1 Pa' Jesús qa no'thet wetju'ƚ pe' doce (12) ƚ'ijatshenhei qa tisij pa' ƚet'unhaxitsijup qa qu' netk'enets iye pe' inwo'metets qu' nukinji'ijfik'i, qa qu' nanpalit iye pe' week witja'metets.*Lc 6:12-16; Mt 10:1; Mr 3:13-15 2 Ma' qa yukinijkii pa'aj qu' nenfel pa' tenek'enheiji' pa' Dios, qa' nenƚinju'kii iye pekhewe' qu' nanqaats'etaxju'.*Lc 4:43; 9:11,60; 10:1,9 3 Qa yit'ijets pa'aj: —Hasu'uj eka'xi'ƚ pe'ye' in ƚaki'ƚkii, hasu'uj iye awaikajiti'yi'ƚ, hasu'uj iye eqe ti'naji'yi'ƚ, hasu'uj iye aqatsi'iƚ pan, hasu'uj iye aq'astayi'iƚ, hasu'uj iye eqhinatayi'iƚ, uja'xƚe pe'qu' hats eqhinataji'iƚ.*Lc 10:4-12; 22:35 4 Qu' ami'ƚets pa'qu' witset'e qa pe'qu' mewi'iƚifi wititsi'ye' qa hasu'uj i'nk'aihiti'ƚ iye ami'ƚijii qu' mataxiƚik'ui iye pa'qu' witset'e. 5 Qa pa'qu' witset'e in nite' neqjunu'uƚij ewetskii, qa qu' ma'aƚik'uifik'i iye qa' enfuluti'ƚju' pa'qu' sehe'ye' qu' namtaxij ne' ef'iyeyi'ƚ qa jutsiqetsi'im in uƚ'ets.*Neh 5:13; Hch 13:51; 18:6 6 Ma' qa ikkii pa'aj pekhewe'en, qa ikijik'i pe' witsetits ƚelits in nifeli'm eke' ƚe'sits wi'tlijei qa niƚinju'kii iye pe' wanqaats'etaxju'.—

7 Pa' wittata Herodes qa i'ye'ej pa'aj week pe' yaqsi'jijkii pa' Jesús, ma' qa in nite' nikfe'lijkii pa'n qu' numti, qe uja'x pe' yit'ijets in hik pakhate' pa' Juan Bautista'ik'i qu' iƚa'xe' iye.*Lc 3:1,19; 13:31; 23:7; Hch 13:1 8 Qa na'l pe' yit'ijetsek qu' hik pakha'ye' pa' Elias'ik'i. Qa pekhewep iye qa yumti ek qu' ewi'ƚe' pekhewe' hayiits profeta'ik'i qu' iƚa'xe' iye.*Mt 11:14; 16:14; 17:3-4,10-12; Lc 1:17; 4:26 9 Ma' qa pa' Herodes qa yit'ij pa'aj: —Ka' Juan'ik'i yakha' k'inaqyaji'ij qu' ne'nisa'xii ka' ƚeiƚa'. ¿Qa pa'n ƚunye'j pakha'an, pakha' k'impi'ye'ejkii pa' ƚeqfenye'j ƚewek?— Qa yisu'untax qu' ni'wen pa'aj.*Lc 23:8

10 Pe' apóstoles in hats tepilkii iye pa'aj, qa nifelimik'i pa' Jesús week pekhewe' yaqsiijkii. Pa' Jesús qa iki'ƚiiteje'm pa' witset Betsaida qe qa' uja'xe'ƚe eku'ni'ƚkii.*Mt 11:21; Mr 8:22; Jn 1:44; 12:21 11 Qa in nikfe'lets pe' jukhew qa efuts qa yijayanpha'm iye pa'aj. Qa nite'ƚe t'oqowe'yiju'ƚ pa' Jesús. Ma' qa nifeli'm pa' ƚunye'j pa' tenek'enheiji' pa' Dios, qa niƚinju' iye pa'aj pe' wanqaats'etaxju'.*Lc 8:40 12 Qa in hats metiyu'ju' pa'aj junu', qa pe' doce (12) ƚ'ijatshenhei qa nekets pa'aj pa' Jesús, qa yit'ijets pa'aj: —Yape mewetfeli'm week nekhewe' jukhew qa efuts, hats'inha qu' nakiikii ne' metits witsetits ƚelits qa nekhewe' iye wititsil i'ni' na' ƚ'ejinqa'wet, qa' ni'wen pa'qu' ƚewhi'wet'e' qa pa'qu' ƚaqe' iye, qe ha'ne ju'uni' ham wekweki'i'.—*Lc 24:29; Mt 15:23 13 Qa pakha'ƚe Jesús qa yit'ij pa'aj: —Ƚisi'ƚij pa'qu' netuj.— Pekhewe'en qa yeku'ƚ pa'aj: —Nite' inek olots he' inqats, i'nƚi'i qu' leefijƚe (5) he' pan qa wetsjuk tu'u he' sehets, qa qu' isu'un qa' mexe hayaqhai eku'ni'ƚii pa'qu' netuj week enewe'en.—*Mt 16:9; Mr 8:19 14 (Qe i'nƚi'i tit namets pa'aj lee'fij mil (5.000) pe' jukhew.) Qa pa' Jesús qa yit'ijets pa'aj he' ƚ'ijatshenhei: —Iyaji'iƚets qu' na'nju'kii qa' pumume'pha'mkii cincuentaye'kii (50) qu' namets ewiƚei pe'qu' pumume'pha'mkii.— 15 Ma' qa hik aka' ƚeqfenyejeyij pa'aj, qa week i'nju'kii. 16 Pa' Jesús qa t'eku'mi' pe' lee'fij (5) pan qa pe' wetsjuk sehets, qa yejeƚpha'm pa'aj qa yit'ijetspha'm ƚe'wisij pa' Dios. Ma' qa napk'asitju' qa tisij pa'aj he' ƚ'ijatshenhei qa hikhe' qa netisijju' pekhewe' week jukhew qa efuts iye.*Mr 7:34; 8:7; 14:22; Jn 11:41; 17:1; Mt 26:26; Lc 24:30 17 Week tekju' pa'aj qa iƚiinƚi'ijju'ha iye. He' ƚ'ijatshenhei qa ewi'ƚ yeni' pe' ƚaqaxpalii qa yenji' pe' doce (12) canastul qa week topolij iye pe' ƚaqaxpalii.

18 Ewi'ƚ pa' neƚuji' pa'aj in iyin pa' Jesús. Uja'xƚi'iƚkii pa'aj he' ƚ'ijatshenhei, qa nifaakanji'ju' pa'aj: —¿Pa'n yit'ij ene' jukhew qu' yakha'ye'?— 19 Hekhewe'en qa yeku'ƚ pa'aj: —Na'l he' yit'ijets qu' akha'ye' ka' Juan Bautista'ik'i, hekhewep qa yit'ijetsek in akha'te' pa' Elias'ik'i qa hekhewep iye qa yit'ijetsek qu' ewi'ƚe' pe' profeta'ik'i qu' iƚa'xe'.—*Lc 9:7-8 20 Pa' Jesús qa yit'ijets: —Qa ekheweli'ƚ, ¿Qa ƚekpa' ƚit'iƚijets qu' yakha'ye'?— Qa ha' Pedro qa yeku'ƚ pa'aj: —Hik akha'ija pa' Cristo ta'ƚiiha pa' Dios.—*Mt 1:17; Lc 23:35; Hch 3:18; Ap 12:10 21 Pa' Jesús qa qi in yiyaji'ijetskiiha pa'aj qu' hasu'uj nenfeli'm pe'ye' in ƚakha'ija pa' Cristo.

22 Ma' qa yit'ijets pa'aj: —Ha'ne Ƚa's na' Jukhew les ƚe'wis hatse' qu' nataatshenhetii, qa qu' qi iye qu' nuten nekhewe' tenek'enheiji' na' witset qa ne' tenek'enhe'yij ne' pa'il qa nekhewe' iye i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei, qa' nawa'm iye, qa' iƚa'xe' iye qu' namets wetshetk'ewi'ƚ pe'qu' neƚutse'.—*Lc 13:33; 17:25; 18:31; 20:1,17; 22:66; 24:7; Mt 17:12,22-23; 27:63; 1P 2:4; Jn 2:19 23 Ma' qa i'nk'aƚe qa yit'ijets iye pa'aj pe' week: —Qu' nana'l pa'qu' nisu'un qu' natsjayanija qa' nili'ij pa'qu' ƚakha' ye'ƚetax qu' nisu'un, net'eku'mi' yijat'ij pe'qu' ƚeqe cruze'*T'eku'mi' pe'qu' ƚeqe cruze' ikji' qu' nijayanija pa' Jesús yemjeetax qu' qiye'tax pa'qu' uƚ'axe'. qa' natsjayan.*2Ti 2:12-13; Mt 10:38-39; Lc 14:27; 1Co 15:31 24 Qe pakha' qu' nisu'un qu' niƚin pa'qu' ƚiƚa'xe', qa' hami'im hatse' pa'qu' ƚiƚa'xe' nite' yili'ij. Qa pakha'ƚe qu' naqamij pa'qu' ƚiƚa'xe' qe ta'ƚ yiwets, qa' iƚa'xe'.*Lc 17:33; Jn 12:25 25 Qe, ¿ƚek pakha' qu' ne'weju'ƚij pa'qu' jukhewe' qu' nanaxtaxij ha'ne week sehe' ipji', qu' ƚakha'ye'ƚi'ij ƚete'm qu' netwuƚ'enhetijju' pa' witiƚa'x nite' yili'ij?*Lc 12:20 26 Qe pakha' qu' newepinyij qa wepinij iye ke' yi'lijei, pakha'an qa' newepinjiijek hatse' ha'ne Ƚa's na' Jukhew qu' nanamtaxijju' na' qi ƚesa'x qa na' ƚesa'x iye na' Ƚatata qa ne' ƚesaxits ne' ƚe'sits angelits.*Mt 10:33; 24:30; Ro 1:16; 2Ti 1:8; He 11:16; 1Jn 2:28; Dn 7:10; Zac 14:5; Jn 1:51; Hch 1:11; 1Ts 1:10; Lc 12:9; Ap 14:10 27 Yijaa'ija aka' hit'iƚij ewets in na'l ene' uja'x ha'ne i'ni'in mente' naxju' qa' ni'wen hatse' pa'n ƚunye'jija na' ƚesa'x na' tenek'enheiji' na' Dios.—*Jn 8:52; He 2:9; Mt 10:23; 23:36; 24:34; Mr 13:30; Lc 21:31-32

28 I'nƚi'i qu' hats wetshetk'ewi'ƚ tatsai (8) neƚutsik'i pa'aj ekewe' yit'ijets, qa pa' Jesús qa ikik'ipha'm pa'aj pe' utek qu' niyin, qa t'eku'miiji' pa'aj in t'eqe'mets ha' Pedro qa ha' Juan qa ha' Jacobo (Santiago) iye.*Lc 3:21; 5:16; 6:12; 8:51; 9:18; Mr 14:33; Mt 14:23 29 Qa in mexe iyin pa'aj, qa pa' ƚeju's qa hats tujtseika' pa' ƚunye'j pa'aj, qa pe' ƚeqhinatai qa hats fo'ija pa'aj qa leppepep iye.*Mr 16:12; Sal 104:2; Dn 7:9; Mt 28:3 30 Ma' qa na'lji' iye pa'aj pe' wetsjuk jukhew tafaakate'yi'ƚju' pa'aj pa' Jesús. Pekhewe'en hik pekhewe' pa' Moises'ik'i qa pa' Elias'ik'i. 31 Pekhewe'en tujji'ha iye pa'aj pa' ƚunyejei, qa iyeti'ƚijju' pa' ƚawamhijii hatse' pa' Jesús, in hats k'esik'iha qu' ƚunye'je'kii na' Jerusalenii. 32 Ha' Pedro qa hekhewep iye ƚijts'eyek pa'aj, qi in nite' ƚekheweliju'ƚ pa'aj in nijatiyu'ju' qa imaa'ju'ha pa'aj, qa in nompha'mkii pa'aj qa yi'wen in koojo pa'aj pa' Jesús qa pekhewe' iye wetsjuk jukhew i'nijup pa'aj pakha'an.*Gn 2:21; 15:12; 1S 26:12; Dn 8:18; 10:9; Mt 26:43 33 Qa ƚunye'jkii pakha'aj in hats nikheyu'uk'ui iye pekhewe'en pa' Jesús, pa' Pedro qa yit'ijets pa'aj: —Maestro, hayits qa ƚe'wisi' hane'e'in qu' jina'nji'ji', qek haqsiiƚijkii wetshetk'ewi'ƚ wititsil ƚelitse', ewi'ƚ pe'qu' akha'yi'ij qa pekhep qa' ƚakha'yi'ijek na' Moisés qa pekhep iye qa' ƚakha'yi'ijek na' Elías.— Ha' Pedro nite' nikfe'lik'i aka' yit'ij pa'aj.*Lc 5:5; 9:49; Mr 14:40 34 In mexe yit'ij pa'aj aka'an ha' Pedro, ma' qa nametsju' pe' ewi'ƚ wasi' qa ts'iƚijipji' pa'aj. Pekhewe'en qa qi in nijiwei pa'aj in hats week ts'iƚijipji' pe' wasi'.*Lc 1:35; Hch 5:15 35 Ma' qa pe' wasi' qa nokes ji'teje'm pa'aj pa' wit'ax, qa yit'ij pa'aj: —Hane'en hik ha'ne Yaa'sija, hik ha'ne he'yeku'miiji'. Ek'eni'ƚetsha.—*Ex 4:23; 24:15-16; 2P 1:16-18; Sal 2:7; 89:3; Os 11:1; Hch 3:22; 13:33; He 1:5; Is 42:1; Lc 23:35 36 In hats yili'ij pa' wit'ax in nokes, qa yeeƚtax iye pa'aj ma' qa hats ewi'ƚƚekii pa'aj pa' Jesús pa' i'ni'. Hekhewe'en qa ham pa'qu' nenfeli'm pa'aj aka' yi'wen pekhewe' neƚutsji' pa'aj.

37 Qa ƚunye'jkii iye pa'aj pakhap neƚukii, in hats nekik'iju' in tepilik'uiju'kii pe' utek, qa olootsija iye pa'aj pe' jukhew qa efuts nejelu'uk'ui pa'aj pa' Jesús. 38 Qa ewi'ƚ pa' jukhew i'nji'teje'm pa'aj pekhewe'en, qa yit'unhetik'i in tayai pa'aj, qa yit'ij: —Maestro, e'nq'elet qeku'nyij wat'ij, k'iyintaxij ewets qu' jeƚ qeku'n wat'ij ha' ya's, qeku'n ewi'ƚƚeyi' in ya's.*Lc 7:12 39 Qa aka' ƚunye'j ji'ijkii qa i'nk'a t'ilitji'jets pa' ewi'ƚ inwo'met, qa mexe yiyaiyayinhetji'ijkii, qa i'nk'aƚe qa yik'elelinhetji'ijkii ma' qa hufji'ijje'm na' ƚeji'. Qi qa uƚ'axji'ij qa yawtshetenji'ij ma' qa mexe yiwejinji'ijtax. 40 Hats k'iyintaxijets ne' ijatshenhei qu' nukinik'uifik'i, qa nite'ƚe ƚeke' qu' nukinik'uifik'i.—*Lc 9:1; 10:17 41 Pa' Jesús qa yeku'ƚ pa'aj: —Peijaat'ij, enewe' hane'ej namji'ju' ha'ne ƚahats'ij hayits qa qi in inqeku' qa uƚ'ets iye. ¿Pa'n ipƚu'uk'ui qu' mexe ha'ni'ƚ etji'teje'mkii? ¿Pa'n ƚahats'ij qu' mexe ye'weju'ƚi'iƚ eju'ƚ? Enka'x met hane'e'in pa' oqwomehe'.—*Fil 2:15; Jn 14:9 42 In hats k'esiyu'ets pa'aj pa' omeƚa's, qa pa' inwo'met qa nijele'ijetsju' pa'aj pa' sehe' qa yik'elelinhetkii iye. Qa pa' Jesús qa yaq'ayinƚi'ij pa'aj pa' espíritu uƚ'ax. Ma' qa hik pakha'aj in ƚe'wisju' pa' omeƚa's ma' qa testi'yij iye pa'aj pa' ƚatata.*Zac 3:2; Mt 8:26; Mr 1:25; Lc 4:35,39; 7:15; Jud 9 43 Qa week qi in yitjuƚaxijpha'mkii pa' ƚuk'eji' in qiji'ha in tenek'enhei pa' Dios.*Mt 17:22-23; Mr 9:30-32; 2P 1:16

Qa in mexe qi in yitjuƚaxijpha'mkii pa'aj pe' week aka' yaqsiijkii pa'aj pa' Jesús, pa' Jesús qa yit'ijji'ju' pa'aj he' ƚ'ijatshenhei: 44 —Ek'eni'ƚik'i qa hasu'uj qu' antapi'iƚik'i aka' qu' hit'iƚij ewets, qe ha'ne Ƚa's na' Jukhew testi'yij hatse' ene' jukhew ma' qa' net'eku'mi'.—*Lc 9:22 45 Qa pekhewe'en qa nite' nikfe'lik'i aka' yit'ij pa'aj, qe mexe nite' ƚexke'ej pa' Dios qu' nenikfe'lik'i. Qa pekhewe'en qa wetjeyepunijets iye pa'aj pa' Jesús qu' niyinijets qu' nenfeeli'mha pa' ikji'ha.*Mr 6:52; Lc 2:50; 8:34; 18:34; 24:16,25; Jn 10:6; 12:16; 16:17-19

46 Ma' qa he' ƚ'ijatshenhei qa watfaakateji'ijju' pa'aj pa'n ƚii pakha' qu' les qiye'ji' hatse' pekhewe'en.*Lc 22:24 47 Pa' Jesús qa hatsƚe nikfe'lets pakha' yumtitax pekhewe'en qu' ƚunye'je'. Qa t'eku'mi' pa'aj pa' omeƚa's qa yenƚetijup pa'aj,*Mt 9:4 48 ma' qa yit'ij pa'aj: —Pakha' qu' neneqjunu'uji' aka' yii ha'ne omeƚa's, yakha'ƚe in neqjunu'yij. Qa pakha' qu' neneqjunu'yij, nakha'ƚe ts'ukinju' hikna' neqjunu'uj. Qe pakha' qu' nite' neniwqinhete'ji' qa hik pakha' pa' les in qiji'.—*Mt 10:40,42; Lc 10:16; 22:26; Jn 13:20

49 Qa ha' Juan qa yit'ijets pa'aj: —Maestro, hi'weniƚij ha' ewi'ƚ jukhew yit'iji' ka' ii in yuki'nfik'ikii pe' inwo'metets, qa haq'ayini'ƚij qe nite' i'ni'ƚ yitji'teje'm.—*Mt 7:22; 12:27; Mr 16:17; Lc 10:17; Hch 19:13; Nm 11:28 50 Qa pa' Jesús qa yeku'ƚ pa'aj: —Hasu'uj aq'ayini'ƚij, qe pakha' qu' nite' i'nejuihifeyi'ij, pakha'an inife'ej.—*Mt 12:30; Lc 11:23; Mr 16:19

51 Qa ƚunye'jkii iye pa'aj pa' Jesús in hats k'esiyu'ets pa' ƚahats'ij qu' napiletspha'm iye na' wa's, ma' qa we'neni'ha pa'qu' ƚet'unha'xi'ii qu' namii ha' Jerusalén.*2R 12:17; Is 50:7; Jer 42:15; Lc 13:22; 17:11; 18:31; 19:11,28 52 Pa' Jesús qa yiwathayinket aje'eƚ pe' ƚ'ukinhei, pekhewe'en qa ikkii pa'aj, qa uyetsji' pa' ewi'ƚ ƚetset ƚa's pe' Samaria ƚeiƚets qe qa' najilet pa'qu' ƚewhi'wet'e'.*Lc 10:1; Mt 10:5 53 Qa pekhewe'ƚe Samaria ƚeiƚets qa nite' ƚexkelij pa'aj, qe nikfe'lets in t'ejuyii ha' Jerusalén.*Jn 4:9,20 54 Hekhewe' ƚ'ijatshenhei Jacobo (Santiago) qa ha' Juan, yi'wen pa'aj pakha' ƚunyejeyij pekhewe'en, ma' qa yit'ijets pa'aj pa' Jesús: —Yatsat'axyij, ¿me ƚisu'un qu' nek'iyiniƚetspha'm pa'qu' fet'e' qu' nata'ƚji'pha'm na' wa'sji' qa' nanq'axijju' ha'ne witset ƚa's?—*2R 1:9-16; Ap 13:13 55 Qa pa' Jesús qa tetwek'ela'xets qa yaq'ayinij pa'aj, qa yit'ijets: —Ekheweli'ƚ nite' ƚenikfe'li'ƚets pa'n ƚunyejei ne' eqe'spirituli'ƚ, 56 qe ha'ne Ƚa's na' Jukhew nite' namijetsju' qu' niwuƚ'enhetju' pekhewe' ƚiƚaxits ene' jukhew, qe namijetsju' yijat'ij qu' nenƚinju'.— Ma' qa ikkii iye pa'aj qa yamii iye pakhap iye witset ƚa's iye.

57 In mexe ikik'i pa'aj pa' wit'ikheyi'j, qa ewi'ƚ pa' jukhew yit'ijets pa'aj pa' Jesús: —Yatsat'axyij, hisu'untax qu' k'ajayanik'i pa'qu' maji'ijji'.— 58 Pa' Jesús qa yeku'ƚ pa'aj: —Ne' ejenelits na'l ne' ƚewjets qa ne' junatai qa na'l ne' ƚupits, qa ha'neƚe Ƚa's na' Jukhew qa ham pa'qu' ƚewhiwet'i'ija.— 59 Pa' Jesús qa yit'ijets iye pakhap jukhew: —Atsjayan.— Pakha'an qa yeku'ƚ pa'aj: —Yatsat'axyij, etswejinƚe eku'n hojohontax hatse' qu' hetijik'ui ha' tata.— 60 Pa' Jesús qa yeku'ƚ iye pa'aj: —Iwejinƚi'ij pekhewe' hik ƚunyejei qu' nanaxju' qu' netijik'ui pekhewe' wa'm. Qa akha'ƚe qa' yape ma, qu' enfeli'm ene' week pekheli'kii na' tenek'enheiji' na' Dios.—*Lc 8:1; 9:2; 16:16 61 Qa pakhap iye qa yit'ijetsek: —Yatsat'axyij, hisu'untax qu' k'ajayanija hatse', qa hisu'unƚe qu' etswejinƚe eku'n qu' mexe hewetfel eku'ni'm he' yalhei qa he' yejefets iye.—*1R 19:20 62 Qa pa' Jesús qa yeku'ƚ iye pa'aj: —Ham pakha' qu' hats nenipji' ƚokoyei ne'ej witexp'ilasineti' yetsin ne'ej wakka qu' nejeƚik'i pakha' qu' nata'ƚji', qu' ne'weju'ƚij qu' na'n ji'teje'm na' tenek'enheiji' na' Dios.—*Fil 3:13