Itendi ya Mitume
Shilongolelo
Shitabhu sha Itendi ya Mitume ni ndagulilo ga likanisha shilyashite tandubha na jenela, kutandubhila ku Yelushalemu mpaka ku Yudea na mpaka ku Shamalia na punda pnepo, malinga shibhalugwile a Yeshu ku bhaakagula bhabho bhakanabhe kwenda kunani kunnungu (Itendi 1:8).
Bhajandishe a Luka, na ni bhajandishe shitabhu sha Ngani ja Mmbone malinga pujijandikwe na a Luka. Pubhaaliji a dakitali na bhashinkujandika kwa tolelela ndagulilo yowe ukoto. Itabhu inaabhili bhashijandishilwa a Teopili bhaaliji Bhagiliki, ikabheje yene itabhuyo ishitumbililwa ku Bhalikilishitu bhowe pamo na Bhagiliki na Bhayaudi (1:1).
Shitabhu sha Itendi ya Mitume pushijandikwe yaka ya 60-64 AD, pabha shitabhu shinaamala a Pauli bhakanabhe gopolwa kuutabhwa. A Luka na bhalabho bhalongene na a ntume a Pauli mmyanja jabho, na ipingaga shitabhu sha Itendi ya Mitume pubhajandishe bhali ku Antiokia. Shene shitabhushi shinalungulishiya shitabhu sha Ngani ja Mmbone malinga pujijandikwe na a Luka, pushitandubhila pa ngani ja a Yeshu kwenda kunani kunnungu. Ndumbililo ya a Luka nkujandika shene shitabhushi, ni malinga ya nshitabhu sha Ngani ja Mmbone. Bhashinkupinga a Teopili na likundi lyowe lya Bhakilishitu lipunda kujenjesheka, bhamumanyanje ukoto ga ibhajigenywenje, kwa tolelela ukoto ga ndamo ja a Yeshu na kujenela kwa Ukilishitu.
Shitabhu sha Itendi ya Mitume shinakutukumbushiya ga likanisha lya ndandubho, na shiikutibha nndamo ja kwaakulupalia a Yeshu. Itendi ya ashimitume inakutulangula namuna ja kulupalila mashili kopoka kuka Mbumu jwa Ukonjelo, nkujeneya ntenga gwa Ngani ja Mmbone kubhandunji bhana.
Ipali Mwenemo
1. Ndandubho, kwiya kwa Mbumu jwa Ukonjelo kubhaakagula na kukula kwa likanisha (1:1-8:1).
2. Shiikagula ni kupotekwa kwa Bhakilishitu na kujenela kwa likanisha kupunda ku Yelushalemu (8:2-12:23).
3. Kupunda penepo, mwanja gwa ntai gwa a Pauli gwa pita lunguya Ngani ja Mmbone (12:24-14:28).
4. Shitamo sha bhalukumbi ku Yelushalemu, nkulola gaapinjikwa kwa Bhakilishitu bhaambi (15:1-35).
5. Kabhili a Pauli bhanakwenda mwanja gwabho gwabhili (15:36-18:22).
6. Kupunda penepo, a Pauli bhanakwenda mwanja gwabho gwa tatu nkupita lunguya Ngani ja Mmbone (18:23-20:36).
7. A Pauli bhanakamulwa ku Yelushalemu (21-26).
8. Kumpelo, a Pauli bhanapelekwa ku Loma (27-28).
1
Apwanga a Teopili, nshitabhu shangu sha ntai najandishe indu yowe ibhatendile a Yeshu na jiganya kuumila kundandubho ja liengo lyabho, mpaka lyene lyubha libhatolilwe kwenda kunani kunnungu lila. Bhakanabhe tolwa kwenda kunnungu bhashinkwaalajiyanga mitume bhubhaagwilenje bhala kwa mashili gaka Mbumu jwa Ukonjelo. Kwa mobha makumi nsheshe bhakaweje, bhashinkwilangula papagwinji kubhaajiganywa bhabho. Bhatendaga kwaabhonanga a Yeshu na bhalabho bhatendaga kungulushila ga Ukulungwa gwa a Nnungu. A Yeshu bhakaimaneje na bhaajiganywa bhabho gubhaamulishenje nnei, “Nnajabhulangane pa Yelushalemu, ikabhe nnindililanje miadi ja Atati, gunammalanjilenje gala. A Yowana pubhabhatishe kwa mashi, ikabheje mmanganya shimmatishwanje kwa Mbumu jwa Ukonjelo mobha gashoko gakwiyago.”
A Yeshu Bhanatolwa Kunnungu
Bhai, mitume bhakaimananjeje pamo na a Yeshu gubhaabhushiyenje, “Bhuli Mmakulungwa, nnaino punkupinga kwaabhujishiyanga upalume bha Ishilaeli?” Ikabheje a Yeshu gubhaabhalanjilenje, “Mobha na miongwe ja genego mugali mmakono ga Atati, na wala nngabha liengo lyenunji kumumanya kuti shiibhe shakani. Ikabheje Mbumu jwa Ukonjelo pashantulushilanjepo shimpatanje mashili na shimmanganje mmakong'ondela bhangu nshilambo sha Yelushalemu na ku Yudea na ku Shamalia, mpaka kumpelo gwa shilambolyo.” Bhakabheleketeje genego, a Yeshu gubhatolilwe kwenda kunnungu akuno bhalikwaalolesheyanga, liunde likwaunishilaga bhangaabhonanga kabhili.
10 Bhalinginji nkulolesheya kunani, bhalabho bhalikwijendela, shangupe bhandunji bhabhili bhawetenje nngubho yanawe gubhajiminngene patome jabhonji, 11 gubhashitenje, “Mmnganya mmandunji mma ku Galilaya, pakuti nshijimangana akuno nnilolanga kunani? A Yeshu bhatolilwe kungwenunji kwenda kunnungu, shibhajiye kabhili nneyo peyo malinga shimwabhweninji bhalikwenda kunnungu.”
A Matiashi Bhanaagulwa pa Liengo lya a Yuda
12 Kungai bhantenga gubhabhujilenje ku Yelushalemu kukopoka kushitumbi shishemwa Shitumbi sha Misheituni, kutalika kwakwe mbuti mwanja gwa kilomita jimo. 13 Bhakaikanganeje kunnjini gubhakwelilenje ku golopa kukati jibhaimanangaga, pubhalinginji a Petili na a Yowana na a Yakobho na a Ndeleya na a Pilipi na a Tomashi na a Bhatolomeyo na a Matei na a Yakobho bhanabhabho a Alupayo na a Shimoni Shelote na a Yuda bhanabhabho a Yakobho. 14 Bhowe bhatendaga imananga kwa ntima gumo mobha gowe nkujuga Nnungu, bhashinkupagwanga bhanabhakongwe na a Malia anyinabhabho a Yeshu na ashaapwabho.
15 Lyubha limo a Petili bhashinkujima pa lugwinjili lwa bhaakulupalilanga bha a Yeshu, pubhalinginji bhandunji ishila makumi kumi na gabhili, 16 gubhashite, “Ashaapwanga, ishinkupinjikwa gene Majandiko ga Ukonjelo gamalile, gabhelekete Mbumu jwa Ukonjelo, kwa kang'wa ja a Daudi, ashinkulondola ga a Yuda bhaalongolelenje bhandu kukwaakamula a Yeshu. 17 Pabha a Yuda bhashinkuagulwa kubha bhantenga pamo na uwe, kwa nneyo pubhaliji munkumbi gwetu.”
18 Nng'itu gwaumilwe kwa mmbiya yapatikene kwa shitendi shabho shangali sha mmbone, gubhagwile pai, nitumbuka lipitiu na matumbo nikushuka pala. 19 Bhandu bhowe pa Yelushalemu gubhapilikenenje ga nshibha gwa a Yuda, kwa nneyo gwene nng'itu gula kwa luga jabhonji pubhashemilenje Akelidama, malombolelo gakwe, “Nng'itu gwa Minyai.” 20 “Pabha, ishijandikwa nshitabhu sha Shabhuli,
‘Jaliji ndamo jabho jiyushe liame,
mundu jojowe anatame penepo.’
Na kabhili ishijandikwa.
‘Mundu juna atole shitengu shabho sha liengo.’
21 Bhai, mundu jumo munkumbi gwa bhalonganangaga na uwe mobha gowe gutwaowaga na a Yeshu tunng'agule ailunde nnikundi lyetu. 22 Puipinjikwa jwenejo abhe alonganaga na uwe kutandubhila mobha gubhabhatishaga a Yowana, mpaka lyubha libhatolilwe a Yeshu kwenda kunnungu. Jwenejo shakamule liengo na uwe lyapita kong'ondela kuyuka kwa a Yeshu.”
23 Penepo, gubhalugulenje mena ga bhandu bhabhili, jwantai kulugulwa Yoshepu ashemwaga Bhalishabha eu Yushitushi, na jwabhili Matiashi. 24 Kungai gubhajujilenje Nnungu bhalinkutinji, “Mmakulungwa, mmwe nnjimanyi mitima ja bhandu bhowe. Kwa nneyo ntulanguye katika bhene bhabhilibha jwei jumunng'agwile, 25 akamule liengo libhalepele a Yuda nikwenda kubhapinjile bhayene.” 26 Gubhatendilenje shikoma, gushaagwilile a Matiashi, gubhabhishilwe munkumbi gwa mitume likumi limo na jumo bhala.