu-nha'ata, mere Orgahi-Orha'a O'a ed mak ktutga ralam kalwiedmu la' riy maka ka'unni-kamta'ata O'a. 51 Mniairia limmu mak karuri-ka'orat de pa na Nwekapie'era riy mak katulu-kapetna. 52 Mulernia ray-ray rella la' mtatangenni mere Mrian tultulga riy mak klol yawa. 53 Omuala mak kalwiedwed la mak kakleha-kaplara, mere makre'a-maktaru de edon rlernan hadom mere Mhuokar doinia la. 54-55 Orgahiya, O' edonna Mhuortaplinga hya' ed maka Muno' taru la makden Yahudi upni-tgarni Abraham, Isak, me Yakop. Pede Omtiutga ralam kalwiedmu la Abraham nora duratni-waitni makden Israel ami makhi' hopopanmu-lili'irmu. Ralam kalwiedmu de nodi pa nodi liarni.”
56 Maria naltier pa nhorwua noma nden wut lia Elisabeta la'pa edon nhal de wolla wotelu nhor diewade nla'awa.
Rmoria Yohansi makharani
57 Nte'ela lerni pa Elisabeta nmoria a'nani, noma nmor niana muanke' ida. 58 Elisabeta rom heiwialli re ror wutga inni-narni re ratlin nana de Orgahi kalwiedni mak kreh mieman de la'a Elisabet, noma honona re rmai pia rahepur nohora Elisabeta.
59 La'pa keke'en de umarnu lera wo'awa noma rom heiwialli ror wutga inni-narni rmai totpena rsunta keke'eni de, noma inni-narni riwra ral nanni pa nlernohora amni Sakaria. 60 Mere inni nahmena niwra: “Rwet neka la Yohanis wa.”
61 Noma riy rakot la riwra: “Nihya'pa emkadena? La miy upmi-tgarmi de riy id mana edonna nwawa nan de.”
62 Noma rawala hakamu lia Sakaria riwra rala hya' nan la a'namu dina? 63 Noma Sakaria nwaka watu-le'g id pa nhorat la, de nhorta: “Nanni de Yohansi.” Honona re rwer rer wiawni. 64 La'pa nwet nanni la Yohansi dewade Sakaria mana lirni nawali owa'an la genni pa na'uli-nawedia Uplerlawna. 65 Rom heiwialli re honona ramta'at wenna. Ne riy harahu mak kden la Yudea la wo'ora re uhunu-ewatni idma rwahaur nohor ida la' papay die. 66 Riy honona rwarora la' ralamni, riwra: “Hota keke'en de lawan de la'a hya' o?” Yoma ramkek de Orgahi-Orha'a e Natiak reria de!
Sakaria nwahaur nohora maka Orgahi-Orha'a Nakota
67 Uplerlawna Nhiwni Nodi plolli la Yohansi amni Sakaria pa nwahaur nohora hya' maka Orgahi-Orha'a Nakot targa la e'a niwra:
68 “Mai pia ta'uli-tawedia Orgahi-Orha'a Israel Uplerlawna-Mempulwatnu. Yoma Enmai pia Ntuwu-nhai (menebus) mutnu-rahanu re. 69 Hota Nala de muanke' ida metam keranni (mak karuri-kalai pa) Nma Namori-nalewn ita. E' de Uplerlawna hopopanni Daud di'nani-lohorni duratni-waitni. 70 Pa hota emekneka Orgahi-Orha'a Nano'targ oleka la ululu memna lola makwohorulu-ktatrulu (nabi) maka Ha Nwalir niana pa rakot nohora re. 71 Totpena hota Nma Namori-nalewn it la'a ita arwalli mak ktern ita. 72 Nmai pia Ntutga ralam kalwiedni la it upni-tgarni Abraham, Isak, me Yakopa yoma E' edonna Nhortaplinga nnio' maka Enmemeh'a Nano'targa la ira, pa dodo'ondi de Nmai pia Nhi' memna. 73 Nnairi liokra pa naplol nohora nnio'oni de la it amni Abrahama, 74 de hota Nalewn it la'a it arwalli, totpena yan tamta'ata la tsima-tre' E'a, 75 totpena itwal lia E rimormiorni mak kakleha do'a-hala me mak kden la plol wawna pa nodi liarni.
76 Mere la'pa Yohansi a a'nu o'a de hota rhoi o la makwohorulu-ktatrulu makhi' hopopna-lili'iru la'a Uplerlawna mak kden la tutullu-lolo'oni. Yoma hota o' e mula'ul pua mpualipra-mpuahyaria Orgahi-Orha'a loini-talanni. 77 Hota mhi' emkade la'a mukot nohora la E mutnu-rahanu ita, miwra hota Uplerlawna Namou-nawitn it do'oni-halli, ne emkade pede hota tler la yamori-yalewna. 78 Ne hota tler la yamori-yalewan de yoma it Uplerlawanni, ralam kalwiedni mak kareh mieman de mai ita. Yoma hota la' E kalwiedni de pede hota Ray Makamori-Kalewna ida Enwatiawua Ilyamou-Watyatoha (Sorga) pa Nmai pia emeknekama lera mak khitit la yawyawra. 79 Totpena riy mak kden la melmelli-kalkalamni me ramta'ata hota rmati, de hota rlernana lelerni. Pa hota emkade pede E' ed mak kodia it la'a loi-talla maka kod it pa itora Uplerlawna tkalwieda owa'ana.”
80 Sakaria naltier pa nhorwua noma la' pa Sakaria a'nani de nlawlawan lol wa me pesiayni la'a Uplerlawna mana narur wia, noma nmeh'a ndel la'a wo'orletna-kawurloini. Nden nek la' hande pa nte'ela lerni-melli dewade ntutga rupni la'a riy Israel re wa.