Wunta Kareba Meꞌambo
Lukasi
Leꞌeruano
Wunta Kareba Meꞌambo henu inukino i Lukasi tumutuluꞌo mongkono Iesu Mokole henu dinandiro Ue Ala tiaro to Isaraeli ka lowono mia. Henu moꞌuki Wunta neea iwonoto i Lukasi, aso mia dotoro henu mokowalio i Paulu la koleko-lekoꞌano mompalele Kareba Meꞌambo (Kol. 4:14). Larono moꞌuki Wunta neea, i Lukasi paresaꞌo pau ka winowauro Iesu teꞌembu la mia henu tuwu meronga saru Iesu (Luk 1:1-2). I Lukasi mboꞌu moꞌuki Wunta inanggaro rasul henu tumutuluꞌo mongkono tuwuno ka tepaleleno mia sarani umarino Iesu mewueꞌako i suruga.
I larono Wunta neea, Iesu mepau mongee Iwono pinowei anggaꞌa teꞌembu la penaoro Ue Ala la mia mokokolaro (Luk. 4:18). Kanoamba tinunggairo Iesu inuki mboꞌu i Lukasi 19:10 iwonoto, “Nggale mowusu ka mongkadudui mia henu tesosaelo.” I laro Wunta neea, mantii taꞌalu Iesu hawe mongkadudui lowono mia (Luk. 2:10, 30-32; 24:47), kano butu to Iahudi saru adio rupa pinaralu, tewunso mia henu rineke kano paralu. Tempono ikito mobasa Wunta neea, mantii pompehohawaro Iesu la mia mokokolaro (Luk. 7:22; 21:1-4), la mia tehala (Luk. 5:30-32; 7:37-50; 15:1-2), la erowai (Luk. 7:11-17; 8:2-3; 10:38-42; 13:10-13) ka la ana-ana (Luk. 8:41-42, 54-55; 9:38-42, 46-48; 18:15-17).
Ihino Wunta Kareba Meꞌambo Lukasi
Tinungkaino i Lukasi moꞌuki Wunta Lukasi 1:1-4
Hinaano Iohane to Pobaho ka hinaaro Iesu 1:5—2:52
Iesu binaho ka inara-arahako Mokole Onisu 3:1—4:13
Inanggaro Iesu i Galilea 4:14—9:50
Inanggaro Iesu la koleko-lekoꞌano lumeko i Ierusale 9:51—19:27
Minggu pokotompa Iesu i Ierusale 19:28—23:56
Iesu tuwu mekule ka mopokiteo koroiNo la petondaNo 24:1-53
1
Tinungkaino Wunta neea
Teopilu henu pinelangkai,
Adio mia mpeꞌusaha poꞌuki tutulu mongkono henu gagi i olondo, heleo henu ro paleleꞌo ndi ikito, mia henu amba-ambano mengkitoakeo mataro ka paleleꞌo olai kareba raaꞌa. Hoꞌioto raaꞌa, umaringgu paresaꞌo mentee-mentee opio henu gagi teꞌembu la amba-ambano, iaku mokosiꞌo nggale umukiꞌakomu teꞌatora tumondaꞌo posunsuno tutuluno. Taꞌalu liraꞌa, iiko bisa tumoꞌorio taꞌalu lowono henu upinaguruꞌako mentee suꞌu.
Pepotoꞌori mongkono hinaano Iohane to pobaho
Tempono i Herode gagi mokole i waawute Iudea, hina aso puꞌu petewawo pesomba henu mengeengako i Sakaria. Iwono raaꞌa aso mia teꞌembu la bawaano i Abia.1Taw. 24:10 Walino mboꞌu inuleno Petewawo Pesomba Langkai Haruni, ngeeno i Elisabe. Iworo neea mia henu tinuwuro mokonsanaaꞌiro Ue Ala ka iworo takau kano pompasala-sala tumondaꞌo lowono parenta ka atora-atoraro i Ue. Kanggo iworo karo peꞌana akono i Elisabe bita ka iworo mboꞌu mosuꞌoiroto.
Aso tempo, tempono bawaano i Abia mohawe tiano moꞌangga i Doharo Ue Ala, i Sakariato henu lumolakoꞌakeo anggaꞌa gagi puꞌu petewawo pesomba i aroro Ue Ala. Puꞌu petewawo pesomba pia mompatantu isia nggale mendamo i laro Doharo Ue Ala saru mompake lotrei. I Sakaria kono lotrei mendamo monsunu dupa rahea. 10 Tempono dupa raaꞌa sinunu, lowono mia henu i bungkuno mekakai.
11 Bingkosako aso malaꞌekaro Ue Ala mopokiteo koroino ndi Sakaria. Malaꞌeka raaꞌa mentada i koanano poꞌianga ponsunua dupa. 12 Tempono i Sakaria kumiteo malaꞌeka raaꞌa, iwono takau tekokoni ka doito. 13 Kanggo malaꞌeka raaꞌa mepau ndi iwono, “Hooto doito Sakaria, pekakaimu hinorioto. I Elisabe walimu nggale meꞌanaꞌako aso ana tama ka iiko asolekono ngumeengakeo Iohane. 14 Iiko nggale sanaa ka memawongko ka adio mia mpoꞌunde taꞌalu ana raaꞌa pineꞌanaꞌakoto. 15 Iwono nggale gagi mia henu takau mantudu i aroro Ue Ala. Iwono kano poꞌenu anggoro ara enua henu mompokomolangu.Bil. 6:3 Iwono nggale bukeako Penao Mempori teꞌembu la kompono ineno. 16 Adio to Isaraeli nggale no waweiro mekule ndi Ue Alaro. 17 Mal. 4:5-6Iwono nggale koleko-leko meleꞌeruiꞌiro Ue Ala ka mompasadiꞌakeo ansalaRo i laro roso ka pobawa henu menggena saru nabi Elia, kano aroaro uma-uma meꞌambo mekule la ana-anaro ka mia henu tai metenunu ndi iworo Ue Ala nggale mekule mompewowolo henu mentee. Lowono raaꞌa no wowauꞌo Iohane kano mompasadia aso bawaa henu pototono ndi iworo Ue Ala.”
18 Humoringo raaꞌa i Sakaria mepau la malaꞌeka raaꞌa, “Ehende kunggale tumoꞌorio lowono raaꞌa? Akono mosuꞌo akuto. Walinggu mboꞌu mosuꞌooto takau nggale meꞌana.”
19 Malaꞌeka raaꞌa sumangki, “Iaku neea Gabrieli, henu biasa mentada i aroro Ue Ala. No tenaꞌaku mepau ndi iiko ka pauꞌakomu kareba meꞌambo neea.Dan. 8:16; 9:21 20 Lowono henu kupauꞌakomu, aso tempo asolekono gagi. Kanggo akono iiko kau peꞌale-aleo opio henu kupauꞌo, iiko nggale gagi bebe ka kaulo mokopepau ranta anamu pineꞌanaꞌako.”
21 Kontongaano raaꞌa mia henu mensikorio i Sakaria kombaa, akono iwono epieꞌoto lahi i laro Doharo Ue Ala. 22 Tempono i Sakaria meluarako teꞌembu i Doharo Ue Ala, iwono andono bisa mepauꞌakero. Kumiteo raaꞌa, ro mentoꞌorioto taꞌalu iwono monggito arapio i laro Doharo Ue Ala, akono iwono butu no kawe-kaweꞌiro ka andono pokopepau.
23 Menseno popio oleo, umarioto anggaꞌano. Kanoamba mekule i dohano. 24 Ambono epie teꞌembu rahea, mentiaꞌoto i Elisabe walino. Olimo betuꞌe epieno i Elisabe kano hori meluarako teꞌembu i dohano.*Elisabe kano hori meluarako teꞌembu i dohano: Akono iwono sumikorio kompono langkai henu mokomengkaaꞌo taꞌalu iwono kano bita. I Elisabe mepau, 25 “Iwonoto neea henu winowauro Ue Ala ndi iaku. Iworo barakatiꞌaku ka umoninio mokokoꞌiinggu i aroro mia akono bitanggu.”
Pompotoꞌori mongkono hinaaro Iesu
26 Menseno i Elisabe mentia oono betuꞌe, Ue Ala tumenaꞌo malaꞌeka Gabrieli lumeko i wute Nasare laꞌaso waawute i Galilea. 27 Gabrieli tinena lumeko laꞌaso ana erowai henu ambono petao mengeengako i Maria. Iwono raaꞌa mesamboraoto saru aso tama henu mengeengako Iusu inuleno mokole Daudi.Mat. 1:18 28 Tempono malaꞌeka raaꞌa mewunso i dohano i Maria, malaꞌeka raaꞌa mongee, “Taabe, ikomiu henu pineꞌaroa, Ue kumongkomiko.”
29 Maria takau tekokoni humoringo pauno malaꞌeka raaꞌa, ranta mesisikeno i laro aroano, pio pengkonoano petabe raaꞌa.
30 Malaꞌeka raaꞌa mongee ndi iwono, “Hooto doito Maria, akono iiko pineꞌaroa i arono Ue Ala. 31 Iiko nggale mentia ka nggale meꞌanaꞌakeo aso ana tama ka iiko nggale ngumengakeo Iesu.Mat. 1:21 32 Iwono nggale gagi marambaa ka ngineengako Anaro Ue Ala henu i wawono takau. Ka Ue Ala nggale mokogagio puꞌu poparenta heleo mia mosuꞌono i Daudi.2Sam. 7:12,13,16; Yes. 9:6 33 Iwono nggale gagi mokole la lowono inuleno Iako iwonoto Isaraeli henu tai hina tampulaano ka poparentaNo tai hina pinggoaano.”
34 Mongeeꞌoto i Maria la malaꞌeka raaꞌa, “Ehende nggale bisa gagi, akono iaku da ana erowai?”
35 Sumangki malaꞌeka raaꞌa, “Penao Mempori nggale hawe ndi iiko ka pobawaro Ue Ala nggale kumongkomiko, hoꞌioto puꞌuno ana henu nggale pineꞌanaꞌakomu raaꞌa nggale nginee mempori, Anaro Ue Ala. 36 Pewowoloꞌo Maria, i Elisabe petiamu raaꞌa, tekonai mentia oono betuꞌe mapono mosuꞌooto ka mia mpongee, iwono bita. 37 Kanggo akono la Ue Ala kano hina henu tai gagi.”Kej. 18:14
38 Mongeeꞌoto i Maria, “Iaku neea ataro i Ue, gagito la ngkoroinggu heleo henu pinaumiu.” Umari raaꞌa, lumekooto malaꞌeka mobintao i Maria.
Maria lumeko tepohaweꞌakeo i Elisabe
39 Kano epie teꞌembu rahea, lumekooto i Maria laꞌaso inie i waawute IudeaIudea: Neea iwonoto ngee waawute henu wineiꞌako la to Iehuda asompihe. henu makuntoruku. 40 Menseno hawe ndepano iwono mewunso i dohano i Sakaria ka metabe ndi Elisabe. 41 Tempono i Elisabe humoringo petabeno i Maria, ana-ana henu nopentiaꞌakeo raaꞌa melelu ka i Elisabe bukeako Penao Mempori. 42 Kanoamba i Elisabe mepau mompetea ndi Maria lenie, “Ue Ala barakatiko torea teꞌembu la lowono erowai mesue ka ana henu upentiaꞌakeo Ro barakatiꞌo Ue Ala. 43 Tembio kano gagi lenie ndi iaku ranta ineno Uenggu hawe mai tepohaweꞌakune? 44 Kiteo, tempono kuhoringo petabemu, ana henu i laro komponggu melelu moꞌunde. 45 Meꞌurakoto akono iiko mompeꞌalo-alo taꞌalu pio henu pinauro Ue Ala ndi iiko mentee suꞌu nggale gagi.”
Nani poꞌunde-undeno i Maria
46 1Sam. 2:1-10I Maria mepau,
“Penaonggu umunde-undeꞌiro Ue Ala,
47 ka aroanggu sanaa, akono Ue Ala kumaduduiꞌaku,
48 akono Ue Ala kumiteoto tinuwunggu, ataRo henu mokokoꞌundu.
Menteeꞌano mompamula oleo neea, lowono mia nggale mpongee iaku neea binarakatiro Ue Ala,
49 akono Ue Ala henu pobawa mowowau henu langkai ndi iaku ka ngeeRo Mempori.
50 Ue Ala mehohawaꞌiro mia henu metotoako ndi Iworo hawe la inulero.
51 Iwono mowowau henu kombaaꞌakoa saru pobawaNo
ka Iwono sumaariiro mia henu mompelangka-langkai.
52 Mokole Nopotiingiro teꞌembu la petundaꞌaro
ka mia henu mokokoꞌundu No pokolangkaiꞌiro.
53 Mia henu momoli No pokomowotoꞌo saru kaanga henu meꞌambo,
kanggo mia henu sugi Ro tenaꞌiro lumeko saru kae molimbo.
54 AtaRo to Isaraeli Ro tulungiiro
akono Ro pewowoloꞌo pompehohawaRo,
55 henu dinandiRo la mia mosuꞌondo i Burahima ka inuleno, hawe la pokotompaano.”Kej. 17:7
56 Umari raaꞌa otolupo betuꞌe epieno no poꞌia i Maria ndi Elisabe, umari raaꞌa kanoamba mekule i inieno.
Hinaano Iohane To pobaho
57 Haweoto betuꞌeno i Elisabe nggale meꞌana. Iwono meꞌanaꞌakeo aso ana tama. 58 Tempono petengi-tengi dohano ka petiano humoringo taꞌalu Ue Ala mopokiteo pompehohawaRo ndi iwono, iworo lowo mensanaa meronga-ronga saru iwono. 59 Kohoalu oleono, mehaweiroto i dohano i Sakaria mentondaꞌo gau petindiꞌano ana-ana raaꞌa, ka iworo minggi ngumengaakeo ana-ana raaꞌa i Sakaria, montonda ngeeno umano. 60 Kanggo ineno ana-ana raaꞌa mongee, “Hooto, iwono asolekono ngineengako Iohane.”
61 Humoringo raaꞌa, iworo mpongeeꞌakeo, “Kano hina teꞌaso mia i olono petiamu henu mengeengako ngee liraꞌa.”
62 Gagi iworo mpesikeno la umano ana-ana raaꞌa butukoa ro kawe-kaweꞌo, nggale ngineengako isia ana-ana raaꞌa. 63 I Sakaria momoni wasu poꞌukia ka no ukiꞌo, “Ngeeno Iohane.” Iworo lowo kombaa. 64 Tempo koa raaꞌa mboꞌu, i Sakaria mokopepauꞌoto ka umunde-undeꞌiro Ue Ala.
65 Kumiteo lowono raaꞌa, lowono petengi-tengi doharo doito ka lowono henu gagi raaꞌa iworo mempopauꞌo la lowono inie henu hina i torukuno Iudea. 66 Lowono mia henu humoringo raaꞌa numaꞌo i laro aroaro ka mepau, “Nggale gagi pioke ana-ana neea?” Akono ro mengkiteo pobawaro Ue Ala kumongkomio.
Nani poꞌunde-undeno i Sakaria
67 Ka i Sakaria, umano ana-ana raaꞌa bukeako Penao Mempori ka iwono mompokotehawe pau henu nggale gagi lenie,
68 “Inundeꞌiroto Ue Alaro to Isaraeli
akono Iworo tepotowoakero bawaaRo ka motolahiiro.
69 Ropoweikito aso mia pongkadudui henu moroso
teꞌembu la inuleno i Daudi ataRo,
70 heleo henu dinandiRo teꞌembu asompihe
teliu la wiwiro nabi-nabiRo henu tinimakiRo.
71 Iwono medandi motolakito teꞌembu la uwelindo,
ka teꞌembu la ngkaero lowono mia henu umoꞌalieꞌakito,
72 karo popokiteo pompehohawaRo la mia mosuꞌondo asompihe,
ka pedandiRo henu mempori raaꞌa nggale Ropokomengkaaꞌo.
73 Iwonoto pedandiꞌa henu Ro pauꞌo teliu la sumpa la mia mosuꞌondo i Burahima,
74 kato tepotola teꞌembu la ngkaero uwelindo,
ka ikito bisa mesombaiꞌiro henu kano hina doitondo.
75 Iworo medandi liraꞌa, kano i laro tinuwundo i wawontolino neea, ikito bisa mesombaiꞌiro montonda tuwu mempori ka mokonsanaaꞌo aroaRo.
76 Ka iiko ananggu, iiko ungga nggale ngineengako nabiro Ue Ala henu i wawono takau,
akono iiko ungga nggale meleꞌeruiꞌiro Ue Ala mompasadiaꞌakeRo ansalaRo.Mal. 3:1
77 Iiko ungga nggale mompalele la bawaaRo mongee iworo nggale inampuni,
taꞌalu Ue Ala umampuniꞌiroto teꞌembu la halaro.
78 Akono peꞌaroaro Ue Alando henu bukeako pompehohawa tepotowoꞌakito
heleo mataꞌoleo wantahikito teꞌembu i suruga,
79 kano wantahio mia henu tuwu la rokomaano ka henu doito la matea,
kano wawokito i laro tuwuꞌa henu sintuwu.”Yes. 9:1
80 Anano i Sakaria raaꞌa kolangka-langkaino ka komoro-morosono petondano ndi iworo Ue Ala, ka iwono moꞌia la pada one ranta hawe tempono no pamulaꞌo anggaꞌano mompalele pauro Ue Ala la to Isaraeli.

1:5 1Taw. 24:10

1:15 Bil. 6:3

1:17 Mal. 4:5-6

1:19 Dan. 8:16; 9:21

*1:24 Elisabe kano hori meluarako teꞌembu i dohano: Akono iwono sumikorio kompono langkai henu mokomengkaaꞌo taꞌalu iwono kano bita.

1:27 Mat. 1:18

1:31 Mat. 1:21

1:32 2Sam. 7:12,13,16; Yes. 9:6

1:37 Kej. 18:14

1:39 Iudea: Neea iwonoto ngee waawute henu wineiꞌako la to Iehuda asompihe.

1:46 1Sam. 2:1-10

1:55 Kej. 17:7

1:76 Mal. 3:1

1:79 Yes. 9:1