Matendu gha
Mitumi
Ulongulelo
Chitabu cha Matendu gha Mitumi chilongale ntundu likanisa molakatumbulile ku Yelusalemu hoku, na kujendalela mbaka ku Uyahude na ku Samalia mbaka ku inchi ya kutali, kulengana na malaghalakilu ghaka Yesu Kristo kwa bhabhulwa bhaki mangane ja kujenda kunani kwaka Chapanga, (Sula 1:8). Chitabu chenu chakalembakiki na Luka ambaju kabhete nde joakalembiki chitabu cha Malobhi Manyahi ngati moghalembakike na Luka. Luka akabhi sing'anga, najombi akabhi makini namaa kulemba mambu kwa uchakaka. Chitabu cha Matendu gha Mitumi na chitabu chaka Luka akalembakakiwi mundu jumu Myunani joakalowakiki, “Teofilo.” Kabhete iwezikana hitabu yenu ikalembakiki kwa bhandu bhokapi bhabhunhobhale Kristo, papamu na Bhayunani na Bhayahude, (Sula 1:1).
Ihobhaleka chitabu cha Matendu chakalembakiki mu chaka cha 60 mbaka 64 kutumbu kubhelakeka kwaka Yesu Kristo, kwa ndandi chitabu chijomoka mangane jaka Paulo kubhopuleka muligeleza. Luka najombi akalongini na mtumi Paulo, bhela iwezikana akachilembiki chitabu chenu ku muchi wa ku Antiokia. Chitabu chenu nde ujendalelu wa chitabu cha Malobhi Manyahi chaka Luka, chitumbula kwa kulongalela kujenda kwaka Yesu kunani kumahunde kwaka Chapanga. Ndandi jaka Luka kulemba chitabu chenu nde jelajela jeakabhi naju, paakabhi alemba chitabu cha Malobhi Manyahi. Akapaliki Teofilo, na kabhete ubhalangiku wa Bhakristo ghoukabhi ukola na kujonjukeka bhapataje uchakaka wa chela chechikabhi bhabholakeka, na bhela akalembiki taalifa ja chakaka ja matamu ghaka Yesu Kristo na kujendalela kwa Ukristo.
Chitabu chenu chitupekeha tepani ulenganesu wa likanisa ntundu molabhelile, na ntundu bhandu mobhatamilaje kwa matamu gha uhobhalelu kwaka Yesu. Milenganesu ja mitumi jitulangiha ntundu wa kutegamela uwezu waka Roho waka Chapanga kwa ndandi ja kupeleka Malobhi Manyahi kwa bhandu bhangi.
Ghaghabhihomu
Kutumbula Roho Mhuhu abhahikila bhabhulwa na likanisa litumbula kukola na kujonjukeka, (Sula 1:1-8:1).
Kubhokela panihapa likanisa lipetela ulale na mang'ahiku, na likanisa lijendalela kuhomba malindakanilu gha Yelusalemu, (Sula 8:2-12:23).
Kubhokela panihapa Paulo ajenda ku mwanja waki wa kutumbula kutangaza Malobhi Manyahi, (Sula 12:24-14:28).
Panihapa nde pachengu ja ku Yelusalemu pabhakahimangini na kuamula mambu ghaghapalika nakanopi kwa bhahobhalela bhahenu, (Sula 15:1-35).
Chechijengalela Paulo ajenda mwanja waki wa kabheli wa kutangaza Malobhi Manyahi, (Sula 15:36-18:22).
Kubhokela panihapa ajenda mwanja waki wa katatu wa kutangaza Malobhi Manyahi, (Sula 18:23-20:38).
Palongi Paulo akamulika akabya ku Yelusalemu, (Sula 21-26).
Pa kujomulela Paulo bhumpeleka ku Loma, (Sula 27-28).
1
Unkolongwa Teofile: Mu chitabu changu cha kutumbula, nakakulembi kubhokana na mambu ghokapi Yesu ghaakatumbwi kuhenga na kubhola kutumbu chikahi paatumbulaje lihengu laki, mbaka lichobha leatolakikaje kujenda kunani kumahunde. Mangani ja kubhoka kwaki, kwa makili ghaka Roho Mhuhu, Yesu akabhalaghalaki bhandu bhaakahawile kubha mitumi bhaki. Kwa machobha alobaini baada ja kupotela akabhapitali mala jamahele kwa ntundu ghoulangia chakaka kubha jombi akabhi mwome. Bhakumbweni, najombi akalongi nabhu panani ja Ukolongwa waka Chapanga. Chikahi chimu Yesu paakahimangini nabhu akabhalaghalaki anana: “Ngamwibhoka mu Yelusalemu, nambu mlendalyaje nhupu ghoakapwaghiki Atati wangu, ambau mwanyowini nakalongalyaje panani jake. Kabheti Yohana abatiza kwa machi, nambu pa machobha machokopi ghaghahika, mabhanganya anambatizwaje kwa Roho Mhuhu.”
Yesu atolakeka kujenda kunani kumahunde
Mako 16:19-20; Luka 24:50-53
Bhela, mitumi bhaki pabhakabhi bhalibhongini papamu, bhakundaluki Yesu, “Bambo, bho, chikahi chenje le nde paukelabhuha ukolongwa ghola kwa bhandu bha ku Izilaeli?”
Nambu Yesu akabhapwaghile, “Chikahi chenihechi chibhi pahi ja lujiniku lwa Atati wangu, kabheti nga lihengu linu kumanya ghibya lile. Nambu chikahi Roho Mhuhu paanhelalya mwehapa, mwijopalya makili kabheti mwibya bhalandilu bhangu ku Yelusalemu, na ku muchi wokapi wa ku Yudea na ku Samalia, kabheti mbaka kumajomukanelu gha ndema wokapi.” Paakajomwili kulonge ghanihagha, koni bhokapi bhundingalila, Yesu akatolakiki kujenda kunani kumahunde, na lihundi lakunhiiki ngabhumbona kabhete.
10 Pabhakabhi bhakali kulingalila kunani kumahunde, paakabhi ajenda jake, palapala bhandu bhabheli bhabhawati ingobhu ihuhu kupukupu bhakajemiki pambipi nabhu, 11 bhakapwaghike, “Mwe mabhandu bha ku Galilaya! Bho, mbona njemane mwakalingalya kunani kumahunde? Yesu ajo joatolakiki kwinu kujenda kunani kumahunde, anahika kabheti ngati bhelabhela momumbonile akajenda kunani kumahunde.”
Matia bhunhaghu akamula pandu paka Yuda
Matayo 27:3-10
12 Panihapa mitumi bhala bhakakelawiki ku Yelusalemu kuhumi ku Chitombi cha Mizeituni chekibhi pambipi kilometa jimu kuhuma ku muchi. 13 Pabhakahiki mu muchi bhakajingi mu chumba cha kugholofa mobhatamikaje, nabhombi bhakabhi Petulu, Yohana, Yakobo, Andulea, Filipo na Tomaso, Batolomayo na Matayo, Yakobo mwana waka Alufayo, Simoni Zelote na Yuda mwana waka Yakobo. 14 Bhanganya habha bhokapi bhakalibhongini papamu bhakundobha Chapanga, papamu na akamabhu bhamahele, na Malia mabhu waka Yesu, na bhalongu bhaki.
15 Lichobha limu la palongolo, Petulu akajemiki pachilanda ja bhalongu bhaki bhahobhalela bhabhakabhi bhalibhongine, bhokapi bhakabhi ngati bhandu mia moja na ishilini. 16 Petulu akapwaghiki, “Bhalongu bhango, jakabhi lazima pandu pa Malembu Mahuhu ghatimiaje, kwa malobhi ghaka Roho Mhuhu kupetela kwaka Daude, akalotiki malobhi ghaka Yuda jola joabhalongua bhandu bhabhunkamula Yesu. 17 Yuda akabhi jumu wa lipogha litu, ndandi najombi akahaghuliki akamulaje lihengu litu.”
18 Jombi akahemi ngonda kwa mbija yela yeakapatiki kubhokana na lihengu lihakau, akabya kungonda hoku akaawiki pahi puu, akapojwiki na matumbu ghaki ghakajitiki kunja. 19 Bhandu bhokapi bhabhatamika ku Yelusalemu bhakajowini malobhi ghanihagha na bhela, kwa lugha jabhu, bhakaulohiki ngonda ghola Akelidama, ndandi jaki, “Ngonda wa Mwahi.”
20 “Henu, ngati moilembakike mu chitabu cha Zabuli,
‘Matamu ghaki anaghahighalya ukebha,
mundu jokapi ngaitama mkati jake.’
Kabheti ilembakiki,
‘Mundu jongi atola pandu paki pa lihengu.’
21 “Henu mundu jumu joakabhi alongana papamu na tepani chikahi chokapi Bambo Yesu pajendika mwanja waki papamu na tepani ahaghulikaje kulongana na tepani. 22 Jonihoju, apalika abya jumu pachilanda ja bhandu bhabhalonganaje na tepani kutumbu Yohana paakabhi abatiza mbaka lichobha Yesu paatolakikaje kuhuma kwitu kujenda kunani kumahunde. Jonihoju anabyaje mlandilu papamu na tepani kuhenga lihengu la kubhatangazi bhandu kuhyoka kwaka Yesu.”
23 Panihapa, bhakalowi mahina gha bhandu bhabhele, wa kutumbula Yusufu joalowakika Basaba au Yusto na wa kabhele akabhi Matia. 24 Panihapa bhakundobhiki Chapanga, na kupwagha, “Bambo, wehapa ujimanyi mitima ja bhandu bhokapi, henu utulangiaje unhawi jwaku pachilanda ja bhandu bhabheli abhabha, 25 nahuli atola pandu pa lihengu la utumi waku ghoaulekiki Yuda akajenda pandu paki mwene.” 26 Bhakalapwi kura, na kura jakumpatiki Matia, najombi akajonjukiki kwa mitumi bhangi komi na jumu.