Luke
Buki ana alamani weaqina
Ieisu Valena Aqiaqina Luke ʼwayavia. Tauna ge Diu ʼolotona, ta ʼesi Guliki ʼolotona. Tauna ena fewa ʼinaya tovevihiqa adi togiveaqiaqi. Luke ana ʼaidega ʼwayavia Ieisu ena tuta gwama weaqina. Ta ena buki ʼinaya Ieisu ena nuakolokolo lukwalukwadi be, vivine be, tomotau kavokavovo ta wese tovevihiqa weaqidi ʼwayavia. Ta wese Ieisu ena vona sesebai ʼeala Luke ʼwayavia, ta vaina ʼidiega ge taha toga wese daʼwayavidi, ta ʼesi Luke ana ʼaidega, ʼidewani Samelia ʼolotona ena ilivu aqiaqina vona sesebaina, be wese taha kaiwabu natuna meʼolotona luluveʼwaivina vona sesebaina.
Tuta nana Faulo luvivila Luke ena diʼwe ʼinaya, ʼinega Ieisu Valena noqolia ta vetumaqanea. ʼInega Faulo ʼweabuya ta iulei maega ifewa. ʼInega ʼabiboda Ieisu Valena ʼwayavia ta simanea tauna tomotau qabuda ada Toʼetoyavua. Ta Luke nana taha wese buki ʼwayavia eda Buki Gwala gamonaya, tauna buki nana ana wawa Viaqa.
Buki gamona
1:1-4 Luke ena ʼwayavi ʼiuna weaqina simanea
1:5–2:52 Ioni Togivebabitaiso be Ieisu edi viʼoi ta wese edi tuta gogama weaqina
3:1-20 Ioni Togivebabitaiso ena viaqayavo
3:21–4:13 Ieisu ena babitaiso ta wese ana sitonova
4:14–9:50 Ieisu ena iula me Galili ʼidia Yaubada ena waiwaiega
9:51–19:27 Ieisu diʼwe Galili nogea ta tauya Ielusalema ʼinaya
19:28–23:56 Ieisu ena wiki ana ʼebeluʼovoa Ielusalema ʼinaya be wese vaina ʼabaga diʼwenaya
24:1-53 Ieisu ena yaʼitoto ʼevivi ʼaligega be ena ʼifoqe, ta wese ena vaneqa mahalaya weaqina
1
Luke ena ʼwayavi ʼiuna
* Via 1:1 Kaiwabu Tiofilasi ye, tomotau qabudi Ieisu Valena niʼau iʼwayavia, ta Yaubada ena viaqa ʼidaya weaqina isimana ʼifoqeyea edi alamani ʼinega. Ta toʼwayavi dina edi ʼwayavi iʼewea toʼabiboda nugwenugweidi ʼidiega, mana yani qabuna imaduʼitea ta ʼinega isimana ʼifoqeyea ta wese iveluluʼuyayea ʼimaya. Ta yani qabuna Ieisu weaqina ena tuta viʼoi ʼinega be ana laba vaneqa mahalaya yasali aqiaqiedi ta yahalamani aqiaqiedi. ʼInega yaʼa wese nuanuagu ena ʼwayavidi be yani qabuna ena simana aqiaqiedi ʼiuya. Oʼa veʼita niʼa uʼewea Ieisu ena viaqayavo be wese ena vonayavo weaqidi, ta baʼe egu ʼwayavi ʼinega una alamani aqiaqiedi be una ʼawahaqiaqiedi.
Elisabeti ena valagata weaqina
Egu veluluʼuya ana ʼebeveʼale baʼe ʼidewana: Tuta nana kini Elodi diʼwe Iudia luvinea, ʼinega taha toveguba toatoa ana wawa Sakalaia, tauna toveguba Abaya ena qabu ʼidiega. Ta moqanena ana wawa Elisabeti, tauna wese Eloni ena gade ʼinega. Ta magilafudi edi ilivu tunutunuqina Yaubada matanaya, ta tuta qabuna ena luvine ivematamatayaga aqiaqiedi. Ta natu geqadi, mana Elisabeti gagala voaqia, ta wese magilafudi niʼau ivekofekofe.
8-9  * ʼIfo 30:7 ʼInega taha ʼaubena Sakalaia me ena qabuyavo adi veyoveyoa iviaqia Vanue Gwalagwalana ʼinaya. Ta edi ilivu ʼinega taha ʼoloto adi qabu ʼinega ina venuaʼivinea be guba naviaqia Yaubada ʼiawanaya. ʼInega taha laha iviaqia ta Sakalaia nugweta be guba nana naviaqia. ʼInega tauna ana ʼaidega ana fata nalugu Sifaufa Gwalagwala Otaqina ʼinaya ta dedeʼwa meilana aqiaqina nagabuya Kaiwabu weaqina. 10 Niʼa lugu be dedeʼwa nana gabugabuya, ta baʼe tuta nana ʼinaya wese qabu qiduana ivevenoqi vanue sifefenaya.
11 ʼInega Yaubada ena tovaleʼewa taha ʼifoqe ta dedeʼwa ana ʼebeveguba ʼataqinega tovotovolo. 12 Ta tuta nana Sakalaia ʼitea ʼinega yoʼalia ta wese mwaniniva qiduana. 13 Ta tovaleʼewa nana voneaya, “Sakalaia, ge una mwaniniva. Yaubada eu venoqi niʼau noqolia. Nawale moqaneu Elisabeti natuhu meʼolotona navenatunea, ta una gabea ana wawa Ioni.
14 “ʼInega oʼa gwama nana weaqina una qaiawa qiduana, ta wese tomotau qabudi ina qaiawa ena viʼoi weaqina, 15  * Naba 6:2-3 mana tauna nawale ana wawa qiduana Yaubada ʼiawanaya. Ta gebu ʼoine be wese goʼila waiwaina nanumedi, ta ena tuta viʼoi ʼinega Niboana Gwalagwalana naluveagatunaʼia. 16 Ta tauna me Isileli ʼeala naʼebeʼewedi ina ʼevivi edi Kaiwabu Yaubada ʼinaya. 17  * Mal 3:1; 4:5-6; Md 17:11-13 Ta tauna nawale me ena waiwai ta me ena giwalifatu tomotau giwalidi naʼivaʼavaʼaia Kaiwabu ena mai weaqina. Ta ena waiwai lova tovesimasimana Ilaitia ʼidewana. Ta ena lugaihi ʼinega tama ina nuagivila natudiavo ʼidia. Ta wese taudi tovematayaduqa ina nuagivila, ʼinega ina tauya Yaubada ena ʼeda tunutunuqina ʼinaya.”
18 ʼInega Sakalaia tovaleʼewana voneaya, “Vona baʼe ana alamani weaqina nuagu voqana, mana yaʼa moqanegu maega tawa avekofekofe.”
19  * Dan 8:16; 9:21 ʼInega tovaleʼewa nana vona ʼeviviea vonaya, “Yaʼa Gebeliela, tuta qabuna yatovotovolo Yaubada ʼiawanaya, ta tauna luvetunegu yamai ta vale aqiaqina baʼe niʼau yasimana ʼifoqeyea ʼiuya. 20 Ta oʼa vale nana ge uda vetumaqanei, ʼinega baʼe ʼitaga ʼawau navita ge au fata una vona ana laba vale nana ana alamani aqiaqi naʼifoqe ʼiuya, ʼinega wese una vona ʼevivi.”
21 Tomotau qabudi Sakalaia ibaʼebaʼeyea ta inuanua tolaʼai weaqina tuta kuena Vanue Gwalagwalana gamonaya toatoa. 22 Ta tuta nana Sakalaia ʼifoqe ge ana fata naveqae, ʼinega nimanega veveqae ʼidia. Baʼe ʼinega niʼa ialamania taha veʼita kavona ʼwayoqa ʼifoqe ʼinaya Sifaufa Gwalagwala Otaqina gamonaya.
23 Ta tuta nana Sakalaia ena fewa ana tuta luʼovoa, e ʼinega ʼevivi tauya ena ʼabagaya. 24 ʼInega tuta baʼe ʼabibodanaya moqanena Elisabeti valagata, ta waiʼena faibi gamonaya ge dayabayaba ta vanuea toatoa. 25 Ta vonaya, “Baʼe agu iula Yaubada ʼinega, mana lova gagaligu ʼinega yainiyauyau tomotau ʼidia, ta baʼe ʼitagana agu iniyauyau niʼa awala.”
Meli ena venatuna valena
26 Elisabeti ena waiʼena vesikisina niʼa lobea, ʼinega Yaubada ena tovaleʼewa Gebeliela wese vetunei mai ʼabaga Nasaleta ʼinaya diʼwe Galili gamonaya. 27  * Md 1:16,18 ʼInega ʼifoqe taha iahaba matayauyona ʼinaya ana wawa Meli. Ta iahaba nana taha ʼoloto ana wawa Iosefa maega igwaledi, ta ʼoloto nana Deibida ena gade ʼinega. 28 Ta tovaleʼewa nana voneaya, “Kaiwa Meli, Yaubada ena veyoluba qiduana ʼiuya. Ta oʼa Kaiwabu maega.”
29 ʼInega Meli nuana voqana ta wese nuana vetonovea vona nana ana alamani weaqina. 30 Ta tovaleʼewa nana Meli voneaya, “Gebu una mwaniniva, mana Yaubada ena veyoluba qiduana ʼiuya. 31  * Ais 7:14; Md 1:21-23 Nawale una valagata ta natuhu meʼolotona una venatunea ta ana wawa una gabea Ieisu. 32  * 2Sam 7:12,13,16; Ais 9:7 Nawale tauna naveqidua vaʼine ta tomotau ina gabea Toatoa Vanena Natuna. Ta Kaiwabu Yaubada nawale ena waiwai naneia ena vetoluvine weaqina ʼidewana lova tubuna Deibida ʼabiluvine. 33 ʼInega me Isileli naluvinedi, ta ena ʼEbeluvine gebu nahawala.”
34 Ta Meli tovaleʼewa nana voneaya, “Maʼoda ʼedewana ena valagata ʼaiqa, mana yaʼa nawale matayauyogu ta ge eda vaqi?”
35 ʼInega tovaleʼewa nana Meli voneaya, “Niboana Gwalagwalana nawale nawebui mai ʼiuya ta Yaubada Toatoa Vanena ena waiwai ʼinega una valagata. ʼInega natuhu gwalagwalana una venatunea, tauna ina gabea Yaubada Natuna. 36 Ta una nuaia nibaiu Elisabeti niʼa vekofekofe ta gagalina be tomotau ivonea ge ana fata navenatuna. Ta tauna tawa vegamwegamweʼi ta ena waiʼena vesikisina niʼa lobea. 37  * Nug 18:14 Mana yani qabuna Yaubada ana fata!”
38 ʼInega Meli voneaya, “Yaʼa Yaubada ena tofewa taha, ʼinega tolaʼai niʼau usimanea naʼifoqe ʼiguya.” ʼInega tovaleʼewa nana Meli nogei ta tauya.
Meli ena vayausa Elisabeti ʼinaya
39 Ta ge tuta kuena ʼabibodanaya Meli lukwayavonega tutuvila tauya ta diʼwe Iudia bwanaganavo ʼevataonidi, ʼinega taha ʼabaga ʼinaya ʼifoqe. 40 ʼInega Sakalaia ena vanuea lugu ta nibaina Elisabeti lukaiwa ʼinaya. 41 Ta tutana Elisabeti Meli ena vekaiwa noqolia ʼinega gwama gamonaya nidoa ta Niboana Gwalagwalana Elisabeti luveagatunaʼia. 42 Ta bonana qiduanega gaba vonaya, “Oʼa Yaubada vivine qabudi ʼidiega niʼau venuaʼivineu ta veveyolubeu, ta natuhu nawale una venatunea tauna Yaubada veveyolubea. 43 Yaqaiqaiawa qiduana mana yaʼa vavine kavokavovo ta oʼa Yaubada ena venuaʼivina nawale egu kaiwabu una venatunea, ta umai sabi vayausigu! 44 Tuta nana eu lukaiwa yanoqolia, ʼinega gwama me ena qaiawa gamoguya nidoa. 45 Ta oʼa toveyoluba aqiaqi, mana Kaiwabu ena vale ʼiuya uvetumaqanea ʼinega nawale ana aqiaqi naʼifoqe.”
Meli ena ʼevosi awatubo Yaubada ʼinaya
46  * 1Sam 2:1-10 Ta Meli vonaya,
“Tuta qabuna giwaliguyega
Kaiwabu yahawahawatuboya,
47 ta yaqaiqaiawa Yaubada
tauna agu Toʼetoyavua ʼinaya.
48 Mana tauna ʼita webui mai ʼiguya
yaʼa ena tofewa tonuawebui.
ʼInega tuta maimai ʼidia
lagata ʼevaudi ina ʼawahaqiaqiegu
yaʼa toveyoluba,
49 mana Yaubada tauna Tovewaiwai otaqa
ta yani waiwaina viaqia weaqigu.
Tauna ana wawa gwalagwalana.
50  * Same 103:13,17 Tauna ana toʼamayabayavo
lagata ʼaidega ʼaidega ʼidia
ena nuakolokolo ge nahawala
ta ʼesi naʼeno vataya.
51  * 2Sam 22:28 Ta vonahaqiaqi, taudi tonuavane
nimana waiwaina ʼinega ʼauefaledi.
52  * Iob 12:19; 5:11; Same 147:6 Tauna toluvine kaikaiwabudi aʼuwebuiedi
edi ʼebetoa kaikaiwabuna ʼinega,
ta taudi tonuawebui givaneyedi.
53  * Same 34:10 Ta wese tobotana veʼainidi
ʼabo gamodi ʼelukoko,
ta tovekaikaiwabu nima ʼavaʼavadi
vetune ʼeviviedi.
54  * Same 98:3 Ta tauna ena vona fofofola
ge danuafania,
ʼinega itaʼa me Isileli
nuakolokoloyeda be iuleda.
55  * Mai 7:20; Nug 17:7 Vonahaqiaqi,
ʼaqegigidavo
Ebelamo me ena gadeavo
Yaubada vona fofofola ʼidia
be nanuakolokolo vatayeda.”
56 Meli ena vonayavo luʼovoidi, ʼinega nibaina maega itoa waiʼena toi ʼidia, ʼinega ʼabiboda ʼevivi ena ʼabagaya.
Ioni Togivebabitaiso ena viʼoi
57 Elisabeti ena tuta niʼa lobea ʼinega gwama meʼolotona venatunea. 58 Ta edi gadeavo wese ediavo Yaubada ena veyoluba ʼidia weaqina inoqolia ʼinega qabudi iqaiawa qiduana.
59  * Nug 17:12; Luvi 12:3; Lk 2:21 Ta gwama nana ena ʼaubena veʼeitina (8) niʼa lobea, ʼinega ena qabuyavo ivaʼauta mai ʼwafina sabi daʼana, ʼidewana lova Yaubada luvine Ebelamo neia. Ta wese nuanuadi ina gabea tamana Sakalaia waviana. 60 ʼInega inana iawatayedi ivonedia, “Gebu, gwama baʼe kana gabea ana wawa Ioni.”
61 ʼInega qabu diavona ivonaya, “Benaʼe wawa nana omiʼa gademina ge ami wawa.” 62 ʼInega venima giyoyowega tamana ivetalaʼaiea maʼoda gwama ana wawa nagaba ʼaiqei.
63 ʼInega Sakalaia ʼebeʼwayavi weaqina noqi ta ineia, ʼinega gwama nana ana wawa ʼwayavia baʼe ʼidewana, “Ana wawa Ioni.” 64 Ta omoʼe tuta nana ʼinaya Sakalaia meana meaqana ʼevivi, ʼinega veqae ta Yaubada awatuboya. ʼInega qabu koyadi wawa nana iʼitea ʼabo nuadi voqana qiduana.
65 Ta totoa ʼabaga qabudi baʼe yani diavona weaqina nuadi voqana qiduana. ʼInega tomotau edi veqae ʼinega valena yawala dadana diʼwe Iudia bwanaganavo ʼidia. 66 Ta tomeqabu vale baʼe inoqolia nuadi ivetonovea, ʼinega taudiega ivetalaʼaiedi ivonaya, “Tolaʼai nawale naʼifoqe baʼe gwama nana ʼinaya ta maʼoda naviaqa ʼaiqa?” Mana iʼitea Yaubada ena waiwai ʼinaya ʼenoʼeno.
Sakalaia ena simana
67 Ta Ioni tamana Sakalaia Niboana Gwalagwalana luveagatunaʼia ʼinega simana ʼifoqe vonaya,
68  * Same 72:18 “Kaiwabu kana awatuboi,
tauna me Isileli eda Yaubada,
mana niʼau vayausida
be toa vita ʼinega liʼamida.
69  * Same 18:2 ʼInega Yaubada ena tofewa
tubuda Deibida ena gadeyega
ada Toʼetoyavua
veʼifoqeyea ʼidaya,
ta tauna Tovewaiwai vaʼine.
70 Yaubada ena vona diavona baʼe
lova tovesimasimana nugwenugweidi
imaduvonayedi,
71  * Same 106:10 vonigo naʼetoyavuida
ada aviayavo
ta wese ada tonogayavo ʼidiega.
72  * Nug 17:7; Same 105:8-9 Ta wese lova vona fofofola
be vonigo tubudavo
nanuakolokoloyedi
ta ena vona fofofola gwalagwalana
ge nanuafania.
73  * Nug 22:16-17 Ta baʼe vona fofofola nana Yaubada
tubuda Ebelamo neia,
74 be vonigo nayavuida
ada aviayavo ʼidiega
be yaqisa me eda giwalifatu
kana fewa weaqina.
75  * Tai 2:12-14 Ta tuta qabuna eda ilivu aqiaqina
ta tunutunuqina Yaubada matanaya.
 
76  * Ais 40:3 Ta oʼa natugu,
ina gabeu Yaubada Toatoa Vanena
ena tovesimasimana,
mana oʼa nawale una nugweta
be eda Kaiwabu ena ʼeda
una ʼivaʼavaʼaia.
77  * Iel 31:34 Ta wese ena tomotauyavo
una vematamagilafuyedi
be edi ilivu luveifana nanuataqodi,
ʼinega adi fata ʼetoyavua ina lobea.
78  * Ais 60:1-2 Yaubada ena ilivu nuvana
be wese Tonuakolokolo,
ʼinega ʼetoyavua ana simatala
nayayaqa ʼidaya.
79 ʼInega tomeqabu
velovelovana be wese ʼaliga
ena diʼwea itoatoa
naguvesimatalidi,
be ʼinega qabuda navanugweteda
toadaumwala ana ʼeda ʼinaya.”
80 Ta gwama nana veqidua ta niboanina wese vewaiwai. ʼInega ana ʼaidega diʼwe tomotau geqana ʼinaya tauya toatoa be ana laba ʼifoqe me Isileli ʼidia.

*1:1: Via 1:1

*1:8-9: ʼIfo 30:7

*1:15: Naba 6:2-3

*1:17: Mal 3:1; 4:5-6; Md 17:11-13

*1:19: Dan 8:16; 9:21

*1:27: Md 1:16,18

*1:31: Ais 7:14; Md 1:21-23

*1:32: 2Sam 7:12,13,16; Ais 9:7

*1:37: Nug 18:14

*1:46: 1Sam 2:1-10

*1:50: Same 103:13,17

*1:51: 2Sam 22:28

*1:52: Iob 12:19; 5:11; Same 147:6

*1:53: Same 34:10

*1:54: Same 98:3

*1:55: Mai 7:20; Nug 17:7

*1:59: Nug 17:12; Luvi 12:3; Lk 2:21

*1:68: Same 72:18

*1:69: Same 18:2

*1:71: Same 106:10

*1:72: Nug 17:7; Same 105:8-9

*1:73: Nug 22:16-17

*1:75: Tai 2:12-14

*1:76: Ais 40:3

*1:77: Iel 31:34

*1:78: Ais 60:1-2