1 Lokɨ Apolosɨ nà̰y mḛḛ ɓebo Kɔrḛntɨ-tɨ lé, Pol ində dan ɓe-je kɨ́ dɔ mbal-tɨ kɨ́ dɔnangɨ Aji-tɨ*19:1 Dɔnangɨ Aji kɨ́ ta-é tò nè kinlé, to ɓe kɨ́ ɓone bè ꞌɓa-é Turki kin. gangɨ ree mḛḛ ɓebo Epɛjɨ-tɨ. Ḛ ree ɓá ingə njéndó né-je kɨ́ dan-tɨ-je nɔ̰ɔ̰ 2 rəmə, dəjɨ-dé panè: «Lokɨ sə̰i adi mḛḛ-si Jeju lé, se sə̰i ingəi Ndil kɨ́ aa njay ya wa?» Dḛ dꞌidə-é panè: «Ta lə Ndil kɨ́ aa njay ya kàrè dow pa adɨ jꞌoo nja káre al.» 3 Ngá ɓá Pol təl dəjɨ-dé panè: «Ngà se batḛm kɨ́ ban ɓá sə̰i ꞌrai wa?» Dḛ ꞌpanè: «Batḛm lə Ja̰ ɓá jḛ jꞌra.» 4 †19:4 Mat 3:11; Mar 1:4,7,8; Luk 3:4,16; Ja̰ 1:26,27Beɓa Pol idə-dé panè: «Batḛm kɨ́ Ja̰ ra dow-je lé, to batḛm kɨ́ tɔjɨ kin̰ə panjiyə-je kɨ́ majɨ al kɔgɨ. Ja̰ idə dow-je kadɨ dꞌadɨ mḛḛ-dé dow kɨ́ à ree go-nꞌḛ̀-tɨ, adɨ to Jeju†19:4 Mat 3:11; Mar 1:7.» 5 Lokɨ dꞌoo ta-je kɨ́ Pol pa kin bè rəmə, dꞌadɨ ꞌra-dé batḛm kɨ̀ ri ꞌƁaɓe Jeju. 6 Ngá ɓá Pol lé ində ji-é dɔ-dé-tɨ ə Ndil kɨ́ aa njay ree dɔ-dé-tɨ adɨ ꞌpa ta kɨ̀ ndɔ̰ ta lə dow-je kɨ́ rangɨ rəm, ꞌpa ta-je kɨ́ ta Lubə-tɨ rəm tɔ. 7 Dḛ lay dꞌa kasɨ dingəm-je dɔgɨ gidɨ-é joo je bè.

8 Go-tɨ, Pol ɔw mḛḛ kəykəwna̰-tɨ lə jipɨ-je lé, ḛ pa ta kɨ̀ mḛḛnda ka̰y. Pol ɔjɨ sə-dé ta na̰y mutə, dɔ kɔ̰ɓe-tɨ lə Lubə. Ḛ sangɨ kɨ̀ rɔ tungə-é kdɔ kadɨ dow-je ꞌtaa ta liə. 9 Ngà dḛ kɨ́ dan-tɨ-je kɨ́ ꞌto njémḛḛnga̰-je, kɨ̀ njémḛḛndə-je lé, ꞌpa ta kɨ́ majɨ al dɔ ta-tɨ «lə ꞌƁaɓe» dan kosɨ dow-je-tɨ. Beɓa Pol in̰ə-dé, ə ɔr njéndó né-je ɔw sə-dé ngərəngɨ, ɔw ndó-dé né kɨ̀ ndɔ-é ndɔ-é mḛḛ kəy ndó né-tɨ lə Tiranusɨ. 10 Pol ra ɓal joo lo-é-tɨ nɔ̰ɔ̰. Ḛ ndó dow-je né mbing, adɨ dow-je kɨ́ dꞌisɨ dɔnangɨ Aji-tɨ, kɨ́ ꞌto jipɨ-je kɨ̀ grɛkɨ-je lay ya dꞌoo ta lə ꞌƁaɓe.

11 Lubə un Pol ra-né nékɔjɨ-je kɨ́ tò ɓəl-ɓəl, 12 ya adɨ takubɨ-je əse mindil-je kɨ́ ɔdɨ rɔ-é kàrè, dow-je dꞌɔw ꞌlabɨ dɔ njémɔ̰y-je-tɨ, rəmə njémɔ̰y-je dꞌingə lapiya rəm, ɓá ndil-je kɨ́ majɨ al ꞌtḛḛ mḛḛ-dé-tɨ kɔgɨ rəm. 13 Jipɨ-je madɨ dꞌɔw kɨ̀ ɓe-ɓe kdɔ tubə ndil-je kɨ́ majɨ al dɔ dow-je-tɨ. Dḛ ꞌna̰ kadɨ ꞌtubə ndil-je kɨ́ majɨ al dɔ dow-je-tɨ kɨ̀ ri ꞌƁaɓe Jeju tɔ. Dḛ ꞌpanè: «Kɨ̀ ri Jeju kɨ́ Pol ilə mbḛ ta liə kinlé, mꞌpanè ꞌtḛḛi kɔgɨ!» 14 Dingəm-je kɨ́ njéra né kinlé dḛ siri ə ꞌto ngan lə Seba kɨ́ to jipɨ rəm, to kɨ́ káre dan njékun dɔ njégugné-je-tɨ lə Lubə rəm. 15 Ndɔ káre bè, ndil kɨ́ majɨ al idə-dé panè: «Ma̰ mꞌgə Jeju rəm, ɓá né kɨ́ Pol ꞌto kàrè mꞌgə rəm; ngà sə̰i, ꞌtoi ná̰-je wa?» 16 Ngá ɓá dingəm kɨ́ ndil kɨ́ majɨ al isɨ mḛḛ-é-tɨ lé, al ur dɔ-dé-tɨ taa tɔ́gɨ-dé lay ə ra-dé majɨ al mbing adɨ ꞌtḛḛ mḛḛ kəy-tɨ kɨ̀ dò-je rɔ-dé-tɨ pələ́-pələ́, dꞌa̰y-na̰ kɨ̀ kutɨ-dé dum. 17 Né kɨ́ ra né kinlé, dow-je kɨ́ mḛḛ ɓebo Epɛjɨ-tɨ, jipɨ-je kɨ̀ grɛkɨ-je lay ya dꞌoo ta-é. Dḛ lay ya ɓəl ində bandɨ-dé gangɨ rəm, dow-je dꞌɔsɨ gajɨ ꞌƁaɓe Jeju rəm tɔ. 18 Dow-je n̰a̰ kɨ́ dan-dé-tɨ kɨ́ dꞌadɨ mḛḛ-dé lé, ꞌree ꞌpa ta rəsɨ-rəsɨ dꞌɔr-né man dɔ kullə ra-dé-je-tɨ. 19 Beɓa mbəli-je n̰a̰ ꞌree kɨ̀ mbete ra mbəli-je lə-dé dꞌulə dɔ-na̰-tɨ ə ꞌró pər kɔgɨ takəm dow-je-tɨ lay. Dow-je ꞌtidə kɔr là mbete-je lé, ə à kasɨ là kullə kɨ́ dow ra ɓal n̰a̰. 20 Beɓa tɔ́gɨ lə ꞌƁaɓe ra adɨ ta liə nga̰ njim ɔw-né kɨ kete-kete.

21 Go né-je-tɨ kɨ́ ra né kinlé, Pol ɔjɨ kadɨ nꞌində dɔnangɨ Maseduwan kɨ̀ dɔnangɨ Akay nꞌgangɨ nꞌɔw mḛḛ ɓebo Jorijalḛm-tɨ. Ḛ panè: «Lokɨ mꞌɔw mꞌtḛḛ mḛḛ ɓebo Jorijalḛm-tɨ lé, mꞌa kɔw koo mḛḛ ɓebo Rɔm tɔ ɓane.» 22 Ḛ ulə njéra siə kullə-je joo adɨ to Timote-je kɨ̀ Erastɨ, adɨ dꞌɔw dɔnangɨ Maseduwan-tɨ, ngà ḛ ɓá təl isɨ dɔnangɨ Aji-tɨ mbɔr ɓəy.

23 Dɔkaglo-é-tɨ kinlé, ta kɨ́ boy n̰a̰ ya usɨ mḛḛ ɓebo Epɛjɨ-tɨ sɔbɨ dɔ ta lə ꞌƁaɓe. 24 Kdɔ dingəm káre isɨ nɔ̰ɔ̰ ri-é lə Demetriyusɨ. Ḛ to njèlḛ ꞌningə́-je kɨ̀ ngama̰-je. Ḛ lḛ ngan kəy-je adɨ titɨ-na̰ kɨ̀ kəy pole magɨ kɨ́ dené kɨ́ ri-é lə Artemisɨ‡19:24 Magɨ Artemisɨ lé, ꞌɓa-é Dian tɔ. Ḛ ɓá ꞌpol-é kdɔ kadɨ ḛ adɨ néndɔr-je lə-dé majɨ rəm, adɨ da̰-je kɨ̀ dow-je dꞌojɨ-na̰ rəm., adɨ kɔdɨ-je liə dꞌingə-né né n̰a̰. 25 Beɓa Demetriyusɨ ɓa kɔdɨ-je liə rəm, ɓa kɔdɨ-je kɨ́ rangɨ kɨ́ njéra ga̰ kullə liə lé idə-dé panè: «Sə̰i lé, lay lə-si ya ꞌgəi majɨ kɨ́ jə̰i lé, kullə lə-ji kin ya ɓá jꞌisi jꞌingəi-né né ya al wa? 26 Ə né-je kɨ́ isɨ ra né lé, ooi ta-é kɨ̀ mbi-si rəm, ooi kɨ̀ kəm-si rəm. Pol kɨ́ dowbé kinlé, panè: Magɨ-je kɨ́ dow-je ꞌra kɨ̀ ji-dé lé, to magɨ-je kɨ́ tɔgrɔ-tɨ al. Ḛ pa ta təl-né dɔ dow-je, adɨ kosɨ dow-je kɨ́ ꞌtò nduy-nduy ya ꞌtaa ta liə. Né kinlé ḛ ra mḛḛ ɓebo Epɛjɨ-tɨ nè par al, ngà nà̰y ndḛ bè kadɨ un dɔnangɨ Aji ya lay. 27 To né kɨ́ à tujɨ kullə lə-ji jə̰i ya par al, ngà à ra kadɨ kəy magɨ Artemisɨ kɨ́ to magɨ kɨ́ dené kɨ́ boy kinlé à təl né kɨ́ kɔgɨ kare rəm, ɓá à tujɨ riɓa liə ḛ kɨ́ to magɨ kɨ́ dow-je lay kɨ́ dɔnangɨ Aji-tɨ, kɨ̀ dow-je lay kɨ́ dɔnangɨ-tɨ nè dꞌisɨ pole-é lé!» 28 Lokɨ dow-je dꞌoo ta-je kin bè lé, wɔngɨ ra-dé n̰a̰ adɨ ꞌtur kəə mbitɨ-mbitɨ ꞌpanè: «Artemisɨ, magɨ lə dow-je kɨ́ ɓebo Epɛjɨ-tɨ ya to magɨ kɨ́ boy!» 29 Mḛḛ ɓebo-tɨ lay ya dow-je dꞌɔw dɔ-na̰-tɨ wúr-wùr ə dꞌungɨ-na̰ dɔ Gayusɨ-je-tɨ kɨ̀ Aristarkɨ kɨ́ ꞌto dow-je kɨ́ dɔnangɨ Maseduwan-tɨ, ꞌndɔr-dé dꞌɔw sə-dé kɨ mḛḛ kəy ra ndam-je-tɨ. Gayusɨ-je kɨ̀ Aristarkɨ lé ꞌto madkullə-je lə Pol. 30 Pol lé, ndigɨ kadɨ nꞌɔw dan kosɨ dow-je-tɨ ya tá, ngà njéndó né-je ɓá dꞌɔgɨ-é. 31 Nam Pol-je madɨ kɨ́ ꞌto dow-je kɨ́ boy-boy kàrè dꞌulə kulə dꞌidə-é, ꞌra-é kɔgri kadɨ ɔw kəy ra ndam-tɨ lé al. 32 Kosɨ dow-je lay ya dꞌilə dɔ-na̰-tɨ rututu. Dow-je kɨ́ dan-tɨ-je ꞌtur kɔɔl kdɔ né kɨ́ bè kin, ngà dḛ kɨ́ ná̰-je rəmə ꞌtur kɔɔl kdɔ né kɨ́ bè kin tɔ. Ə dow-je n̰a̰ dan-dé-tɨ tɔ rəmə, né kɨ́ ꞌkəw-né-na̰ lé ya kàrè dḛ ꞌgə al rəm. 33 Dow-je madɨ kɨ́ dan kosɨ dow-je-tɨ dꞌɔr gin ta lé dꞌadɨ Alegjandrə oo. Alegjandrə lé, jipɨ-je dꞌɔsɨ-é kɨ kete nɔ̰̀ dow-je-tɨ. Ḛ yəkɨ ji-é ta-dé-tɨ ə ndigɨ kadɨ nꞌpa ta nꞌɔr-né ta dɔ-nꞌḛ̀-tɨ nɔ̰̀ kosɨ dow-je-tɨ. 34 Ngà lokɨ dow-je ꞌgə kɨ́ Alegjandrə to jipɨ lé, dḛ lay ya ꞌtur kɔɔl boy-boy kɨ̀ ndi-dé kɨ́ káre ya à kasɨ né kɨ́ kàdɨ̀ joo je bè ꞌpanè: «Artemisɨ, magɨ lə dow-je kɨ́ Epɛjɨ ya to magɨ kɨ́ boy!»

35 Ngà njèndàngɨ mbete lə dow mḛḛ ɓe-je gɔr dow-je, adɨ lo tò ndingɨ ngá ɓá ḛ panè: «Sə̰i dow-je kɨ́ ɓebo Epɛjɨ-tɨ, dow-je lay ya ꞌgə kɨ́ ɓebo Epɛjɨ ɓá to lo ngəm kəy pole magɨ kɨ́ dené kɨ́ boy kɨ́ ꞌɓa-é Artemisɨ rəm, ḛ ya to lo ngəm né kɨ́ to takəm-é kɨ́ ḭ dɔra̰-tɨ ree nangɨ nè rəm tɔ. 36 Dow kɨ́ à najɨ ya bè goto. Beɓa kadɨ ori mḛḛ-si, ɓɨ ꞌrai né kɨ nɔ̰ɔ̰ bè al. 37 Dingəm-je kɨ́ sə̰i uwəi-dé ꞌreei sə-dé nè kinlé, né káre ya kàrè dḛ ꞌtujɨ mḛḛ kəy pole magɨ-tɨ al rəm, ɓá ꞌpa ta kɔbɨ dɔ magɨ-tɨ lə-ji kɨ́ dené lé al rəm. 38 Kinə Demetriyusɨ kɨ̀ kɔdɨ-je kɨ́ dꞌore kàdɨ̀-é lé, ꞌndigɨ ra ta kɨ̀ dow madɨ rəmə, ndɔ gangta to nɔ̰ɔ̰ rəm, ɓá njégangta-je kàrè dꞌisɨ nɔ̰ɔ̰ rəm; kadɨ ꞌra mbete səkɨ dꞌɔw ꞌsəkɨ-né dowbé! 39 Ngà kinə ta lə-si kɨ́ rangɨ ya tò nɔ̰ɔ̰ rəmə, dꞌa ra ta-é ndɔ gangɨ ta-tɨ nɔ̰̀ kosɨ dow-je-tɨ. 40 Bè al rəmə, né kɨ́ ra né ɓone kinlé, dow-je kɨ́ Rɔm dꞌa kḭ kilə-né ta dɔ-ji-tɨ kdɔ ɓa-ji njédɔnga̰-je, rəmə ta kɨ́ jꞌa pai dɔ kəwna̰-tɨ lə-ji kin, kdɔ kɔri-né ta dɔ-ji-tɨ ya goto.» Go ta-je-tɨ kinlé, ḛ tubə kosɨ dow-je adɨ dꞌɔw.