Eliywi no kuwaba lya Jesu Kilesite eli lina kun̄oliwa kwa
MATEU
Oku limukisa
Eliywi likukumanena ni Mateu ni injili ku tibuka tinee mu testamente eyi no ubya, eti titoloka oupilo wa Jesu Kilesite. Einjili ni injili kwa tonyene kama iisaniwa “Eliywi,” eli litalusa “Etingambolo no kuwaba.” Kama ina kun̄oliwa mu nyima no lufu lwa Jesu kwa Mateu, Maleka, Luka ni Jodani. Asikukwiyeta ka limukile luli enako lina kun̄oliwa eliywi eli likukumanena ni Mateu, kono kama kumonahala njineli mutinako no 60 AD. Kame, esibaka oko ina kun̄oleliwa ka silimukilwe, konoano kupula kama anuha nji kama lina kun̄olelwa mu Palestine mi mwendi simbamu mulenen̄oi wa Jelusalema Omun̄oli ni.
Mateu, uyu neli mutelisi abo Jesu yoka simwisana oku tenda omweyetwa waye. Kama ana ku limukiwa kame ni litina lya Lebi. Mateu neli munjili no Atumiwa a Jesu ana kukwana likumi ni twiili mi kama na kun̄olela abusisis no Majuda. Eyi kama itwesa okumonahala wino mu man̄olo abitelela 60 mu Testamente no kale. Kama na kusinga okumonisa nji Jesu neli Kilesite omupulusi ona kuketiwa kwa Nyambe, uyu ona kwambiwa eyaye. Mateu kama na kun̄ola kame eyi nokupula eyi no mubuso wa Nyambe. Amajuda kama na kutatelela Kilesite oku tenda ombumu no mubuso no tipolitikisi. Mateu kama ana kushimba epabalelo inene okumana eyo tumelo muku talusa omubuso wa Nyambe no mebo.
Eliywi okukumanena kwa Mateu ni buka no kuwaba okutateka e Testamente no ubya mulibaka no ti buka nokupula eto tibapanyisizwe nayo okutunda mu Testsmente no kale. Kame iwaneka eti Testamente timbili. Aasi kukwiyeta nonyene nanahana nji Mateu kame aeteka okufekisa omukwa no tibuka ta Mushe, eto tikwana mutanu eti no matatekelo mu Testamente no kale. Etuto ya Jesu ba lilundu (5-7) kame itwesa okubapanywa kwa Nyambe abo yoba omulao kwa Mushe (Mulawo 19.3-23.33).
Emitwi no yambo
Mateu kame atateka eliywi mu kwaamba eyi no kuleiwa kwa Jesu Kilesite, ni matatekelo no situlo saye mu kauhanyo no weli okubala ba timana no unee. (1.4).
Esi sitatamako Mateu kame anakutoloka esitulo sa Jesu ni tituto taye no kupula mu kauhanyo no mutanu ba timana no makumi ayili ni mutanu. (5.25).
Ekalulo no mamaneneno ya Mateu kame yamba eyi no liluko lya Jesu mu lufu lwaye ni mukwinguka kwaye (26-28)
1
Olusika lwa Jesu
(Luka3.23-38)
1 Eyi ebuka no lusika lwa Jesu Kilesite mwanaye Dabida mwanaye Abulahama. 2 Abulahama na kuleya Isaka, mi Isaka na kuleya Jakobo, Jakobo na kuleya Juda na inaye, 3 Juda na kuleya Pelezi ni Zela, woyo inawaye neli Tama, Mi Pelezi na kuleya Heziloni, Heziloni nakuleya Alama, 4 Alama nakuleya Aminadabi, woyo onakuleya Nashoni, Nashoni nakuleya Salumoni.
5 Salomoni nakuleya Boazi, woyo inawaye neli Lahaba. Boazi nakuleya Obedi woyo inawaye neli Lusi, Obedi nakuleya Jese. 6 Cwale Jese nakuleya Mbumu Dabida, Dabida nakuleya Solomoni, woyo inawaye neli moyo waye Uliya. 7 Solomoni nakuleya Lehoboami, Lehoboami nakuleya Abiya, mi Abiya nakuleya Asa, 8 Asa nakuleya Jehosifati, Jehosifati nakuleya Jolami, Jolami nakuleya Uziya. 9 Uziya nakuleya Jotamu, Jotamu nakuleya Ahazi, Akazi nakuleya Ezekiya. 10 Ezekiya nakuleya Manase, Manase nakuleya Amoni, Amoni nakuleya Josiya. 11 Mi Josiya nakuleya Jekoniya, nainaye ba nako no mwendo woo ba nako ana kutwaliwa ku ukoba mu Babilona.
12 Munyima no kutwaliwa ku Babilona, Jekoniya nakuleya Shelutelo, Shelutelo nakuleya Zelubabele. 13 Zelubabele nakuleya Abihundi, Abihundi nakuleya Aliyakimu, Aliyakimu nakuleya Aza. 14 Aza nakuleya Zadoki, Zadoki nakuleya Akimi, Akimi nakuleya Elihudi. 15 Elihudi nakuleya Eliyaza, Eliyaza nakuleya Matani, Matani nakuleya Jakobo. 16 Mi Jakobo nakuleya Josefa munuwaye Maliya, Maliya inawaye Jesu woyo oisaniwa nji Kilesite.
17 Mi cwale, kame kuli amasika no kukwana likumi ni tunee (14), okutunda kwa Abulahama okutwala kwa Dabida likumi ni tunee (14) okutunda kwa Dabida okutwala ba kutwaliwa ku Babilona, mi likumi ni tunee (14) okutuda ba kutwaliwa ku Babilona okwiiya ba kuleiwa kwa Kilesite.
Okuleiwa kwa Jesu Kilesite
(Luka2.1-7)
18 Omu omuna kwiyela okuleiwa kwa Jesu Kilesite. Maliya inawaye kame ana kubeleziwa nji akwaliwe ku mulume oisaniwa Josefa, kono abo kaasiku kukwata kale, sebeli olimuka nji kame aimanine mu mundi ku maata no Mebo No Kukena. 19 Josefa neli omunu no kuluka, mi kasikusinga okwenisa Maliya balubala no aanu. Kaba ana kulela oku mukana kumukunda.
20 Abo yolemine okunahana nji atende ngeeso, omone! Elin̄eloi lya Mbumu Nyambe sebeli liku monahaza kutulo ni kwamba nji, “Josefa mwanaye Dabida, olese kucila okukwata Maliya okumutenda mukatowe, kakuli eso akushimbile kame situnda ku Mebo No Kukena. 21 Mba leye omwana no ndumbana mi mba umutumbu elitina lya Jesu, kakuli mba yoyisa aanu aye kuuyi woo.”
22 Eyi yonje nai kutendahala okwiyateteta eyi ina kwambiwa kwa Mbumu Nyambe ku munuhi waye.
23 “Komumone, omukatana no kwa kuwana ni mulume mbaikala ba meyi no ubya mi mba leye omwana no ndumbani, mi mbamwisana nji Imanuwele.” (Okutalusa nji, “Nyambe kame ali netu).”
24 Cwale Josefa abana inguka, sebeli otenda kanyi omo linamu ambelele elingeloi, mi sebeli omukwata. 25 Kono kasi kulangananga naye konji aba ana kuleya omwana no ndumbana, mi sebeli omutumba elitina lya Jesu.