Malobhi Manyahi ngati moghalembakike na
Matayo
Ulongulelo
Malobhi Manyahi ngati moghalembakike na Matayo nde chimu cha itabu nchechi ya Lulaghilu Lwahenu yeilongalela matamu ghaka Yesu Kristo. Kila chimu cha itabu yeniheyi chilowakeka “Injili,” lilobhi lelibhi na ndandi ja “Malobhi Manyahi.” Itabu hayeyi ikalembakiki baada ja kupotela kwaka Yesu. Na ikalembakiki na Matayo, Mako, Luka na Yohana. Bhasomi ngachebhamanyi kubha nde chikahi bhole cha chakaka pachalembakiki chitabu cha Malobhi Manyahi ngati moghalembakike na Matayo. Nambu iwezika nakanopi kubha chitabu chenu chakalembakiki mu chaka cha 60 baada ja kubhelakeka Yesu Kristo. Na chengi nde kubha pandu pachalembakike ngachepamanyikana kwa uchakaka, nambu bhamaheli bhaholakela kubha chakalembakiki mu inchi ja Palestina, na chiwezikana kubha chakalembakiki mu muchi wa Yelusalemu.
Mlemba wa chitabu chenu nde Matayo, mundu ambaju mangane jaka Yesu kundoha abya mbulwa waki akabhi njopa kode. Akamanyakini kabheti kwa lihina la Lawi. Matayo akabhi jumu wa bhabhulwa komi na bhabheli najombi akalembiki Injili jaki akabhalenga bhasomaji bha Kiyahude. Ajeji jisibitishwa kwa kubhona kubha kubhi na nukuu 60 kuhuma mu Malembu gha Lulaghilu lwa Mwande. Akaholali kulemba kubha Yesu akabhi nde Kristo Mkombola muhaghulika waka Chapanga ambaju bhalota bhaka Chapanga bhakapwaghiki malobhi ghaki anahikaje. Matayo kabheti akalembiki mambu ghamaheli ghaghalongalela Ukolongwa waka Chapanga. Bhayahude bhakaholaki kubha Kristo abya Nkolongwa wa Ndema ghone. Matayo atola tahazali na ulingalilu ukolongwa kughapenga maholalelu ghanihagha kwa kulanda Ukolongwa waka Roho Mhuhu.
Malobhi Manyahi ngati moghalembakike na Matayo nde chitabu chechipalika kubha cha kutumbula cha Lulaghilu Lwahenu kwa ndandi ja nukuu yaki yamaheli kuhuma mu Lulaghilu lwa Mwande. Nde chitabu chechilombanesha wichu pachilanda ja Malaghilu ghabheli. Bhasomi bhapwagha kubha iwezikana Matayo akabhi alenga kujigha mfumu wa itabu yaka Musa, ambayu nde itabu nhwanu ya kutumbula ya Lulaghilu lwa Mwande. Kulongela kwaka Yesu panani ja chitombi Matayo 5-7, iweza kulenganeswa na kihengu chaka Chapanga kumpekeha Musa Amuli, Kombukombu la Tolati 19:3-23:33,
Ghaghabhihomu
Matayo atumbula Malobhi Manyahi kwa kubhelakeka kwaka Yesu Kristo na kutumbula kwa lihengu laki (Sula ja 1-4).
Kubhokela panihapa Matayo alanda lihengu laka Yesu na mabholu ghaki ghamaheli (Sula ja 5-25).
Pandu pa kujomukela pa Malobhi Manyahi ngati maghalembakike na Matayo jilongalela kujomukela kwa lihengu laka Yesu lelibhonikana mu kupotela na kuhyoka kwaka Yesu (Sula ja 26-28).
1
Lukolu lwaka Yesu Kristo
Luka 3:23-38
Chenjenu nde chitabu cha mahina gha lukolu lwaka Yesu Kristo. Yesu Kristo akabhi lubheleku lwaka Daude, wa lubheleku lwaka Ibulahimu.
Ibulahimu akumbeliki Isaka, Isaka akumbeliki Yakobo, Yakobo akumbeliki Yuda na bhalongu bhaki, Yuda akumbeliki Pelesi na Zela, bhanihabha mabhu wabhu akalowakiki Tamali, Pelesi akumbeliki Hesiloni, Hesiloni akumbeliki Alamu. Alamu akumbeliki Aminadabu, Aminadabu akumbeliki Nashoni, Nashoni akumbeliki Salimoni. Salimoni akumbeliki Boazi, na mabhu waka Boazi akabhi Lahabu. Boazi akumbeliki Obedi kwaka mabhu joakalowakiki Lutu, Obedi akumbeliki Yese, Yese akumbeliki Nkolongwa Daude. Daude akumbeliki Solomoni, mabhu waka Solomoni akalowakiki Batisheba joakabhi nhwanu waka Ulia. Solomoni akumbeliki Lehoboamu, Lehoboamu akumbeliki Abiya, Abiya akumbeliki Asa, Asa akumbeliki Yehoshafati, Yehoshafati akumbeliki Yolamu, Yolamu akumbeliki Uzia, Uzia akumbeliki Yosamu, Yosamu akumbeliki Ahazi, Ahazi akumbeliki Hezekia. 10 Hezekia akumbeliki Manase, Manase akumbeliki Amoni, Amoni akumbeliki Yosia, 11 Yosia akumbeliki Yekonia na bhalongu bhaki. Chikahi cheniheche Bhayahude bhakapelakiki kuutumwa ku inchi ja ku Babeli.
12 Pabhakajomwili kuhamila ku Babeli, Yekonia akumbeliki Shealitieli, Shealitieli akumbeliki Zelubabeli. 13 Zelubabeli akumbeliki Abiudi, Abiudi akumbeliki Eliakimu, Eliakimu akumbeliki Azoli. 14 Azoli akumbeliki Sadoki, Sadoki akumbeliki Akimu, Akimu akumbeliki Eliudi. 15 Eliudi akumbeliki Eleazali, Eleazali akumbeliki Matani, Matani akumbeliki Yakobo. 16 Yakobo akumbeliki Yusufu, joakabhi ndomi waka Malia mabhu waka Yesu joalowakeka Kristo.
17 Bhela kukabhi na ibheleku komi na nchechi kutumbula Ibulahimu mbaka Daude. Ibheleku komi na nchechi kutumbula Daude mbaka Bhayahude pabhakatolakiki kwa makili kujenda ku Babeli. Na ibheleku komi na nchechi kutumbula kutolakeka kwabhu mbaka chikahi chaka Kristo.
Kubhelakeka kwaka Yesu Kristo
Luka 2:1-7
18 Bhenibhela nde Yesu Kristo moakabhelakike. Malia mabhu waki, akabhi abhowakiki hweku na Yusufu. Nambu mangani ja kutama papamu ngati ndomi na nhwanu waki, Malia akabhonakini kubha abhi na chitumbu kwa uwezu waka Roho Mhuhu. 19 Yusufu akabhi mundu wambone palongi jaka Chapanga, ngacheakapaliki kumpoha lihamu Malia palongi ja bhandu, bhela akaholalili kundeka kwa kulihiya. 20 Paakabhi akona kuholalela panani ja mambu ghanihagha, mtumika wa kunani kwaka Bambo akumpitalili mu ndoto na kumpwaghila, “Yusufu, mwana waka Daude, ngawijoghopa kuntola Malia kubha nhwanu waku, maghambu abhi na chitumbu kwa makili ghaka Roho Mhuhu. 21 Jombi anaalibhopulaje mwana wa chikambaku, na wehapa anaundoha lihina laki Yesu, kwa ndandi jombi nde joanaabhakengalyaje bhandu bhaki kuhuma mu mahoku ghabhu.”
22 Bhela mambu ghanihagha ghokapi ghakapitalili nahuli lipitalya lilobhi lela Bambo leakapwaghiki kwa kupetela mlota, 23 “Ndingalyaje, bikila anaapataje chitumbu, anaambelaka mwana wa chikambaku, na analowakika Emanueli,” yani, “Chapanga papamu na tepani.”
24 Bhela Yusufu paakajumwiki mu lughonu akatendiki ngati mtumika waka Bambo hoju moakumpwaghile, akuntoliki Malia nhwanu waki na kujenda naku kunyumba jaki. 25 Nambu ngacheakaghoni naku ngati mundu na nhwanu waki mbaka paakalibhopwili mwana waki wa kutumbula wa chikambaku. Najombi Yusufu akundohiki lihina laki Yesu.