LUKA
Lukam ka góáèa qãè tchõà ne,
Jeso Krestem ka
Téé-cookg'ai sa
Luka ba kò naaka me e (Kol 4:14) a ba a kòo Paulom cgoa tséé (Film 24). Ncẽes tcgãya sam kò Teofila ba góá máá (1:3).
Tcgãyas ncẽes Lukam di sa ko Jeso ba Gaam nqòòkaguèam Kgoara-kg'aom Iseraele di Me e sa hẽé, naka wèém nqõóm di ta khóè ta dim Kgoara-kg'ao Me e sa hẽéthẽé ka nxàe. Tãá zi qhàò zi di ne dtcòm̀-kg'ao nem kò káí-kg'aise góá máá.
Luka ba ko Jesom kò ma Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka ma ntcã̱á tcúúèas ka nxàe, qãè tchõà nem gha ẽe dxàua hãa ne koe xgaa-xgaa ka (4:18), a ba a ko káíse ncẽe zi gúù zi tcàoa hãa ne khóè ne ka tc'ẽe-tc'ẽese.
Luka ba ko káí q'oro qãè-tcaoan ka kg'ui (1:14, 2:10, 24:41,52).
Luka ba kò cám̀ dis tcgãya sa góá - si ncẽes tcgãya sa “Tséé zi” dis tcgãya si i. Lukam dis tcgãyas tc'ãà di sa ko Jesom di nqarikg'ai koe qaòa cgoa chõò, a sa a ko “Tséé zi” dis tcgãyas koe còoka qõòkaguè. C'ẽe khóèa ne ga kg'ama máá, Lukam dis tcgãya sa ko Jesom xg'ao ko qanega nqõómkg'ai koe kúrú zi gúù zi ka kg'ui, témé, si ko “Tséé zi” dis tcgãya sa Jesom xg'ao ko nqõómkg'ai koe kúrú zi gúù zi ka kg'ui, ẽem xg'ao nqarikg'ai koe hãa ka.
Cám̀ tsara xg'aeku tsara hàna (tcee tsara 1-2 di tsara koe hẽé naka tcee xu 9-19 di xu koe hẽéthẽé e) ncẽes tcgãyas q'oo koe cúí ga ko nxàeè zi gúù zi úúa hãa tsara; ncẽe zi x'áí zi khama: moengelean kò ko nxáè ciian hẽé naka ghùu-kòre-kg'ao xu ncẽe kò Jesom ko ábàè koe dàra xu hẽé, naka Jesom kò tempelem koe cóá ba ii kam kò hãa koe hẽé, naka qãèm khóèm Samaria dim dis sere-sere sa hẽé, naka cóám aagusea kò hãa ba hẽéthẽé di zi.
Ncẽes tcgãyas wèés koe ko kaisase gaas ka kg'uièas gúù sa còrè si i naka Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka hẽé, naka khóè zi kò Jeso ba kúrúan ka hẽé naka Nqarim kò ko khóè ne chìbia ne qgóóa máás ka hẽéthẽé e.
Qaa-qaasa kg'uia ne:
- “i kúrúse”, “x'aèan”, “ẽe xu cáḿ xu ka”
- Tcom-tcomsam Tc'ẽe ba
- dxàua ne, khóè zi
Tcgãyas q'oo koe hàna zi:
- Jeso ba ko Gam di tsééan tshoa-tshoa (1:1–4:13)
- Jeso ba Galilea koe (4:14–9:50)
- Jeso ba ko Jerusalema koe qõò (9:51–19:44)
- Jeso ba Jerusalema koe (19:45–21:38)
- Jesom di xgàrasean hẽé naka Gam dis x'oo sa hẽé naka Gam dis x'ooan koe tẽe sa hẽéthẽé e (22–24)
Jeso ba ko Gam di tsééan tshoa-tshoa (1:1–4:13)
1
Tshoa-tshoa sa
1 Káí ne khóè nea xg'ao xg'aekua ta koe xg'ao ko kúrúse zi gúù zi bóò a góá. 2 Khóè ne ncẽe tshoa-tshoas ka kò gane tcgáí ka ncẽe zi gúù zi bóòa ne, a ne a kò hàà Nqarim dim kg'uim di ne xgaa-xgaa-kg'ao ne ii nea ncẽe zi gúù zi máà taa hãa. 3 Tíí igabar kò wèé zi gúù zi tshoa-tshoas koe qãèse tẽèa xám̀, i ncẽeska qãèa máá tea, ẽe zi ma kúrúsea xùrikua hãas kar ga góá máá tsi sa, tsáá Teofila tsi tcom-tcomsa tsi, 4 nxãasega tsi gha wèé tseeguan ncẽe tsi xgaa-xgaaèa ka q'ãa ka.
Moengele ba ko Johanem tcguù-tcguu-kg'ao ba gha ábàès ka kg'ui
5 I kúrúse Herotem xg'ao x'aigam Jutea di ba ii x'aè ka, me kò Sakaria ta ko ma tciièm peresiti ba hàna, Abiam dis xg'aes di xu peresiti xu di ba. Gam dis khóès Elisabete sa kò kaiam peresitim Aronem dis qhàò si i. 6 Sakaria khara Elisabetea khara kò Nqarim cookg'ai koe tchàno khara khóè khara a, a wèé x'áè-kg'áḿan X'aigam Nqarim di ko kúrú, a chìbi úú tama. 7 Elisabete sa kò ábà tamas khóè si i khama khara kò káà cóá khara a. A kò gataga wèéa khara ga gàeasea hãa.
8 I kúrúse me x'aè ba hàà Sakariam dis xg'aes di xu gha tempelem koe síí tséé di ba, me kò Sakaria ba síí peresitim di tsééan Nqarim cookg'ai koe kúrú. 9 Peresiti xu di cauan ka xu xg'ao ko cúím khóè ba nxárá tcg'òó, tempelem q'oo koe gha tcãà a qãè hm̀m̀ xg'ãò gúùan Nqari ba dàòa máá ba. Gaam cáḿ kam kò Sakaria ba nxárá tcg'òóè. 10 Eẽm tempelem q'oo koe hãa a ko qãè hm̀m̀ xg'ãò gúùan Nqari ba dàòa máá ka ne kò wèé ne khóè ne tempelem ka tchàa koe hãa a ko còrè.
11 Me moengelem Nqarim di ba qhúí-kg'ai me, a ba a kg'áòm x'õàm xòè za téé, ẽem gabá hãa a ko ẽes qãè hm̀m̀ xg'ãòs gúù sa altaram koe Nqari ba dàòa máá koe. 12 Eẽm ko Sakaria ba moengele ba bóò kam kò q'ae a q'áòs ka tcãàè. 13 Me moengele ba bìrí me a máá: “Táá q'áò guu, Sakariaè. Còrèa tsi komsanaèa, si gha tsaris khóès Elisabete sa cóá ba ábà, tsi gha Johane ta ma tcii me ke. 14 A tsi a gha kaisase qãè-tcao, i gha gataga káí khóèan gaam di ábà x'aèan ka qãè-tcao. 15 X'aigam Nqarim cookg'ai koem gha tcom-tcomsam khóè ba ii, ke méém táá qgarì kana dùútsa tshàam xgóàm ga ba kg'áà guu. Eẽ ábà x'aèa ba koe gam gha guu a Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka cg'oèa, 16 a ba a gha káí ne khóè ne Iseraele di ne X'aigam gane dim Nqarim koe ka̱bi. 17 Elijam di tc'ẽean hẽé naka qarian hẽéthẽé cgoam gha Nqarim cookg'ai koe kg'õè, a xõòga xu di tcáóan cóán koe ka̱bi, a ẽe komsana tama ne di tcáóan ka̱bi tchàno ne khóè ne di tc'ẽean koe, a khóè ne X'aigam Nqari ba kg'ónòa máá,” tam méé.
18 Me Sakaria ba moengele ba tẽè a máá: “Nta ra gha ma q'ãa ncẽe zi gúù zi gha kúrúse sa? Gàeasea raa, si tiris khóès igaba gàeasea hãa ka,” témé. 19 Me moengele ba xo̱a me a máá: “Tíí ra Gabariele ra a, a ra a Nqarim cookg'ai koe tẽe. Gaam ga ba tséé tea, hààr gha kg'ui cgoa tsi, a qãè zi tchõà zi ncẽe zi óágara máá tsi ka. 20 Bóò, dtcòm̀ tama tsia domka tsi gha ncẽe koe guus ka nqooa hãa, a kg'ui tite, me gha nxãakg'aiga síí x'aè ba hàà ncẽe zi gúù zi gha hàà kúrúse ba,” tam méé.
21 Nxãaska i ko káí khóèan tchàa koe téé-tẽe a ko Sakaria ba qãà, a area hãa, dùús domkam tempelem q'oo koe ncẽeta noose ãoa hãa sa. 22 Eẽm ko tcg'oa kam kò gane cgoa kg'uian ka tààè, ne kò bóòa q'ãa tempelem q'oo koem kò x'áí sa bóòa hãa sa. Me kò nqoo-nqoosase nxàem ko sa tshàua ba cgoa x'áí ne. 23 A ba a kò ẽe xu cáḿ xu kam ko tempelem koe tsééa xg'ara ka x'áéa ba koe ka̱bise.
24 Ncẽe zi gúù zi qãá q'oo koes kò gam dis khóès Elisabete sa ncãàn úú, a sa a 5 nxoean séè a nquum q'oo koe cúía hãa, khóè ne gha táá bóò si ka. Si bìríse a máá: 25 “X'aigam Nqari ba ncẽes gúù sa kúrúa máá tea hãa, a ba a ncẽem x'aèm ka Gam di thõò-xama-máákuan tíí koe x'áía, a ba a khóè ne koe tiri sau-cgaean cóá ner úú tama di koe tcg'òó tea hãa,” témé.
Moengele ba ko Jeso ba gha ábàès ka kg'ui
26 Me kò moengelem Gabariele ba 6 dim nxoem ka Galilea dim x'áé-dxoom Nasareta dim koe Nqarim ka tsééa úúè, 27 dxàe-coas koe, ncẽe kò Josefa ta ko ma tciièm qárí-kg'aom ka séèkuan tòóa mááèa hãa sa. Josefa ba kò Dafitem dis qhàòs dim khóè me e, i gaas dxàe-coas di cg'õèan kò Maria a. 28 Moengelem ko Marias koe hàà kam kò hàà tsgám̀kagu si a máá: “X'aigam Nqari ba cgóm̀ sia a sáá cgoa hàna,” témé.
29 Si Maria sa ẽem ko gatà méé ka kaisas q'áòs ka tcãàè, a sa a kò tẽèse dùús domkam ko gatà ma tsgám̀kagu si sa. 30 Me moengele ba bìrí si a máá:
“Táá q'áò guu, Mariaè,
Nqarim koe si cgóm̀kuan hòòa hãa ke.
31 Bóò, ncãà si gha úú, a kg'áòm cóá ba ábà,
a si a gha Jeso ta ma tcii Me.
32 Tcom-tcomsam khóè Me e gha ii,
a ba a gha tc'amaka hãam Nqarim dim Cóá ba iise tciiè,
Me gha X'aigam Nqari ba x'aian dis ntcõó-q'oo sa máà Me,
Gam ka xõò-dxoom Dafitem khamaga ma.
33 Jakobem dis qhàòs koem gha chõò tamase x'aiga ii,
si Gam dis x'ai sa cuiskaga chõò tite,”
tam moengele ba méé.
34 Si Maria sa moengele ba bìrí a máá: “Nta i gha ii, qane cgoar kg'áò-khoe cgoa xóé tama ka?” témé.
35 Me moengele ba xo̱a si a máá:
“Tcom-tcomsam Tc'ẽe ba gha sáá koe hàà,
kaisase Tc'amaka hànam di qaria nea gha qàbi si,
Me gha gaa domka
Gaam ẽe gha ko ábàè ba tcom-tcomsa ii,
a ba a gha Nqarim dim Cóá ba ta ma tciiè.
36 Bóò kg'ama, ncẽe Elisabetes koe kúrúsea sa.
Wèé khóèa ne kò q'ana hãa cóás úú tite sa,
a sa a ábà tamas khóè si i sa,
igaba ncẽes gàeasea hãa kas kg'áòm cóá ba qóḿa hãa,
i nxoea sa ncẽeska 6 i.
37 Cúí gúù ga káà a, Nqarim ka kúrúè tite e khama,”
tam méé.
38 Si Maria sa xo̱a me a máá: “Ncãa ga ra a, X'aigam Nqarim dir qãà ra. Eẽ tsi ko méé khamaga méé i tíí koe ii,” tas méé. Me moengele ba guu si a qõò.
Maria sa ko Elisabete sa dàra
39 Gaa x'aè kas kò Maria xgoaba a sa a qháése c'ẽem x'áé-dxoom xàbìan dim koe síí, Juta ne di ba. 40 A sa a Sakariam x'áé koe tcãà a Elisabete sa tsgám̀kagu. 41 Eẽs ko Elisabete sa kóḿs ko Maria tsgám̀ sia ts'oo kam ko cóá ba ncãàa sa q'oo koe ko̱ri, si Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka cg'oè cgaeè, 42 a sa a tc'amaka kg'ui a máá:
“Wèé zi khóè zi cookg'ai koe si sáá ts'ee-ts'eekg'aièa. Me gataga sarim cóá ba thẽé ts'ee-ts'eekg'aièa. 43 Dùútsa gúùs kaia sa ko ncẽe cáḿ ka tíí koe kúrúse, ncẽe tirim X'aigam Nqarim ka xõòs ko tíí koe hàà ka? 44 Eẽr ko kóḿ si ko ma tsgám̀ tea ts'oo sa kam ko gaa x'aè kaga cóá ba ncãàa te q'oo koe qãè-tcaoan ka ko̱ri khama. 45 Ncẽem X'aigam Nqari ba sáá cgoa kg'uia hãa zi gúù zi wèé zi gha kúrúse sa si dtcòm̀a hãa, khama si ts'ee-ts'eekg'aièa,” tas méé.
46 Si Maria sa máá:
“X'aigam Nqari bar ko wèé tcáóa te cgoa kaikagu,
47 i tc'ẽea te Nqarim Kgoara-kg'aom Tirim koe
qãè-tcaoan ka cg'oèa hãa,
48 Gam dis qãàs di nqãaka hãa nem bóòa hãa khama.
Bóò, ncẽe koe guus ka zi gha wèé zi qhàò zi nxàe
ts'ee-ts'eekg'aièar hãa sa.
49 Qarian úúa hãa ba kaisa zi gúù zi kúrúa máá tea hãa khama,
i cg'õèa ba tcom-tcomsa a.
50 Gam di thõò-xama-máákua nem ko
ẽe ko q'áò Me ne koe x'áí
ẽe zi ko ma qhàò zi hàà khama.
51 Nqari ba tshàua ba cgoa cgáé zi gúù zi kúrúa,
a ba a ẽe tc'ẽega ne e,
ta tcáóa ne q'oo koe tc'ẽea hãa ne khóè ne
tsa̱i-tsa̱ia q'ara hãa.
52 Kaia x'aiga nem
gaan di ntcõó-q'ooan x'aian di koe guu a xòoa hãa,
a ẽe nqãaka hàna khóèan ghùia hãa.
53 Xàbàa khóèa nem xg'ãàkagua hãa
qãè zi gúù zi cgoa,
a ba a ẽe qguùa hãa khóèan
káà gúù tshàu-q'oose tcg'òóa hãa.
54 Gam dim qãàm Iseraele bam hùia,
thõò-xama-máákuan Gam dim ko tc'ẽe-tc'ẽese khama.
55 Ncẽem ma gatá ka xõòga ne nqòòkagua hãa khama,
Abrahamam ka hẽé
naka qhàòa ba ka hẽéthẽé e,
chõò tamase,”
tas Maria méé.
56 Si kò Maria sa nqoana khama noo nxoean Elisabetes cgoa síí hãa, a sa a nxãwa ka̱bise a x'áéa sa koe dìbi.
Johanem tcguù-tcguu-kg'aom di ábà x'aèa ne
57 Me kò Elisabetes gha ábàm x'aè ba hàà, si kò kg'áòm cóá ba ábà. 58 Ne kò cúùse x'ãèa ne khóè ne hẽé naka gas di qhàòan hẽéthẽé kóḿ X'aigam Nqarim ma kaisase thõò-xama máá sia hãa sa, a ne a kò gas cgoa qãè-tcao.
59 A ne a 8 cáḿa nem cóá ba úúa ka hàà, hàà ne gha q'ãe nqãa-qgai khòo me ka, a ne a Sakaria ta ma tcii me kg'oana, xõòm cg'õè cgoa. 60 Si gam ka xõò sa xo̱a a máá: “Eẽ ẽe, Johane tam gha ma tciiè,” témé. 61 Ne khóè ne bìrí si a máá: “Eẽta xam̀s cg'õès kò qhàòa si di ne koe káà si i ná,” témé. 62 Ne tshàua ne cgoa sere-sere a xõò ba tẽè, ntam ko cóám di cg'õèan ka méé sa. 63 Me góám gha gúùan tca̱ba dtcàrà, a góá a máá: “Cg'õèa ba Johane e,” témé. Ne wèéa ne are.
64 Me kò gaa x'aè kaga Sakaria gaicara tshoa-tshoa a kg'ui, a Nqari ba dqo̱m̀.
65 Ne kò ẽem qgáìm di ne khóè ne wèé ne q'áòs ka tcãàè, ne kò Jutea di xu xàbì xu wèé xu di ne khóè ne ncẽe ko kúrúse zi gúù zi wèé zi ka kg'ui. 66 Ne kò wèé ne ẽe kò kóḿ ne are a tẽèse a máá: “Dùútsa cóá ba gáé ncẽe ba?” témé. X'aigam Nqarim dim tshàu ba kò hãa cgoa mea khama.
Sakaria ba ko Nqari ba dqo̱m̀
67 Me kò cóám ka xõòm Sakaria ba Tcom-tcomsam Tc'ẽem ka cg'oè cgaeè, a ba a porofita a máá:
68 “Dqo̱m̀mè méém X'aigam Nqarim Iseraele di ba,
Gam di ne khóè ne koem hààraa
a ba a ko hàà kgoara ne ke.
69 Kgoarakuan dim nxãà bam tc'amaka ghùia máá ta a hãa.
Gam dim qãàm Dafitem di ne qhàò ne koe.
70 Ncẽem ko ma ncìísega
Gam di xu porofiti xu tcom-tcomsa xu koe ma kg'uia hãa khama,
71 a ba a ko máá,
hààm gha gatá di ne cg'õo-kg'ao ne koe hẽé
naka wèé ne ẽe hòre taa ne
di tshàu-q'ooan koe hẽéthẽé kgoara ta a.
72 Ncẽem dàòm kam ko Nqari ba
gatá di xõòan koe thõò-xama-máákuan x'áí,
ncẽem kò nqòòkagu nea hãa a,
naka Gam dis qáé-xg'aes tcom-tcomsa sa tc'ẽe-tc'ẽesean hẽéthẽé e,
73 gaìses ncẽem gatá ka xõòm Abrahamam koe gaìsea sa,
74-75 gatá di ne cg'õo-kg'ao ne koem gha tcg'òó ta a ka,
ta gha nxãasega q'áò tamase hẽé,
tcom-tcomsase hẽé
naka tchànose hẽéthẽé
cookg'aia ba koe tsééa máá Me,
wèé kg'õèa ta q'oo koe.
76 Tsáá tiri tsi cóá tsi,
X'aigam Nqarim ncẽem tc'amaka hànam
di tsi porofiti tsi iise tsi gha tciiè,
Nqarim cookg'ai koe tsi gha qõò,
a tsi a gha hààm gha xu dàò xu kg'ónòa máá Me.
77 Gam di ne khóè ne tsi gha bìrí
nta ne gha ma q'ãan di tc'ẽean di kgoarasean hòò sa,
gane di chìbian di qgóóa-máákuan koe guu a.
78 Gatá dim Nqari ba ko tcáóa ba q'oo koe thõòan xám̀,
gaa domkam gha cáḿs ko tcg'oa xòè koe guuam x'áàm
ncẽe tc'amaka guuam cgoa x'áà-x'aa ta a.
79 Wèém khóèm ẽe
ntcùús q'oo koe hẽé
naka x'ooan di sóm̀an koe hẽéthẽé hànam
koem gha x'áà ba óága,
a ba a gha dàòa ta tchàno-tchano
tòókuan dim dàòm koe,”
tam méé.
80 Me kò cóá ba kai a tc'ẽean koe qari, a ba a kò tchàa-xgóós koe hàna, me síí hààm gha Iseraele di ne khóè ne cookg'ai koe x'áísem x'aè ba hàà.