ELIYWI OKUKUMANENA KWA
MALEKA
Okulimukisa
Okwamana ku Liywi lya Maleka.
Eliywi okwamana kwa Maleka ni injili notibuka tinee na mu Testamente no ubya eyo italusa oupilo wa Jesu Kilesite. Enjili ni injili kama iisanwa “eliywi” eyi italusa etingambolo no kuwaba. Kama ina ku n̄oliwa munyima no lufu lwa Jesu kwa Mateu, Maleka, Luka ni Jodani. Eliywi okwamana ni Maleka ni lyakwibiba onene ku man̄olo anee. Kama lilumelwa kame nji eli na ku ngoliwa oweli ku man̄olo onje mutinako tinjili mukaci no 65-70 AD munyima noku leiwakwa Jesu. Aanokupula asikukwiyeta kama alumela nji kama ina ku n̄oliwa mu Loma mulibaka no kususuweza oulapeli no maloma muya.
Maleka, kame alimukiwa nji yokame Jodani Maleka, kama ana kwendanga ni mutumiwa Paulusi ni Banabasi, kono omukwa waye neli owo no kwiiba abo abaana kwaasiya aba nakutazanga eliywi (Tikezo13.13). Munyima kame Maleka sebeli weenda ni Banabasi (Tikezo 15.37-39). Maleka kama ana kulimukiwa kame nji neli mulikani waye Pitolosi munene (1 Pitolosi 5.13). Simba nji Maleka kakwite oupaki no kumona ni miyo ku upilo wa Jesu, asikukwiyeta kama alumela nji Maleka kama ana kun̄ola onene eyambo ya Pitolosi eyi yamana ni upilo wa Jesu mi eso esitundo no liywi okwamana kwa Maleka. Mu liywi, Maleka kamaama onene eyi no aiyetwa ni tuto ya Jesu munako no mamaneneno.
Emitwi no yambo
Maleka kame alimukisa ebuka mu kauhanyo 1.1-13.
Cwale Maleka kama atoloka esitulo sa Jesu abo yooli mu Galileya mu kauhanyo 1.14, 8.21.
Eiitatamako kamaamba eino musipili wa Jesu ku Jelusalema (8.22, 10.52).
Maleka kamaamana okun̄ola enako ya Jesu mu Jelusalema, okwekeza olufu ni kwinguka kwaye (11.1-16, 8).
1
Okukutaza kwa Jodani omukolobezi
(Mateu3.1-12; Luka3.1-18; Jowani1.19-28)
1 Aa amaywi no Kuwaba a Jesu Kilesite Omwana Nyambe. 2 Kanyi omo ku n̄olelwe mu buka no omunuhi wa Nyambe Isaya nji,
“Omone, ‘Kame ni tuma onumwana wange balubala no lubala lowe
woyo so lukisa endila yowe,’
3 Eliywi lya woyo okuweleza mu lihalaupa,
Mu lukise endila no Mbumu,
mutende etindila no kooloka nji yonyene abitemo.”
4 Cwale Jowani omukolobezi sebeli omonahala mu lihalaupa, yo lemine okukutaza ekutazo no kubaka nji, “Mufutuke mi mu kolobeziwe cwale Nyambe mbami lemene ouyi wenu.” 5 Aanu no kupula ali mu tolopo no Judeya onje, naa ayakile mu mulenen̄i no Jelusalema onje, sebeli abanena kwa yonyene mukuteeteta, mi asimana okwamba etifoso too, sebeli akolobeziwa mu musindi wa Jodani kwa Jowani.
6 Jowani kame ano kufuka esikumango no woya no kamele, ni lukanda no situmba mu mbunda, mi kame ana kuyoya etimbimba ni uki mu mushitu. 7 Mi kame ana kwiiyeta aanu nji, “Mu nyima yange, kame kwiiya omunjili uyu unibita ku maata, mi kanilukela okwinama ni kunungutula etikwele no tinjatangwa taye. 8 Mene, kame ni mikolobeza ni meyi, kono yonyene kame sami kolobeze ni Mebo No Kukena.”
Jesu Aba Ana Kukolobeziwa ni Kwetekiwa
(Mateu3.3-4; 11; Luka3.21; 22; 4.1-13)
9 Ba nako eyo, Jesu sebeli otunda mu Nazaleta omundi na mu tolopo no Galileya, mi sebeli okolobeziwa kwa Jowani mu musindi no Jodani. 10 Ababo Jesu aba ana kukatunda mu meyi, sebeli omona eliwilu liyatuluka, mi Emebo No Kukena ifeka kanyi elikwici sebeli ishulumukela kwa yonyene. 11 Mi sebeli ku yupahala eliywi litundelela ku wilu, elyamba nji, “Wene yo mwana nge osingwa, uyu ni katelelwa onene.”
12 Ababo, Emebo No Kukena sebeli imutwala mu lihalaupa. 13 Jesu sebeli okaikala mu lihalaupa amaywaa makumi anee, yo etekiwa kwa Satani. Mi kame ana kwikalanga ni ibatana, mi amangeloi na ku mu babalela.
Jesu yo Iyeta Eliywi no Kuwaba mu Galileya
(Mateu4.12-17; Luka4.14,15; 5.1-11)
14 Cwale munyima no kunungiwa kwa Jowani ni kubeekiwa mu tolongo, Jesu sebeli oiya mu Galileya yo kutaza eliywi no kuwaba lya Nyambe. 15 Mi sebeli wamba nji, “Enako na ikwana, mi omubuso wa Nyambe kame uli beebi. Mubake, mi mu pumene ku liywi no kuwaba.”
Jesu Yo Isana Ayambi Anee (Mateu 4.18-22, Luka 5.1-11)
16 Cwale Jesu aba na endanga ku munanga no lisa no Galileya, sebeli omona Simoni ni minaye Adiliyasi, ayamba otunyandi too mu liwate kakuli neli anduyi.
17 Jesu sebeli wamba kwa onyene nji, “Munikon̄e, mi kame sa ni mitende asiku yamba aanu.” 18 Mi ababo sebeli asiya otunyandi too ni kumukon̄a.
19 Aba ana kusheteta kuusombicani, sebeli omona Jakobo mwanaa Zebedeya ni Jowani minaye, nonyene kame ana kwikala mu wato, alemine okoongolola otunyandi too. 20 Mi ababo sebeli waaisana mu wangu, mi sebeli asiya sitoo Zebedeya mu wato nawo ana kuteneka okwatusa ni kumukon̄a.
Omulume no Mebo no Kwiiba
(Luka4.31-37)
21 Mi sebeli ata mu Kapenauma, mi ababo ba liywaa no Pumulo, Jesu sebeli oingena mu Ndoo no milapelo no Majuda ni kwiiyeta. 22 Aanu sebeli akomoka onene mulibaka no tuto yaye, kakuli kame ana kwiyeta kanyi omunu oli ni maata, kasa kanyi aiyeti no mulawo.
23 Ababo, aali mu Ndoo no milapelo omulume no mebo no kwakena, sebeli wiiya nikukuwa nji, 24 “Iikene usaela kwaaci wene Jesu no Nazaleta? Ninji kame oneeyi mu kutumana? Ni ku limukile nji tiwe anyine, tiwe Woyo no Kukena omutumiwa wa Nyambe.”
25 Kono Jesu sebeli oikalimela nji, “Ondoka! Otunde mwa yonyene.”
26 Cwale emebo no kwakena sebeli imukwiseta banji mu koongola, mi sebeli itunda mwa yonyene yokuwa ni liywi no ku neneba. 27 Mi aanu onje sebeli akomoka, sebeli akwambisa mukaci koo nji, “Esi ni siikene? Eyi ni tuto no ubya? Kame akwite amaata no kulaela emebo no kwiiba, mi kame imu kuteka!”
28 Ababo elibubo lyaye sebeli lita kule, mu tolopo yonje no Galileya.
Jesu yo Balisa Aanu no Kupula
(Mateu8.14-17; Luka4.38-41)
29 Cwale ababo Jesu aba natunda mu Ndoo no milapelo no Majuda, sebeli oingena mu ndoo ya Simoni ni Adiliyasi, yoli ni Jakobo ni Jowani. 30 Cwale onjemunwaa Simoni no mukati kame ana langananga, yotomine oweti no fibele eyi ingangamisa, ababo sebeli asimweta Jesu muwangu. 31 Cwale sebeli osheteteta kwa yonyene, niku mulema ku lyoko mi sebeli omwingula, sebeli obala kuweeti no fibele, mi sebeli waa sebeleza.
32 Amangolwaa, eliywaa aba lina kwiika, sebeli ku litwa kwa yonyene asi kutoma, naa aingenwe Emebo no kwiiba. 33 Aanu mu mulenen̄i wonje sebeli aungana ba mwelo waye. 34 Mi cwale sebeli obalisa aanu no kupula awo ana kutomanga ameeti no mifuta-futa, ni kucita Emebo no kwiiba no kupula, mi kasipumenena Emebo no kwiiba nji yaambe kakuli kame imulimukile.
Jesu yo Iyeta mu Galileya
(Luka4.42-44)
35 Amalungasiku, eliywaa elyakalisipa kale, Jesu sebeli oinguka, ni kuta ku sibaka no mbulwa aanu okuno kuleba yomboci oka lapela. 36 Cwale Simoni naa ana kwikala naye mu ndoo sebeli ata mu ku musaela. 37 Asimana oku muwana, sebeli amwambela nji, “Aanu onje kame aku saela.”
38 Cwale sebeli waatambula nji, “Twendeni kwibaka indina lili beebi ni mindi, ni ka kutazeko kame, kakuli omusebezi nina iyele.” 39 Mi sebeli ota ngeeso ni mu Galileya monje, yo kutaza mu tindoo no milapelo no Majuda, ni kucita Emebo no kwiiba.
Jesu Yobalisa Omulume osi Mbingwa.
(Mateu8.1-4; Luka5.12-16)
40 Cwale omulume osi mbingwa sebeli wiiya kwa Jesu ni ku mukubamena ni manwi okukumbela ni kumwambela nji, “Nji aba usinga, kame utwesa okunibalisa.”
41 Jesu sebeli omufela amakeke, ni kolola elyoko lyaye okumulema, ni ku mwambela nji, “Ni singa, mi okene.”
42 Cwale ababo embingwa sebeli ibwa kwa yonyene, ni kukenisiwa. 43 Cwale Jesu sebeli omulemusa mukongota, ni kumuusa muwangu, 44 ni ku mwambela nji, “Omone nji olese okwambela omunu esinjili, kono weende oka ku monahaze kwa mupulisita, obe esitabelo sowe mukukenisiwa kowe esi silaelwe kwa Mushe, kutendiwe oupaki kwaanu.”
45 Kono omulume woyo aba kuta sebeli otangisa okutalusa etaba eyo yolukuluhile, ni kwihasanya konje, mumukwanongeso Jesu sebeli okwangwa okwingena mu tolopo injili aanu amumwine, kono kame ana kwikalanga ku mukunda, mi aanu no kupula kame ana kutundanga mu mabaka onje, ni kwiiya kwa yonyene.