Balua ju ukutumbulii jaka Pauli kwaka
Timoti
Ulongulelu
Kitabu su utumbuli saka Timoti ndi balua je juandiki kuhuma kwaka Pauli kujenda kwaka ntumi waki Timoti. Balua jenze kuwesikana aandiki kati ja saka sa 62-64 baada ju kubelekwa Yesu Kilisitu. Kuwesikana kwabii kuegale mwisu wa womi waka Pauli kutama pundema. Pauli jatenda ukosi na Timoti na mala jingi ankemika ngati mwana mwaki. Pilimini 2:22, 1 Timoti 1:2 na 1:18.
Balua jenze ndi jimu kati ya balua nsesi kuhuma kwaka Pauli yejwaandakiya mundu jumujumu, na ngase jiliandakiya likundi la bandu ba bunhobali Kilisitu. Balua yengi itatu ndi balua ja pili jaka Pauli kwaka Timoti, na balua kwaka Titu na balua kwaka Pilimini. Balua ju utumbuli kwaka Timoti jilongale mabole gingipi gu kundumbali Sapanga mu likundi la bandu ba bunhobale Kilisitu, mu lipungu 2:1-15 na ngati ekupalika mundu kuba kilongosi wi likundi la ba bunhobali Kilisitu, mu lipungu 3: 1-13, na malakali ga mabole gi isoli, mu lipungu 1:3-11 na 4:1-5 na 6:2-5. Ganiaga gabonikini kwa namuna Pauli heambola Timoti kuba kilongosi kati ja bandu ba bunhobale Kilisitu. Balua ju utumbuli jaka Timoti, jilangi indela hingi yeiwesa kujangati aka kilongosi ba makundi ga bandu ba bunhobale Kilisitu, mu masoba gitu gani kulongosa makundi masokumasoku ga bandu ba bunhobale Kilisitu.
Gagabii nkati:
Pauli jutumbuli su kundamuki Timoti, mu lipungu 1:1-2.
Kabee ankanaki Timoti kujingi mu mabole gi isoli, mu lipungu la 1:3-11.
Pauli juendale kusengu namuna hejubi ndaba jaka Yesu Kilisitu, mu lipungu 1: 12-19.
Ndienu anndagalaki Timoti majambu gukulumbali na majambu ga aka kilongosi ba makundi ga bandu ba bunhobale Kilisitu, mu lipungu. 2-3.
Pauli jujomule balua jaki su kumpeke Timoti malagalaki ga mwisu, mu lipungu 4:6.
1
1 Nepani Pauli, ntumi waka Yesu Kilisitu ku uhilu waka Sapanga jojutukombwi twepani na Yesu Kilisitu ndi jotuhobale twepani.
2 Nuguhandaki wa Timoti wa mwanangu wa sakaka wa hobalelu.
Nukulobe wamboni waka Sapanga, ikia nu lukwali kuhuma kwaka Sapanga Atati bitu na Yesu Kilisitu Bambu Witu.
Kukanaki kupete mabolisu gi isoli
3 Mbala gutama ku Epesu ngati enugulagalakiya panabii nyenda ku Makedonia. Abii bandu bangi hoku abolesa mabolee gi isoli, mwaakanakiya bandu haba. 4 Wapwagila akotuka iyomu hi isoli, pamu na majambu ganga na mwisu wakahoku. Haga goti galeta ing'omu, wala nga sindu ngaseyasenga mu lihengu laka Sapanga gu uhokovu, gogumanyikana kwii indela ju kuhobale. 5 Lilengu uhilu gongo kutimisa mapali yagabokana mu mwoju wa sapi, mwoju gogumanya ga sapi ni giliya na hobale ja sakaka. 6 Bandu bangi baboka nu kung'anambuki nu kulongalane malobi matopu. 7 Apala kuba abola ba malagalaki gaka Musa, lakini ngasebikimanyi seapwaga au majambu gagahingamaki.
8 Tumanyi sapi malagalaki ga sakaka, ngati natumi ekupalika. 9 Lakini nkombuka tumanyiki ana malagalaki ngasealetiki ndaba ja bandu ba amboni, ila ndaba ja bandu bahalabana malagalaki na bandu banga kujetake malagalaki na banga kunzetake Sapanga na babii na mahakau, bandu banga na dini na bundema, bandu babakoma akahengo na aka nyongo, au babakoma bangi. 10 Malagalaki abei ndaba ja aselati batenda kinyumi na maumbile na babajiba bandu na kwaalombesa ngati atumwa, bini isoli na baalapa kwi isoli au bahenga sokapi sekibi kinyumi na mabolee ga sakaka. 11 Mabolee haga gapatikana mu Lijambu la Amboni laka Sapanga mu ulumbi na jojubii na uamboni jojuwe nepani jumbeki nililandila.
Kusengu ndaba ji ikia jaka Sapanga
12 Nusengu Bambu witu Yesu Kilisitu jojumbeki makili ndaba ji lihengu lango. Nunsengu kukumona nepani nenihobaleka, janhagula nutumakiya, 13 hata ngati pamwandi nepani nu kuntondo na kwaang'alisa bandu babuhobale Kilisitu na kwaanyaga hindu. Lakini Sapanga jamonila ikia, ndaba nabii nakoni ngase hobale nahela ngasenamanyiki senabii nakahenga. 14 Lakini Bambu witu jambeki wamboni waki wingi, jambekia hobale nu upali sukujongana na Kilisitu Yesu. 15 Lilobi lende ndi lasakaka na kabee lijetakeka ngamaa nukuhobaleka: Kilisitu Yesu jahika pundema kwaoko babii na mahakau. Nanepani ndi mwana mahakau nu mbaja kuliku boka, 16 lakini Sapanga jamonila ikia, ili Kilisitu julangia kuhinakali kwaki kwoti kwangu nepani, ngati lilenganu kwa bala boka babube monikatai babahobaliya nukujopa womi wa masoba goka. 17 Kwaki jombi ndi Nkolongu wa masoba goha, jwanga kuwa, jwanga kubonikana na jojubii Sapanga kajika, kwaka jombi jibiya isima nu ulumbi wa yaka petapeta! Amina.
18 Timoti wamwanangu mu kuhobale, nugupeke nhilu gongo kulengana na malobi ga alota gabapwaga pa mwandi kupete wehapa. Malobi haga gabiya silaha jaku jukukomane ngondu sapi, 19 nugukamula kuhobale kwaku na mwoju wa sapi. Bandu bangi ngasebajowani mioju ja sapi jukumanya ga amboni ni giliya henu nukuhabana hobale jabu. 20 Kati jabu ndi Himenayo na Alekizanda babube numpeki Lijobi, ili jwaabola bantondo Sapanga.