Malhove Orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni
Ashinna Luka
Malhove o uholhelha
Ikitabu yo Malhove Orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni ashinna Luka phi imoka yo ichitabu ncheshe nhina Malhehano o Naanano chinohimiacha ukumi ni makhalhelho a Yesu Kuristo. Kila imoka yo chechiyo ineehaniya “injili,” maana aya “malhove Orera.” Chechiyo ichitabu chiyo chilhepiye ni Namatayo, Namako, ashinna Luka ni Nayohana. Ashinna Luka khalhempe mwaha unomwaacha Yesu vekha ayaru, nansho aholhepa mwaha unaacha mitheko chaapangiye ni akarumiya baada yo ukhwa ni uhihimmwa wawe nhina ikitabu yo Mitheko cha akarumiya. Khaawo ata ntu mmoka nochuwelha wo ikekhiaye ikatema vaalhepiye aya Malhove Orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni ashinna Luka, ama ukittu waalhepiye aya. Nansho attu o ushoma enchi anorumelhelha wiira veekinaka yaalhepiye iyaakha cho 70 baada yo uyaria wa Kuristo.
Ashinna Luka phi lhepilhe, yayo aari abwana mganga. Iphiro ilhepilhe aya ni nulhumo naya chinowooniha wiira aari ntu o ushoma chinene. Ashinna Luka ahothanana ulhepa rata mwaha unomwaacha Yesu, ahimiachaka chittu cheera aya wo upangia, wiira attu akina apatte ittu yo uchuwelha vanohalha aya ushoma (nlhako wo 1:1-3). Ashinna Luka khayaari Ayahudi (Akol nlhako wo 4:10-14), aholhepa wo iphiro inohalha wooriha attu ahiri Ayahudi uchuwelha chittu chihimiye. Yayo anoonia mwaari wo iphiro inohimiacha aya makhalhelho ni meetelho a Ayahudi (nlhako wo 1:8).
Malhove Orera a Yesu Kuristo thoko chilhepiye aya ni ashinna Luka anolhikaana chinene ni ikitabu chi Namatayo ni Namako, ukhalhawaya anohimiacha chittu chechiyo chechiyo wo iphiro inolhikaana. Wo chechiyo ichitabu taaru chiyo, ashinna Luka phi nohiamiacha wo nhina mwaha wo uyaria wa Nayohana Obatiiza. Ashinna Luka tho anoomindelha mwaha wo uhiyerera milhatu (nlhako wo 3:3, 11:4, 17:3-4, 23:34, 24:47) ni mwaha wo ulhapelha (nlhako wo 3:21, 5:16, 6:12, 11:1-12, 22:32).
Chiri nhina
Nlhako wo 1:1-4, ashinna Luka anoochuwelhiha Malhove Orera ni uhimiacha nnikwa aya wo ulhepa ikitabu iyo.
Tho, anoohimiacha mwaha wo uyaria wa Yesu ni iphiro chaachokhonlhe awe ntheko awe (nlhako wo 1:5-4:13).
Vakittu venchi nhina Malhove Orera mmo (nlhako wo 4:14-21:38), ashinna Luka anoohimiacha mitheko chaapannge awe Yesu, hasahasa cho ushangiha chaapanganche awe ni meettuchiho eettuchinhe awe attu.
Wo umalhihera, nhina milhako milhi chiyo (nlhako wo 22-24), anohimiacha Yesu chenre awe wo ukhwa, uvithiya ni uhihimmwa wawe.
1
Munna nnottuniya Nateofilo,
Attu enchi aholhepa rata mwaha waapangeelhe variyari ihu. Aalhempe thoko chenre ihu wo weewa attu yoonechenshe ni anamitheko o nenno nlhove nno toka machokholhelho aya. Paahi etu, Munna Nateofilo, ukhalhawaya kihowehaweha wo ikekhiaye chittu chonkhaye rata chene toka khalhayi, kihoona vahorera etu ulhepa wo nlhatu winyu, ni inyu nchuwelhe mwaanene ikeekhene yiituchihiye inyu.
Uyaria u Nayohana Obatiiza unoohimiachiya
Naherode vaari aya amwene o Uyudea, ahawo anamilhohi eehaniya Azakariya, o nlhoko wa opochera ishaani eehaniya Naabiya. Ahanu aya Azakariya eehaniya Naelisabeti, o nihimo na anamilhohi Naharuni. Onkhaye elhi ayo aari attu aapanga chittu cho ikekhiaye mmiholho wa Nlhuku, attwaraka iphiro cho malhehero ni ikano cha Athithi wo uhikhalha ni nlhatu wo ukhuwachiya. Nansho yaari ahirina ashaana ukhalhawaya Naelisabeti yaari o uhiyara, ni ayo onkhaye ayo aari anoolhuvanlhe chinene.
Nihuku nimoka Azakariya yaari avaraka ntheko aya wo upochera ishaani Unupani wa Nlhuku. Yaari vaathanlhiye aya thoko chaari aya chipangiyaka ni opochera ishaani, urwaa uutusherani ubani umadhubahuni. Paahi etu nkayaarwaa u Inupa ya Athithi. 10 Attu akina yaari vathe awehereraka anlhapelhaka Nlhuku ubani vaatusheriya aya.
11 Nnepa wo wiirimu wa Athithi nkawaakhumelhelha mpaani mmo, nkaweemelha wiimonono wo madhubahu mwaatusheriya ubani. 12 Azakariya vonne aya nnepa uyo nkayaathukumelha ni woova chinene. 13 Nansho nnepa wo wiirimu nkaweera, “Azakariya, nhoove! Nlhuku heewa ulhapelha winyu, ni ahanu inyu Naelisabeti anonnyara mwaana mwanlhopwana. Mmweeke mwaamwiihana nchina nawe Yohana. 14 Kihochuwelha wiira nnowa mwaateelhiya chinene, ni attu enchi akina anowa uteelhiya chiicho vanohalha awe uyaria! 15 Nowa ukhalha ntu mulhupalhe mmiholho wa Athithi. Khanowa aawuria idivai mena utheka uriwoothe. Toka vanohalha awe uyaria ni anumwanawe noowa aachariya Iphumu ya Nlhuku, 16 ni weewananiha rata attu enchi o Israeli ni waapiiha wa Athithi ri Nlhuku aya. 17 Nowa waaholhelha Athithi, wo machiri ni Iphumu thoko ya Naeliya. Noowa weewananiha manyanaangoro ni achishaana aya, nowa urukunusha mirima cha attu o itiyamaru wiira avire iphiro choombone, ni weesha tayari attu a Atithi.”
18 Azakariya nkaakhulha nnepa wo wiirimu eeraka, “Kinohalha uchuwelha chani yayo malhove ayo? Mii kihoolhuvalha ni ahanu aka chiicho ahoolhuvalha.”
19 Nnepa wo wiirimu nkawaakhulha, “Mii kinoolhumacha va phi Gabrieli kineemelha mmiholho wa Nlhuku, kirumme uwa uhimeriani yoyo nttenga wo urera uyo. 20 Nansho ukhalhawaya khanrumelhenlhe nttenga aka, unowa utimira waayaka. Wo yoyo nlhatu uyo etu, nnottukiya malhaku inyu, nnookhalha chiicho wo uhulhumacha mpaka nihuku vanohalha aya utimira malheheriyo aka alha.”
21 Yeyo ikatema iyo attu yaari yaawehereraka Azakariya uno ashangaka chani woonaka ahothepa ulhokelha chinene u Inupa ya Nlhuku mmo. 22 Vaakhumme aya vathe, khooria wulhumacha, paahi attu nkayaachuwelha wiira ahoona ithikineha vaari aya u Inupa ya Nlhuku. Yaari athoonyaka wo mathatha.
23 Ikatema aya yo uvara ntheko wo upochera ishaani Unupani wa Nlhuku vaamanlhe aya, Azakariya nkayaahokolhia uwani. 24 Baada yo uvira mahuku, ahanu aya, Naelisabeti nkayaarupalha irukulhu. Nkayeettelha mpaani mieri nthanu. 25 Nkayoolhumacha yiiraka, “Athithi ahokuupuwelha vano, ahothamiha ishoni yoona aka mwaattuni!”
Uyaria wa Yesu unoohimiachiya
26 Mweri wo sita wo iweyi i Naelisabeti Nlhuku nkanruma nnepa wo wiirimu Gabrieli arwee iwani wi ilhapo yo Ugalilaya yeehaniya Nazareti. 27 Arweehe wowo nttenga wa mwalhi mmoka aavekiye ni ntu mmoka o iyari ya Adaudi nchina nawe Yusufu. Mwalhi aarweehelhiya nttenga uyo eehaniya Mariamu. 28 Nnepa nkawaaphiya wa Amariamu nkaweera, “Mpuha ukhalhe ni inyu! Athithi ari ni inyu, nhovahiya nnema mulhupalhe!”
29 Amariamu veewilhe aya yayo malhove ayo nkayaathemwa chinene, nkayaashanga wo uhichuwelha maana o yayo malhove ayo. 30 Nnepa wo wiirimu nkaweera, “Amariamu, nhoove, Nlhuku hoovahani nnema. 31 Nnoorupalha iweyi ni unnyara mwaana mwanlhopwana, nnohalha inyu umwiihana nchina nawe Yesu. 32 Yoyo nowa wiihaniya Mwaana a Nlhuku Mulhupalhe, noovahiya ihiche yo imwene thoko apwiiya awe Adaudi chenre aya, 33 ni uwa ukhalha mwene aya iyari i Nayakhobo mahuku o uhimalha, umwene wawe khunowa waamalha!”
34 Amariamu nkaakhulha nnepa wo wiirimu, “Mii ki mwalhi kihinaatameriya. Inohalha wiiria chani etu?” 35 Nnepa wo wiirimu nkawaakhulha, “Iphumu ya Nlhuku nowuukhuruwelhani, ni ikuru ya Nlhuku inowa ukhunelhani. Wo yoyo nlhatu uyo etu, mwaana ntakatifu nowa wiihaniya Mwaana a Nlhuku. 36 Moopuwelheke tho alhoko inyu Naelisabeti, Yayo yeeriya wiira khannyara, nansho vano ari veruttuni iweyi yo mieri sita, ni wulhuvalha waya. 37 Khiiwo ihinooria wa Nlhuku.” 38 Amariamu nkayeera, “Mii, karumiya a Athithi, yiirieke etu thoko chinre inyu wo wulhumacha.” Nnepa uyo nkawaathama.
Amariamu anoweetakachera Naelisabeti
39 Mahuku vaavinre aya, Amariamu wo uhipicha nkayaarwaa mpaka iwani yo umiakoni Uyudea. 40 Aarweelhe mpaka uwani wa Azakariya ni waashikuria Naelisabeti. 41 Naelisabeti veewilhe aya Amariamu aashikuriaka, mwaana mwankani nkaathuphathupha munthunkwani mwaya. Naelisabeti nkayaachariya Iphumu ya Nlhuku 42 nkayoolhumacha akhuwelhaka wiira, “Nhovahiya ibarakha waapwaha manyopani onkhaye, ni mwaana inyu nohalha uyaria hovahiya nnema! 43 Ki mpani mii mpaka alha akhumelhelhe uwannyaka, anumwanaya Athithi akeetelhelhe? 44 Kinouhimeriani wiira, veewilhe aka tu nlhove ninyu, mwaana mwankani hothupha munthunkwani mwaka ateelhiyaka. 45 Nhoreeriya inyu mwaarumelhenlhe wiira anowa aatimira malhove o nttenga wa Athithi ahimeriye inyu!”
Nchipo na Amariamu
46 Amariamu nkayeera,
“Nrima aka unowaathimicha Athithi,
47 nrima aka uhoteelhiya ukhalhawaya Nlhuku phi moopolhi aka,
48 ukhalhawaya hokuupuwelha, mii karumiya kihiphwanelhiye!
Uchokholha lhelho attu onkhaye anowa ukiihana mii o mpuha,
49 ukhalhawaya Nlhuku o ikuru yulhupalhe hokipangelha chittu chulhupalhe.
Nchina nawe nitakatifu,
50 uchokholha iyari imoka mpaka iyari chikina
hooniha ikiriri wa attu onkhaye anaathimicha.
51 Ahopanga mitheko chulhupalhe wo moono aya wo machiri
ni waamwarushacha attu o mahuchuru anoopuwelha chittu cho mu nrimani mwaya.
52 Haakurushacha mamwene aholhelhi vahicheni waya,
nkaawelhihacha attu o wiitimarikha.
53 Haawoniha chittu choombone attu awolhiye ithalha,
ni woomolhacha attu o nhakhu nkaahiya mathatharu.
54 Hotimiriha malhehano aapannge awe ni manyaapwiiya ihu,
ni umwoonelha ikiriri namitheko aya Israeli.
55 Hoopuwelha ikiriri awe wa Aburahimu
ni iyari aya mahuku o uhimalha!”
56 Amariamu nkayaalhokelha mieri miraru u Naelisabeti nkayaahokolhia uwani.
Uyaria u Nayohana Obatiiza
57 Nkawaaya wa Naelisabeti wiithaphulha, nkayannyara mwaana mwanlhopwana. 58 Amwaatamana aya vamoka ni ashilhoko aya nkayeewa Athithi chinre awe wo woonelha ikiriri, nkawaattapelhelhiya vamoka.
59 Mwaana vaapihilhe nihuku no nane, nkaarwehiya uwiinelhiyani unyawo, ni urwaa ummahani nchina na athumwane Zakariya. 60 Nansho anumwane nkayeera, “Mena! Nchina nawe Yohana.”
61 Attu nkayeera, “Nansho woonaka khaawo nlhoko inyu neehaniya chiicho!” 62 Paahi etu, nkayaathoonya waakoha athumwane wiira ehaniyeke nchina naani.
63 Azakariya nkayaavekelha wiira avahiye ikibau alhepe, nkayaalhepa wiira, “Nchina nawe Yohana.” Attu onkhaye nkayaashangacha! 64 Ni vavawo Azakariya nkayaattukuwa malhaku ni nlhimi naya, nkayoolhumacha tho, nkaachokholha untotopelha Nlhuku. 65 Amwaatamana nkayoovacha chinene, ni mwaha uyo nkawaawanelha ilhapo yonkhaye yo miakoni Uyudea. 66 Kila ntu eewilhe nkaahalha oopuwelhaka munrimani ni ukoha, “Nohalha ukhalha chani yolha mwaana ulha?” Ukhalhawaya machiri a Athithi aari vachulhu vawe.
Ulhohera u Nazakariya
67 Azakariya nkayaachariya Iphumu ya Nlhuku, nkayoolhumacha nttenga wa Nlhuku,
68 “Atotopelhiye Athithi, Nlhuku a attu o Israeli!
Haaweelha attu awe woopolhani.
69 Honivaha Moopolhi o machiri unupani waya,
karumiya a Adaudi.
70 Aholhumacha toka ikatema yo machokholhelho wo iphiro ya anamilhohi awe atakatifu,
71 wiira anowa anoopolha wa amalhaponi ihu,
mmathathani mwa attu annipangelha ichimwa.
72 Aheera wiira anowoonelha ikiriri manyaapwiiya ihu
ni wuupuwelha malhehano aya matakatifu.
73 Ahaalheha apwiiya
Aburahimu wiira,
74 anonoopolha wa amalhaponi ni univaha ntheko wa waakaviha wo uhoova,
75 wiira nkhalheke wo utakatifu mpangaka chittu chinothanana awe Nlhuku,
mahuku ihu onkhaye.
76 Ni uwe mwanaka, unowa wiihaniya namilhohi a Nlhuku ri Mulhupalhe.
Unowa waaholhelha Athithi
wookolhelha iphiro aya,
77 waahimeria attu aya wiira anowa woopolhiya
wo uhiyereriya uwonya waya.
78 Nlhuku ihu ri o kiriri ni nrima woombone.
Noniwiihera nthuko unokhuma wiirimu
79 ni waamwalhelha nthuko attu onkhaye ari mwiipiphini mwo nookhwa,
ni unooniha iphiro yo urwaa umpuhani.”
80 Mwaana nkonnuwa, nkaachara machiri mwiiruttuni ni munnepani. Nkaakhalha uthakoni mpaka veechoninhe awe vaattuni wa attu o Israeli.