Balʉwa nɨnɔ Pɔlɔ ukpikilya ndɨ
Ɓagalatia
Lɨkpʉmʉka la mambwa
Pɔlɔ nɔ ukpikilya ndɨ ɓakilisito ɓa Galatia balʉwa yi nɨmʉ. Ɨnda ndɨ kʉ ɓɛyɔ nganga yɨɓa kaʉɓɨkyaga Mongoni Manza. Iki Ɓayuda ikanɨ ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ɓakɛgʉ Ɓayuda ɓaɓɨnɨkyana ndɨ Mongoni Manza mi nɨmɔ kaɨɨta Ɓakilisito. Pɔlɔ ʉɓɨkyaga ndɨ ɓɛ baya ka Yeso aka yɔ akwanana kagya ɓɛ Kunzi ʉvɨ abɛ ɓatʉ ɓongbingbili. Kumbuso, Ɓayuda ɓemoti-ɓemoti ɓaga ndɨ kʉ ka Galatia, ɓanaɓɨkya ɓɛ ɓazɛɛ ka ɓakilisito ɓa Yelusalɛma ɓɔ ɓutiki. Ɓoyikasa ndɨ Mongoni Manza masɨ nɨmɔ Pɔlɔ aɓɨkyaga ndɨ, ɓanaɓɨkya ɓɛ Pɔlɔ kɛgʉ atʉtʉmbwa walɨngʉnʉ, na Mongoni Manza mi nɨmɔ akaɓɨkyaga a ma ɓɔngɔ. Ɓʉtʉmbʉlyaga ɓɛyɔ ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ɓakɛgʉ Ɓayuda ɓaɓɨnɨkyana ndɨ mino, ɓokwononi gɔnɨ kagya ɓɛyɔ Mʉtʉʉ ka Musa aɓɨkyaga mino. Lɨkpʉmʉka li nɨlɔ ɓamalya ndɨ mino kʉgbɛ nɨ sɨmʉʉsɔ. Ɓaɓɨkyaga ɓɛ sɨmʉʉsɔ sɔ okwononi kagya ɓɛ Kunzi ʉvɨ ɓambanzʉ kaiko ɓatʉ ɓongbingbili. Ɓagalatia ɓapʉnga kʉwa ndɨ gɔnɨ ɨɓʉ kayikusiso. Nɨyɔ Pɔlɔ ʉkana ndɨ mongoni mi nɨmɔ, lɨmbɛngɨ atʉla ndɨ kʉgbɛ, kyɛ kɛgʉ lɨkpʉmʉka lɨɓyɛ Mʉtʉʉ ka Musa lɔ agyaga ɓɛ Kunzi ʉvɨ ɓambanzʉ kaiko ɓongbingbili.
Kinili, Pɔlɔ ukpikilya kʉwa ndɨ gɔnɨ Ɓagalatia, kaʉɓɨkya ɓɛ Kunzi kaɓɨkyagʉ ndɨ ɓɛyɔ. Sɨmʉʉsɔ si nɨsɔ akanzɨna ko bulya yi a ɓɛ lɨmbɛngɨ ka mʉmbanzʉ okwononi kaiko ɓɨngɔ. Ʉɓɨkya ndɨ gɔnɨ ɓɛ Kunzi ava ndɨ Abalahamʉ nɨnɔ a ndɨ abakɨ Ɓayuda mʉtʉ wongbingbili kambwa ɓɛ ɓakʉ. Baya aka yɔ agyaga ɓɛ Kunzi ʉvɨ ɓambanzʉ kaiko ɓatʉ ɓongbingbili, iyu gɔnɨ yɔ agya ɓɛ ɓiki na ɔɓɨlɨ nɨnɔ aɓosilo Kunzi.
Yɨgbananaga ya kɨtaɓʉ yi nɨyɨ:
Pɔlɔ a lɨngʉnʉ atʉtʉmbwa, nɨlɔ aɓɨkyaga a lɨngʉnʉ 1:1-10
Kunzi nɔ apʉnaga Pɔlɔ kaiko atʉtʉmbwa 1:11-24
Mongoni Manza aɓɨkyaga pɨyɛ ɓʉnɨ ka lɨngʉnʉ? 2:1-21
Baya aka yɔ akwanana kahukuso mʉmbanzʉ 3:1–4:31
Tikini na sɨpananɨsɔ luga kusu, tosini Lɨmbɛngɨ-Lotu kananaga ɔɓɨlɨ kusu 5:1-6
Yuuso ya muliɓo 6:11-18
1
Yuuso
1-2 Ɨmɨ Pɔlɔ, nɨnɔ atʉtʉmbwa pa imoti na ɓatʉ ɓasɨ nɨɓɔ togwi na ɨɓʉ ligubo ɓɔ tukpikilyi ɓatʉ ɓa makanisa ma Galatia balʉwa yi nɨmʉ. Nakɛgʉ atʉtʉmbwa ko pisi ka ɓambanzʉ, kɛgʉ ɨɓʉ ɓɔ ɓebisa ɓɛgɛyɔ. Luki limoti, na atʉtʉmbwa pisi ka Yeso-Kilisito na ko Kunzi Baba nɨnɔ apuposa ndɨ ka mbʉkʉ. Kunzi Obosu na Mombukwono-dosu Yeso-Kilisito ɓamuɗukilyi ɨzɨyɔ na mazɨyɔ. Kilisito ɨsʉta ndɨ mombukwana-dakɨ yi katipupiso ka ɓʉnyɛ kusu. Agya ndɨ ɓɛyɔ kyɛ atɨkʉlagɨ ka ɔɓɨlɨ wanyɛ wa lɨsyɛ li nɨlɨ, mʉɗɔngɔnɨ ɓɛyɔ Kunzi Obosu apa ndɨ mino. Kunzi avɨ ɨbɨba ka ɓɛnzɛ na ɓɛnzɛ! A asɨ ɓɛyɔ aka yɔ!
Mongoni Manza a mumoti aka
Akɛmbanga ɓɛyɔ mo mino kasa ɓɨkwa, Kunzi nɨnɔ amʉmakaga ndɨ pisi ka ɨzɨyɔ ka Kilisito na kapʉnga kaɓyɛ Mongoni Manza magɔgɔ* 1:6 Mongoni Manza magɔgɔ: Kaɓyɛnɛnɛ na ɓaɓɨɓɨkya ɓa «Mongoni Manza magɔgɔ», kainisoniso na muhukuso akʉngaga ndɨ kaɓɨnɨkyana Yeso-Kilisito. Luki limoti, kʉgʉ wa nɨyɔ, akʉngaga ɓata ndɨ kagya mʉtʉʉ ka Ɓayuda mʉɗɔngɔnɨ abɛ kaikusiso na kaika di na ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ɓakɛgʉ Ɓayuda. Wanda 2:3-5,12-14.. Kɛgʉ ɓɛkyɛ atʉ na Mongoni Manza magɔgɔ. Luki limoti, a na ɓatʉ ɓagɔgɔ nɨɓɔ ɓakamʉɓɔɓɔ, ɓanakɨsa kogomosyono Mongoni Manza ka Kilisito. Iki iɓusu ikanɨ malaika nɨnɔ otukyiku kʉgʉ wa lɨsyɛ kaɓɨkyaga Mongoni Manza di na nɨmɔ taɓɨkyaga ndɨ, ogwito ɓodulu! Na ɓata kaɨgɨlya kamʉɓɨkya nɨlɔ tamʉɓɨkya ndɨ ambɛ: mʉmbanzʉ kodoku kamʉɓɨkyaga Mongoni Manza magɔ di na nɨmɔ tamʉɓɨkyaga ndɨ, mʉtʉ yi nɨnɔ ogwito ɓodulu!
10 Ambɛ, nakika kanzɨna ɓɛyɔ, na sɛ kakɨsa ambɛ ɓambanzʉ ɓɔ ɓɛbɨbɨ? Haaa. Nakakɨsa ambɛ Kunzi mʉkaka aka nɔ ɛbɨbɨ. Na sɛ kakɨsa kauɓosilyo ɓambanzʉ? Haaa. Nakiko ɓi kakɨsa kauɓosilo ɓambanzʉ, nakikigʉ ɓi mʉgya-ligubo ka Kilisito.
Kunzi apunogini Pɔlɔ kaɓɨkyaga Mongoni Manza
11 Ɓamamakɨ, nakamʉɓɨkya ɓɨngbanganya ambɛ, Mongoni Manza nɨmɔ naɓɨkyaga ndɨ, kotukyokugʉ ka ɓambanzʉ. 12 Kɛgʉ mʉmbanzʉ nɔ ekitisyaga ndɨ ikanɨ kewonisilo. Luki limoti, Yeso-Kilisito nɔ ewonisila ndɨ ɨmɨ.
13 Mʉkanatʉ ndɨ ɓɛyɔ nɨgyaga ndɨ mino ngbingo yi nɨnɔ na ndɨ mino ka dini ka Ɓayuda. Mibagatʉ gɔnɨ ɓɛyɔ nogyogyisaga ndɨ mino kanisa ko Kunzi kʉgbɛ, nanagya kɛkɛlɛ kapanzo yi. 14 Ka dini yi nɨyɔ, nagyaga ndɨ kɛkɛlɛ kaʉkɨtaga ɓadamɨ Ɓayuda kaamalya no ngu yɨgya ka ɓotitosu.
15 Luki limoti, ka ɨzɨyɔ kakɨ, Kunzi ɛpʉnaga ndɨ kambwa ɨmɨ kaɨɓʉkʉta, ɛmakaga. 16 Emibisa ndɨ Mikakɨ kyɛ naɓɨkyagɨ Mongoni Manza kakɨ ka ɓatʉ nɨɓɔ ɓakɛgʉ Ɓayuda. Nakɨndagʉ ndɨ kakʉnga mʉtʉʉ ka mʉmbanzʉ gʉtʉgʉ ɓemoti aka. 17 Nakaɗakagʉ ndɨ ka Yelusalɛma ɓɛgɛyɔ kyɛ tɨnananɨ na nɨɓɔ ɓa ndɨ ɓatʉtʉmbwa kambwa kamɨ. Luki limoti, naga ndɨ ɨmɨ ka mugi ma Alabia, kumbuso yi, nigoku ka Damasɨkɨ. 18 Kumbusa wa ɓyanga ɓɨsaa, naɗaka ndɨ ka Yelusalɛma kyɛ tɨnananɨ na Pɛtɛlɛ, tagya ndɨ na ɨyɨ ɓapɔsɔ ɓaɓa. 19 Nakamɨnagʉ ndɨ atʉtʉmbwa wagɔ, kiki asɨ Yakɔbɔ aka nɨnɔ mamakɨ Mombukwono-dosu.
20 Lasɨ nɨlɔ namukpikilyi wanʉ, a lɨngʉnʉ. Nakamʉɓɨkya ɓɨngbanganya kambwa ko Kunzi ambɛ nakɛgʉ kamʉɓɔ.
21 Kumbuso yi, naga ndɨ ka iwili ya Sulia na nɨyɔ ya Kilikia. 22 Luki limoti, ɓatʉ ɓa makanisa ka Kilisito nɨmɔ ka iwili ya Yudɛa ɓakɛmibogigʉ ndɨ. 23 Ɓʉkanaga ndɨ asɨ mongoni aka ɓɛ: «Alʉkʉ yi nɨnɔ atigyogyisaga ndɨ a kʉwa mbɨya wanʉ kaɓɨkyaga Mongoni Manza ma baya nɨyɔ akɨsaga ndɨ kapanza.» 24 Ɓabibisaga kʉwa ndɨ Kunzi ko bulya kamɨ.

*1:6 1:6 Mongoni Manza magɔgɔ: Kaɓyɛnɛnɛ na ɓaɓɨɓɨkya ɓa «Mongoni Manza magɔgɔ», kainisoniso na muhukuso akʉngaga ndɨ kaɓɨnɨkyana Yeso-Kilisito. Luki limoti, kʉgʉ wa nɨyɔ, akʉngaga ɓata ndɨ kagya mʉtʉʉ ka Ɓayuda mʉɗɔngɔnɨ abɛ kaikusiso na kaika di na ɓatʉ ɓi nɨɓɔ ɓakɛgʉ Ɓayuda. Wanda 2:3-5,12-14.