7
Cau mala Itǝfanu
Pǝlǝa Pǝris Mǝgule ɗì Itǝfanu ama, <<Acau mǝnia à nea a muro ka, ɓafo na le?>>
Itǝfanu eare ama:
Wun amǝ'eambǝam andǝ atarram, wu kwakikir wun a rǝàm! Ɓakuli mǝɓoarɓwe pusǝrǝi aban ká sǝm Ibǝrayim a nzali Mesopotamiya peatu, kaniama ɓǝ̀ o a dola a Haran. Sǝ ne wi ama, <<Ɗeki aɓwana mô andǝ nzali ma'wun, o a nzali mǝnana mǝ nǝ lǝmdǝo wi ka.>>
Anggo sǝ Ibǝrayim ɗeki Chaldi, nzali malea, kutio o kya do a Haran. Anzǝm lú mala tárrí ka, Ɓakuli loasǝi aban yiu a nzali mǝnia wu nda kam ado ka. Sǝ Ɓakuli ka, pe Ibǝrayim kǝ ban aɓa nzali nì ama liɓala na ace ka ɗàng, ko mǝɓakusǝu mwashat. Sǝa ma yi pàcau ama nǝnzǝ́mò ka, nǝ̀ pe wi nzali nì ɓǝ̀ duk male andǝ amǝkè atè, kat andǝa mani ama anggo ka Ibǝrayim malaká kum muna ɗang peatu. Mǝnia ka nda cau mana Ɓakuli ne wi ka: <<Amǝkeo nǝ̀ nggá do kǝla abǝri a ɓè nzali mǝnana malea na raka. Amǝ nzali mǝno nǝ̀ cia à nǝ̀ duk aguro, à nǝ̀ pea wia tanni arǝ apǝlǝa gbǝman-ine.>>*7:6 Ɓalli gbal aɓa: Ang 29:3; Tite 11:31; 12:1-5; 15:7,13-15. Sǝa ma Ɓakuli bang ama, <<Mǝ nǝ ɓashia aɓwana mala nzali mǝno mǝnana à nǝ̀ cia a guro ka. A nzǝmi ka, à nǝ̀ purî ɓá mǝno yì nzali ka, à nǝ̀ yia peri abanam àkǝ̀ ban mǝnia ka.>> Pǝlǝa Ɓakuli pe Ibǝrayim kùrcau mala kasǝ ɓatau7:8 Kùrcau mala kasǝ ɓatau ka nda <<cau mǝnana Ɓakuli ne Ibǝrayim ama, yì andǝ koya muna ɓwabura a ɓala male andǝ amǝkè amuna-burana ka, à nǝ̀ kasǝia wia ɓatea. Mǝnia ka nǝ̀ duk gir'lǝmdǝa ama à nda ka mala Ɓakuli, sǝ à nǝ̀ kpata cau mǝnana Ɓakuli banggi Ibǝrayim ɓǝ̀ pak ka.>>. Anggo, lang Ibǝrayim ɓǝlna Ishaku ka, kasǝî wi ɓate a tongno-nong-tàruià nongŋo. Ishaku ɓǝl Yakupu, sǝ Yakupu yì ɓǝl aká sǝm mǝnana lum-nong-ɓari ka.7:8 Ɓalli gbal aɓa: Tite 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:30--35:18.
Aká sǝm ngga à mwar arǝ mǝ'eambia yì Yisǝfu, sǝ à me, ɓǝ̀ kya duk guro a Masar. Sǝ Ɓakuli na atè,§7:9 Ɓalli gbal aɓa: Tite 37:11,28; 39:2,3,21. 10 amsǝi aɓalǝ atanni male. Pe wi múrɓoarna andǝ sǝlǝe a ɓadǝm Firona, Murǝm Masar, pǝlǝa murǝm Masar tsǝk Yisǝfu ɓǝ̀ duk nggwamna mala nzali Masar, sǝ amur ɓala male kat yì Murǝm.*7:10 Ɓalli gbal aɓa: Tite 41:39-41.
11 Sǝ nzala yi kpa aɓa nzali Masar andǝ nzali Kan'ana kat, mǝnana yiu nǝ tanni kǝ̀rkǝ́r ka. Aká sǝm gandǝ kum girlina ɗang.7:11 Ɓalli gbal aɓa: Tite 42:1,2. 12 Sǝ lang Yakupu yi ok ama mǝsǝsa nda a nzali Masar ka, pǝlǝa túr amuni, yia aká sǝm. Mǝnia ka nda tita ká malea a Masar. 13 Ɓaria ká malea ka, Yisǝfu lǝmdǝ ɓamúrì aban amǝ'eambi, pǝlǝa Firona yi súrǝ̀ amǝɓala mala Yisǝfu.7:13 Ɓalli gbal aɓa: Tite 45:1,16.
14 Anzǝm mǝno ka, Yisǝfu pǝlǝa tasǝban a ban tárrí Yakupu ɓǝà ne wi ama, kǝ earce yì andǝ amǝɓala male mǝnana ɓwamǝpǝndǝe lumi tongno-nong-ɓari bwamdǝ-tongno ka, yia kat ɓǝà yiu a Masar.§7:14 Ɓalli gbal aɓa: Tite 45:9,10,17,18; 46:27. 15 Pǝlǝa Yakupu o a Masar, akàm sǝ yì andǝ amuni, yia aká sǝm, à kya wukio. 16 À pwan aluia à um nǝia a Shekem, akanó sǝ à kya cia a ɓembe mǝnana Ibǝrayim kúr a bu amuna mala Hamo nǝ boalo ka.*7:16 Ɓalli gbal aɓa: Tite 23:3-18; 33:19; 50:7-13; Jes 24:32.
17 Lang pwari mǝnana Ɓakuli nǝ̀ lùmsǝ gir mǝnana pàcau ace a ban Ibǝrayim yi gbashìnà ka, aɓwana ma'sǝm yi lakkìna a Masar kǝ̀rkǝ́r.7:17 Ɓalli gbal aɓa: Pur 1:7,8. 18 Pǝlǝa ɓè Murǝm mǝnana súrǝ̀ kǝgìr amur Yisǝfu raka, yi eau a buno-murǝm a Masar. 19 Mǝnia yì murǝm ngga tǝpǝri aká sǝm, pea wia tanni kǝ̀rkǝ́r mǝnana kwanrǝia ka. Kǝ tsǝa ama ɓǝà nying abangna-muna malea a nza ace mǝnana ɓǝà kǝa au raka.7:19 Ɓalli gbal aɓa: Pur 1:10,11,22.
20 Àkǝ ɓá bákú mǝno ka, nda à ɓǝlna Musa nǝi ka; muna na nǝ ɓoarɓwa kǝ̀rkǝ́r a mǝsǝ Ɓakuli. À iulǝi zongŋo tàrú a ɓala mala tárrí.§7:20 Ɓalli gbal aɓa: Pur 2:2-15. 21 Lang à kya nyingŋǝni a nza ka, ɓoarnsari mala Firona twali, yi lǝsǝi kǝla muni. 22 À kanî Musa sǝlǝe mala amǝ Masar kat, pǝlǝa dum nǝ rǝcandǝa aɓa nacau andǝ túró.
23 Lang apǝlǝa mala Musa lumsǝna lumi-ine ka, ɗenyicau yipì wi a ɓabumi ama ɓǝ̀ kyane, ɓǝ̀ kya sǝn aɓwana male, yia amǝ Isǝrayila. 24 Kya sǝn ɓè ɓwa-Masar aban pakkì ɓe ɓwa-Isǝrayila gìr mǝnana ɓoar raka, ɓà. Nda sǝ lo kya cama ta ɓwa-Isǝrayila, ak munǝo, pǝlǝa wal-lú ɓwa-Masar. 25 Musa twali ama aɓwana male, yì amǝ Isǝrayila, à nǝ̀ sǝlǝ ama Ɓakuli nda aban paktúró nǝi ɓǝ̀ amsǝia, sǝ ko à súrǝ̀ mani ɗàng.
26 Ban fana ka yi kumǝna amǝ Isǝrayila ɓari aban munǝo, pǝlǝa kutia gakkia. Nea wia ama, <<Wu nda ka amǝ'eamrǝarǝu amǝ Isǝrayila wun kǝm, sǝ palang sǝ wu kǝ munǝo a rǝarǝ wun?>>
27 Sǝ ɓwa mǝnana kǝ pè ɓì tanni ka, jambǝrǝ Musa, ne wi ama, <<Yana cio ɓwamǝgule andǝ mǝ'ɓashi amur sǝm? 28 A kǝ earce wal-luem kǝla mǝnana a wal-lú ɓe ɓwa-Masar yilung ngga le?>> 29 Lang Musa nǝ̀ ok ana ka, kara ɓangŋa o a nzali Midiyan, kya duk bǝri-ɓwa kàm. A banì sǝ kya ɓǝl amuna-burana ɓari.*7:29 Ɓalli gbal aɓa: Pur 18:2-4.
30 Anzǝm apǝlǝa lumi-ine ka, mǝturonjar mala Ɓakuli pusǝrǝi a ban Musa aɓa lasǝbǝsa mǝnana kǝ earke aɓa nkwarki ka, a njenza a ban Nkono Saina.7:30 Ɓalli gbal aɓa: Pur 3:1-10. 31 Lang Musa nǝ̀ sǝn mǝnia yì gìr ka, ndali kǝ̀rkǝ́r nǝ gir mǝnana sǝn ngga. Twal kusǝì aban ká, nǝ̀ nggá pelǝki pepè, kara ok gi Mǝtalabangŋo ama: 32 <<Mǝ nda Ɓakuli mala akeô, Ɓakuli mala Ibǝrayim, andǝ Ishaku, sǝ Yakupu.>> Rǝ Musa twal ɓǝla nǝ ɓangciu, gandǝ loasǝ mǝsǝì nǝ̀ sǝnban ɗang.
33 Pǝlǝa Mǝtalabangŋo ne wi ama, <<Swár ankura mǝnana a kusǝo ka, acemǝnana ban mana a cam kam ngga, nzali mǝfele na. 34 Ɓafo na, ǝn sǝnǝna tanni mala aɓwana mem a Masar. Ən ongŋǝna ɓua malea, sǝ ǝn sulǝo mǝ nǝ yia panzǝia. Ado ka, Mǝ nǝ túrǒ, nyare, kya Masar.>>
35 Mǝnia ka nda kǝ Musa mǝnana à ɓinǝki, à ne wi ama, <<Yana cio ɓwamǝgule andǝ mǝ'ɓashi amur sǝm?>> Nda kǝ ɓwe mǝnana Ɓakuli tasǝi, ɓǝ̀ duk ɓwamǝgule amúrià andǝ mǝ'amsǝia, nǝ bu mǝturonjar mala Ɓakuli mǝnana pusǝrǝi a baní aɓa lasǝbǝsa mǝnana kǝ earke aɓa nkwarki ka.7:35 Ɓalli gbal aɓa: Pur 2:14. 36 Yi amsǝia à purî ɓá nzali Masar nǝ pakki agir-gyambǝliban andǝ agir-ndǝlǝki aɓa nzali Masar, andǝ Nggeamùr Nzuno, sǝ aɓalǝ apǝlǝa lumi-ine a njenza.§7:36 Ɓalli gbal aɓa: Pur 7:3,4; 14:21; Ɓal 14:33.
37 Mǝnia ka nda kǝ Musa mǝnana nea amǝ Isǝrayila ama, <<Ɓakuli nǝ̀ loasǝ ɓe mǝɓangnǝa male kǝla mim àkǝ̀ ɓalǝ aɓwana ma'wun.>>*7:37 Ɓalli gbal aɓa: Nggur 18:15,18. 38 Yì Musa ka, nda atà amǝ Isǝrayila a ban ramba a njenza; ndakam akanó atà aká sǝm atārǝia andǝ mǝturonjar mala Ɓakuli mǝnana nacau nǝi a Nkono Saina, sǝ ak acau mǝpà yilǝmuì, ace yinǝia aban sǝm.7:38 Ɓalli gbal aɓa: Pur 19:1--20:17; Nggur 5:1-33.
39 Sǝ aká sǝm ngga, à ɓinǝ okî Musa; à ginǝkì, sǝ aɓa ɗenyicau malea ka, à earce ama à nǝ̀ nyare a Masar. 40 À ne Haruna ama, <<Pakka sǝm ankúl mǝnana à nǝ̀ dupa sǝm kǝla aɓakuli, ɓǝà akà sǝm dǝmba aban gya. Acemǝnana mǝnia yì Musa pusǝ sǝm a nzali Masar ka, sǝm súrǝ̀ gir mǝnana kumi ka ɗàng.>>7:40 Ɓalli gbal aɓa: Pur 32:1-6. 41 A bàkú mǝno ka à ɓak ɓǝ̀nzál kǝla muna jamnda. À yinǝ agirkusǝu, à ɗārǝ́ nkilia a baní, sǝ à pak banɓoarnado nǝ mǝnia yì gìr à pè nǝ buia ka.§7:41 Ɓalli gbal aɓa: Pur 32:2-6.
42 Sǝ Ɓakuli ka pǝlǝia wia nzǝmi, nyia ɓǝà kutia peri a ban anlero mǝnana a kùli ka, kǝla mǝnana à gilǝì aɓa Malǝmce mala amǝ'ɓangnǝa mala Ɓakuli ama:
*7:42-43 Ɓalli gbal aɓa: Amo 5:25-27.<<Wun amǝ Isǝrayila!
Mǝ nda wu yinǝàm
nǝ agir'nkila
andǝ apagir aɓalǝ
apǝlǝa lumi-ine
a njenza ka ɗàng.
43 Ndàkalú mala ɓǝ̀nzál Molek,7:43 ɓǝ̀nzál-Molek: Mǝnia ka ɓe kǝgìr na aɓwana mala nzali Kan'ana kǝ twali ama nda ɓakuli mala bumkuli andǝ pwari. À kǝ peri a baní nǝ pe wi ɓoro nǝ abangna-muna malea ɓǝa twania a bǝsa a ɓadǝmbi.
andǝ nlero mala ɓǝ̀nzál
ma'wun yì Rifan,7:43 Rifan: Mǝnia ka ɓǝ̀nzál mala ɓe nlero na amǝ kpata alú kǝ peri a baní.
à nda wu twalo wu kǝ
gingnǝia atà wun ngga.
Amǝnia ka à nda ka ankúl
mǝnana wu pàkkî
ɓamur rǝ wun
ace peri a bania ka.
Ace mani ka, mǝ nǝ tsǝa
à nǝ̀ pwan wun,
à nǝ̀ umnǝ wun
arǝ anzali kuko,
a dǝmba nǝ Babila.>>
44 Aɓa gya mala aká sǝm a njenza ka, à ndanǝ Taragula mala Ɓakuli mǝnana lǝmdǝ do male ateà ka. Mǝnia yì Taragula ka à pè kǝla mǝnana Ɓakuli kani Musa ama ɓǝ̀ pè ka.§7:44 Ɓalli gbal aɓa: Pur 25:9,40. 45 Nǝ nzǝ́mò ka, aká sǝm yì ak mǝnia yì Taragula ka a bu atárrià. À yinǝi a buia a nza mǝnana Jesǝwa yiu nǝia a ban mǝnia ka. À ak nzali mǝnia ka a bu aɓea akún mǝnana à ndakam ɗiɗyal sǝ Ɓakuli pǝria, aban ká munǝo mala aká sǝm a rǝia ka. Taragula ka ueo kano a bania bà nza mala murǝm Dauda.*7:45 Ɓalli gbal aɓa: Jes 3:14-17. 46 Dauda ka kum earmúrú mala Ɓakuli, pǝlǝa zǝmbi Ɓakuli ama, nǝ̀ ɓakki wi ɓala aɓalǝ aɓwana male amǝ Isǝrayila.7:46 Ɓalli gbal aɓa: 2Sam 7:1-16; 1Kpa 17:1-14. 47 Sǝa ma Solomon nda yi ɓakkì Ɓakuli ɓalae ka.7:47 Ɓalli gbal aɓa: 1Amur 6:1-38; 2Kpa 3:1-17.
48 Kat andǝ amani ka, Ɓakuli mana Gulo Karban kat ka, kǝ do a ɓala mǝnana ɓwapǝndǝa nǝ̀ ɓak ka ɗàng. Kǝla mǝnana mǝɓangnǝa mala Ɓakuli bang ama,
49 <<Mǝtalabangŋo na ama,
<Kuli ka nda buno-murǝm
mem,
sǝ ɓanza ka ban tsǝk
akusǝam na.
Sǝ ya ulang ɓala na ɗǝm
wun nǝ̀ ɓakkam?
Ko ana raka, aya ban nani
sǝ wun nǝ̀ ɓakkam ɓala
mǝnana nǝ̀ kārǝam ngga?
50 Nǝ buam sǝ ǝn pak kùli
andǝ nzali re?> >>§7:50 Ɓalli gbal aɓa: Isha 66:1-2.
51 Wun amǝ murcandǝa, andǝ amǝ ɗwanyi súrǝ̀ Ɓakuli aɓa ɗenyicau ma'wun! Kir wun dǝmbǝri aban ok cau mala Ɓakuli fat! Wu nda kǝla aká wun gbal, wu camarǝ mgbiki Bangŋo Mǝfele kiru!*7:51 Ɓalli gbal aɓa: Isha 63:10. 52 Kǝ ɓè mǝɓangnǝa mala Ɓakuli nakam mǝnana aká wun pè wi tanni raka le? Amǝ'ɓangnǝa mala Ɓakuli mana a pwarian à bangce yiu mala Mǝɓealɓoarna7:52 Mǝɓealɓoarna ka nda <<Yesu Mǝ'amsǝban.>> ka, aká wun wal-luia. Sǝ ado ka wu kúrkúró nǝi, nyare wu wali wú, 53 yì wun mǝnana wu ak Nggurcau mala Ɓakuli mǝnana à pa wun nǝ́ bu amǝturonjar, sǝ wu kpate raka.
À ɓukki Itǝfanu à wali wu
54 Lang amǝkùrcau nǝ̀ ok ana ka, kara ce nì lul bumia kǝ̀rkǝ́r, à nǝm munabuia arǝì nǝ bumlulla. 55 Sǝ Itǝfanu ka, lùmsǝ nǝ Bangŋo Mǝfele, pǝlǝa loasǝ mǝsǝì a kùli, sǝn tǎlaban mala ɓoarɓwa mala Ɓakuli, sǝ sǝn Yesu aban came a bu mǝlì mala Ɓakuli. 56 Pǝlǝa na ama, <<Wu sǝni! Ndo ǝn sǝn kùli à mǝnni, sǝ Muna mala Ɓwa ndo cam nǝ came a bu mǝlì mala Ɓakuli ka!>>
57 À nǝ̀ ok ana ka, kara à girki akiria nǝ abuia, sǝ nǝ zwalo a kunia bàng-bàng, à ndashi aban ká arǝì. 58 À bwali à nungi, à pusǝì anzǝm nggea-là, sǝ à tita ɓukki nǝ atali. Anggo ka, aɓwana mǝnana à tsǝki wi cau arǝì ka, à nongsǝ anggea-daura malea a ban ɓe mǝlagga lùllǝì ama Sawul.7:58 Sawul: Sawul ka à súrǝì pepe nǝ lullǝu ama Bulǝs, mǝnana yi pǝlǝ ɓe kanggǝrang mǝkpata Yesu sǝ aɓwana súrǝì a koya ban ngga.
59 Lang à ndarǝ ɓukki ka, Itǝfanu loasǝ gi pak hiwi ama, <<Mǝtalabangŋo Yesu, ak yilǝmem!>> 60 Pǝlǝa ɓun amur ankūnǝi loasǝ gi nǝ rǝcandǝa ama, <<Mǝtalabangŋo, kǝa bwalia nǝ mǝnia yì cauɓikea ka amúrià ɗàng.>> Lang bangŋǝna anggo ka, kara kúni kùmsǝó.

*7:6 7:6 Ɓalli gbal aɓa: Ang 29:3; Tite 11:31; 12:1-5; 15:7,13-15.

7:8 7:8 Kùrcau mala kasǝ ɓatau ka nda <<cau mǝnana Ɓakuli ne Ibǝrayim ama, yì andǝ koya muna ɓwabura a ɓala male andǝ amǝkè amuna-burana ka, à nǝ̀ kasǝia wia ɓatea. Mǝnia ka nǝ̀ duk gir'lǝmdǝa ama à nda ka mala Ɓakuli, sǝ à nǝ̀ kpata cau mǝnana Ɓakuli banggi Ibǝrayim ɓǝ̀ pak ka.>>

7:8 7:8 Ɓalli gbal aɓa: Tite 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:30--35:18.

§7:9 7:9 Ɓalli gbal aɓa: Tite 37:11,28; 39:2,3,21.

*7:10 7:10 Ɓalli gbal aɓa: Tite 41:39-41.

7:11 7:11 Ɓalli gbal aɓa: Tite 42:1,2.

7:13 7:13 Ɓalli gbal aɓa: Tite 45:1,16.

§7:14 7:14 Ɓalli gbal aɓa: Tite 45:9,10,17,18; 46:27.

*7:16 7:16 Ɓalli gbal aɓa: Tite 23:3-18; 33:19; 50:7-13; Jes 24:32.

7:17 7:17 Ɓalli gbal aɓa: Pur 1:7,8.

7:19 7:19 Ɓalli gbal aɓa: Pur 1:10,11,22.

§7:20 7:20 Ɓalli gbal aɓa: Pur 2:2-15.

*7:29 7:29 Ɓalli gbal aɓa: Pur 18:2-4.

7:30 7:30 Ɓalli gbal aɓa: Pur 3:1-10.

7:35 7:35 Ɓalli gbal aɓa: Pur 2:14.

§7:36 7:36 Ɓalli gbal aɓa: Pur 7:3,4; 14:21; Ɓal 14:33.

*7:37 7:37 Ɓalli gbal aɓa: Nggur 18:15,18.

7:38 7:38 Ɓalli gbal aɓa: Pur 19:1--20:17; Nggur 5:1-33.

7:40 7:40 Ɓalli gbal aɓa: Pur 32:1-6.

§7:41 7:41 Ɓalli gbal aɓa: Pur 32:2-6.

*7:42 7:42-43 Ɓalli gbal aɓa: Amo 5:25-27.

7:43 7:43 ɓǝ̀nzál-Molek: Mǝnia ka ɓe kǝgìr na aɓwana mala nzali Kan'ana kǝ twali ama nda ɓakuli mala bumkuli andǝ pwari. À kǝ peri a baní nǝ pe wi ɓoro nǝ abangna-muna malea ɓǝa twania a bǝsa a ɓadǝmbi.

7:43 7:43 Rifan: Mǝnia ka ɓǝ̀nzál mala ɓe nlero na amǝ kpata alú kǝ peri a baní.

§7:44 7:44 Ɓalli gbal aɓa: Pur 25:9,40.

*7:45 7:45 Ɓalli gbal aɓa: Jes 3:14-17.

7:46 7:46 Ɓalli gbal aɓa: 2Sam 7:1-16; 1Kpa 17:1-14.

7:47 7:47 Ɓalli gbal aɓa: 1Amur 6:1-38; 2Kpa 3:1-17.

§7:50 7:50 Ɓalli gbal aɓa: Isha 66:1-2.

*7:51 7:51 Ɓalli gbal aɓa: Isha 63:10.

7:52 7:52 Mǝɓealɓoarna ka nda <<Yesu Mǝ'amsǝban.>>

7:58 7:58 Sawul: Sawul ka à súrǝì pepe nǝ lullǝu ama Bulǝs, mǝnana yi pǝlǝ ɓe kanggǝrang mǝkpata Yesu sǝ aɓwana súrǝì a koya ban ngga.