1 Bere nhini thangunu Kangkarlmawu-ka murrinh warda mampirra ngarra kardu murrinh yibimkamnum-ya, “Yu bere, kardu pule ngala mi grape bebirrbirrdha wurrini ngarra putek nukunu. I nanhthi palyirr bengkardadha wurrini kanhi-re daniwegattha wurrini. I mampatha nanhthi palyirr werlpen pewerti marda mi kakpa-nu i punnuriyerrknu me-re. I thelput kangkarl deyida bangamkarda kardu-nu pirrabirlbirlnu pi kardu nukun mi grape nhini kanidarrarart. Bere nhini thangunu-ka kardu ngamere pirrimpirrukayneme mi ngarra kadin nukunu piranapenemenu parne. I murrinh mampirruneme, ‘Nga peneme. Mi ngarra grape-te thungku pebaynu-ka numuberartalnemenu i mi warda pumemarryerrnemenu nhini-yu.’ Bere nhini thangunu-ka kardu pule nhini-ka kanampart nungardurr warda mi kadin nhini-yu i da ngamengka-nu warda wangu nadha dini.

2 “Bere da nakurl-te ngarra mi grape nhini-re demmay-ka kardu pule nhini-ka wurdanthuk kardu nugarn numi mi pumanayerrnemenu kardu pangu ngarra mi kadin nukunu piranapedhaneme parde. 3 Mu peneme nhini-ka pumangankartaneme i punnebatthaneme parde kardu nugarn pana ngarra kardu pule wurdanthuk-ka i puddankathukneme pangu deyida wangu i mi-ka grape-ka mami-wa nayeymadha dini.

4 “Bere nhini thangunu-ka kardu pule nhini-ka kardu numi deyida kathu wurdanthuk mi grape deyida-nu pumanayerrnemenu. Mu peneme nhini kathu-ka pubamkawerdupneme thu thay-re ngarra pelpith. I mange wirritmarnti pardenadhaneme kardu nhini-yu ngarra kardu pule wurdanthuk-yu. 5 I ngana deyida kardu pule nhini-ka kardu nugarn numi deyida kathu wurdanthuk mi grape deyida-nu pumanayerrnemenu. Mu peneme nhini kathu-ka pumpankabat-deyida-neme i thu puddankarinumineme. Bere nhini thangunu kardu pule nhini-ka bere kathu wurdininthukthuktha dini kardu-ka numi numi-wa mi grape pangu da-nu. Mu peneme nhini-ka ngarra mi kadin piranapedhaneme parde-ka thu-ka pata kathu punninthuktha punni ngamere thu putput i ngamere thu puddininkurinuminumidhaneme punne.

6 “Bere kardu ngarra nugarn mana kardu ngarra pule nukun pumpanpuntikerdek-ka kardu numi warda kanthidha dini kardu purduthuknu-yu mi grape deyida-nu-yu. I kardu nugarn nhini mebertidha dini-ka wakal ngarra nukunu thathpirr-wa. I nukunu kardu pule nhini-ka memnu, ‘Wakal ngay ngatha pangu ngurduthuknu-ka nhini kama kununkumardaleneme i murrinh-yu kubinayepupneme.’ I bere kardu pule nhini-ka wurdanpirruthuk-warda-neme wakal nukunu ngarra peneme nhini-nu-yu.

7 “Mu peneme nhini ngarra nukunu-re pubamkangkarduneme-ka murrinh pumemnungkuneme mange peneme, ‘Nga. Nhini da kunungam kem wakal nukunu thathpirr kardu pule-yu. Ngarra yile nukunu-re pupupnu-ka nukunu warda mi kadin kanhi-yu martnu i mabathnu pi-yu. Mu nga, ka. Purru-wa-neme i thu pubatnemenu pangu da i nekineme warda mi kadin kanhi-yu pumartnemenu-yu i pumabathnemenu pi-yu.’ 8 Bere peneme nhini-ka pumangankartaneme wakal nukunu kardu pule nhini-yu i thu pumpankabatneme i puddankarinumi-warda-neme nhini-yu. I nginipunh nukunu-ka punnungamkakuneme pangu wangu outside ngarra mi kadin.”

9 Bere murrinh nhini thangunu Kangkarlmawu kathu-ka mampirra deyida ngarra kardu-yu. “Nga. Ngarra kardu pule ngala mana kathu kurdiwurl ngarra mi kadin nukunu-ka ngarra mana warda mange nhini-yu marrunemenu ngarra kardu peneme nhini-yu ngarra wakal nukunu thu pumpankabatneme-yu? Nukunu kardu pule ngala nhini-ka thu punkuthuknu-warda-neme i purdunkurinuminuminemenu warda peneme nhini-yu. I kardu ngamere deyida pirrarrukaynuneme mi ngarra kadin nukunu piranapenemenu parne-yu.”

10-11 I Kangkarlmawu kathu-ka mampirra deyida, “Nanki-ka murrinh rit ngadha numedha murrinh ngarra Yile neki nukun yibimnangurrkkurrk-yu. I murrinh-ka kanhi-wa, ‘Kardu nugarn pana ngarra thelput pubengkardadha punni nanhthi palyirr-te nanhthi palyirr numi punnungamku nhini-ka nanhthi wiye mana-wa pamam. Mu marra kanhi nanhthi palyirr ngala nhini-ka tetemam warda pirrim ngarra thelput nhini-yu. I da thelput nhini-ka yuthpan warda pirrim nanhthi palyirr nhini thangunu-yu. I Yile neki banpak nanhthi palyirr nhini-yu, i nhini-ka patha warda thathpirr.’ ”

12 Bere ngarra ku yilarn ngala ngala i kardu ngalantharr ngalantharr wanku murrinh pubimnayepupneme-ka, kardu peneme-ka pumangankamartaneme murrinh nhini Kangkarlmawu wurdanpunkuyithneme murrinh mampunkungkardarrathneme-yu. I nhini-ka parramnarithi-warda-neme i pumertadhaneme-wa. Mu wurda, peneme nhini-ka parnamkapartneme, nhini-ka perrempunmanham ngarra kardu wurnangat i nhini-ka parnampart warda Kangkarlmawu-yu i puy punnidha pangu warda wangu.

13 Bere kardu pule ngala ngala kathu pibimpirrukayneme kardu nugarn ngamere pana Pharisees i kardu ngamere nugarn pana ngarra pule Hered nukun, i puddanpunkuthukneme ngarra Jesus-nu murrinh perrenathuk-mana-wa-neme murrinh merdarrithaktha kardu ngarra pule ngala wangu-ya.

14 Bere kardu peneme nhini-ka purnenadha-kathu-neme i murrinh pumamnaneme ngarra Jesus, “Ya pule. Ngankuneme-ka the-wa nganthinnhineme murrinh thathpirr-wa thurdanpirrayith thurran-yu ngarra kardu wurnangat warda ngatha i kardu pule ngala ngala wanku. I nhinhi-ka kardu mere nangkal ngadha themanham thani murrinh-yu. I nhinhi-ka da mange ngarra Yile neki nukun murrinh thathpirr thurdanpunthethith thurran. Mu nga. Ngarra-re murrinh law nekineme yibim-yu? Mange-ka yuthpan ku mani-yu nganamutmut nguru kardu pule ngala ngarra ku Government-yu nukunu Caesar-yu? Mange nhini-ka yuthpan kama i mange wiye kama?” Parramkadharrpuneme peneme nhini kathu.

15 Mu Jesus-ka the menkumabaththaneme dini murrinh pangu pumenadhaneme pe-yu murrinh perranathuktha-mana-wa-neme i merdarrithaktha mana-wa ngarra pule ngala Caesar. I nhini-ka mampirru-warda-neme, “Ya. Thangku-dha ngay nerrangathuktha-mana-wa-neme-yu? Ku mani silver kathu numangabathneme kanhi i ku mani bangkardunu.”

16 Bere peneme nhini-ka ku mani silver parramnamutneme. I nukunu Jesus kathu-ka mampirru-warda-neme, “Nangkal pelpith kanhi ngarra ku mani silver kanhi-yu? I nangkal murrinh nukunu yibim-yu?” I peneme kathu-ka pumamnaneme, “Pana-ka pelpith nukunu kardu pule ngala ngarra ku Government nukunu-wa nan-ya Caesar. I murrinh nukunu deyida wanku kabim pana-yu.”

17 Mu Jesus kathu-ka mampirruneme, “Ku mani kanhi ku nukunu ngatha Caesar-ka nhini-ka nuddunangkarl pangu deyida wangu ngarra nukunu. I nanhthi pana deyida ngarra Yile neki nukunu-ka nhini-ka nuddunangkarlnu pangu deyida wangu ngarra nukunu.” I bere kardu nhini-ka pumemnamardat-warda-neme ngarra Jesus-yu.

18 Bere kardu nugarn ngamere kardu nan-ya Sadducees purnenadhaneme ngarra Jesus. Kardu nhini-ka murrinh puddininthethiththa purni-ka kardu ngarra punniwuwuptha-ka mere deyida ku nginipunh puddingkarlbirlnu nhini-yu.

Bere kardu peneme nhini kardu Sadducees-ka murrinh warda pumamnaneme ngarra Jesus murrinh perranathuktha-mana-wa-neme, 19 “Ya pule. Kanhi-wa murrinh law ngarra nukunu Moses dannherililneme da murntak warra-yu, ‘Kardu nugarn ngatha kupup-ka i palngun nukunu kanampart i kardu manangka wakal da ngatha, nhini-ka ngathan nukunu kathu warda mabert i benginthalet kardu palngun nhini-yu. I nukunu nhini-ka kardu wakal yingammapup warda kardu palngun nhini-yu ngathan nukunu yibimpup nukun-yu.’ Nhini-wa murrinh law Moses darntilil-yu.”

20 I kardu peneme nhini-ka murrinh deyida pumamnaneme ngarra Jesus-yu, “Nga. Murrinh kanhi nguddimpayithnemenu. Kardu-ka 7-wa ngathan ngathan-yu. I bere kardu ngathan kumparra warra ngadha manganmert i bemnginthalet kardu palngun-yu. I kardinginthadha i yibimpup kardu nugarn nhini i manangka wakal. 21 I nhini thangunu-ka kardu ngathan nukunu numi deyida manganmert i bemnginthalet kardu palngun nhini-yu, kardinginthadha i yibimpup deyida kardu ngathan nhini i manangka wakal da ngatha. Nhini thangunu-ka kardu ngathan numi deyida manganmert i bemnginthalet kardu palngun nhini-yu, kardinginthadha i yibimpup deyida kardu ngathan nhini i manangka wakal da ngatha. 22 I mange-ka nginipunh nhini mani-wa pumedha punni-yu ngathan ngathan ngamere nhini-yu, i wakal-ka manangka wakal da matha. Bere nhini thangunu ngarra pirriniwuwuptha-ka kardu palngun nhini deyida wanku yibimpup.” 23 Nhini-wa murrinh peneme nhini kathu puddamnayithneme-yu.

I pumamna-deyida-neme, “Mu nga pule. Da nakurlnu da ngala ngarra nhini-re kardu ngarra wurnangat-te puddingkarlbirlnu-ka kardu ngathan ngarra nimin nangkun nigunu thathpirr warda-yu kardu palngun nhini pingenu-yu da nhini-nu-re-yu? Nhini nigunu-ka nangkun nigunu-ka 7-wa menkadhuktha kardi-yu da ngarra putek kanhi-yu.”

24 Mu Jesus kathu-ka mampirruneme, “Nankuneme-ka mere thathpirr the numabathneme murrinh ngarra Yile neki nukunu. I mere the numabathneme nanhthi lurruth ngarra nukunu-yu. Mu murrinh ngarra numamnganeme-ka mere thathpirr murrinh nhini-yu. 25 Mu nga. Da nakurlnu da ngala ngarra nhini-nu-re kardu ngarra wurnangat-te puddingkarlbirlnu-ka kardu nugarn i kardu palngun mere ngarra deyida benginthaletnu da ngarra nhini-nu-re-yu, wurda. I kardu mere nangkal deyida bayenu kardu palngun i nugarn da ngarra nhini-re-yu. Mu kardu wurnangat warda ngatha puyemanu puru ku nginipunh angel mani-ya da kangkarl pangu karnam-ya. I mere nangkal da matha benginthaletnu, wurda da matha.

26 “I kanhi murrinh numi-yu ngurdinarruyithnemenu murrinh ngarra kardu puddingkarlbirl-deyida-nu. Nankuneme-ka murrinh rit ngadha numedhaneme-ya murrinh pana ngarra nukunu Moses i thay nhini pirrinamumtha da murntak warra-ya. Da nhini-re-ka Yile neki kathu mamna Moses, ‘Ngay-ka kardu Pule ngala ngempirruneme ngarra kardu ngalantharr murntak nan-ya Abraham, Isaac i Jacob.’ Nhini-wa murrinh-yu mamna ngarra Yile neki thangunu kathu-yu ngarra Moses-yu. I ngarra murrinh nhini-re mamna-ka kardu ngalantharr murntak nhini-ka pirrinewuwuptha-wardarra-neme nhini-yu da ngarra putek ngala kanhi. 27 Mu puddamkangkabirl-weyida-neme ngarra nukunu wangu Yile neki parnamkaneme. Yile neki-ka dimpirra-wa kardu Pule ngala kardu wurnangat warda ngatha kardu ngarra birnu da matha parnam. Nukunu-ka mere Pule ngala ngarra kardu punniwuwuptha-yu, wurda. I nhini murrinh pana ngarra nuddanpunthethith numpan-ka mere thathpirr murrinh nhini-yu,” Jesus kathu-yu mampirruneme.

28 Bere ngarra nukunu-re Jesus i kardu nhini murrinh pumenanungkudhaneme pirrine-ka kardu nugarn numi-ka wurrinirrudha-warda-kathu-neme pangu da i binarruyepupthaneme pirri murrinh nhini-yu. Nukunu kardu nhini-ka kardu ngarra murrinh law kardu Jews pigunu-wa wurdininthethiththa wurrini. I nukunu kardu nhini-ka bimnayepup ngarra Jesus murrinh patha da matha dampunkudhartneme ngarra kardu nhini-yu. I bere nukunu nhini-ka pangu deyida dantharrpu Jesus i mamna, “Ya. Nukunu Moses-ka murrinh law terert dannhemutneme. Mu murrinh-ka ngarra nimin murrinh ngala thathpirr-yu?”

29 Mu Jesus kathu-ka mamna, “Nga. Kanhi-wa murrinh law ngala thathpirr-yu. I nubingayepup kathu kardu pana narrarntethbath ngarra ngalantharr murntak nan Israel. Nga, ‘Yile neki da matha ku Pule ngala thathpirr dimnarra-yu. 30 I nanki-ka marda thathpirr numartnu nuru Yile neki wunku marda-ya i wunku mukmuk-ya wunku ngepan-ya wunku nginipunh wanku.’ Nhini-wa murrinh law ngala thathpirr-yu i kumparra-yu. 31 I murrinh law numi darntethbath-ka kanhi-wa, ‘Nginipunh nanki deyida mani marda numemnurt numpan i nimnupe numpan-ya nhini nanki-ka marda numanartnu nuru i niranpe-deyida-nu nuru kardu ngamere-yu.’ Kanhi-wa murrinh law perrkenku ngala thathpirr-yu,” Jesus kathu-yu mamna kardu nhini-yu.

32 Mu kardu nhini kathu-ka mamna ngarra Jesus deyida, “Nhini-ka murrinh-ka yuthpan da thathpirr, pule. Yile neki da matha ku Pule ngala thathpirr-yu. 33 I murrinh yuthpan da matha kardu nganki-ka marda ngumartnu nguru nukunu-yu wunku marda i wunku mukmuk i wunku nginipunh wanku. I kanhi deyida wanku kardu-ka marda ngumanartnu nguru i ngiranpenu nguru nginipunh nganki deyida mani marda ngumemnurt ngumpan i ngimnupe ngumpan-ya. Mu nganki-ka ku bere matha wangu ngumpanthuk ngumpan ku thip-yu i nginnangampek ngumpan nhini-ka Yile neki weyida marda ngumanganart ngumpan. I nhini-ka ngala-wa, mu ngala thathpirr-ka murrinh law perrkenku pana ngumabathnu nguru-yu.”

34 Kardu nugarn nhini-ka murrinh patha da matha danthart Jesus-yu. I nhini Jesus kathu-ka mamna, “Nhinhi-ka denthengkarnirn thurran yuthpan da matha i da-ka manta warda Yile neki ku Pule ngala pimpanu ngarra nhinhi-yu.”

Bere nhini thangunu kardu-ka dala pumamnamarda warda i mere ngarra warda murrinh perradharrpudha ngarra nukunu Jesus-yu.

35 Bere nhini thangunu Jesus-ka wurdininthethiththa dini kardu ngarra church ngala kardu Jews pigunu-yu. I murrinh mampirra, “Nga. Kardu pana ngarra murrinh law nukun puddannanthethith pumpan-ka nginipunh kanhi mani-wa murrinh pamam pumpan-yu, ‘Nukunu Christ-ka kardu darntethbath ngarra nukunu thangunu kardu ngalantharr murntak King David-ya.’ Nhini-wa pamam pumpan-yu. Mu thangku-nu murrinh nhini-yu pamam pumpan-yu?” Jesus kathu-yu dampuntharrpu. 36 “Nga. Ngepan Yile neki nukunu murrinh mamna David murrinh ngarra darntilil-yu da murntak warra. I murrinh-ka kanhi-wa, ‘Yile neki murrinh mamna ngarra pule ngay.’ Kanhi-wa murrinh mam-yu, ‘Nhinhi-ka kanhi-re thinu ngarra ngay batbat-te i kardu pule ngala thinu-yu. I kardu pana ngarra mere marda kumanhert kuru nhini ngay-ka ngirranputhnu pangu warra kumparra ngarra nhinhi. I nhinhi-ka kardu pule ngala warda thirranu ngarra kardu nhini-yu.’ Nhini-wa murrinh David darntilil-yu.”

37 I Jesus kathu-ka mampirra deyida, “Nukunu David mam-ka kanhi-wa murrinh-yu, ‘Nukunu Christ-ka kardu pule ngala ngay-wa.’ ” I Jesus mampirra deyida, “Mu ngarra-re nukunu Christ-yu kardu darntethbath ngarra David thangunu-yu? Nukunu Christ-ka kardu pule ngala-wa dim,” murrinh wurdamnuyith Jesus-yu.

Bere kardu wurnangat ngarra pubimnayepup murrinh nhini-ka kardu le nimin pardinadha-ya murrinh ngarra nukunu Jesus wurdanpunthethith-yu.

38 Bere Kangkarlmawu-ka murrinh numi deyida wurdininthethiththa dini i mampirra, “Nga kardu. Thawath wangu nururranu kardu nugarn pana ngarra murrinh law puddannanthethith pumpan-yu. Kardu nhini-ka marda pumangannanart pumpan kardu pule ngala da matha nubankardunu i nantiparlnu nuru i ‘Pule’ numarranu nuru. I nhini weyida nanhthi kaligu pangkuy nanhthi patha pubardurdi pumpan i pumpannilili pana ngangka-re ngarra kardu wurnangat pirrimkadhuk-ya. Nhini-wa mange-yu le pumpan-yu.

39 “I ngana deyida ngarra da church mana parnardi-ka nhini-ka ngarra da chair patha da matha ngarra kardu pule ngala ngala nukun parnapup-ya. I ngana deyida ngarra kardu wurnangat-te puyemperr pirrim mi dhepdhep-nu-ka nhini-ka le-wa parnam ngarra da chair patha deyida parnawup ngarra kardu pule ngala ngala nukunu-ya. Nhini-wa mange-yu le pumpan-yu.

40 “I ngana deyida kardu nhini-ka mere kiranpe karni kardu palngun mekmunurr. Mu nanhthi purrkpurrk i ku mani pigunu parnampunmakut parnam. I ngana deyida pumemnurart pumpan nginipunh kardu patha mani nhini-ka murrinh pirdithme parnamnangerren ngarra Yile neki. Nhini-wa mange-yu kardu nhini le parnam-yu. Mu Yile neki-ka mere marda manart kurru mange pana ngarra pumenthart pumpan da ngarra mange nukunu parrarntiwak mana pumpan-yu, nhini-ka da nakurl-te purdunkartelnu thathpirr kardu nhini-yu,” Kangkarlmawu kathu-yu mampirruneme.

41 Bere nhini thangunu Jesus-ka kanawup manta ngangka da ngarra nanhthi box ngarra kardu ku mani pubunimardardurdidha pi ngarra da church ngala nhini pirridha-yu. I kardu ngathayida dirrankadha dini ku mani kardu pubunimardardurdidha pi. I kardu wurnangat wunku ku mani ngala wanku pubunimardardurdidha pi ku mani terert ngarra nanhthi box nhini-yu Yile neki nukun. 42 I nhini thangunu-ka kardu palngun mekmunurr warda kathu wurrinidha wunku ku mani kunungingki mebaththa wurrini. I nigunu-ka kanammardawu ku nginipunh five cent perrkenku ngarra nanhthi box nhini-yu.

43 Bere nhini thangunu-ka Jesus mampirrukayneme kardu pulangay nukunu i mampirruneme, “Nga peneme. Kanhi-ka murrinh thathpirr-wa manarrunemenu kanhi-yu. Kardu mekmunurr kurran pangu ku mani ngala thathpirr kanammardawu-yu ngarra nanhthi box pana-yu, ku-ka dimpunpewal ngarra kardu ngamere-yu.

44 “Mu kardu pangu karrimkadhuk-ka ku mani ngarra pumarntimut thangunu pimardathpuththa-yu, mu kardu palngun mekmunurr pangu-ka nanhthi pangu banmardardi nanhthi-ka nanhthi bere matha mebaththa kardi-yu, i nhini nanhthi-ka mananhthi warda kathu mi-nu-yu,” Jesus kathu-yu mampirruneme.