INongwa iNyiisa isha Yeesu Kilisiti
isa muumwo shikasimbighwa nu
Luuka
Shiisho shikutangila
Ukalata uyu akasimbighwa nu Luuka. Soona, umundu uyu ghwe yuuyo akasimba ukalata ughwa Mbombo isha Bhatumighwa (Luuka 1:1-4; Mbombo isha Bhatumighwa 1:1). Shikulangisha ukuti uLuuka akasimba ukalata uyu mu chinja icha malongo mahaano na matatu (80) bhwo uYeesu aapaapighwa. Ukukongana nu bhusimbi nu bhuyughi ubhwa Luuka mwa kalata uyu, shikulangisha ukuti akabha Mughiliki. ULuuka akabhombagha imbombo iya kulumbilila iNongwa iNyiisa pamupeene nu Paabhuli (Bhakolosaayi 4:14; 2 Tiimoti 4:11; Filimooni 24). Mwa kalata uyu, uLuuka akulingaania akiisa imbombo iya Yeesu ku lubhaatiko ulwisa ukuti abhandu bhaabho bhataa Bhayuuta bhamanye.
Inyango iya kusimba ukalata uyu yikabha ya kulangisha ifimanyisho ifya Yeesu Kilisiti, pamupeene nu bhupoki bhuubhwo uYeesu akiisa nabhwo ku bhandu bhooshi (ku Bhayuuta na ku bhandu abha fyisu fyoshi).
ULuuka asimbite inongwa inyingi shiisho shitasimbiighwe mu bhokalata abhanine abha mu Lwitikano uLupya. Shimo mu nongwa isho sho ishi: ukupaapighwa ukwa Yoohani uMwoshi, ukupaapighwa ukwa Yeesu pamupeene ni nongwa shaake isha pa bhukeke nu kulumbilila ukwa Yoohani uMwoshi. Soona akulangisha muumwo ulughano ulwa Chaala ku bhandu bhooshi lubheeliile. UYeesu akulangisha ulughano ulwo ku sila iya kubhombela ichifwanikisho icha Musamaliiya umwisa (10:30-37) ni cha taata ughwa chisa ku mwana ghwake (15:11-32). Soona akulangisha ulughano ulwo ku sila iya kubhombela ichifwanikisho icha musongesha songo uSakaayi yuuyo abhandu bhakamukalalilagha leka (19:1-10). Soona akafinga ukumupa ubhwumi ubhwa bhwila na bhwila umutulanongwa yuuyo akakomeelighwa pa chikobhekano (23:32-43).
1
Amashu agha bhwandilo
Ghwe mughindikighwa Tiyofiilo, abhandu abhingi bhaghelite ukusimba inongwa isha mbombo shiisho uChaala ashibhombite pakati papiitu. Bhakashisimba shooshi isa muumwo bhakatupangilagha bhala bhaabho bhakashibhona ukufuma kubhwandilo ubhwa bhwumi ubhwa Yeesu Kilisiti pa chiisu ichi, soona bhakamubhombela uChaala ku sila iya kubhabhuula abhandu ishu lyake. Bhwo naabhuushikisha ku bhandu nu kubhwagha ubhwanalooli ubhwa nongwa shooshi isha Yeesu ukufuma kubhwandilo, po naagha kiisa ukuti nuune ingusimbile ughwe Tiyofiilo shooshi ku lubhaatiko ulwisa. Ingukusimbila ishi ukuti ubhumanye ubhwanalooli ubhwa nongwa shooshi isha Yeesu Kilisiti shiisho abhandu bhakakumanyishanga.
Ubhusololi ku sha kupaapighwa ukwa Yoohani uMwoshi
Bhwo umalafyale uHelooti akaali akulongosha ichiisu icha Yuteeya, akabhaakwo umupuuti* 1:5 Bhelenga ishu ilya Abhapuuti ku Mashu aMaheesha. yumo yuuyo ingamu yaake akabha ghwi Sakaliiya. USakaliiya akafumagha mu chibhughutila icha bhapuuti icha Abhiya. USakaliiya akabha nu mukashi yuuyo ingamu yaake akabha ghwi Lisabheeti. ULisabheeti akafumagha mu chikolo icha mupuuti uAaloni. 1:5 UAaloni ghwe yuuyo akabha mupuuti usongo ughwa kwanda (Bhufumilo 28:1-3). USakaliiya nu mukashi uLisabheeti bhooshi bhakabhombagha shiisho shibhaghiile pandaashi pa Malafyale uChaala ku nongwa iya kuti bhakashibhombelagha imbombo akiisa indaghilo shaake shooshi isa muumwo akabhalaghilila. Loole abhandu abha bhatakabha nu mwana naayumo ku nongwa iya kuti uLisabheeti akabha mughumba, soona bhooshi bhabhili bhakabha bhaghome leka.
Po ishiku limo bhwo akabhalilo kaafika aka chibhughutila icha bhapuuti icha Sakaliiya ukubhomba imbombo yaabho, uSakaliiya ghwe yuuyo akabha pa mbombo mu Nyumba iya Chaala. 1:8 Bhelenga ishu ilya INyumba iya Chaala ku Mashu aMaheesha. Ukukongana nu lwiho lwabho, abhapuuti bhakamusala uSakaliiya ku sila iya kukoma ikuula§ 1:9 Ukukoma ikuula Abhapuuti bhakabha bhingi ngaani yo yiiyo nongwa bhakakomagha ikuula ukuti bhamusale yumo aye abhombe imbombo mu Nyumba iyo. ukuti iingile mu Nyumba iya Chaala, aye apembe ubhubhani* 1:9 Ubhubhani tundu tumo tuutwo linga ghwapemba, ilyoshi lyake lili nu lunuushi ulwisa leka. pa chighemo. 10 Bhwo uSakaliiya ali pakupemba ubhubhani ubhwo mu Nyumba iya Chaala, ichilundilo ichikulu icha bhandu chiicho chikabha mu lupaso ulwa Nyumba iya Chaala chikiipuutagha. 11 Po mu kabhalilo ako, ughwandumi ughwa Malafyale uChaala akamusetukila uSakaliiya. Ughwandumi uyo akiima kulubhafu ulwa kumwisa ulwa chighemo chila. 12 Bhwo uSakaliiya aamubhona ughwandumi yula, akanyomoka leka nu kubha nu bhwogha ubhukulu. 13 Loole ughwandumi yula akamubhuula akati, “Ghwe Sakaliiya, manye ghwoghopaghe, paapo uChaala aapulika inyipuuto shaako. Umukashi ghwako indiabhe pa bhungʼwamu nu kukupaapila umwana umuliisha yuuyo indiukamwite ingamu iya Yoohani. 14 Nuughwe indiukabhe nu lusekelo ulukulu leka, soona abhandu abhanine abhingi indibhakasekele leka bhwo aapaapighwa. 15 Paapo uMalafyale uChaala indiakamubhiike umwana uyo ukubha ghwi songo. Ku nongwa iyo, ataaakangʼwange indifaayi 1:15 Bhelenga ishu ilya Indifaayi ku Mashu aMaheesha. ni fyakungʼwa ifinine fiifyo fikughaasha. UMbepo uMwelu indiakabhange pamupeene naghwe ukwandila akabhalilo kaako ali mu lufukwe ulwa ngʼina. 16 Ku sila iya fimanyisho ifya mwana uyo, aBhaisilaeli abhingi indibhakiilaataghe imbiibhi shaabho nu kumwitika soona uMalafyale uChaala ghwabho. 17 Umwene indiakabhe ghwandumi ukufuma kwa Chaala, indiakalongoshighwange nu Mbepo uMwelu nu kubha na maka isa uEliiya. Indiakabhafwaniange abhapaapi na bhaana bhaabho. 1:17 Malaaki 4:5-6 Indiakabhapelaghe abhandu ukuti bhabhe bhagholofu nu kubhatendekesha ukumupokeela uMalafyale bhwo akwisa.”
18 Po uSakaliiya akamubhuusha ughwandumi akati, “Kali, indiimanye bhuleele ukuti shiisho ghwayugha indishibhombighwe nalooli? Naayugha ulwo ku nongwa iya kuti une nu mukashi ghwangu tughomite leka, tutabhaghiile ukupaapa nu mwana.” 19 Ughwandumi akamwamula uSakaliiya akati, “Ingamu yangu une nee Ghabhiliyeeli, nee ingumubhombelagha uChaala pandaashi papaake akabhalilo kooshi. UChaala ghwe yuuyo aandumite pakuyugha nuughwe nu kukubhuula inongwa inyiisa ishi. 20 Pulikisha, ku nongwa iya kuti utiitika shiisho naakubhuula, indiubhe ghwe chinuunu ukufika pi ishiku liilyo umwana indiakapaapighwange. Loole shiisho naakubhuula, indishikabhoneke ukubha sha nalooli mu kabhalilo kaako uChaala abhaatikite.”
21 Mu kabhalilo ako, abhandu bhala bhaabho bhakabha mu lupaso ulwa Nyumba iya Chaala bhwo bhakumulindilila uSakaliiya, bhakaswigha leka ku nongwa iya kuti akiikala akabhalilo akatali mu Nyumba iya Chaala. 22 Bhwo uSakaliiya aafuma kuuse, akabhalingaaniaashe ukubhombela akakono kaake ku nongwa iya kuti akapootwa ukuyugha nabho. Po abheene bhakamanya ukuti shiliikwo shiisho uChaala aamusetulila bhwo ali mu nyumba iyo. 23 Bhwo amashiku ghaake agha kubhomba imbombo isha bhupuuti ghaashila, uSakaliiya akaghaluka kukaaya kaake.
24 Bhwo akabhalilo kaakinda, umukashi ughwa Sakaliiya akabha pa bhungʼwamu. Ku nongwa iya kubha pa bhungʼwamu ubhwo, uLisabheeti akiimama mu nyumba yaabho imyeshi mihaano chishita kubhoneka ku bhandu. 25 Po uLisabheeti akiiyughaania mwene mu ndumbula yaake akati, “Tesha! UMalafyale uChaala aambelela ichisa nu kuunyaafwa une ukuti imbe pa bhungʼwamu. Ku sila iyo, aandiishikisha isoni pandaashi pa bhandu.”
Ubhusololi ku sha kupaapighwa ukwa Kilisiti
26 Bhwo uLisabheeti aabha pa bhungʼwamu ubhwa myeshi mihaano na ghumo (6), uChaala akamutuma ughwandumi ghwake uGhabhiliyeeli mu chiisu icha Ghalilaayi, 1:26 Bhelenga ingamu iya Ghalilaayi ku Mashu aMaheesha. mu kaaya aka Naasaleeti.§ 1:26 Bhelenga ingamu iya Naasaleeti ku Mashu aMaheesha. 27 UChaala akamutuma ku mulindu yumo yuuyo ingamu yaake akabha ghwi Maliiya, yuuyo akabha ataghonite naalumo nu muliisha. Umulindu uyo akashingilighwa nu mundu yumo yuuyo ingamu yaake akabha ghwi Yoosefu. UYoosefu uyo akafumagha mu chikolo icha malafyale uNdaabhiti.* 1:27 Bhelenga ingamu iya UNdaabhiti ku Mashu aMaheesha. 28 Bhwo ughwandumi aafika paapo uMaliiya akabha, akamulamuka akati, “Ghwe Maliiya, ubhange nu lusekelo mu ndumbula yaako paapo uMalafyale uChaala aakusaya. UMalafyale ali pamupeene nuughwe.”
29 Bhwo uMaliiya aapulika amashu agho, akanyomoka leka nu kwoghopa, akiibhuusha mu ndumbula yaake akati, “Kali, ukulamuka ukwa luko ulwo kwo kuti kooni?” 30 Loole ughwandumi akamubhuula akati, “Ghwe Maliiya, manye ghwoghopaghe ku nongwa iya kuti uChaala aakusala ughwe ku bhwighane bhwake ukuti akusaye. 31 Tesha, indiubhe pa bhungʼwamu, indiukapaape umwana umuliisha yuuyo indiukamupe ingamu iya Yeesu. 1:31 UYeesu Ingamu iyi yifumiile mu njugha iya Chihibhuli yiiyo ghwi Yooshwa. Isanusho lyake kwo kuti, Malafyale pamu UChaala akupoka pamu Mupoki (Sabhuli 130:8). 32 UChaala indiakamubhiike umwana uyo ukubha ghwi songo, soona abhandu indibhakamwitishange ukuti Mwana ghwa Chaala Yuuyo Ali Pamwanya Ngaani ukukinda utundu twoshi. UMalafyale uChaala indiakamubhiike ukubha ghwi malafyale isa muumwo akamubhiika usekulu ghwake umalafyale uNdaabhiti. 33 Indiakabhalongoshange abhandu ukufuma mu chikolo icha Yaakobhu bhwila na bhwila nu kuti ubhunyafyale bhwake indibhukabhange bhwa bhwila na bhwila.”
34 Po uMaliiya akamubhuusha ughwandumi yula akati, “Kali, isho shibhaghiile ukubhombighwa bhuleele bhwo une indaghonite naalumo nu muliisha?” 35 Ughwandumi yula akamwamula akati, “Isho indishikabhombighwe ku maka agha Mbepo uMwelu yuuyo indiakiise kukwako na maka agha Chaala Yuuyo Ali Pamwanya Ngaani indighakakubhiike ukubha pa bhungʼwamu. Ku nongwa iyo, umwana yuuyo akuya pakupaapighwa, indiakabhe mwelu na bhandu indibhakamwitishange ukuti Mwana ghwa Chaala. 1:35 Bhelenga ishu ilya UMwana ughwa Chaala ku Mashu aMaheesha. 36 Pulikisha! Umukamu ghwako uLisabheeti ghwepe ali pa bhungʼwamu ubhwa mwana umuliisha pamupeene nu kuti aghomite leka. Abhandu bhakamuyughagha ukuti mughumba, loole ulu ali pa bhungʼwamu ubhwa myeshi mihaano na ghumo! 37 Shooshi isho naayugha indishibhombighwe ku nongwa iya kuti uChaala abhaghiile ukushibhomba shooshi.” 38 Po uMaliiya akamwamula akati, “Tesha, une nee mubhombi ughwa Malafyale, ingusuuma shibhombighwe kukwangu isa muumwo ghwayughila.” Pabhumalilo ughwandumi yula akatiilaapo pabhuyo bhula nu kumuleka uMaliiya.
UMaliiya akubhuuka pakumulamuka uLisabheeti
39 Bhwo amashiku manandi ghaakinda, uMaliiya akatiila nu kubhuuka lubhilo ku kaaya kamu kaako kakabha mu chiisu icha tughamba utwa Yuuta. 40 Bhwo aafika pakaaya aka Sakaliiya, uMaliiya akiingila mu nyumba, akamwagha uLisabheeti, akamulamuka. 41 Nakalinga bhwo uLisabheeti aapulika ukulamuka ukwa Maliiya kula, umwana akanyeela-nyeela mu lufukwe ulwa Lisabheeti ukulangisha ulusekelo. Po amaka agha Mbepo uMwelu ghakamwisila uLisabheeti. 42 Po uLisabheeti akayugha ku ishu ilya pamwanya, akamubhuula uMaliiya akati, “UChaala akusayite ughwe ukukinda abhakolo bhooshi, soona amusayite nu mwana yuuyo indiukapaape. 43 Kali, nongwa yiki ishi shikubhoneka kukwangu ukuti ungʼina ughwa Malafyale ghwangu iise kukwangu? 44 Paapo nakalinga bhwo naapulika ukulamuka kwako, umwana yuuyo ali mu lufukwe lwangu aanyeela-nyeela ku lusekelo. 45 UMalafyale uChaala akusayite ku nongwa iya kuti ghwitikite ukuti indiashibhombe shooshi shiisho ayughite kukwako.”
Ulwimbo ulwa Maliiya ulwa kumupaala uMalafyale uChaala
46 Po ghwepe uMaliiya akayugha akati,
“Ingumupaala uMalafyale uChaala ku ndumbula yangu yooshi.
47 Indumbula yangu yili nu lusekelo ku nongwa iya kuti uChaala ghwe yuuyo akuumboka une,
48 ku nongwa iya kuti aambelela ichisa nu kuunyaafwa une ni mubhombi ghwake.
Tesha, ukwandila ulu, abhandu bhooshi abha mbaapo isha chikolo ni chikolo
indibhakayughaghe ukuti uChaala aasayite.
49 Paapo uGhwa Maka
aambombela imbombo ingulu leka isha kuswighisha,
ingamu yaake mwelu.
50 Akulangisha ichisa chaake ukufuma imbaapo yimo ukufika inine
ku bhandu bhooshi bhaabho bhakumughindika.
51 Aabhalangisha abhandu ukuti ali na maka leka,
ku sila iya kubhanyambaania bhooshi bhaabho bhali na miifuno.
52 Abhiishiishe abhomalafyale ukufuma pa fitengu fyabho,
loole abhakweshiishe abhandu bhaabho bhakwiyiisha.
53 Abhapiile ifindu ifyisa abhandu bhaabho bhali ni sala,
loole abhakishiishe tukono twene abhandu bhooshi bhaabho bhakabhi.
54 Abhaafwishe abhandu bhaake aBhaisilaeli bhaabho bhakumubhombela,
paapo akumbukite ulwitikano lwake ulwa kulangisha ichisa chaake akabhalilo kooshi.
55 Akumbukite ukulangisha ichisa chaake bhwila na bhwila isa muumwo akayughila
kwa Abhulahamu na ku fikolo fyake fyoshi.”
56 Po uMaliiya akiikala pamupeene nu Lisabheeti imyeshi mitatu, pabhumalilo akaghaluka nu kubhuuka kukaaya kaake.
Ukupaapighwa ukwa Yoohani uMwoshi
57 Bhwo akabhalilo kaafika aka Lisabheeti ukupaapa, akapaapa umwana umuliisha. 58 Po bhwo abhapalamani na bhoghwamwabho bhaapulika ukuti uMalafyale uChaala aamupelela ichisa ichikulu, bhakasekela pamupeene naghwe.
59 Bhwo umwana aafikisha amashiku mahaano na matatu (8), abhapalamani na bhoghwamwabho bhakiisa pakutesha muumwo bhakumukwesulila§ 1:59 Bhelenga ishu ilya Ukukwesulighwa ku Mashu aMaheesha. umwana ukukongana nu lwiho lwabho. Soona bhakalondagha ukumupa umwana ingamu iya ghwise, iya Sakaliiya. 60 Loole uLisabheeti akakaana, akabhabhuula akati, “Nashiku, ingamu yaake indiabhe ghwi Yoohani.” 61 Abheene bhakamubhuusha bhakati, “Tesha, ataliipo umundu naayumo mu chikolo chaako ughwa ngamu iyo!” 62 Po bhakamubhuusha nu Sakaliiya ku sila iya kumwimikila akakono ukuti bhamanye muumwo umwene akalondelagha ukumwita ingamu umwana ghwake. 63 USakaliiya akabhasuuma ukuti bhamupe ichitapwa icha kusimbaapo. Bhwo bhaamupa, uSakaliiya akasimba ulu, “Ingamu yaake ghwi Yoohani.” Bhwo abhandu bhooshi bhaashibhona shiisho ughwise akasimba, bhakaswigha leka. 64 Nakalinga, uChaala akamwighula uSakaliiya umulomu nu lulimi lwake, ghwepe akaanda ukuyugha soona nu kumupaala uChaala. 65 Po abhapalamani bhooshi bhakakolighwa nu bhwogha na bhandu bhakashiyughagha inongwa isho mu chiisu chooshi icha tughamba utwa Yuteeya. 66 Ghweshi umundu yuuyo akashipulika inongwa isho, akaanda ukwinongʼona mu ndumbula yaake nu kwibhuusha akati, “Kali, umwana uyu indiabhe mundu ghwa luko luki?” Bhakiinongʼonagha ulwo paapo bhakamanya ukuti amaka agha Malafyale uChaala ghaali pamupeene nu mwana uyo.
Ulwimbo ulwa Sakaliiya ulwa kumupaala uMalafyale uChaala
67 Po bhwo uSakaliiya aanda ukuyugha soona, amaka agha Mbepo uMwelu ghakamwisila, ghwepe akaanda ukusolola akati,
68 “Apaalighwange uMalafyale uChaala, yuuyo abhandu abha Isilaeli bhakumwipuuta,
ku nongwa iya kuti iisile ku bhandu bhaake nu kubhapoka.
69 Ghwepe atutumiile uMupoki ughwa Maka,* 1:69 UMupoki ughwa Maka Mu njugha iya Chighiliki kwo kuti, Lupembe ulwa bhupoki.
yuuyo afumite mu chikolo icha malafyale uNdaabhiti, umubhombi ghwake.
70 UChaala akabhomba ulwo isa muumwo akayughila ukughendelela ku bhasololi bhaake abheelu abha bhwila.
71 Indiakatupoke ukufuma ku maka agha bhalughu bhiitu
bhooshi bhaabho bhakutukalalila.
72 Abhombite ulwo ukulangisha ichisa chaake ku bhosekulu bhiitu nu kukumbuka ulwitikano 1:72 Bhelenga ishu ilya Ulwitikano ku Mashu aMaheesha. lwake ulwelu luulwo akiitikana nabho. 1:72 Bhwandilo 17:7
73 Ulwo lwitikano luulwo uChaala akiitikana nu sekulu ghwitu uAbhulahamu.
74 Akiitikana naghwe ukuti indiakatupoke
ukufuma ku maka agha bhalughu bhiitu.
Ku sila iyo, inditumwipuutaghe uChaala chishita bhwogha
75 bhwo tukubhomba shiisho shibhaghiile pandaashi papaake ni sha nalooli mu mashiku ghiitu ghooshi agha bhwumi bhwitu.
76 Ghwe mwana ghwangu,
uChaala Yuuyo Ali Pamwanya Ngaani ukukinda utundu twoshi indiakubhiike ughwe ukubha musololi ghwake,
paapo indiukatangile ukubhuuka pakutendekesha isila ku nongwa iya kwisa ukwa Malafyale. 1:76 Yesaaya 40:3
77 Indiubhabhuule abhandu bhaake ukuti
uChaala indiabhapoke ku sila iya kubhahobhokela imbiibhi shaabho.
78 UChaala ghwitu akubhomba ulwo ku nongwa iya kuti ali ni chisa leka kukwitu.
Indiakiise kukwitu ukufuma kumwanya isa muumwo isubha likubhalisha pangeelo,
79 ukubhabhalisha abhandu bhaabho bhakwikala mu chiifuuni icha bhufwe,
na bhooshi bhaabho bhakwoghopa ukufwa. 1:79 Yesaaya 9:1-2
Indiabhombe ulwo ku sila iya kutulongosha nu kutulindilila,
ukuti twikalaghe ku lutengaano nu Chaala.”
80 Po bhwo uYoohani akwendelela ukukula umubhili, uMbepo uMwelu akeendelela ukumupa amaka. Po akabhuuka nu kwikala mu lungalangala ukufika akabhalilo kaako akabhoneka pabhwelu ku Bhaisilaeli nu kwanda ukulumbilila kukwabho.

*1:5 1:5 Bhelenga ishu ilya Abhapuuti ku Mashu aMaheesha.

1:5 1:5 UAaloni ghwe yuuyo akabha mupuuti usongo ughwa kwanda (Bhufumilo 28:1-3).

1:8 1:8 Bhelenga ishu ilya INyumba iya Chaala ku Mashu aMaheesha.

§1:9 1:9 Ukukoma ikuula Abhapuuti bhakabha bhingi ngaani yo yiiyo nongwa bhakakomagha ikuula ukuti bhamusale yumo aye abhombe imbombo mu Nyumba iyo.

*1:9 1:9 Ubhubhani tundu tumo tuutwo linga ghwapemba, ilyoshi lyake lili nu lunuushi ulwisa leka.

1:15 1:15 Bhelenga ishu ilya Indifaayi ku Mashu aMaheesha.

1:17 1:17 Malaaki 4:5-6

1:26 1:26 Bhelenga ingamu iya Ghalilaayi ku Mashu aMaheesha.

§1:26 1:26 Bhelenga ingamu iya Naasaleeti ku Mashu aMaheesha.

*1:27 1:27 Bhelenga ingamu iya UNdaabhiti ku Mashu aMaheesha.

1:31 1:31 UYeesu Ingamu iyi yifumiile mu njugha iya Chihibhuli yiiyo ghwi Yooshwa. Isanusho lyake kwo kuti, Malafyale pamu UChaala akupoka pamu Mupoki (Sabhuli 130:8).

1:35 1:35 Bhelenga ishu ilya UMwana ughwa Chaala ku Mashu aMaheesha.

§1:59 1:59 Bhelenga ishu ilya Ukukwesulighwa ku Mashu aMaheesha.

*1:69 1:69 UMupoki ughwa Maka Mu njugha iya Chighiliki kwo kuti, Lupembe ulwa bhupoki.

1:72 1:72 Bhelenga ishu ilya Ulwitikano ku Mashu aMaheesha.

1:72 1:72 Bhwandilo 17:7

1:76 1:76 Yesaaya 40:3

1:79 1:79 Yesaaya 9:1-2