27
Bulǝs kutio a waru aban ká a Roma
1 Cau yi dumǝna ama sǝm nǝ̀ kutio a waru-mur sǝm nǝ̀ ká a Italiya. Pǝlǝa à pa Bulǝs andǝ aɓea aɓwana mǝnana à kùria ka a bù Juliyos, ɓe soje mǝgulo amur ɓe nggǝsan mala asoje Roma, à tunǝia ama, <<Nggǝsan asoje mala Mǝtala Nzali.>> 2 Pǝlǝa sǝm kutio aɓa waru mǝnana puro a nggea-là Adǝrametiyom, sǝ lo gya nǝ̀ nggá karkya arǝ aban-kpasha mala awaru a kún nggeamùr mala bu-nzali Asiya ka. Sǝm lo gya sǝm puro aɓa nggeamùr. Aristakus, yì ɓwa mǝnana pur nǝ nggea-là Tasalonika aɓa bu-nzali Masǝdoniya ka, nda atà sǝm.
3 Ban fana ka, sǝm kya bwal nggea-là Sidon. Juliyos yì soje mǝgulo ka, lǝmdǝì Bulǝs pê mǝɓoarne. Eari wi ɓǝ̀ kya sǝn agyajam male mǝnana à ndanǝ do akanó ka, ɓǝà pe wi gìr mǝnana kat ɗwanyi ka. 4 Sǝm nying ban mǝno aban o aɓa nggeamùr ɗǝm. Sǝ acemǝnana ɓua mala gung soa sǝm ngga, sǝm yì kwaki nǝ kúnmur mala luran Sayipǝrus, ban mǝnana nda gbar sǝm arǝ ɓua mala gung mǝcandǝe ka. 5 Sǝm yi kasǝa aɓa nggeamùr, sǝm mgbàllì kúnmur mala abu-nzali mala amǝ Sǝlisiya andǝ Pamfiliya atà bu sǝm mǝlì. Waru yi tusǝo a kúnmur mala nggea-là Mera, a bu-nzali Lisiya. 6 Abanì sǝ ɓwamǝgule soje kum waru mǝnana pur a Alizandǝriya nǝ̀ ká Italiya ka, pǝlǝa tsǝk sǝm a ɓālǝi.
7 Sǝm pakki anonggio pas, waru kǝ ging kpǝm ɗàng. Nǝ tanniki kǝ̀rkǝ́r sǝ sǝm nggea bwal bu la mala amǝ Kǝnidus. Lang sǝm sǝni gung pà nǝ̀ eara sǝm ká kporong a dǝmba raka, kara sǝm pǝlǝ múr-waru sǝm samsǝ aɓa mùr sǝm yì kútì Salmone, la a kun mur a luran Kǝreti. Sǝm yi pǝlǝa arǝ kún gwanyi, a buì mala yì luran mǝnana gbar sǝm arǝ ɓua mala gung ka. 8 Sǝm ging nǝ waru arǝ gwanyi, nǝ tanni mǝgule sǝ sǝm yì bwal ban mǝnana à kǝ tunǝi ama, Ban Auwa-mùr, mǝnana nda tù nǝ ɓe la à tunǝki ama Lasi ka.
9 Pwari kútì sǝm kǝ̀rkǝ́r, sǝ ado ka gya amur mùr dumǝna gìr ɓangciu, acemǝnana anggo ka Pwari Lamsan Twalban Cauɓikea*27:9 Pwari Lamsan Twalban Cauɓikea ka nda <<ɓe Lamsan mala amǝ Yahudi mǝnana à kǝ pe mala zǝmba aban Ɓakuli nǝ gilmùr, ace twalban acauɓikea malea. À kǝ pe a masǝlǝata tongno-nong-inea zongŋo, zongŋo mala kun mbulo, mǝnana aɓalǝi ka gung-mbulo kǝ ɓua kǝ̀rkǝ́r.>> kútínà. Ace mani ka, Bulǝs banggi aɓwana-mǝgule mala túró ɓá waru mǝnia yì cau-sǝngya ka ama: 10 <<Wun aburana, ǝn nggǝ sǝni ka, gya mǝnia sǝm nggǝ ká nǝi ka, tanni nda kam. Lo mala gung-ɓá-nggeamùr ka, nǝ̀ yiu nǝ kiɗìkì arǝ waru, bangula twalo nǝ̀ ueɓà sǝ earka nǝ̀ nggá ká-mǝɓane mala ɗwanyi yilǝmi sǝm.>> 11 Sǝ ɓwamǝgule soje ka, kǝ cau mǝnana mǝtala waru andǝ mǝkwak waru na ka, kǝ nda kpate ka, ɓinǝ cau mala Bulǝs.
12 Abanì mǝno waru kpashi kam ngga, gung ɓa-nggeamùr mǝcandǝe kǝ ɓua kàm tùtù nǝ kunɗwal. Banì pànǝ ɓoaro à nǝ̀ duk kam nǝ kunɗwal ɗàng. Ace mani ka, bangula aɓwana mǝnana kat aɓa waru ka, à na ama, kǝpǝna ɓǝ̀ sǝm lidǝmba nǝ o aɓa nggeamùr. À tsǝkɓalǝia ama ɓǝ̀ nǝ̀ gandǝ pa ka, ɓǝà ɓariki ɓǝà kya bwal Fonis, ban mǝnana à nǝ̀ nggá usǝlǝo à nǝ̀ mal kunɗwal kam ngga. Fonis ka ban kpasha mala awaru na a luran Kǝreti, banì kǝ sǝn rǝarǝia andǝ ɓá nggeamùr arǝ anjar ɓari; nǝ njar-kúnmur a buì mala njar-nzali andǝ njar-nza a buì mala takuli, sǝama gbarî ban mǝnana gung mǝcandǝe kǝ yiu nǝi ka.
Gung mǝcandǝe aɓa nggeamùr
13 Lang gung mǝ ɓukɓukni tita ɓua bǝti-bǝti nǝ njar-kunmur ka, aburana man kǝ sǝni kǝla, à nǝ̀ gandǝ lidǝmba aban o a waru. Pǝlǝa à eamsǝ tali mǝnana tamsǝ waru ka aɓa waru, à loasǝ shel aban o, à kǝ samsǝ tù nǝ kun gwanyi mala luran Kǝreti. 14 Sǝama banì sau ɗang, nggea gung mǝcandǝe kǝ̀rkǝ́r mǝnana pur nǝ mur-nza mala luran, à tunǝki ama <<Gung Njar'nza-Njar'takuli>> ka, kara lo sulǝo amur sǝm. 15 Gung ɓua kǝ mgbàllì mur waru nǝ̀ nyesǝi nǝ te. Sǝ acemǝnana sǝm gandǝ soa gung raka, kara sǝm ɗeki waru, kpata gung aban keale.
16 Waru keal nǝ sǝm nǝ̀ nggá kútì muna luran mǝnana à tunǝki ama Kauda ka, pǝlǝa sǝm ɓariki sǝm kyang arǝì a buì mǝnana gbar sǝm arǝ ɓua mala gung ngga. Abanì ka sǝm tanniki kǝ̀rkǝ́r sǝ sǝm nun muna-waru sǝm amsǝi, sǝm yinǝi a ban nggea-waru. 17 Amǝ samsǝ waru eamsǝna muna-waru aɓa nggea-waru ka, pǝlǝa à marǝki nggea-waru nǝ anggur-waya sǝ à kùrki ace mǝnana ɓǝ̀ kùmô ɓǝ̀ bwali kàm pepè. Ɓangciu pakkia wia ama, à ndo à nǝ̀ nggá gorǝ a tukio mala Sǝrtis.†27:17 tukio mala Sǝrtis: Sǝrtis ka lullǝ ɓe ban na a mealmur mala nzali mala amǝ Libiya. Ban nì ka sala na sǝ tukio na aɓa nggeamùr, awaru kǝ gbāli kam. Nda à sulǝ shel mǝgule mala aɓi ace amsǝ mire mala waru, sǝ à ɗeki ɓǝ̀ keale atà gung.
18 Lang gung mǝ'kǝ̀rkǝ́r nì lidǝmba nǝ loasǝki nggeamùr aban walke arǝ waru, yi puro a ɓe banfa ka, kara amǝtúró ɓa-waru tita amsǝ atwalo mǝnana a waru ka, à sukkia aɓa nggeamùr. 19 A tàruià nongŋo mala ɓua mǝ'kǝ̀rkǝ́r nì mala gung ngga, à pwan aɓea agir samsǝ waru à sukkia a nggeamùr. 20 Twal anonggio pas, ko sǝm sǝn pwari ko anlero ɗang, sǝ gung lidǝmba nǝ ɓua wak, gandǝa sǝm twali ama pà sǝm nǝ̀ au ɗàng. 21 Twal anonggio pas kǝɓwa atà sǝm a waru li girlina ɗang. Nda Bulǝs lo came a ɓadǝm sǝm, na ama:
Ɓǝ̀ wu ongŋǝna cau mǝnana ǝn bangga wun ngga, ɓǝ́ wu nying ma luran Kǝreti aban yiu ɗang. Lǝmdǝ ama ɓǝ́ sǝm auwuni mǝnia yì kiɗikea mala waru andǝ ɗwanyi agir ka. 22 Sǝ ado ka, ǝn nggǝ zǝmba wun, wu cam kàngkàng! Kǝ ɓwa pà aɓalǝ wun nǝ̀ ɗwanyi yilǝmi ɗàng. Kǝ waru na à nǝ̀ ɗwanyi ka.
23 A bu du mǝnia kútí ka, mǝturonjar mala Ɓakuli mem mǝnana ǝn nggǝ peri a baní ka, yiu a banam, 24 na ama, <<Ɓǝ̀ ɓangciu ɓǝ̀ kǝa pakko ɗàng, Bulǝs! Dumǝna púp a nǝ came a ɓadǝm Kaisar. Sǝ Ɓakuli, nǝ ɓwamuru male a bano ka, amsǝna yilǝmi aɓwana mǝnana wu nda wunǝia a waru ka.>> 25 Ace mani ka, wu cam kàngkàng, wun aburana! Mim ngga, mǝ ndanǝ gūlì arǝ Ɓakuli ama, nǝ̀ pǎ anggo kǝla mǝnana à nam ngga. 26 Kat andǝ mani ka, dumǝna púp waru nǝ̀ nggá wal arǝ kúnmur mala ɓè luran nǝ̀ arkya.
27 A lum-nong-inea du, anzǝm mǝnana gung tinata ɓua sǝ nda rǝ keal nǝ sǝm aɓa nggeamùr Meditaraniya ka, nǝ ɓadu, amǝ samsǝ waru sǝni ka sǝm ndarǝ gbashi ban kun nza. 28 Pǝlǝa à túr nggúr mǝsauwe mǝnana à kurri wi gìr mǝdǝmbǝre ka a mùr, à sǝn lime mala mùr ka ɓakusǝu gbǝman nǝ lumi-ɓari na. Banì sau ɗang à nyare à túr nggúr ɗǝm, sǝ à sǝn lime male ka ɓakusǝu lumi-tongno-nong-ine na. 29 Amǝ samsǝ waru ka ɓangciu bwalia acemǝnana à kǝ sǝni kǝla waru ndo nǝ̀ nggá tul amur atali kun-gwanyi a tamùr sǝm nǝ̀ limge. Nda à sulǝ atali tamsǝ waru, yia ine a mùr, nǝ tǝrta waru, waru pǝlǝa came sǝ à zǝmba ɓǝ̀ ban fa.
30 Pǝlǝa amǝ samsǝ waru ɓariki ama à nǝ̀ ɓangŋa, à nǝ̀ nying waru, à nǝ̀ o. À sulǝ muna-waru a mùr, à pǎ kǝla à ndaban sulǝ aɓea atali tamsǝ nggea-waru a mùr. 31 Pǝlǝa Bulǝs ne ɓwamǝgule soje andǝ asoje ama, <<Ɓǝ̀ amǝ samsǝ waru nyare à do aɓa waru raka, wu pa wu nǝ̀ au ɗàng.>> 32 Kara asoje kasǝki anggúr mǝnana à bwal muna-waru ka, sǝ à nyi kpa aɓa nggeamùr.
33 Lang ban malanǝ̀ fa ka, Bulǝs zǝmbia wia ama ɓǝà lì girlina. Na ama, <<Anongŋo lum-nong-ine adyan, wu ndaban kúndǝô aɓa ɓalǝkasǝkya, sǝ aɓalǝ anonggio mǝno kat ka, wu li kǝgìr ɗàng. 34 Ən nggǝ zǝmba wun, ado, wu lì girlina, ace kum rǝcandǝa mala yilǝmi wun. Kǝ ɓwa pà atà wun nǝ̀ ɗwanyi ko nyang ɓamúrí mwashat ɗang.>>
35 Anzǝm mǝnana Bulǝs bangŋǝna cau anggo ka, pǝlǝa twal bǝredi, sǝ pak yàwá aban Ɓakuli a ɓadǝmbia kat, ɓwan bǝredi, sǝ tita she. 36 Pǝlǝa yia kat ka à kum rǝcandǝa, ko yana aɓalǝia gbal ka, twal girlina li. 37 Làkkì ma'sǝm kat aɓa waru ka nda, gbǝman-ɓari nǝ lumi-tongno-nong-ɓari nǝ mǝsǝì tongno-nong-mwashat (276). 38 Lang ko yana ka linali karǝni ka, pǝlǝa à amsǝ dǝmbǝrya mala waru, à sukki abuku mǝsǝsa a nggeamùr.
Waru arkya a nggeamùr
39 Lang ban fana ka, amǝtúró ɓa-waru sǝn kúnmur sǝ ko à súrǝ̀ banì ɗàng. Sǝ a kúnmur nì she ka à sǝn ban kpashi awaru kam a kún sala, nda à pak ɗenyicau ama, à nǝ̀ gandǝ ká, à nǝ̀ kwak waru arǝ nza abanì. 40 Pǝlǝa à kasǝkia ansolo mala atali mǝnana à tamsǝna waru nǝia ka, à nyia, à ko a tàmur. Atārǝia andǝ mǝno ka, à panzǝki anggúr mǝnana à kùrkina apelapele nǝia ka. Pǝlǝa à loasǝ shel mǝnana à dǝm waru ka, ace mǝnana ɓǝ̀ gung twal waru aban ká, a kún nza ka. 41 Kara waru yi eauwe amur sala a tàmur, cam kikǝt; múr waru gorǝo ɓinǝ puro, sǝ eaki-nkono mala nggeamùr mǝnana gung mǝcandǝe kǝ loasǝki ka, camarǝ walki tǝrta waru, arki mesǝki mwashat-mwashat.
42 Kàne mala asoje ka nda mǝnana ama, à nǝ̀ wal-lú apursǝna mǝnana kat aɓa waru ka, ace mǝnana ɓǝ̀ kǝɓwa aɓalǝia ɓǝ̀ kǝa kpa a mùr, ɓǝ̀ oakio, ɓǝ̀ eau a nza, ɓǝ̀ ɓwaro a rǝia ka ɗàng. 43 Sǝ ɓwamǝgule soje ka, kǝ earce nǝ̀ amsǝ Bulǝs, ace mǝnana ɓǝà kǝa wal-luí raka, pǝlǝa tamsǝ asoje ama ɓǝà kǝa pa anggo ɗàng. Nda sǝ tsǝa ama, ko yana mǝnana sǝlǝmúr ka ɓǝ̀ ta ɓǝ̀ zurro a nggeamùr, ɓǝ̀ oakio ɓǝ̀ eauwe a nza. 44 Acili aɓwana ka, ɓǝà damnggia arǝ akpamgbang, ko arǝ agbǝlang waru mǝnana à sànggì ka, ɓǝà o a rǝia aban ká a nza. Anggo sǝ koyan ngga àwá, eauwe a nza.
*27:9 27:9 Pwari Lamsan Twalban Cauɓikea ka nda <<ɓe Lamsan mala amǝ Yahudi mǝnana à kǝ pe mala zǝmba aban Ɓakuli nǝ gilmùr, ace twalban acauɓikea malea. À kǝ pe a masǝlǝata tongno-nong-inea zongŋo, zongŋo mala kun mbulo, mǝnana aɓalǝi ka gung-mbulo kǝ ɓua kǝ̀rkǝ́r.>>
†27:17 27:17 tukio mala Sǝrtis: Sǝrtis ka lullǝ ɓe ban na a mealmur mala nzali mala amǝ Libiya. Ban nì ka sala na sǝ tukio na aɓa nggeamùr, awaru kǝ gbāli kam.