लूकाल रासतदु बेसता कबुरि
बोग़ाय डाक्‍टर मग़-तलिन रिकम कीतेकाय, नोमुरतुन ओल्सतेकाय, मत-गोलि रासिसीतेकाय, ओना मुनेह उदिस मनवाल रोगमतोग़ तिपल आसोर, रेयसोर, ओग़ डाक्‍टरनाय बर्वसते मन्ह्‌तोग़. दुकिनोर, नोमुर आतोर, इद्रम बोरे आयि सव्रेम आयलाह डाक्‍टरनके वास्तोर, ओरा पोग़ोन दया कीयलाह डाक्‍टरिह्‌क विचर पुटिह्‌ता.
इद पुस्तकते लूकाल, ओर्वोग़ दया केवाल डाक्‍टर, माक दया कीतोग़ येसुना लोप्पा वेहतोग़. मत्याल तना पुस्तकते राजाना लोप्पा रासतोग़, लूकाल बार येसु बेरोग़ डाक्‍टर आंदोग़ इन्जि रासतोग़. ओसो येसु मावा लेह्‌का आतोग़, मावा लेह्‌का तिपल आतोग़, ओग़ माट कीयनव तिपल्किन, दुकम्किन आपतोग़ इन्जि, लूकाल तोहतोग़.
डाक्‍टर लूकाल यहुदि आयवोग़ मतोग़, ओसो रीत-रिवजता लोप्पा बेस कग़यतोग़ मन्कल मतोग़. ओग़ येसुना बळयि आयोग़, मति येसु देवुळदीपतके मल्स अतापया, पोलुना तोळ आतोग़. पोलु ओन “नावा गोततोग़ डाक्‍टर लूकाल” इनजोर इन्ह्‌तोग़ (कुलुसितोर 4:14), अहे “नावा संगे कबळ केवाल” वने इन्ह्‌तोग़ (पिलेमोन 24). इद पुस्तकता सुरुमुने ओग़ रासतपु, येसुसामिनाङ कबस्किन ऊळतोरु, केंजतोरु, पोकुर कीतोरु, ओरग्डाहि लूकाल येसुना लोप्पा बेस पुतोग़, अहे रासिस तासतोग़. येसुनाङ इव पोल्‍लोङ सेतेम मन्ह्‌ताङ इन्जि माट पुनदनेनाह्‌क, लूकाल इविस्किन ओर्कुलते रासतोग़. इद पुस्तकतुन रासतापया, ओग़ बळयिराङ कबस्कना पुस्तक वने रासतोग़. रेंड आसि पुस्तकिन, ओग़ु तियुपिलु इनवाल युनानि साय्बानेनाह्‌क रासतोग़.
लूकाल माकु पिसिह केवाना दयातेके ओस्तोग़. लूकाना पुस्तकताङ पीटोने, आस्किन ओसो उड्लोर पेकोरिन मान ईतद मन्ह्‌ता. दया केवाल किर्स्तु, आस्किन-कोय्तोरिन, उड्लोरिन-बेरोरिन, यहुदिरिन-यहुदि आयवोरिन, दुकमतोरिन-सुकमतोरिन अलग-अलग नद्रते ऊळोग़, मति ओग़ माक सबेटोरिन अचोने जीवा कीस्तोग़. ओग़ पापि लोकुरा संगे कलियतोग़, पार्तना कीतोग़, ओग़ उंद सहरतेनाह्‌क अळतोग़, ओग़ लोकुराङ जीवानेनाह्‌क गाबर आतोग़, ओसो माट सबेटोरेनाह्‌क हव्कनागुटातगा तिपल आतोग़.
बेस्के माक दुकम पुटिह्‌ता, अस्के माट लूकाल रासतदु, देवुळता दयाता बेसता कबुरता इद पुस्तकतुन अर्व पग़यह्‌नल. बेस्के माट दुस्रोरा तिपलतुन ऊळिह्‌नल, ओरा दुकमतुन, अड्सनतुन, गर्जतुन पुह्‌नल. अस्के माट वने इद दयाता बेसता कबुरतगा दाया पग़यह्‌नल, ओसो दया केवाल येसु किर्स्तुना लेह्‌का आया पग़यह्‌नल, अहे ओना दयातुन, दुस्रोरगा एव्सिह कीया पग़यह्‌नल.
1
मुनेता पोल्‍लो
1-4 तियुपिलु साय्ब!1:1-4 बळयिर 1:1-2 माटु येसुसामिना सेवकिरोम आंदोम; सास्त्रमते ओना लोप्पा मुनेन रासतपु, ओग़ मावा नडुम वेल्‍लाङे कबस्क कीतोग़. अव कबस्किन इंजेके वेल्‍लाटोर रासलाह आतोर. अव पोल्‍लोन मुनेटाहि ऊळतोरु, केंजतोरु, वेर पोकुर कीतोर, ओसो माक वने वेहतोर.1:1-4 इब्रितोर 2:3-4 येसुसामिनाङ सबे पोल्‍लोङ मुनेटाहि बेद्रम आताङ इनजोर, नना वने बेस पर्ह्‌किस ऊळतन. निमा ओना लोप्पा बाताल बाताल कग़यतिन, अव सबे पोल्‍लोङ सेतेम मन्ह्‌ताङ इन्जि निमा पुनदना, अदिनेनाह्‌क अविस्किन इंजेक ओर्कुलते नियेनाह्‌क रासलाह आतन.
योहन पुटनोग़ इनजोर देवुळि कबुर लोहतह्‌ता
बेरोग़ एरोद राजाल यहुदि जाततोरा*1:5 यहुदि जाततोर इस्रयेल देसेमते मंदुर, ओरिन इस्रयेलतोर वने इंदुर. बूमता राजाल मतोग़,1:5 मत्याल 2:1 अस्के अगा ओर्वोग़ जकरिया पेदिरतोग़ यहुदि जातता बूमयाल मतोग़, ओग़ अबिया मुय्तोना तुंगातोग़ आंदोग़.1:5 मंदिरता सेवातुह्‌क वेल्‍लाटोर बूमयालोर मतोर, अदिह्‌क दाविद राजाल ओर बूमयालोराङ वीसा नालुङ तुंगाङ कीतोग़, उंद तुंगातोर वर्सातुह्‌क रेंड मल्काङ वारममेंड मंदिरतगा सेवा कींदुर. अव तुंगानग्डाहि अबिया मुय्तोना तुंगा आट नंबरता मता.1:5 1 इतिहास 24:10 ओना मुतेना पेदिर इलीसिबा आंदु, अद वने ओना लेह्‌का आरुन पेर्माना कूळता मता.1:5 आरुन मुय्तोग़ इतेके, मोसा मुय्तोना दादाल मतोग़. सबेटोर यहुदि बूमयालोर ओसो पेर्मालोर ओनाय कूळतोर आंदुर (पेसमुळि 29:9). वेर आळ इर्वुर आसि देवुळता मुनेह कर्तुळते मतोर. देवुळताङ सबे अडोङ-उतुर्किन, तपवालेवा माळसोर ताकिंदुर. मति इलीसिबाल वंजो मताह्‌कु, ओरिह्‌क पिलाङ-पेकोर इलेर. ओसो वेर आळ इर्वुर आसि, पका सेळो-मुय्तोग़ आस मतोर.
मनेक मनेक पया उंद दिया इद्रम आता इतेके, (येरुसलेम सहरता मंदिरतगा) अबिया तुंगातोर बूमयालोरा कबळ कीयनद वारम मता. अस्के जकरिया मुय्तोग़ वने देवुळता मंदिरतगा अन्जि, बूमया कबळ कीसोर मतोग़. बेद्रम इतेके, बूमयालोरा रीतता लेह्‌का बोग़ मंदिरता पवित्र गूडटे अन्जि, बूमयाना कबळते दूपम बोळ्सनोग़ इनजोर, सीटिङ वाटिसि जकरिया मुय्तोन आचतोर. 10 पया ओग़ लोप्पा दूपम बोळ्सिह्‌पा, सबेटोर पलते मंदिरताङ मंडानगा पार्तना कीसोर मतोर.§1:10 मंदिरता पवित्र गूडटे सिरप बूमयालोरिह्‌के दायलाह पोलिंदु.
11 अचोटेने मंदिरता लोप्पा देवुळता उंद देवतुलि, दूपम बोळ्सनद जागाता तिनळ बाजे नितद, जकरिया मुय्तोह्‌क दिसता. 12 अस्के ओग़ तान ऊळिस, एक्बेक आसि पका रेयतोग़. 13 पया देवतुल ओन इता, “जकरिया! रेयमा, निमा बेद पोल्‍लोतेनाह्‌क पार्तना कीसोर मतिन, अद पोल्‍लोतुन देवुळ केंजता. नीवा मुते इलीसिबा सेळो नेलाङ हव्कग़ा; तान्क ओर्वोग़ पेकाल पुटनोग़. ओग़ पेकाना पेदिर योहन(इतेके ‘देवुळि देय्वा ईस्ता’) इनजोर तासकिन.
14 ओग़ पेकानेनाह्‌क निमा पका गिर्दा आयकिन, सुकम आयकिन.
नीवा मग़ि पुटटोग़ इनजोर, वेल्‍लाटोरे गिर्दा आयनुर.
15 बाराह्‌क इतेके ओग़ देवुळता विचरते बेरोग़ मनदनोग़. ओग़ बेस्केन अंगुर जोमातुन ओसो बेदे ओचिह कीयनदिन वडोग़ आयनोग़.*1:15 गिनती 6:1-4 अगा रासतपु, योहन नाजिर किरिया कीतपु, पुटटग्डाहे देवुळि तना सेवातेनाह्‌कु ओन अलग तासग़ा. अहे ओना मनमुळ वने अलग रीतता मनदग़ा. ओसो तना तलिना पोटालोप्पाडाहिये, देवुळता पवित्र जीवाते निंदनोग़.1:15 1:67; 4:1; बळयिर 1:8; 4:8,31; 6:3,5; 7:55; 9:17; 13:9,52 16 ओग़ मीवा वेल्‍लाटोर इस्रयेल लोकुरिन तमा देवुळतके मल्हच ततनोग़. 17 तपेर तमाङ पिलाङ-पेकोरिन बेस जीवा वाटनाह कीयनोग़,1:17 मलाकी 4:6 देवुळता पोल्‍लो केंजवोरिन सेतेम बुदतेके ओयनोग़. लोकुरिन सामि वायनदिनेनाह्‌क तयर कीयलाह, अद्रम कीयनोग़. एलिया मुय्तोह्‌क बुदि ओसो लाव ईतप लेह्‌का, ओन्क वने अदे लाव ईयग़ा.1:17 एलियाल इद पेदिरता अर्तम “यहोवा नावा देवुळि” आस्ता. वेग़ एलिया मुय्तोग़ वेल्‍लाङ वर्साना मुने, इस्रयेल देसेमते देवुळता बेरोग़ कबुरतोग़ मतोग़. ओसो सामि वायनामुने, सामिना कबुरतुन मुनेह-मुनेह वेहचोर दायनोग़,” इनजोर देवतुल इता.
18 अस्के जकरिया मुय्तोग़ इतोग़, “नीवा पोल्‍लो निटम आयग़ा इनजोर, निमा बेद्रम तोहतकिन? नना इतेके मुय्तोनन आतन, नावा मुते वने सेळो आसि, बेद्रम नेलाङ हव्कग़ा?” इतोग़. 19 अस्के देवतुल इता, “(निमा नाक पुनविन बहे, मति) नावा पेदिर जिबरायिल आंदु,1:19 जिबरायिल इद पेदिरता अर्तम “देवुळता मन्कल” इद्रम आस्ता. इद देवतुलता पोल्‍लो यहुदिरा सास्त्रमते वास्ता (दानिय्येल 8-9), अदिह्‌क जकरिया बूमयाल अद पेदिरतुन बेस पुतोग़. नना देवुळता मुनेह निच मनवानन आंदन. नीवा संगे वळ्ह्‌कलाह ओसो इद बेसता कबुरतुन वेहतलाह, अदे नाक लोहता. 20 नना वेहतद पोल्‍लो तना कगोते निटम आयग़ाये, मति निमा नावा पोल्‍लोतुन विस्वस केविन. अदिनेनाह्‌क नावा पोल्‍लो निटम आनाह्‌जोम, निमा वळ्ह्‌क पग़वाह मूकानिन आस मनदकिन,” इता.
21 इद्रम आनेके, पलते निचि मोळ्कवालोर, जकरिया मुय्तोनेनाह्‌क केपिसि, “वेग़ बेलाह इचोन आल्सेम कीस्तोग़ रा!” इंदुर. 22 पया जकरिया मुय्तोग़ मंदिरताहि पलते पेसतोग़, पेसतस्के ओग़ ओरा संगे वळ्ह्‌क पुनोग़. अस्के मंदिरता लोप्पा देवुळि वेन्क बेदो लेका तोहताह्‌कु वळ्ह्‌क पुनोग़ इनजोर, ओर पुतोर. जकरिया मुय्तोग़ मूकाल आस मताह्‌कु, कयदा साया कींदोग़. 23 पया तनाङ सेवाताङ दियाङ मारतस्के, ओग़ तना लोन अतोग़. 24 अतस्के पया, तना मुते इलीसिबा सेळो नेलाङ हव्कता, नेलाङ हव्कतस्के एयुङ नेलाङ आनाहि, लोताह पलते पेसो आस मता. 25 अद इद्रम इता, “नाक वंजो इनजोर लोकुर पास्किंदुर, मति लोकुरा नडुमि नावा लजा पोवयनायो इनजोरे, देवुळि इंजेक नाक इद्रमलेह्‌का देय्वाते ऊळता; (ओसो पास्कनद पोल्‍लोतुन माय्‍पिह कीसीता,)” इता.
येसु पुटनोग़ इनजोर देवुळि कबुर लोहतह्‌ता
26-27 अद्रमलेह्‌काने पया गालिल पटटा नासरेत नाटेनगा इद्रम आता इतेके, उंद मरियाल पेदिरता कुव्रा लेया पिला मता. ताना संगे मर्मिङ आयलाहि, योसेप पेदिरतोग़ पेकाल ताल्ह्‌किस पोल्‍लो करल कीस मतोग़, ओग़ दाविद राजाना कूळतोग़ मतोग़.§1:26-27 अद तूकने दाविद राजाल डोलिसि, जोक-जोक अजर वर्साङ आस मताङ.(इलीसिबा सेळो नेलाङ हव्किस) आरुङ नेलाङ आतस्के, देवुळि तना देवतुल जिबरायिलिन नासरेत नाटेनगा लोहता. 28 लोहतस्के देवतुल अद पिलातगा अन्जि, “जोहर, देवुळता देय्वातदिनिन! देवुळ नीवा तोळ मन्ह्‌ता,” इनजोर इता. 29 इद पोल्‍लोतुन केंजिसि, मरियाल पका एक्बेक आता, आसि इद पोल्‍लो वेहच, बाराह्‌क नाक जोहर कीयलाह आता इन्जि, अद आलिह कीयलाह आता. 30 अद आलिह कीनेके, देवतुल इता, “मरिया, देवुळि नीक देय्वा ईसि नीक आचता, निमा रेयमा. 31 केंजा! निमा नेलाङ हव्ककिन अस्के, नीक पेकाल पुटनोग़, ओना पेदिर निमा येसु (इतेके ‘सामि पिसिह कीस्ता’) इनजोर तासकिन. 32 ओन सबेटोर बेरा डीसाता देवुळता मग़ि इनदनुर, अचोन ओग़ बेरोग़ मन्कल आयनोग़. ओना कूळता मुनेतोग़ पेदामुय्तोग़ दाविद राजाना लेह्‌का, देवुळि ओन वने राजाल कीयग़ा.1:32 यशायाह 9:7 33 (नीवा पोटाते पुट वावाल पेकाल,) इस्रयेल देसेमतोरगा*1:33 इस्रयेल देसेमतोरगा मोदुल कागिदते “याकुब मुय्तोना जालपिलता लोकुरगा.” याकुब मुय्तोना दुस्रा पेदिर इस्रयेल मता, ओनग्डाहि पूरा इस्रयेल देसेम पुटटा. राजेम कीयनोग़. ओना राजेम बेस्केन मारो आयग़ा,1:33 तोहचीतव पोल्‍लोङ 11:15” इनजोर वेहता.
34 वेहतस्के मरियालि, “इद बेद्रम निटम आयग़ा? नना इतेके कोय्तोना मोकम वन ऊळोन, (कुव्रा पिलातन आंदन,)” इनजोर इता. 35 इतस्के देवतुल इता, “देवुळता पवित्र जीवा नीवा पोग़ोन रेगग़ा, बेरा डीसाता देवुळता दळ्म नियगा अरताह्‌कु, निमा नेलाङ हव्ककिन. अदिनेनाह्‌क नियगा पुटवाल पवित्र पेकानु, देवुळता मग़ि इनदनुर. 36 ओसो ऊळा, नीवा जीवातद इलीसिबाल सेळो वने, इंजेक नेलाङ हव्कता. लोकुर तान वंजो इनजोर इंदुर, मति इंजेके अद नेलाङ हव्किस आरुङ नेलाङ आताङ. 37 देवुळता कयदे आया पग़वद बाताल मन्ह्‌ता?”1:37 पुटमुळि 18:14; यिर्मयाह 32:17; मत्याल 19:26 इता. 38 इतस्के मरियाल इता, “ऊळा, सामिना सेवा कीयनदिनन आंदन, निमा वेहतपे नाक आयि,” इता. पया देवतुल तानग्डाहि पेसिस अता.
मरियाल इलीसिबा सेळोन ऊळलाह दास्ता
39 पया अवे दियाने मरियालि बाताल कीता इतेके, चट्पिटे यहुदा पटटा मेटा बूमतगा मनदनद इलीसिबा सेळोना नाग़ अता.1:39 इद पय्नम जोक-जोक 70 कोस्क आंदु. अद कालमते अग्डोर लोकुर कीतपु, मरियाल ताकसोर अन्ज मनदग़ा, इलवेके गाळ्‍दता पोग़ोन उदिसि अन्ज मनदग़ा. 40 नाटेनगा एवतस्के जकरिया मुय्तोना लोन अन्जि, इलीसिबा सेळोन कलियिसि “देवुळ नीक सुकम ईयि!” इनजोर इता. 41 मरियाल इतद पोल्‍लोतुन केंजताहे, इलीसिबाना पोटातगा मतद पेनेम पार्ह्‌कता. अस्के अद सेळो देवुळता जीवाते निंदता. 42 निंदतस्के अद मरियान ऊळिस जोरते केयसोर इता, “सबे आस्किह्‌काय निमाने एक्‍वा देय्वातदिनिन मरिया, नीवा पोटातगा मनदनद पेनेम वने पका देय्वाता. 43 अलो देवन, नावा सामिना तलोग़ नाक ऊळलाह वायना, इद्रमता देय्वा नाक बेग्डाह दोर्कता! 44 ऊळा, नीवा लेङतुन केंजताहे, नावा पोटाता पेनेम गिर्दाते पार्ह्‌कता. 45 निमा बेरा देय्वातदिनिन मरिया, बह इतेके देवुळ नीक वेहतद पोल्‍लोतुन निटम आयग़ा इन्जि विस्वस कीतिन,” इनजोर इलीसिबा सेळो इता.
मरियाल वाग़तद पाटा
46 अस्के मरियाल इद्रमता पाटा वाग़ता,
“नना पूरा जीवाताहि देवुळतुन जोहर कीय्ह्‌नन.
47 नाक पिसिह कीयनद देवुळि1:47 तीतुस 1:1-4; यहुदाल 25 नावा जीवात्क बेस गिर्दा ईस्ता.
48 ऊळा, इंजेटाहि अमेसा लोकुर नाक देय्वातद इनदनुर,
देवुळि तना उड्ला ओर्युलतदिन बेचोन बेस सीता कीता!
49 पका डीसाता देवुळि नयेनाह्‌क बेरा कबळ कीता,
ताना पेदिर पवित्र आंदु.
50 बोर देवुळतुन रेयिस ताकिह्‌तोर,
ओरा पोग़ोन ताना दया अमेसा मन्ह्‌ता.1:50 देवुळताङ पाटाङ 103:17
51 देवुळि तना लाव तोहता,
ओसो माट बेरोरोम इनवालोर पोमाडेङेरिन बिरोबटो कीता.
52 बेरोर मुक्यालोरिन तमाङ कुर्सिनाहि इळ्न रेहता,
पोहचीतप मतोरिह्‌क बार मान ईता.1:52 याकुब 4:10
53 लेवोरिह्‌क बार बेसतल-बेसतल माल ईता,1:53 देवुळताङ पाटाङ 107:9
मता मन्कलोरिन बारा वेट्‍टाङ कय्क लोहचीता.
54-55 मावाङ तादोर-बाबोरिह्‌क पोल्‍लो विळ्सतप लेह्‌काने,
तना सेवकिर इस्रयेल मन्कलोरिह्‌क तोळ ईता.
इतेके अब्रहम मुय्तोन ओसो ओना सबे जालपिलतुन ऊळिस, दया कीयनदिन सीता कीता,1:54-55 गलातितोर 3:16
इनजोर पाटा वाग़ता.
56 इद्रम मरियालि मूंड नेलाङ आनाह्‌जोम, इलीसिबा सेळोना लोन मता, ताना पया तना लोन मल्स अता.
देवुळता पेदिरते एग़ मीहवाल योहन पुटिह्‌तोग़
57 पया इलीसिबा सेळोना रिकम आयनद कगो एवता. एवतस्के तान्क ओर्वोग़ पेकाल पुटटोग़. 58 अद रिकम आतस्के, ओरा एरे-गूरेतोर ओसो जीवातोर केंजतोर. केंजिसि देवुळि ताना पोग़ोन बेरा दया कीता इनजोर, ओर वने पका गिर्दा आतोर. 59 पया पेकाल पुटिस आट दियाने, ओन देवुळता अडो मतपु डायना रिवज1:59 देवुळि अब्रहम मुय्तोह्‌क वेहतद करलता सीना इद डायना रिवज आंदु. अदिह्‌के इस्रयेल लोकुर पेकाल पुटटापया आट दियाने, पेकाना कोड तोलातुन डायिह्‌तोर. (मुनेता पुटमुळि 17:9-14) कीयलाहि वेर वातोर. वासि ओग़ पेकाना पेदिर जकरियाल इनजोर, तपेना पेदिरतुन तासना मता. 60 मति पेकाना तलोग़ि “आयो रा, वेग़ पेकाना पेदिर योहन मनदग़ा,” इता. 61 अस्के “इंगो मति मीवा कुट्मळते इतेके, इद पेदिरतोग़ बोग़े इलेग़ अले,” इतोर. 62 पया कय सायाते पेकाना तपेन इद्रम ताल्ह्‌कतोर, “निमा वेग़ पेकाना पेदिर बाताल तासलाह ऊळिह्‌निन?” इतोर. 63 अस्के पेकाना तपे रासलाह पाटि ताल्ह्‌किसि, “वेना पेदिर योहनिय मनि,” इनजोर अगा रासतोग़. (“ए! वेग़ वने अदे पेदिर रासतोग़ रा!” इनजोर) सबेटोर बयल आतोर.§1:63 यहुदिरा रिवजते लोता मोदुल मन्कना पेदिर मायतेके, इद उंदि ओरिह्‌क बेरा लजाता पोल्‍लो मता. अदिनेनाह्‌क पेकाल पुटटेके, लोता मोदुल मन्कना पेदिर पेकाह्‌क तासिंदुर. मति जकरियाल, इलीसिबाल तमा पेकाना पेदिर दुस्राय तासतोर, अदिनेनाह्‌क सबेटोर बयल आतोर. 64 पया जकरिया मुय्तोग़ पेदिर रासताहे, तोप्नेन ओना आल्का पेसता. अस्के ओग़ वळ्ह्‌कसोर देवुळतुन जोहर कीयलाह बोटटोग़. 65 इव पोल्‍लोङ केंजिसि, अगा मनवालोर पका रेयतोर. ओसो यहुदा पटटा मेटा-बूमताङ नाह्‌कनोर इव सबे पोल्‍लोन वळ्ह्‌किंदुर. 66 निटमे ओग़ पेकाना संगे देवुळ मता इन्जि, इव पोल्‍लोङ केंजतोर सबेटोर इविन बेस आलिह कीसि, “वेग़ पेकाल कोनि मोदुल मन्कल आयनोग़ बहे!” इंदुर.
जकरियाल देवुळतुन जोहर कीस्तोग़
67 पेकाना तपे जकरिया मुय्तोना आल्का पेसतस्के, ओग़ देवुळता जीवाते निंदतोग़,1:67 1:15; 4:1; बळयिर 1:8; 4:8,31; 6:3,5; 7:55; 9:17; 13:9,52 निंदतस्के अद जीवा ओन इद्रम वेहनाह कीता:
68 “मावा इस्रयेलतोरा बेरा डीसाता देवुळतुह्‌कु जोहर आयि,
अद तना लोकुरा पोग़ोन जीवा वाटिस, ओरिन तमा कोंटेतोराहि पिसिह कीयलाह वाता.
69-70 वेल्‍लाय मुनेन अदु तना पवित्र कबुरतोरा संगे वेहतपु,1:69-70 2 पत्रु 3:2
माक पिसिह कीयलाह, तना सेवक दाविद राजाना जालपिलताहि, पका लावतोन निल्पिह कीता.1:69-70 रोम सहरतोर 1:2
71 वेग़ पिसिह केवाल मावा विरुद केवालोर कोटुलतोरा कयदाहि माक पिसिह कीयनोग.1:71 देवुळताङ पाटाङ 106:10
72 मावाङ तादोर-बाबोरिन गूनम तोहतकन इन्जि, देवुळि किरिया ईसि,
अदे किरियाता सीता कीसि, नेंड इद्रम कीता.1:72 रोम सहरतोर 9:4
73 अदे किरिया अब्रहम मुय्तोना संगे कीस मता.1:73 इब्रितोर 6:13-14
74-75 इतेके ‘मीट जीवात मनाह बेदे रेयलेवा नाक माळना इन्जि,
मीट नावा सेतेमता, पवित्र अग़दे ताकना इन्जि
नना मीवा कोटुलतोरा कयदाहि मीक विळ्सिह कीकन.’
76-79 ए नावा पेकानिन! नीक इंजेके बेरा डीसाता देवुळता कबुरतोग़ इनदनुर. बाराह्‌क इतेके,
मावा देवुळि पका जीवा लोपिसि, तना लोकुरा पापमतुन मापि कीस पिसिह कीयग़ा इनजोरे,
निमा सामिना अग़दुन मुनेह-मुनेह तीर्ह्‌कसोर दाकिन.1:76-79 मलाकी 3:1
पंङवियतस्के ईकळ मायिह्‌ता, अद्रमलेह्‌का
माट पापमता ईकळते ताकवालोरगा, हामुरतुह्‌क रेयवालोरगा
देवुळ लोहवाल पिसिह केवाना वेह्‌च दींचग़ा,1:76-79 यशायाह 9:2; इपिसुसतोर 5:14; 2 पत्रु 1:19
ओग़ माक देवुळता संगे गूनम आनाह कीयनोग़.”
इनजोर जकरिया मुय्तोग़ इतोग़.
80 अद्रमे पया जकरिया मुय्तोना मग़ि बेर्ससोर अतोग़, ओसो ओना लोप्पा देवुळता बुद बोल्गसोर अता. ओग़ तना इस्रयेल लोकुरिह्‌क देवुळता पोल्‍लो वेहनाह्‌जोम, पेळ्ह्‌कल बूमते मतोग़.

1:1-4 1:1-4 बळयिर 1:1-2

1:1-4 1:1-4 इब्रितोर 2:3-4

*1:5 1:5 यहुदि जाततोर इस्रयेल देसेमते मंदुर, ओरिन इस्रयेलतोर वने इंदुर.

1:5 1:5 मत्याल 2:1

1:5 1:5 मंदिरता सेवातुह्‌क वेल्‍लाटोर बूमयालोर मतोर, अदिह्‌क दाविद राजाल ओर बूमयालोराङ वीसा नालुङ तुंगाङ कीतोग़, उंद तुंगातोर वर्सातुह्‌क रेंड मल्काङ वारममेंड मंदिरतगा सेवा कींदुर. अव तुंगानग्डाहि अबिया मुय्तोना तुंगा आट नंबरता मता.

1:5 1:5 1 इतिहास 24:10

1:5 1:5 आरुन मुय्तोग़ इतेके, मोसा मुय्तोना दादाल मतोग़. सबेटोर यहुदि बूमयालोर ओसो पेर्मालोर ओनाय कूळतोर आंदुर (पेसमुळि 29:9).

§1:10 1:10 मंदिरता पवित्र गूडटे सिरप बूमयालोरिह्‌के दायलाह पोलिंदु.

*1:15 1:15 गिनती 6:1-4 अगा रासतपु, योहन नाजिर किरिया कीतपु, पुटटग्डाहे देवुळि तना सेवातेनाह्‌कु ओन अलग तासग़ा. अहे ओना मनमुळ वने अलग रीतता मनदग़ा.

1:15 1:15 1:67; 4:1; बळयिर 1:8; 4:8,31; 6:3,5; 7:55; 9:17; 13:9,52

1:17 1:17 मलाकी 4:6

1:17 1:17 एलियाल इद पेदिरता अर्तम “यहोवा नावा देवुळि” आस्ता. वेग़ एलिया मुय्तोग़ वेल्‍लाङ वर्साना मुने, इस्रयेल देसेमते देवुळता बेरोग़ कबुरतोग़ मतोग़.

1:19 1:19 जिबरायिल इद पेदिरता अर्तम “देवुळता मन्कल” इद्रम आस्ता. इद देवतुलता पोल्‍लो यहुदिरा सास्त्रमते वास्ता (दानिय्येल 8-9), अदिह्‌क जकरिया बूमयाल अद पेदिरतुन बेस पुतोग़.

§1:26-27 1:26-27 अद तूकने दाविद राजाल डोलिसि, जोक-जोक अजर वर्साङ आस मताङ.

1:32 1:32 यशायाह 9:7

*1:33 1:33 इस्रयेल देसेमतोरगा मोदुल कागिदते “याकुब मुय्तोना जालपिलता लोकुरगा.” याकुब मुय्तोना दुस्रा पेदिर इस्रयेल मता, ओनग्डाहि पूरा इस्रयेल देसेम पुटटा.

1:33 1:33 तोहचीतव पोल्‍लोङ 11:15

1:37 1:37 पुटमुळि 18:14; यिर्मयाह 32:17; मत्याल 19:26

1:39 1:39 इद पय्नम जोक-जोक 70 कोस्क आंदु. अद कालमते अग्डोर लोकुर कीतपु, मरियाल ताकसोर अन्ज मनदग़ा, इलवेके गाळ्‍दता पोग़ोन उदिसि अन्ज मनदग़ा.

1:47 1:47 तीतुस 1:1-4; यहुदाल 25

1:50 1:50 देवुळताङ पाटाङ 103:17

1:52 1:52 याकुब 4:10

1:53 1:53 देवुळताङ पाटाङ 107:9

1:54-55 1:54-55 गलातितोर 3:16

1:59 1:59 देवुळि अब्रहम मुय्तोह्‌क वेहतद करलता सीना इद डायना रिवज आंदु. अदिह्‌के इस्रयेल लोकुर पेकाल पुटटापया आट दियाने, पेकाना कोड तोलातुन डायिह्‌तोर. (मुनेता पुटमुळि 17:9-14)

§1:63 1:63 यहुदिरा रिवजते लोता मोदुल मन्कना पेदिर मायतेके, इद उंदि ओरिह्‌क बेरा लजाता पोल्‍लो मता. अदिनेनाह्‌क पेकाल पुटटेके, लोता मोदुल मन्कना पेदिर पेकाह्‌क तासिंदुर. मति जकरियाल, इलीसिबाल तमा पेकाना पेदिर दुस्राय तासतोर, अदिनेनाह्‌क सबेटोर बयल आतोर.

1:67 1:67 1:15; 4:1; बळयिर 1:8; 4:8,31; 6:3,5; 7:55; 9:17; 13:9,52

1:69-70 1:69-70 2 पत्रु 3:2

1:69-70 1:69-70 रोम सहरतोर 1:2

1:71 1:71 देवुळताङ पाटाङ 106:10

1:72 1:72 रोम सहरतोर 9:4

1:73 1:73 इब्रितोर 6:13-14

1:76-79 1:76-79 मलाकी 3:1

1:76-79 1:76-79 यशायाह 9:2; इपिसुसतोर 5:14; 2 पत्रु 1:19