Eliywi okukumanena ni
LUKA
Okulimukisa
Eliywi okukumanena kwa Luka ni injili no tibuka tinee na mu Tesitamende no Ubya eto ti toloka omuyoyelo wa Jesu Kilesite. Einjili ni injili ku tibuka eti kame tiisaniwa nji, “Ebangeli” okutalusa nji “Eliywi no kuwaba”. Kame tina kun̄oliwa munyima no kufa kwa Jesu kwa Mateu, Maleka, Luka mane ni Jodani. Luka kasi kun̄ola engambolo no muyoyelo wa Jesu fela, kono kame nakung’ola kame einu eyo ana kutenda aiyetwa a Jesu munyima no lifu lyaye mane ni kwinguka kwaye, ebuka iisaniwa nji Etikezo no Atumiwa. Kakwisa woyo olimukile enako luli eyo lina kun̄oliwa Eliywi okukumanena ni Luka simba oko ina kun̄oleliwa, kono asi kukwiyeta no kupula kame apuena nji mwendi kame ina kun̄oliwa mu myaka makumi atanu na yiili munyima no kuleiwa kwa Kilesite
Omun̄oli ni Luka, woyo neli mubangi mu sipatela. Omun̄olelo waye kame omonisa nji wuyu munu neli omulume osi kukwiyeta. Luka kame ana kusinga okun̄ola wino etoloko no kukonda eyi no mooyo wa Jesu okwamba omo ina kutendahalela einu, abo nji cwale anjili awanebo etuso aba aibala. (1.1-3). Neli kasa mu Juda (Makolose 4.10-14) mi kame ana kun̄ola mundila itendile nji kakwisa simba omunu no Mujuda mumweya woyo otwesa okuyupisisa. Esi kame simonahala luli mu mukwa owo atolokelamo esizo no Majuda (1:8).
Eliywi okukumanena ni luka kame ikufekile onene ni buka ya Mateu ni Maleka, kakuli kame titoloka einu ikufekile ni mundila no kukufeka. Mukaci no tibuka tin̄atu, Luka kame aba elin̄usa mu kwiiyala okukumanena ni kuleiwa kwa Jowani Mukolobezi. Luka kame aiyateteta eyi no kulemena kame (etikauhanyo no 3.3; 11:4; 17.3-4; 23.34; 24:47) mane ni tapelo (3:21; 5:16; 6:12; 11.1-12; 22:32).
Emitwi no Titaba
1. Mu kauhanyo no 1.1-4; Luka kame alimukisa eliywi lyaye mane ni kutoloka eso ana li n̄olela.
Okutunda abo kame atoloka okuleiwa kwa Jesu mane nomo ana kukutukiseta okwendisa esitulo simba ekeleke (1:5; 4:13)
Abo ekalulo no kuneneba yonje no liywi no kuwaba (4.14-21:38), Luka kame amba eino musebezi owo ana kutenda Jesu, onene etimakazo ana kutenda mane neyi ano kwiyeta.
Ku mamaneneno, mu tikauhanyo timbili no mamaneneno (22-24), kame atoloka omo ana kufela Jesu, naku teuliwa, mane nakwinguka kwaafu.
1
Amaywi no Matatekelo
1 Kanyi aka no kupula,
Aanu no kupula naeteke okun̄ola etitaba no inu eyi inaku tendahala mukaci ketu. 2 Kanyi omo ana kutwambelela awo ana kwikalanga kumatatekelo ana kwimona mi aambi no liywi.
3 Kame imonahala wino kwa mene muku kon̄a einu wino mu nako ina kubwa, okun̄ola eliywi kwa wene no kutompeha Teufilasi. 4 Nji cwale olimuke ouniti okukumanena ni inu ona kwambeliwa.
Okuleiwa kwa Jowani Omukolobezi aba kuna Kulimukisiwa
5 Mu tinako ta Heloda ombumu no Judeya, kame kuna kwikalanga omupulisita no litina lya Zakaliya, woyo noikalanga mu sikwata no mupulisita no Abija. Mukataye neli osilusika lwa Aloni, mi elitina lyaye neli Elizabeta. 6 Onje neli ano kuluka balubala lwa Nyambe, okuyoya oku nambulwa okunyazahala okukumanena ku titaelo tonje ni milawo ya Mbumu. 7 Kono kasi kwikalanga ni mwana kakuli Elizabeta neli muumba, mi onje naku kulubala.
8 Cwale yo sebeza kanyi mupulisata balubala lwa Nyambe abo esikwata saye esili ba nako no kusebeza. 9 Okukumanena ku sizo no upulisita, kame ana kuketiwa okwingena mu keleke ya Mbumu okacin̄a eisense. 10 Cwale aanu no kupula kame ana kulapelelanga bandee ba nako no kucin̄a einsense.
11 Ababo cwale sebeli kumonahala kwa yonyene elingeloi lya Nyambe, eli imanine ku silyo no aletale no insense. 12 Cwale Zakaliya kame ana kuziyeleha aba ana kumona elingeloi, sebeli okucila. 13 Kono elingeloi sebeli lyamba kwa yonyene nji, “Olese kucila Zakaliya! Kakuli etapelo yowe naiyupiwa, mi mukatowe Elizabeta mbaku leyele omwana no ndumbana mi mbomu tumbu elitina lya Jowani. 14 Mi mbu wabelelwa nuukutumela mi ano kupula mba wabelelwe ba kuleiwa kwaye! 15 Kakuli mbatende woyo no kuneneba balubala lwa Mbumu. Mi katamba okunwa ewaine simba amalopu cwale mba iyala ni Mebo No Kukena simba okutunda mu lipumo lya inawaye. 16 Mi mba usu aanu no kupula no Isilaele kwa Mbumu Nyambe woo, 17 mi mbati balubala lwaye mu mebo ni maata a Eliya okuusa emicima no ashemi kwaana ni awo nambulwa okukon̄a okushangama no kuluka, oku baakanya aanu ana kulukisetwa kwa Mbumu .”
18 Zakaliya sebeli wamba ku lingeloi nji, “Ngasibine sani limuke eyi? Kakuli mene nakulubala kale ni mukatange nakulubala ku myaka.”
19 Elingeloi sebeli limutambula nji, “Time Gabiliyele woyo oimanine mu sibaka sa Nyambe mi kame nina tumiwa okwamba kwa wene mane nuukulitela amaywi no kuwaba. 20 Cwale komone, kame sondoke ni kuulwa okwamba okutwala ba liywaa elyo aba saiyele einu eyi. Kakuli kawasi pumena amaywi ange awo saiyatetetwe mu nako yawo.”
21 Cwale aanu sebeli atatelela Zakaliya ni kukomoka okuliyeha kwaye mu keleke. 22 Cwale aba ana kubanena bandee kasi kutwesa okwamba kwa onyene, mi sebeli anahana nji namono epono mu keleke. Zakaiya sebeli wamba noo mu kuyuleka yooli esimumu.
23 Cwale Zakaliya enako yaye no kusebeza aba ina kubwa, sebeli ota ku ndoo yaye. 24 Munyima no maywaa awo mukataye Elizabeta sebeli oimana mu mundi (oukushimba) mi sebeli okushweeka mu ndoo ba tikweti no kukwana titanu ni kwamba nji, 25 “Eyi yokame ana tende Nyambe kwa mene mu maywaa ona likete, okutundisa elikenyi lyange mukaci no aanu!”
Okulimukisiwa no Kuleiwa kwa Jesu
26 Mukweti no utanu ni kamweya elingeloi Gabiliyele sebeli litumiwa okutunda kwa Nyambe okuta ku mulenen̄i wisaniwa nji Nazaleta. 27 Kwa mukatana no naluleya woyo ona kubeleziwa ku mulume oisaniwa Josefa, no lusika lwa Dabida. Woyo naluleya elitina lyaye neli Maliya. 28 Mi selbeli oiya kwa yonyene ni kwamba nji, “Olumele, wene no kufuyaulwa! Nyambe kame ali ni wene!”
29 Kono kame ana komokisiwa ku maywi aye ni kumakala kumukwa no kuketiwa kwaye. 30 Cwale Elingeloi sebeli lyamba kwa yonyene nji, “Olese kucila, Maliya, kakuli nuwana omuhau kwa Nyambe. 31 Cwale komone kame sokushimbe mu lipumo lyowe ni kuleya omwana no ndumbana, mi mbumu tumbu elitina lya Jesu. 32 Mba tende wuyu no kuneneba mi mba isaniwa Omwana a Nyambe OMWAMBAKANI onene mane Ombumu Nyambe mba mubi olubona lwa nyakulyaye Dabida, 33 mba busu endoo ya Jakobo okuta oku no kwaabwa mane ni mubuso waye no kwaabwa!”
34 Maliya sebeli oibanguta elingeloi nji, “Ngasibine saitendahale eyi kakuli mene silimukile omulume?”
35 Elingeloi sebeli lyamba kwa yonyene nji, “Emebo No Kukena mba iiyi kwa wene, mi amaata a Nyambe OMWAMBAKANI mba kufuku. Cwale abo omwana woyo soleiwa mba isaniwa nji wa kukena Omwana Nyambe. 36 Cwale komone, mwabowe Elizabeta mu nako yaye no ku kulubala naku shimbi omwana no ndumbana, mi okweti uno sebeli ou no utanu ni kamweya, woyo ona kutoiwa nji muumba. 37 Kakuli kwa Nyambe kakwisa esi sikwangwiwa”
38 Cwale Maliya sebeli wamba nji, “Komone, mene uno, omubika wa Mbumu, “sitendiwe kwa mene okukumanena ni maywi owe.” Cwale elingeloi sebeli limusiya.
Maliya yo Potela Elizabeta
39 Mu maywaa awo Maliya sebeli okutukiseta okuta mu naha no malundu mu mulenen̄i no Judeya. 40 Cwale sebeli okaingena mu ndoo ya Zakaliya niku keeta Elizabeta. 41 Cwale Elizabeta aba ana kuyupa okukeetiwa kwa Maliya, omwana sebeli weenda mu lipumo. Mi Elizabeta sebeli oiyala Emebo No Kukena 42 mi sebeli okuweleza ni liywi no kuneneba nji, “Nufuyolwa mukaci no akati onje, mi embuyoti nimbuya no lipumo lyowe. 43 Mi iikene eyi aba ina tendahala kwa mene, nji inawaye Mbumu wange aiye kwa mene? 44 Kakuli komone, abo eliywi lyowe no kuni keeta aba lina keela mu litwi lyange, ababo omwana oli mu lipumo lyange sebeli weenda mulibaka no kuwabelelwa. 45 Cwale embuyoti niya woyo opumena nji mba kwiyatetwe eso sina kwambiwa kwa yonyene okutunda kwa Mbumu.”
Olusimo lwa Maliya no Milumbeko
46 Mi Maliya sebeli wamba nji,
“Emebo yange kame ilumbeka Ombumu,
47 mi emebo yange kame iwabelelwa mwa Nyambe omuyoyisi wange,
48 kakuli nalikete oukushuwa no mubika waye!
Komumone okutunda bano amasika onje mbani isana nji wuyu no kufuyolwa,
49 kakuli wuyu no kuneneba Nyambe nani tendele esinu sinene.
Mi okukena lyokame elitina lyaye,
50 cwale amakeke aye kame ali kwaawo amucila
okutunda ku lusika okuta ku lusika.
51 Namonisa amaata ni lyoko lyaye
nahasanya oukuyeema koo mu mihupulo no micima yoo.
52 Natulula ano kuneneba ba mabona oo,
mi natuleke awo no ukushuwa.
53 Naiyata ano kuyomba ni inu no kuwaba,
ni kucita asikufuma oku nambulwa simweya.
54 Natusu omubika waye Isilaele,
mu kupuluka amakeke aye.
55 Kanyi aba ana kwamba kwa njekulyetu
kwa Abulahama ni ku masika aye okuta oku no kwabwa.”
56 Cwale Maliya aba ana kusiyalelwa etikweti tin̄atu sebeli ouka ku mundi waye.
Okuleiwa kwa Jowani Omukolobezi
57 Cwale enako sebeli ikeela eyi no kuleya kwa Elizabeta, mane sebeli oleya omwana no ndumbana. 58 Cwale awo ayakile noo ku nyonga nabaaye aba ana kuyupa Ombumu namonisa amakeke no kuneneba kwa yonyene, sebeli awabelelwa naye.
59 Cwale ba liywaa no mutanu ni twaatu sebeli atwala olukeke ku mupato, mi kame ana kusinga nji amutumbe Zakaliya elitina lya sitaye. 60 Kono inawaye sebeli wamba nji, “Kokuulwa! mbaisaniwa nji Jowani.”
61 Cwale sebeli aamba kwa yonyene nji, “Kakwisa kwasi mukowa wowe oisaniwa ni litina eli!” 62 Cwale sebeli ambela sitaye ni tiponiso, nji aasimwete elitina elyo asinga okubeeka mwanaye.
63 Zakaliya sebeli okumbela akabala ni ku n̄olabo nji, “Elitina lyaye ni Jowani.” Mi onje sebeli akomoka! 64 Cwale ababo akanwa kaye sebeli kayatuluka ni lulimi lwaye sebeli lunungutuka, ni kwamba, oku lumbeka Nyambe. 65 Cwale awo onje ayakile amabapa noo sebeli alemiwa okucila, mi etaba eyo sebeli ihasana mu naha yonje no malundu no Judeya. 66 Cwale onje awo ana kwiyupa sebeli aiteula mu micima yoo ni kwamba nji, “Cwale uyu mwanukana kame sa kule oku tenda anyine?” Kakuli elyoko lya Mbumu kame lina kwikala ni yonyene.
Ounuhi wa Zakaliya
67 Cwale Zakaliya sitaye sebeli oiyala ni Mebo No Kukena, ni kunuha okwamba nji,
68 “Ku lumbiwe Ombumu Nyambe no Isilaele!
Kakuli na poto ni ku liulula aanu aye.
69 Mi na tulitele omuyoyisi no maata,
mu ndoo ya mubika waye Dabida.
70 Kanyi omo ana kwambela ni tunwa no anuhi aye no kukena oku tunda ku kale
71 nji kame sa tuyoyisiwe ku ila yetu,
ni mu maoko no awo atu timbile.
72 Oku monisa amakeke ana kusepisiwa kwa anjekulyetu
ni ku puluka oulikani waye no kukena
73 oluci ana kweeta kwa sitetu Abulahama
74 na ku tusepisa
nji aba tuna mana oku lamulelwa mu maoko no iila yetu,
tu mu sebeleze mu kwaacila,
75 me tuli ano kukena ni kuluka balubala lwaye amaywaa onje no mooyo wetu.
76 Cale weene, olukeke, kame soisaniwe nji omunuhi wa Nyambe OMWAMBAKANI
kakuli kame sote balubala lwa Mbumu
okalukisa endila yaye,
77 okuba ezibo no kuyoya kwaanu aye
mu ku lemenwa eibi yoo,
78 mulibaka no mukekecima wa Nyambe wetu.
abo eliywaa aba saliiye beulu yetu okutunda ku wilu
79 okuba eliseli kwawo ali mu uwi ni mu mwiinda no lifu,
oku simweta amakondo etu mu ndila no kozo.”
80 Cwale omwana sebeli okula ni koongola mu Mebo, mi kame ana kwikala mu lihalaupa okutwala ba liywaa elyo ana kumonahala mu Isilaele.