BÚKÙ TÀ TƗ́DHƗ́//RU YÌZO DHƗ ÀDHYA TÀ ꞌÒLE DHƗ Ɨ 1

Tà àpóstolò ɨ̀ dré ꞌòle dhɨ ɨ

Búkù kònɨ̀dhɨ nɨ tà àndu ngɨ̀le drìdrì dhɨ

Dhya búkù kònɨ̀dhɨ nɨ tɨsɨ̀lepi dhɨ tá Lúkà ꞌɨ. Akódhɨ nda tá Pólò nɨ atsíàmu kɨ àlo ꞌɨ (16:10, àruka nɨ ɨ́be), ɨ̀ndɨ̀ akódhɨ nɨ àzíàmu kɨ àlo ꞌɨ (2 Tìmòtéyò 4:11; Kòlòsáyɨ̀ 4:14). Kònɨ̀dhɨ búkù Lúkà dré tɨsɨ̀le dhɨ nɨ rì ꞌɨ. Akódhɨ nɨ búkù nɨ àlo rú zìle «Rúbí Tanɨ Lúkà dré tɨsɨ̀le dhɨ» léna dhɨ, adré tà títí Yésu dré ꞌòle ɨ̀ndɨ̀ tadhálé, kɨdhólé áyɨ àzí nɨ kɨdhoma lésè, tsàle kìtú áyɨ doràꞌa bhù na dhɨ ꞌá dhɨ kɨ tɨtɨ́ (1:1-2). Akódhɨ nɨ búkù nɨ rì kònɨ̀dhɨ léna dhɨ, adré tà àpóstolò ɨ̀ dré ꞌòle dhɨ kɨ tɨtɨ́ kòdhya. Adré dɨ móndyá Yésu nɨ kaꞌìbhá drìdrì dhɨ ɨ̀ kisú tá Tɨrɨ́ Lólo gò, ɨ̀ dré Yésu nɨ Rúbí Tanɨ longózó Yèrúsalémà na, bvò Yùdáyà àdhya na ɨ̀ndɨ̀ Sàmàrɨ́yà àdhya na, tsàle byá bvò nɨ kùdù na ngɨ́nɨ ya dhɨ nɨ tɨtɨ́ (1:8). Adré kpà tadhá dhɨ, Gìká kɨdhó rè zyà Rúbí Tanɨ nda nɨ mu Yúdà ànzɨ ɨ véna gò, dré kpà mùzoá móndyá súrú twá ro dhɨ ɨ véna. Dɨ tà Gìká dré kisùle ꞌòle kɨ́nó lésè gò kɨdhózó ꞌòá Yúdà ànzɨ ɨ kòfalé dhɨ, adré ꞌòá kɨtswálé títí móndyá kaꞌìbhá Èkèlézyà le dhɨ ɨ kòfalé.

Tà kàdrɨ̀ àruka Lúkà dré adrézó tà nɨ kɨ tɨsɨ̀ dhɨ ɨ kònɨ ꞌɨ: (1) Tɨrɨ́ Lólo nɨ àzí móndyá kaꞌìbhá ɨ léna dhɨ; (2) móndyá kaꞌìbhá dhɨ kɨ lɨ́drɨ̀ ladzama atsálé Krísto àdhya tɨ́nɨ dhɨ; (3) móndyá kaꞌìbhá dhɨ kɨ àzí lɨ̀zo Rúbí Tanɨ longó súrú títí ɨ dré dhɨ; (4) móndyá kaꞌìbhá dhɨ kɨ mì pfòma ɨ̀ndɨ̀ àyɨ kɨ togó tsɨ̀ma àzí tayɨ́lé àyɨ drɨ́gá dhɨ na dhɨ.

Tà kàdrɨ̀kàdrɨ̀ búkù kònɨ̀dhɨ léna dhɨ kɨ atìma

1) Yésu nɨ kaꞌìbhá kɨ ꞌòma adrélé gànzi ró akódhɨ nɨ àzí ꞌo dhɨ (1:1–2:47)

2) Móndyá kaꞌìbhá dhɨ kɨ àzí Yésu nɨ Rúbí Tanɨ longózó Yèrúsalémà na dhɨ (3:1–8:3)

3) Móndyá kaꞌìbhá dhɨ kɨ àzí lɨ̀zo Rúbí Tanɨ longó bvò Yùdáyà àdhya na ɨ̀ndɨ̀ Sàmàrɨ́yà àdhya na dhɨ (8:4–12:25)

4) Pólò nɨ àzí lɨ̀zo Rúbí Tanɨ longó móndyá súrú twá ro dhɨ ɨ dré dhɨ (13:1–28:31)

a) Pólò nɨ atsí andre nɨ àlo (13:1–14:28)

b) Ru kisuma Yèrúsalémà na dhɨ (15:1-35)

c) Pólò nɨ atsí andre nɨ rì (15:36–18:22)

d) Pólò nɨ atsí andre nɨ na (18:23–21:16)

e) Pólò nɨ rùma Yèrúsalémà na dhɨ, ɨ̀ndɨ̀ akódhɨ nɨ lɨ̀ma Rómà na dhɨ (21:17–28:31)

Yésu lazí áyɨ kaꞌìbhá ɨ dré dhɨ, ɨ̀ nɨ Tɨrɨ́ Lólo kisú

1 Atálágó Tèyòfílè, áma búkù drìdrì dhɨ léna dhɨ, má tɨsɨ̀ tá tà títí Yésu dré ꞌòle ɨ̀ndɨ̀ tadhálé, kɨdhólé áyɨ àzí nɨ kɨdhoma lésè, 2 tsàle kìtú áyɨ doràꞌa bhù na dhɨ ꞌá dhɨ ɨ.* Drìdrì akódhɨ nɨ dòzo dhɨ kandrá dhɨ, lazí tá tà àpóstolò ɨ́ dré tá kɨpèle dhɨ ɨ dri Tɨrɨ́ Lólo nɨ rìnyí sè. 3 Tàko ko, akódhɨ nɨ dràma àmvolésè dhɨ, tadhá tá áyɨ tàndɨ vésè be bǐ àyɨ nda ɨ kandrá gò, dré tà bǐ dhɨ kɨ ꞌòzo tadházóá ngádra ꞌá dhɨ, ɨ lɨ́drɨ̀ ɨ́be káyà dhɨ. Agá tá àyɨ kandrá tà ta àyɨ dré Gìká nɨ Òpɨ̀ nɨ tà dri kìtú nyadhɨ-rì.

4 Kìtú àlo, Yésu dré tá adréràꞌa ngá nya àyɨ ɨ́be dhɨ ꞌá dhɨ, lazí tá tà àyɨ dri kònɨ̀nɨ: «Lè mɨ̀ kònga Yèrúsalémà ꞌásè ko. Be ró dhɨ, mɨ̀ kàdré tà áma Atá dré lazílé gò, má dré tà nɨ nɨ tàzo àmɨ dré dhɨ nɨ letè. 5 Tàko ko, Yòwánɨ̀ fè tá ɨ́na bàtísimò móndɨ́ ɨ dré dhɨ yǐ sè. Dɨ, tayɨ́ ngbà ꞌí lókyá tsà, mɨ̀ dré àmɨkya bàtísimò kisúzó Tɨrɨ́ Lólo sè.»†

Gìká do Yésu bhù na

6 Àpóstolò nda ɨ̀ kòkɨmó ru Yésu làga dre dhɨ, ɨ̀ dré lizízóá tíá dhɨ: «Mírì, mɨ́ nɨ go Ɨ̀sèrélè ànzɨ kɨ òpɨ̀ bha áyɨ totó tódhyá gbǎ lókyá kònɨ̀dhɨ sè?» 7 Dɨ Yésu logó àyɨ dré dhɨ: «Lókyá ɨ̀ndɨ̀ kìtú áma Atá dré bhàle áyɨ tàndɨ nɨ rìnyí sè dhɨ kɨ nìma, àmɨ kɨ tà ꞌɨ ko. 8 Dɨ, lókyá Tɨrɨ́ Lólo dré dra asízó àmɨ kɨ asó dhɨ tú dhɨ, mɨ̀ nɨ rìnyí kisú. Gò mɨ̀ dré áma tà mɨ̀ dré nòle ɨ̀ndɨ̀ mɨ̀ dré yìle dhɨ kɨ longózó kɨdhólé Yèrúsalémà ꞌa, bvò Yùdáyà àdhya na, bvò Sàmàrɨ́yà àdhya na, tsàle byá bvò nɨ kùdù na.»

9 Yésu kòtà tà nda ɨ dre dhɨ, Gìká dré akódhɨ nɨ dòzo bhù na àyɨ misè gò, ndùrùku dré akódhɨ nɨ kɨmózó. 10 Dɨ dré tá adréràꞌa mbàle, ɨ̀ndɨ̀ ɨ̀ dré adréràꞌa ngá no bhù na dhɨ ꞌá dhɨ, àgo rì kɨ́tá kemve asóbhá àyɨ rú dhɨ ɨ̀ dré agázó ngbǒ ró àyɨ mìle gò, 11 tàá àyɨ dré dhɨ: «Àmɨ móndyá Gàlìláyà àdhya nɨ ɨ, mɨ̀ totó àmɨ adrélé ngá no bhù na àdho tà sè? Yésu dòle àmɨ vélésè bhù na kòdhɨ nɨ agò làsú be ngóró mɨ̀ dré akódhɨ nɨ nòle mbǎràꞌa bhù na dhɨ tɨ́nɨ.»

À zɨ̀ Màtɨ́yà àzí do Yùdásɨ̀ nɨ àrà ꞌa

12 Gò àpóstolò nda ɨ̀ dré sìzo kòngó Òlívè fa kya drìlésè, atsí kɨtswálé tòle sàbátù tú bwà dhɨ nɨ to gòzo Yèrúsalémà na.‡ 13 Ɨ̀ kòtsa bhàandre nda na dre dhɨ, ɨ̀ dré fɨ̀zo mbàle dzó ꞌa kɨ̀le kurú na ɨ̀ dré tá adrézó adrélé lána dhɨ na. Àyɨ nda ɨ tá: Pétèró, Yòwánɨ̀, Yàkóbhò, Àndréyà, Fìlípò, Tòmá, Bàràtòlòmáyò, Màtáyò, Yàkóbhò (Àlàfáyò nɨ mvá), Sìmónà (dhya adrélépi tá àtsɨ ró áyɨ súrú nɨ tà sè dhɨ), tsàle Yùdásɨ̀ (Yàkóbhò nɨ mvá). 14 Àyɨ nda ɨ̀ adré tá ru kɨmó títí, adrélé tà ta Gìká be togó àlo sè landè àko ró. Ɨ̀ adré tá ꞌòá kònɨ̀nɨ túmä́ní tòkó àruka ɨ́be, Màrɨ́yà Yésu nɨ andre be, ɨ̀ndɨ̀ adrúpi nɨ ɨ́be.

15 Kìtú nda kòna kɨ àlo sè dhɨ, Yésu nɨ kaꞌìbhá ànyɨ́ànyɨ kámá-àlo-drì-nyadhɨ-àlo dhɨ ɨ̀ kɨmó tá ru. Gò Pétèró dré ngàzo áyɨ totó àyɨ kòfalé tàá dhɨ: 16 «Áma adrúpi ɨ, adré tá lèá dhɨ, tà Tɨrɨ́ Lólo dré tá longólé Dàwídì tí Yùdásɨ̀ nɨ tà dri gò, tɨsɨ̀zoá Gìká nɨ Kúlí na dhɨ kòꞌo ru. Yùdásɨ̀ nda fè tá ɨ́na ɨ dhya Yésu nɨ lebhá rùle dhɨ kɨ adrì dhɨ nɨ̀. 17 Akódhɨ tá àma kɨ àlo ꞌɨ, ɨ̀ndɨ̀ Mírì tayɨ́ tá àzí kònɨ̀dhɨ àma drɨ́gá akódhɨ be. 18 Làfa akódhɨ dré kisúlé tà kònzɨ ɨ́ dré ꞌòle nda sè dhɨ sè dhɨ, gɨ tá amvú gò, dhèzo amvú nda na tsílítsili ró, ꞌa lafúlé gò, fɨ́ nɨ ɨ̀ dré adàzo títí kìní mi. 19 Móndyá títí Yèrúsalémà ꞌa dhɨ ɨ̀ yi tá tà nda nɨ rúbí ꞌí. Ásà dhɨ, ɨ̀ dré amvú nda nɨ rú zìzo àyɨ kɨ bhàti sè ‹Àkèlèdámà›. Rú nda adré lèá tàle dhɨ ‹Amvú kàrɨ́ àdhya›.§ 20 Tàko ko, à tɨsɨ̀ tá búkù Yúdà ànzɨ kɨ Longó kya na dhɨ:

‹Lè akódhɨ nɨ bhà kàtsá tándró ro.

Lè kpà dhya àlo kòmo bhà àrà nda na ko.›*

À tɨsɨ̀ kpà dhɨ:

‹Lè móndɨ́ àzya kòdo akódhɨ nɨ àzí akódhɨ nɨ àrà ꞌa.›†

21-22 Ásà dhɨ, lè mà kòkɨpè móndɨ́ àzya àzí do Yùdásɨ̀ nɨ àrà ꞌa, móndyá adrébhá tá túmä́ní àma ɨ́be lókyá wä́yi mà dré tá adréràꞌa tatsílé Mírì Yésu be dhɨ ꞌá dhɨ ɨ kòfalé. Àyɨ nda ɨ tá àma kòfalé kɨdhólé Yòwánɨ̀ dré bàtísimò fèzo Yésu dré dhɨ sè, atsálé kìtú akódhɨ nɨ doràꞌa àma vélésè dhɨ ꞌá. Adré lèá dhɨ, dhya dra kɨpèle nda kàmú ɨ àma Mírì nɨ tà nobhá mì sè nɨ ɨ́be, mà kàdréró Mírì nɨ ngàma dràdrà ꞌásè dhɨ nɨ tà longó túmä́ní akódhɨ be móndɨ́ ɨ dré.»

23 Dɨ ɨ̀ dré móndɨ́ rì dhɨ kɨ bhàzo àyɨ kandrá: Yòséfà adrélé kpà rú zìle Bàràsábà, rú àzya be Yúsitò dhɨ, ɨ̀ndɨ̀ Màtɨ́yà be. 24 Gò ɨ̀ dré tà zìzo Gìká tí kònɨ̀nɨ: «Mírì, mɨ́ nì mɨ́na móndyá títí dhɨ kɨ togó be. Mɨ́ tadhá àma dré dhya mɨ́ dré kɨpèle àyɨ rì kònɨ ɨ kòfalé dhɨ kòdhya, 25 akódhɨ nda kòdoró àzí àma adrébhá àpóstolò ro nɨ ɨ kòfalé Yùdásɨ̀ nɨ àrà ꞌa. Tàko ko, Yùdásɨ̀ tayɨ́ ɨ́na àzí nda lɨ̀zo àrà kɨtswálépi ɨ́ dré dhɨ na.» 26 Gò ɨ̀ dré dzègé vùzo àyɨ rì nda kɨ rú sè.‡ Màtɨ́yà dré lavúzó, gò ɨ̀ dré akódhɨ nɨ bhàzo àpóstolò mudrí-drì-àlo nda ɨ rú.

*1:2 1:2 Búkù drìdrì Lúkà àdhya «Rúbí Tanɨ Lúkà dré tɨsɨ̀le dhɨ» ꞌɨ. À kònò Lúkà 1:1-4.

†1:5 1:5 À kònò Màtáyò 3:11; Márokò 1:8; Lúkà 3:16; Yòwánɨ̀ 1:33.

‡1:12 1:12 «Atsí kɨtswálé tòle sàbátù tú bwà» kònɨ̀dhɨ tá ànyɨ́ànyɨ kìlòméterè àlo dhɨ ꞌɨ.

§1:19 1:19 À kònò Màtáyò 27:3-8.

*1:20 1:20 À kònò Longó ɨ 69:26.

†1:20 1:20 À kònò Longó ɨ 109:8.

‡1:26 1:26 Lókyá àruka ɨ sè dhɨ, Yúdà ànzɨ ɨ̀ adré tá móndɨ́ kɨ kɨpè kɨtswálé Gìká nɨ àzí ꞌo dhɨ dzègé sè. Ɨ̀ adré tá tà zi Gìká tí gò, adrézó dzègé vu, Gìká kòtadháró àyɨ dré dhya ɨ́ dré kɨpèle dhɨ kòdhya be dhɨ bvó.