Bụ́kụ̃
Sámụ̃wẹ̃lị̃
drị́ drị̃drị̃ rĩ
ꞌBá bụ́kụ̃ ꞌdĩ sĩlépi rĩ, sáwã la sĩ ĩꞌdi sĩjó rĩ ãzíla ãwí bụ́kụ̃ ꞌdĩ drị̂:
1 Sámụ̃wẹ̃lị̃ jọ ị́jọ́ sáwã sụ́rụ́ Ịsịrayị́lị̃ drị̂ gá ị́jọ́ ꞌbã kí ru usajó ambamba ꞌdĩ áyi ꞌbá Ị́jọ́ lịlépi rĩ ꞌbã kí adrujó drị̃lẹ́ ru ũpi kí abe nĩ rĩ gá. Ị́jọ́ vú nzelé bụ́kụ̃ ꞌdĩ agá rĩ kí ambamba la drị̃lẹ́ na kí drị̃ gá, ꞌdĩ kí: Sámụ̃wẹ̃lị̃ ándrá ꞌbá ị́jọ́ lịlépi ãmbogo rĩ kí agá ãsị̃jó ãzíla ándrá vâ adrulépi nábị̃ rú rĩ ꞌi, Sáwụ̃lọ̃ ándrá adrulépi úpí Ịsịrayị́lị̃ drị̂ rú drị̃drị̃ rĩ ꞌi ãzíla Dãwụ́dị̃ ꞌi. Dãwụ́dị̃ ꞌbã acájó úpí ru rĩ ꞌdụ sáwã ãzo rú ãzíla ị́jọ́ sĩlé bụ́kụ̃ ꞌdĩ ꞌbã wókõ nụ́sụ̃ ị̃rị̃ rĩ agá rĩ úsĩ dó sĩ drị̃ la gá. Bụ́kụ̃ Sámụ̃wẹ̃lị̃ drị́ ị̃rị̃ ꞌdĩ kí ándrá drị̃drị̃ rĩ sĩ bụ́kụ̃ ãlu la, jọ kí ị́jọ́ ãwí sụ́rụ́ Ịsịrayị́lị̃ drị̂ drị̃ gá ũgũgõ ílí 130 iꞌdójó sáwã Sámụ̃wẹ̃lị̃ tịjó rĩ gá ãnirú ílí 1100 BC cajó kpere sáwã Dãwụ́dị̃ ꞌbã drãjó rĩ gá ãnirú ílí 970 BC. Ụ́nị̃ dó sĩ ãꞌdi sĩ bụ́kụ̃ ꞌdi kí nĩ yã rĩ gá ku, wó nị̃ ru múké-múké ị́jọ́ bụ́kụ̃ ꞌdĩ agá ãmbogo ãmbogo cajó cápĩtã 25 gá ꞌdĩ ãfũ kí Sámụ̃wẹ̃lị̃ drị́.
Ị́jọ́ bụ́kụ̃ ꞌdĩ agá ri kí ãzíla ị́jọ́ sĩ ị́jọ́ sĩjó kí drị̃ gá ri kí abe: Ị́jọ́ drị̃ bụ́kụ̃ 1 Sámụ̃wẹ̃lị̃ gá rĩ ají kí ru ị́jọ́ drị̃ bụ́kụ̃ ãzí ãwí ãni Ị́jọ́ ụ̃kụ rĩ agá ri kí abe: ị́jọ́ mgbã rĩ ngajó rĩ ãzíla ãrútáŋá fẽjó Ãdróŋá ní rĩ la drị̃lẹ́ba ají zoŋá be, wó Ãdróŋá tị arejó ku rĩ la zoŋá ãkõ kí ají drị̃lẹ́ ũnzĩ be. Ị́jọ́ Ãdróŋá ꞌbã azịlé ri kí tị icíma ĩꞌdidrị̂ kí abe kí ru nga rá la ꞌbá ꞌbá ru rĩ drị̃ ị́jọ́ lẽlé ꞌbã nga kí ri kí nga rá rĩ gá. Ị́jọ́ drị̃ ꞌdĩ iꞌda ru múké-múké ị́jọ́ Úpí ꞌbã jọlé Élĩ ní rĩ gá (cápĩtã 2:30): “Má azị ándrá ĩminí vúlé lé ru, anzị ãfũlépi ĩmi ụrụꞌbá gá ri kí sáwã pírí sĩ mụ adrulé ãtalo mádrị̂ kî, wó úꞌdîꞌda álị dó ị́jọ́ ándrá mání azịlé ꞌdĩ rá ãꞌdusĩku ma ãrútáŋá fẽ rá la ꞌbá ãrútáŋá fẽlépi mání rĩ ní ãzíla ma ꞌbá áma ꞌbãlépi idemará ru rĩ ꞌbã idemará ru.”
Ĩꞌdi ị́jọ́ ãzí ụ̃sụ̃táŋá ru la sĩ ndrejó la ũkú ãlu zị Ãdróŋá sáwã ị́jọ́ mgbã rĩ ꞌbã aꞌdéjó rá áyi ꞌbá ị́jọ́ lịlépi ri ꞌbadrị̂ agá fẽlépi la ị́jọ́ uja kí dó sĩ ru ãzíla ꞌbá uja kí sĩ ásị́ úꞌdí ru úmgbó ụrụgá sĩ sáwã Dãwụ́dị̃ ꞌbã adrujó úpí ru rĩ gá. Ĩꞌdi ị́jọ́ ãzí Ãdróŋá ꞌbã ándrá itúlé nĩ sĩ ꞌbá ĩꞌdidrị̂ kí drị̃ acéjó drị̃lẹ́ nábị̃ rú cécé Mụ́sã ãzíla Sámụ̃wẹ̃lị̃ áni ꞌdĩ ꞌbarụ̂ sĩ la. Wó ꞌbá Ịsịrayị́lị̃ drị̂ lẽ kí ándrá adrulé úpí trũ, ꞌbá drị̃lẹ́ ãsĩkárĩ ꞌbadrị́ ũkpó trũ la cécé sụ́rụ́ ãzí kí andre gá rĩ ꞌbadrị̂ áni ãzíla lẽ kí andrá adrulé táwụ̃nị̃ wẽwẽrú andre celé bõrõ sĩ cí la kí trũ. Úpí ĩꞌbadrị́ drị̃drị̃ Sáwụ̃lọ̃ fẽ ándrá ãrútáŋá Úpí ní ku, ụ́ꞌdụ ándrá dó sĩ ũpĩ drị́ la gá rá. Úꞌdị ándrá úpí ngọ́pị̃ Yónãtãnĩ kí átẹ́pị̃ be ãꞌdị́ gá. Sáwụ̃lọ̃ ꞌbã kẹ̃jị́ gá, Ãdróŋá pẽ dó úpí ãzí icólépi ĩꞌdiní ãrútáŋá fẽlépi rá la. Dãwụ́dị̃ ĩꞌdi mgbá ándrá kãbĩlõ ucélépi amụ́lépi úpí Yẹ́sụ̃ kãbĩlõ ucélépi úríndí sĩ rĩ ꞌbã drị̃lẹ́ gá rĩ ꞌi.
1
Sámụ̃wẹ̃lị̃ tịjó rĩ
1 Ágọ́bị́ ãzí ándrá cí rụ́ la Ĩlĩkánã ꞌi. Ĩꞌdi ándrá ꞌbá Rãmãtãyị́mụ̃ Zõfímũ gá ãngũ ꞌbé ꞌa rú sụ́rụ́ Ịfụrayị́mụ̃ drị̂ agá la. Ĩꞌdi Yẽhõrámũ ngọ́pị ꞌi, áyị́pị̃ ĩꞌdi Ẹ̃lị́hụ̃ ꞌi, Ẹ̃lị́hụ̃ ĩꞌdi Tọ́hụ̃ ngọ́pị ꞌi, Tọ́hụ̃ ĩꞌdi Zụ́fụ̃ ngọ́pị ꞌi angájó sụ́rụ́ Ịfụrayị́mụ̃ drị̂ agá. 2 Ĩlĩkánã ꞌbã ũkú kí ándrá ị̃rị̃. Ũkú ãlu rĩ ꞌbã rụ́ Hánã ꞌi, ãzí rĩ ꞌbã rụ́ Pẹ̃nị́nã ꞌi. Pẹ̃nị́nã ꞌbã anzị kí ándrá cí wó Hánã ándrá anzị kó ru.
3 Ịsụ́ íni ꞌdĩ ílí ãlu ãlu sĩ Ĩlĩkánã la mụ táwụ̃nị̃ Sị́lọ̃ gá sĩ Ãdróŋá Ũkpó ꞌdị́pị ị̃nzị̃jó ãzíla sĩ ĩꞌdiní ídétáŋá idéjó Sị́lọ̃ gá, ꞌdĩ ãngũ Élĩ ꞌbã ngọ́pịka Hófĩnĩ ꞌbã kí sĩ ãzị́ ngajó Fĩnẽhásĩ be Úpí ní átáló ru rĩ gá. 4 Ụ́ꞌdụ́ Ĩlĩkánã ꞌbã sĩ ídétáŋá idéjó rĩ sĩ, ri ĩzá ꞌbã wókõ fẽlé ũkû Pẹ̃nị́nã ní ãzíla vâ anzị ĩꞌdidrị́ ãgọbị rú rĩ ꞌbaní izonzi rú rĩ kí abe pírí. 5 Wó Hánã ní rĩ gá ri ĩzá fẽlé pâlékó ị̃rị̃ sĩ ãꞌdusĩku lẽ ándrá ĩꞌdi ambamba Úpí ꞌbã ándrá táni ĩꞌdi atrị agá tịŋá gá cí rá tí. 6 Úpí ꞌbã ándrá Hánã atrịjó tịŋá gá cí rĩ sĩ, ãjágô Pẹ̃nị́nã ri ásị́ la ꞌdụlé sĩ ĩꞌdiní ásị́ ãzá fẽjó. 7 Ị́jọ́ ꞌdĩ ri ru ngalé Ílí ãlu ãlu sĩ. Hánã drĩ kí mụ jó Úpí drị̂ gá, ãjágô la ĩꞌdiní ásị́ ãzá fẽ kpere ĩꞌdiní awá agá ãzíla Hánã la dó sĩ gã íná nalé úmgbé. 8 Ĩlĩkánã Hánã ꞌbã ágô la jọ la ĩꞌdiní, “Hánã, mi awá ãꞌdu ị́jọ́ sĩ yã? Ína ãkónã ku la ãꞌdu ị́jọ́ sĩ yã? Ũcõgõ fi ími ásị́ gá íni sĩ? Áca míní anzị ãgọbị mụdrị́ kí kẹ̃jị́ gá ku yã?”
Hánã zị Ãdróŋá ngọ́tị́ ágọ́bị́ sĩ
9 Ụ́ꞌdụ́ ãlu ꞌbá ꞌdĩ kí dó mụ ãkónã delé na agá ãzíla ãko mvụlé mvụ-mvụ̃ ri kí abe Sị́lọ̃ gá ꞌdãá ꞌbo, Hánã angá dó pá tulé ụrụgá sĩ Ãdróŋá zịjó. Íni ꞌdĩ átáló Élĩ ri dó úmvúke sị́ gá kẹ̃jị́tị sĩ fijó Hémã Úpí ị̃nzị̃jó rĩ ꞌbã bụ́lụ́ gá. 10 Hánã ri dó adrulé ũcõgõ ãmbógó la sĩ, ri dó awálé ãzákírílí ru ĩꞌdiní Úpí zị agâ. 11 ꞌDã ꞌbã ũngúkú gá, na dó ũyõ ãzíla jọ dó, “ꞌBárĩ Úpí Ũkpó ꞌdị́pị, ídrĩ tá ãtíꞌbó mídrị̂ ꞌbã ízákĩzã ndre, ídrĩ tá ị́jọ́ ũrã ĩꞌdi drị̃ gá ãzíla ídrĩ tá ị́jọ́ ãvĩ ĩꞌdi drị̃ gá ku sĩ ĩꞌdiní ngọ́tị́ ágọ́bị́ fẽjó ꞌdã ꞌbã ũngúkú gá ma tá dó ngọ́tị́ ágọ́bị́ ꞌdĩ ꞌdụ fẽlé míní ídri ĩꞌdidrị̂ agá pírí ãzíla ícó tá ĩꞌdi ꞌbã drị̃ꞌbị́ lịlé ku.”
12 Hánã ꞌbã dị̃ agá Úpí zị sĩ ꞌdĩ gá ꞌdâ, Élĩ la dị̃ tị la ndre sĩ. 13 Hánã ri Ãdróŋá zịlé ásị́ sĩ; tị la ri acị́lé mũꞌdũmũꞌdũ wó âre ĩꞌdi ꞌbã ụ́ꞌdụ́kọ́ ku. Ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ Élĩ ũrã dó ĩmẽrã ꞌbãngá wáyĩnĩ sĩ. 14 Jọ dó sĩ ĩꞌdiní, “Mi dó ĩmẽrã wáyĩnĩ sĩ ụ́ꞌdụ́ sị́? Lẽ mí aꞌbe wáyĩnĩ mîni ꞌdĩ rá.” 15 Wó Hánã umvi ĩꞌdiní, “Yụ, úpí mádrị̂, ámvụ ꞌbãngá wáyĩnĩ ku wó áma úríndí ga tré ũcõgõ sĩ ma mâ mãmálá kí ũꞌbã Úpí drị̃lẹ́ gá. 16 Mí ũrã jõ ãtíꞌbó mídrị̂ ĩꞌdi ũkú ãzí ífî kóru la rú ku, ári ꞌbãngá lú Ãdróŋá zịlé ũcõgõ áma ásị́ gá ambamba rĩ sĩ.” 17 ꞌDã ꞌbã ũngúkú gá, Élĩ umvi ĩꞌdiní, “Ímụ ásị́ ị̃gbẹ̃ sĩ, ãzíla Ãdróŋá Ịsịrayị́lị̃ drị̂ ꞌbã fẽ jõ míní ị́jọ́ míní zịlé ĩꞌdi tị gá rĩ rá.” 18 Hánã jọ dó sĩ Élĩ ní, “Ãtíꞌbó mídrị̂ ꞌbã ịsụ́ ásị́ ị̃gbẹ́ ími drị̃lẹ́ gá rá fô!” ꞌDã ꞌbã ũngúkú gá, mụ dó rá, na dó ãkónã ãzíla ũcõgõ ĩꞌdi mẹ́lẹ́tị gá rĩ ukó dó rá.
19 Ụ́ꞌdụ́ ãzí rĩ sĩ Ĩlĩkánã angá kí ꞌbá ĩꞌdidrị́ kogá rĩ kí abe ụ̃ꞌbụ́tịnị́nị́ ãzíla ị̃nzị̃ kí Úpí ꞌi; ꞌdã ꞌbã ũngúkú gá gõ kí dó vúlé ĩꞌbadrị́ lị́cọ́ gá Rámã gâlé. Ĩlĩkánã icí kí dó ru ũkû Hánã be ãzíla Úpí ũrã dó sĩ Hánã ꞌbã ị́jọ́ rá. 20 Sáwã were vúlé gá Hánã ịsụ́ dó ꞌa, tị dó sĩ ngọ́tị́ ágọ́bị́, ꞌda dó rụ́ la Sámụ̃wẹ̃lị̃ ꞌi ãꞌdusĩku jọ, “Ázị ĩꞌdi Úpí tị gá.”
Sámụ̃wẹ̃lị̃ fẽjó Úpí ní rĩ
21 Ílí ãzí rĩ sĩ, Ĩlĩkánã mụ kí ꞌbá ĩꞌdidrị́ kogá rĩ kí abe ídétáŋá idélé ílí ãlu ãlu sĩ rĩ idéjó Úpí ní ãzíla sĩ ũyõ ándrá ĩꞌdi ꞌbã nalé rĩ ũfẽjó. 22 Wó Hánã mụ ĩꞌba abe gẹ̃rị̃ sĩ ku. Jọ dó ágô ní, “Ádrĩ dó mgbâ tị nze ĩbã gá rĩ sĩ ꞌbo, ma dó sĩ cọtị ĩꞌdi agụ jó Úpí drị̂ agá, ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ, ĩꞌdi dó sĩ uꞌá ꞌdãá ídri ĩꞌdidrị̂ agá pírí.”
23 Ágô Ĩlĩkánã umvi ĩꞌdiní, “Mí idé ị́jọ́ míní ndrelé ĩꞌdi míní múké ãndânĩ rĩ; mí adru lị́cọ́ gá ꞌdâ kpere míní mgbâ tị nze agâ ĩbã gá; lẽ Úpí ꞌbã fẽ ị́jọ́ míní ũyõ najó ꞌbo rĩ ꞌbã idé dó ru nĩ.”
24 Ála dó mụ mgbâ tị nzelé ꞌbo, ãndrẽ ꞌdụ dó ĩꞌdi mụjó ĩꞌdi be Sị́lọ̃ gâlé ĩndĩ. ꞌDụ mọ́nị̃gọ́*1:24 Bụ́kụ̃ ãzí rĩ jọ kí mọ́nị̃gọ́ na. ílí na la, ãnáfóró kị́lọ̃ mụdrị́ ãzíla wáyĩnĩ íníríkó†1:24 ꞌBá ándrá ídu rĩ kí íníríkó ayú ãkójó ru sĩ wáyĩnĩ tõjó. gá la ĩndĩ, agụ dó sĩ ĩꞌdi jó Úpí drị̂ agâlé mgbâ drĩ ꞌdĩ sĩ ĩmbíráŋá ru. 25 Ála dó mụ mọ́nị̃gộ lịlé rá âgụ dó mgbâ Élĩ rụ̂lé 26 ãzíla Hánã jọ dó sĩ ĩꞌdiní, “Úpí mádrị̂, míní uꞌájó ídri rú rĩ áni, mí igá dó ma rá yã? Ma ũkú ándrá pá tulépi ími bụ́lụ́ gá ꞌdâ sĩ Úpí zịjó rĩ ꞌi. 27 Ázị ándrá Úpí ꞌi ngọ́tị́ŋá ꞌdĩ ꞌbã ị́jọ́ sĩ ãzíla umvi ma rá. 28 Ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ áfẽ dó sĩ ĩꞌdi Úpí ní. Ídri ĩꞌdidrị̂ agá pírí ĩꞌdi dó adru Úpí ãni.” Ị́jọ́ ꞌdĩ sĩ mgbâ ri dó sĩ Úpí ị̃nzị̃lé ꞌdãá.