6
Nu tuhu̱n ra tsicá tsihin ra Jesús yoco itya trigu quɨvɨ quitatú nyɨvɨ
(Mt. 12.1-8; Mr. 2.23-28)
Iin quɨvɨ quitatú nyɨvɨ, yaha̱ ra Jesús mahñu tsa tatsi̱ nyɨvɨ. Tan ra tsicá tsihin ra tuhún ra naha yoco trigu. Tan joco̱n ra naha can tsihin ndaha ra naha. Tan tsatsi̱ ra naha tsɨtɨ can. Tacan tan catyí ra fariseo naha ra tsihin ra naha:
―¿Nacuenda javahá ndo iin tyiñu tsa ña taahán tsi javaha yo quɨvɨ quitatú yo? Tan nacaha̱n ra Jesús, tan catyí ra:
―¿A ñaha ca cahvi ndo nu tsahá cuenda tsi tsa javaha̱ ra David tan ra cutahán tsihin ra quɨvɨ tsa tsisoco̱ ra naha? Quɨhvɨ̱ ra tsitsi vehe Nyoo. Tan quihi̱n ra paan tsa tyiso̱ nyɨvɨ nuu altar Nyoo. Tan tsatsi̱ ra. Tan tsaha̱ ndɨhɨ ra tsi ra tsa cutahán tsihin ra. Tan maa ñi maa ra cuví jutu naha ra taahán tsi catsi paan can ―catyí ra Jesús.
Tacan tan catyí ra Jesús:
―Rayɨɨ tsa quee̱ nda gloria iyó ndatu tsi ra tsa cahan ra tsihin intuhun intuhun ndo náa taahán tsi javaha ndo quɨvɨ quitatú yo ―catyí ra.
Nu janduvaha̱ ra Jesús tsi iin ra na ityi̱ ndaha
(Mt. 12.9-14; Mr. 3.1-6)
Inga quɨvɨ quitatú nyɨvɨ quɨhvɨ̱ ra Jesús tsitsi vehe ñuhu. Tan quitsaha̱ jacuahá ra tsi nyɨvɨ. Tan nyehe̱ ra tsi iin ra tsa na ityi̱ ndaha cuaha. Tan ra cuví maestro cuenda ley vehe ñuhu naha ra tsihin ra cuví fariseo naha ra, nducú cuhva ra naha tsi ra Jesús, tatun janduvaha ra tsi ra cuuhví ican quɨvɨ quitatú nyɨvɨ, tyin tacan tan cuvi tyaa ra naha cuatyi tsi ra Jesús. Maa tyin ra Jesús tsitó ra tsa tsicá iñi ra naha. Tan catyí ra tsihin ra na ityi̱ ndaha can:
―Ndu̱vita. Cu̱nyaa nyityi mahñu ra naha ihya.
Tacan tan ra na ityi̱ ndaha can nduvita̱ ra. Tan tsinyaa̱ nyityi ra mahñu ra naha. Tacan tan catyí ra Jesús tsihin ra nyecú ican naha ra:
―Cua nducu tuhun yu iin cuhva tsi ndo. ¿Náa taahán tsi javaha yo quɨvɨ quitatú yo? ¿A taahán tsi javaha yo tsa vaha, a tsa ña vaha? ¿A taahán tsi jacacu yo tsi nyɨvɨ, o cahñi ndɨhɨ yo tsi ñi?
10 Tacan tan ra Jesús nyehé ra intuhun intuhun ra naha. Yaha̱ can tan catyí ra tsihin ra tsa na ityi̱ ndaha can:
―Ca̱ñihi ndaha un.
Tacan tan ra na ityi̱ ndaha ican cañihi̱ ra ndaha ra. Tan nduvaha̱ ndaha ra. 11 Maa tyin ra yucú ican naha ra, cuxaa̱n ra naha. Tan quitsaha̱ tsicá tuhun tahan ra naha tsi ra naha:
―¿Nacaa javaha yo tan cuvi casɨ yo nu caahán ra Jesús ihya? ―catyí ra naha.
Nu nacatsi̱ ra Jesús tsa utsi uvi taahan ra cua caca tyiñu ra
(Mt. 10.1-4; Mr. 3.13-19)
12 Quɨvɨ ican ndaa̱ ra Jesús iin yucu. Tan ñiñu maa tsica̱n tahvi ra tsi Nyoo. 13 Tan tsa tuvi, cana̱ ra tsi tandɨhɨ ra nyicún tsi ra. Tan nacatsi̱ ra utsi uvi taahan ra naha. Tan jacunañi̱ ra tsi ra naha apóstol, tan cuñí tsi catyi tsi “ra tsa tava̱ tyiñu Nyoo”. 14 Tan ihya nyaá sɨvɨ tandɨhɨ tsa utsi uvi ra naha: ra Simón, ra tsa jacunañi̱ ra Cristo “Pedro”; tan yañi ra, ra Andrés; tan ra Jacobo; ra Juan; ra Felipe; ra Bartolomé; 15 ra Mateo; ra Tomás; ra Jacobo, sehe ra Alfeo; tan ra Simón ra nyanaá cuví ra cuenda partido tsa cuñí cuhun cuatyi sɨquɨ ñuu Roma tsa ndacá ñaha tsi ñi; 16 tan ra Judas, yañi ra Jacobo; tan ra Judas Iscariote, ra tsa xico̱ tsi ra Jesús.
Nu jacuaha̱ ra Jesús tsi nyɨvɨ cuaha
(Mt. 4.23-25)
17 Tacan tan nuu̱ ra Jesús yucu ican tsihin tsa utsi uvi ra naha. Tan ndu ii̱n nyɨvɨ tsa nyicún tsi ra tsaha yucu can. Tan tsaa̱ cuaha tucu nyɨvɨ quee̱ ñuu Jerusalén tsihin tandɨhɨ ca ñuu cayucú Judea, tsihin tucu nyɨvɨ quee̱ ityi yuhu ndutya ñuhu tsa cayucú yatyin ñi ñuu Tiro tsihin ñuu Sidón. Tan tsaa̱ ñi tyin tyaa soho ñi tuhun caahán ra Jesús. Tan tandɨhɨ nyɨvɨ cuuhví cuñí ñi tsa janduvaha ra tsi ñi. 18 Tan tandɨhɨ nyɨvɨ tsa yɨhɨ́ tatyi ña vaha janduvaha̱ ra tsi ñi. 19 Tan tandɨhɨ ñi cuñí ñi tɨɨn ñi tsi ra, tyin janduvaha ra tsi ñi tsihin tunyee iñi tsa iyó tsi ra.
Tsehe caha̱n ra Jesús tsihin nyɨvɨ tsa naquihi̱n ndaahvi ra
(Mt. 5.1-12)
20 Tacan tan nanyehe̱ ra Jesús tsi ra tsicá tsihin ra. Tan catyí ra tsihin ra naha:
―Tandɨhɨ nyooho tsa ndaahvi, sɨɨ xaan cua cuñi ndo, tyin taahán tsi cundaca ñaha Nyoo tsi ndo.
21 ’Tandɨhɨ nyooho tsa tsisocó vityin, sɨɨ xaan cua cuñi ndo. Tyin coo quɨvɨ ña cua cusoco ca maa ndo. Tan tandɨhɨ nyooho tsa tsacú tsa cuiihya cuñí ndo, sɨɨ xaan cua cuñi ndo tyin ña cua coo ca ndo tucuiihya iñi. Tan cua vacu naaha xaan ndo tsihin tsa sɨɨ cuñi ndo.
22 ’Cu̱sɨɨ iñi ndo, quɨvɨ ndasɨ cuñi nyɨvɨ nyehe ñi tsi ndo, quɨvɨ tava ñi tsi ndo nu iyó ñi, quɨvɨ nduxaan ñi tsi ndo, quɨvɨ catyi ñi tyin nyɨvɨ ña vaha cuví ndo tyin tsinú iñi ndo tsi maa yu tsa cuví yu Rayɨɨ quee̱ nda gloria. 23 Sɨɨ cu̱ñi ndo quɨvɨ can tyin tacan tucu javaha̱ nyɨvɨ ñi taha̱n tsanaha. Cuxaa̱n ñi tsi ra cuvi̱ ndusu yuhu Nyoo. Nda̱va ndo tsihin tsa sɨɨ cuñí ndo. Tyin cahnu xaan ndatu cua ñihi ndo nda gloria.
Tsehe caha̱n ra Jesús tsihin nyɨvɨ ña tsinú iñi tsi ra
24 ’Maa tyin ndahvi nyooho, ñi cuca. Tyin vityin sɨɨ xaan cuñí ndo tsihin tandɨhɨ tsa cuca ndo. Maa tyin cua coo quɨvɨ maa ñi maa tundoho cua nyehe ndo. Tyin nduve tsa cua ñihi ndo nu nyaá Nyoo.
25 ’Tan ndahvi nyooho tsa cuñí maa ndo tyin nduve tsa cumañi tsi ndo tsa vityin, tyin coo quɨvɨ cua cusoco ndo. Nyooho tsa sɨɨ cuñí vityin, ndahvi nyooho, tyin coo quɨvɨ cua coo ndo tucuiihya iñi. Tan cua vacu xaan ndo. 26 Tan ndahvi nyooho tsa vaha caahán nyɨvɨ tuhun ndo. Tyin tacan caa tucu nyɨvɨ tsicoo̱ tsanaha, vaha xaan caha̱n ñi tuhun ra tsa caha̱n tsa ña nditsa tsihin ñi.
Cu̱ñi ndo tsi nyɨvɨ xaan iñi tsi ndo
(Mt. 5.38-48; 7.12)
27 ’Tandɨhɨ nyooho tsa tsiñí tsa caahán yu, catyí yu tsihin ndo tyin: Cu̱ñi ndo tsi nyɨvɨ xaan iñi tsi ndo. Ja̱vaha ndo tsa vaha tsihin nyɨvɨ tsa ndasɨ cuñí nyehe tsi ndo. 28 Ca̱han ndo tsa vaha tsihin nyɨvɨ tsa caahán ndavaha ñi tsi ndo. Tan nda̱can tahvi ndo tsi Nyoo tsa cuenda nyɨvɨ caahán nyaa tsi ndo. 29 Tatun iin ra cañí iin tsiyo nuu ndo, cu̱hva ndɨhɨ ndo inga tsiyo, nacañi ndɨhɨ maa ra. Tatun iin ra quinyaá tsaqueta nditsí ndo, cu̱hva ndɨhɨ ndo camiseta ndo. 30 Cu̱hva ndo náa ndɨhɨ tsicán nyɨvɨ tsi ndo. Tatun quinyaá ñi náa tsa iyó tsi ndo, ña ndacan ca ndo can tsi ñi. 31 Tumaa cuñí ndo tsa javaha nyɨvɨ tsa vaha tsihin ndo, tacan ja̱vaha tucu maa ndo tsa vaha tsihin ñi.
32 ’Tatun cuñí ndo tsi maa ñi maa nyɨvɨ tsa cuñí tsi ndo, nduve tsa vaha javahá ndo. Tyin tacan icá tucu nyɨvɨ quiñi iyó. 33 Tan tatun tsihin nyɨvɨ tsa vaha icá tsihin ndo, tan icá ndo tsa vaha, tan ña icá ndo tsa vaha tsihin inga nyɨvɨ, nduve tsa vaha icá ndo cuví can, tyin nyɨvɨ caquiñi, tacan icá tucu ñi can. 34 Tatun javahá ndo tumañi iñi tsi iin nyɨvɨ, tan nyitá iñi ndo tyin cua javaha tucu ñi can tumañi iñi tsi ndo, nduve tsa vaha icá ndo. Tyin nyɨvɨ caquiñi, tacan icá ñi. Tatun náa tumañi iñi javahá ñi tsi nyɨvɨ vaha iñi tsi ñi, ndatú ñi tsa nacuhva tucu ñi can tumañi iñi tsi ñi. 35 Maa tyin nyooho, cu̱ñi ndo tsi nyɨvɨ xaan iñi tsi ndo. Tan ja̱vaha ndo tsa vaha tsihin ñi. Tan cu̱hva nuu ndo náa nducú ñi. Maa tyin ña cuatu ndo náa tumañi iñi cua nacuhva ñi tsi ndo. Tacan tan cahnu xaan tsa cua ñihi ndo nuu Nyoo tan cua cuvi ndo sehe maa Nyoo, ra nyaá gloria. Tyin Nyoo vaha iñi ra nda cuanda tsihin nyɨvɨ tsa ña nacuhvá tyahvi nyoo tsi ra, tan tsihin nyɨvɨ caquiñi. 36 Cu̱ uhvi iñi ndo tsi nyɨvɨ, tumaa uhvi cuñí Nyoo Jutu yo nyehé ra tsi yo.
Ña cahan nyaa yo tsi inga nyɨvɨ
(Mr. 7.1-5)
37 ’Ña ca̱han nyaa ndo tsi nyɨvɨ, tacan tan Nyoo ña cua cahan nyaa ra tsi maa ndo. Ña catyi ndo tsa cuhun ñi anyaya, tacan tan ña cua jacuhun Nyoo tsi ndo anyaya. Ja̱ha ndo tucahnu iñi tsi nyɨvɨ. Tan Nyoo cua jaha ra tucahnu iñi tsi maa ndo. 38 Cu̱hva ndo tsa tsiñí ñuhu tsi nyɨvɨ. Tacan tan cua cuhva tucu maa Nyoo tsa tsiñí ñuhu tsi maa ndo. Cuaha cua cuhva ra tsi ndo. Tyin tumaa cuhva cua cuhva ndo tsi nyɨvɨ, tacan cuhva cua cuhva Nyoo tsi ndo ―catyí ra Jesús.
39 Tan tsaha̱ ra Jesús cuhva ihya tsi ñi, tan catyí ra:
―Iin ra cuaa ña cuví janaha ra ityi tsi inga ra cuaa. Tyin nduvi taahan ra naha ña nyehé ra naha ityi cuahán ra naha. Tan cuví canacava ra naha tsitsi iin xahva. 40 Ndi intuhun ra cutuhvá ña cua cuvi coto ra tsa tsitó ra jacuahá tsi ra. Tyin ndi quitsaha̱ cahví ra. Cua coto ra nda ndɨhɨ cahvi ra.
41 ’¿Nacaa tyin nyehé un tsahan luhlu tsa nyií tinuu yañi un, tan ña jahá un cuenda yutun cahnu tsa nyií tinuu maa un? 42 Tatun tinuu maa un nyií iin yutun cahnu, ¿nácaa cua cuvi catyi un tsihin ra yañi un: “Na̱ha, na tava yu tsahan luhlu tsa nyií tinuu un.”? ¡Yooho tsa jahá tyin vaha xaan un! Ta̱va jihna yutun cahnu tsa nyií tinuu maa un. Tyin tacan tan cuvi nyehe vaha un tsahan luhlu tsa cua tava un tinuu yañi un.
Tsihin tsa javahá nyɨvɨ tan nacoto yo tsi ñi tatun ñi vaha, a ñi ña vaha cuví ñi
(Mt. 7.17-20; 12.34-35)
43 ’Iin yutun vaha tsahá tun yucu vixi, yucu vaha. Tan iin yutun ña vaha tsahá tun yucu ña vaha. 44 Tandɨhɨ yutun nacotó yo tsi tun tsihin tsɨtɨ tun. Tyin tiñata, ña cua cuhva tun mangu. Tan ndi intuhun iñu nduuhva ña cua cuhva tun uvas [tsa cuví yucu vixi]. 45 Tan tacan tandɨhɨ nyɨvɨ vaha, vaha caahán ñi, tyin yɨhɨ́ tsa vaha añima ñi. Maa tyin nyɨvɨ ña vaha, maa ñi maa tsa ña vaha caahán ñi tyin yɨhɨ́ tsa caquiñi añima ñi. Tyin tsihin yuhu yo caahán yo tandɨhɨ tsa quitá tsitsi añima yo.
Cua cacu nyɨvɨ tsa tyaá yahvi tuhun caahán ra Jesús, tan nyɨvɨ ña tyaá yahvi tsa caahán ra, ña cua cacu ñi
(Mt. 7.24-27)
46 ’¿Nacuenda catyí ndo tsihin yu, “Jutu Mañi yu, Jutu Mañi yu”, tan ña javahá ndo tsa caahán yu? 47 Vityin cua catyi yu tsihin ndo yóo ndacú nyooho tsa vatsí ndo tsi maa yu, tan tyaá soho ndo tsa caahán yu, tan javahá ndo cuhva catyí yu. 48 Cuví ndo tumaa cuví iin ra tsitó janduvita vehe. Tyin jihna ca tahvi̱ cunu xaan ra tan taha̱n ra yuu. Tan tyaa̱ ra tyihyo tsaha vehe can tsata yuu can. Tan quɨvɨ nduñihi̱ cuún savi, ndutya can tsatya̱ xaan tsi tsaha vehe, maa tyin vehe can ña tanɨ̱ maa tsi tyin vaha xaan quita̱ tyihyo tsaha tsi. 49 Maa tyin nyɨvɨ tsa tsiñí tsa caahán yu tan ña javahá ñi tsa caahán yu, cuví ñi tumaa iin ra javaha̱ vehe tan ña vaha javaha̱ ra itsi. Tyin nduve tyihyo tsaha tsi javaha̱ ra. Tan quɨvɨ tsaa̱ savi, tan cuñihi̱ cuún savi, tan yaha̱ ndutya cuaha tsaha vehe can. Tan vehe can, iin yaha ñi tanɨ̱ tsi ―tacan catyí ra Jesús.