Uvitatálɛ-kàsʉ̌
tɔ́ bhǔkù
Yàrɨ́ bhǔkù ɔ̀ ɨ̀ nòtù ádrɔ̀drɔ̌ dhu tɨ́ dhu
Yàrɨ́ Uvitatálɛ-kàsʉ̌ tɔ́ bhǔkù nandí nɨ́ Lukà tɨ́ kátɨna alɛ. Ka kɨrɛ̀ nga kà randí ka azà kumì atɔ mà azà kumì dɔ̀ná ɨ̀fɔ nà atɔ mànà nzínzì ɔ̌, Yěsù ka kʉ́gʉ̀ dhu-dzidɔ̌.
Kǎndí ndɨ bhǔkù Tòfilò tɨ́ kátɨna alɛ tɔ̀. Ka kɨrɛ̀ dhu nɨ́ ndɨ Tòfilò rɨ’ɨ̀ ɔrʉ́ ngari ɔ̌ arɨ́’ɨ̀ ìndrǔ nzínzì ɔ̌ atdí Mʉ̀gìrikì. Kɔ̌vɔ̀-otù ɔ̌, Lukà ambɛ́nà dhu ɔ̀vɔ̀ dɔ̌ pbàkrɨ́stɔ̀ tɨ́ rɨ́’ɨ̀ ɨ̀nzɨ̌ nɨ́ Pbàyàhúdí mà Pbàyàhúdí nyʉ́ tɨ́ rɨ́’ɨ̀ tsí mànà tɔ̀.
Ndɨ bhǔkù ɔ̀ kǎndí dhu nɨ́ Yěsù Krɨ́stɔ̀ adzɨ̀, ndàrà ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ tɨ́ dhu mà (1.9-11), Kàgàwà adʉ̀ Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí ìvì tɨ́ dhu mànà (1–2). Ndɨ Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí nɨ́ ndɨ ɔbɨ nabhʉ̀ Uvitatálɛ tɔ̀, ràbhʉ Kànɨsà rʉ̀ndɔ̀ ndɨ̀ ràkǎ kɔ́rɔ́ ngari ɔ̀nǎ, rɔ̀pɛ̀ ndɨ̀ Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌ rɔ̀, rʉ̀dà Yùdɛyà tɔ́ pbìrì ɔ̀, Sàmàrɨyà tɔ́ pbìrì ɔ̀, ndɨrɔ̀ ràrà àhʉ ɨ̀nzɨ̌ nɨ́ Pbàyàhúdí-bvʉ̀ màtɨ́. Ndɨ bhǔkù ɔ̀ ka kɔ̀tɛ̀ dɔ̀yá abhɔ nyʉ́ alɛ nɨ́ ɔ́yɔ̌ uvitatálɛ: yàrɨ́ nɨ́ Pɛ́tɛrʉ̀ (1–2), ndɨrɔ̀ nɨ́ Pɔlɔ̀ (13–28).
Bhǔkù-nyɨ̀tɨ̀ ka kóhù tɨ́ dhu
- Yěsù ɔ́dzɨ̀, ndàrà ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ dhu-dzidɔ̌, kàbhà ábhàlɨ̌ rɨ̌ Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí rɨ̌ ’ɨ̀rǎ dhu nɔ́dɔ̀ dhu (1.1-26).
- Yěsù dɔ̌ Ídzì Màkʉ̌rʉ̀ ʉ̀nɔ ka kɨ́ Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌, ndɨrɔ̀ Yùdɛyà mà, Sàmàrɨyà mànà tɔ́ pbìrì ɔ̌ dhu (2.1–12.25).
- Pɔlɔ̀ bhà wɛmbɛrɛ̀ tɔ́ abhi ɔ̌ kà rɨ̌ Ídzì Màkʉ̌rʉ̀ nʉ́nɔ Kìpurɔ̀ tɔ́ pbìrì ɔ̌ bhà tɔ̀, ndɨrɔ̀ Gàlìlayà tɔ́ pbìrì ɔ̌ atdídhená kɨgɔ̀ ɔ̌ bhà tɔ̀ dhu (13.1–14.28).
- Kànɨsà ɔ̌ pbàkʉ̀rʉ̌ tɔ́ wɛmbɛrɛ̀ tɔ́ unduta Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌ (15.1-35).
- Pɔlɔ̀ bhà ɔyɔ rɨ́ kìsě abhi ɔ̌ kà rɨ̌ Ídzì Màkʉ̌rʉ̀ nʉ́nɔ Pbàgìríkí tɔ́ pbìrì ɔ̌ bhà tɔ̀ dhu (15.36–18.22).
- Pɔlɔ̀ bhà ɨ̀bhʉ rɨ́ kìsě abhi ɔ̌ kà rɨ̌ Ídzì Màkʉ̌rʉ̀ nʉ́nɔ Ɛ̀fɛsɔ̀ tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌ bhà tɔ̀, Àziyǎ-Ngba tɔ́ pbìrì ɔ̀ dhu (18.23–20.38).
- Pɔlɔ̀ rɨ̌ Ídzì Màkʉ̌rʉ̀ ʉ̀nɔ ìnè ndɨ̀ ndɨ́’ɨ̀ imbi ɔ̀ rɔ́rɔ̀ Yèrùsalɛmà mà, Kàyìsàriyà mà, Rɔmà mànà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌ dhu (21.1–28.31).
1
Yěsù rɨ̌ dhu ʉ̀yǎ pbɨ̀ndà uvitatálɛ tɔ̀
tdʉ̌ ndɨ̀ ndɔdzɨ́ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ rɔ̀ dhu
Tòfilǒ pbǎlɛ́, yà angyɨ ma mándǐ ɨndʉ̀ bhǔkù ɔ̀, ma máwɛ Yěsù anzɨ̀ kɔ́rɔ́ dhu, kǔdhè ìndrǔ tɔ̀ dhu mànà, rɔ̀pɛ̀ ndɨ̀ dɔ̀na-kpa ɔ̀ rɔ̀, ràrà àhʉ kà rɔ̌dzɨ̀ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ ɔ̀ná ɨdhɔ ɔ̀. Tdʉ̌ ndɨ̀ ndɔdzɨ́ rɔ̀, kʉ̌yá dhu Kàgàwà bhà Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí bhà ɔbɨ nɨ̌, yà fɨ̌ndà ndɨ̀ ndóvò uvitatálɛ tɔ̀ abádhí rǒngo ɔ̀nzɨ̀nà dhu dɔ̌. Ndɨ̀ ndɔ́vɛ̀ kɔtdʉ̀ ndɨ̀, ndàdʉ̀ ndɨ̀ngbɛ̀ ɔvɛ-bvʉ̀ rɔ̀ dhu-dzidɔ̌, Yěsù ɨtɛ̀ ndɨ̀ ibí otu nyʉ́ ɔ̌ pbɨ̀ndà uvitatálɛ tɔ̀, ɨ̀fɔ kumì ɨdhɔ nzínzì ɔ̌. Kǎnzɨ̀ wɔ̀ dhu ndɨ́nɨ̌ ìnè ndɨ̀ ndɨ́’ɨ̀ ípìrɔ̌ rɔ̀ nyɨ̀kpɔ́na nà dhu tɔ́ obhónga nɨtɛ̀ tɨ́ abádhí tɔ̀. Kǎránà dhu ɔ̀vɔ̀ rɔ̌ abádhí tɔ̀ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̌ Ádrʉ̀ngbǎ kamà Kàgàwà bhà idzi dɔ̌.
Nɨ́ atdíku, atdíkpá Yěsù mà rɨ̌’ɨ̀ ɔ̀nyʉ̀-tsʉ̀nǎ pbɨ̀ndà uvitatálɛ mànà rɔ́rɔ̀, kʉ̌yá dhu abádhí tɔ̀, ndàtɨ: «Àpɛ́ nyɨ̀và nyɨ̌ Yèrùsalɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌ rɔ̀. Pbɛ́tʉ̀, nyɔ̀dɔ yà fʉ̌kʉ̀ ma mɔ́vɔ̀ Àbadu Kàgàwà náakɔ̀ fʉ̌kʉ̀ làká. Obhó tɨ́, bàtizò nubhónà Yùwanɨ̀ núubhónà bàtizò ìndrǔ tɔ̀ ɨdha nɨ̌. Pbɛ́tʉ̀ ngúfe ɨdhɔ dzidɔ̌, nyɨ̌, nyɨ̌ nyɨ́ Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí tɔ́ bàtizò nálʉ̌.»
Yěsù rɔ̌dzɨ̀ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ dhu
(Màt 28.18-20; Mrk 16.15-19; Luk 1.1-4; 24.33-51; Ɛ̀fɛ 4.8-10)
Yěsù-tɨ́ ɨ̀ nùndu kàbhà uvitatálɛ níivú dhu kà-tsʉ̌, ’àtɨ: «Ádrʉ̀ngbǎlɛ́, tɨ́ kòmbí nga ndɨ nyɨ nyɨ́ Pbàìsràyélí tɔ́ idzi nádǔ abádhí-fɔ ɔ̀ nɨ̌?» Nɨ́, Yěsù adʉ̀ dhu àdu abádhí tɔ̀, ndàtɨ: «Ɨ̀nzɨ̌ nɨ́ ɔ̀tɛ̌kʉ ndɨ nyʉ̌nɨ ndɨ ɨdhɔ mà, ndɨ kàsʉmɨ̀ mànà. Àbadu náatdɨ̀ ka atdírɔ̀ pbɨ̀ndà ádrʉ̀ngbǎnga tɔ́ ɔbɨ-bvʉ rɔ̌. Pbɛ́tʉ̀, nyɨ̌ nyabáya ádrʉ̀ngbǎnga tɔ́ ɔbɨ Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí rǐfo dʉ̀kʉ́ nɨ́nganɨ́. Nɨ́, nyɨ̌ nyadʉ̀ya òngo pbàkà ngàmbì tɨ́ Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̌, Yùdɛyà tɔ́ pbìrì ɔ̌, ndɨrɔ̀ Sàmàrɨyà tɔ́ pbìrì ɔ̌, ràrà àhʉ yà adzɨ-tsʉ̀ náadɨ̀ ndɨ̀ ɨ.» Wɔ̀ dhu ndɨ̀ ndɔ̀tɛ̀ dhu-dzidɔ̌ nɨ́ ndɨ Yěsù náapɛ̀ ndɔ̀dzɨ̀ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀, àzèmbè abádhí rǎndàna rɔ́rɔ̀, àpbù ràrà ndìwi abádhí-nyɨ̀kpɔ́ ɔ̌ rɔ̀* 1.9 Wɔ̀ ndɨ dhu náanzɨ̀ ndɨ̀ Bɛ̀tànɨyà tɨ́ kátɨna pbanga-tɨ́ arɨ́’ɨ̀ pbìrì dɔ̌ (Luk 24.50).. 10 Nɨ́, òko abádhí òko nyɨ̀kpɔ́ya ɨ̀ ʉ̀dɨ̌ ’àmbɛ Yěsù àrànà ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ ɨ nga nándà dɔ̌ rɔ́rɔ̀ nɨ́ ndɨ, ɔ̀wɔ̌wʉ̀ mʉ̀dzarʉ̀ nʉ̀fɔ̌ rɔ̀yá ɔ́yɔ̌ alɛ nʉ́ʉtɔ ɨ̀ abádhí-tɨ́, 11 ’àdʉ̀ àtɨ̀nà abádhí nɨ̌: «Gàlìlayà ɔ̌ bhǎ, ádhu nyɨ̌ nyòkò ʉrɔ́, nyǎmbɛ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀nga nándà dɔ̌ nɨ́? Wɔ̀ Yěsù, nzínzìkʉ ɔ̌ rɔ̀ ndɨ̀ nɨ̀và ndɔ̀dzɨ̀ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ alɛ, náadùya ndɨ̀ ányɨ̀rɔ̀ àdhàdhɨ̀ wɔ̀ nyɨ̌ nyàla kà rǎrà ányɨ̀ dhu bhěyi tɨ́.»
Màtíyà nóvò ka kɨ́ rʉ̀wʉ Yudhà Ìskàrìyɔtà dhu
(Zàb 133; Luk 24.52-53)
12 Wɔ̀ dhu-dzidɔ̌, Yěsù bhà uvitatálɛ náadù ɨ̀ pbìrì dɔ̀ rɔ̀, ’òwù Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̀. Ndɨ pbìrì-ɔvɔ̀ nɨ’ɨ̀ Mìzèyìtunì, ndɨrɔ̀ ndɨ pbìrì ɨ’ɨ̀ ɨ́kyɛ̀rɔ̌ Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ tɨ́rɔ̀ mbɛ̀mbɛ̀ atdí kìlòmɛ̌tɛ̀rɛ̀ tɨ́ 1.12 Wɔ̀rɨ́ nɨ́ ndɨ sàbatʉ̀-ɨdhɔ̀ ɔ̌ ka kavì kongò ùbhi dhu-adzí nga. Pbàgìríkí t’ávàna ɔ̌ ka kɨ́ kàtɨ «sàbatʉ̀ tɔ́ otu» tɨ́.. 13 Nɨ́, abádhí níitdègu òwu ùvò Yèrùsàlɛmà tɔ́ kɨgɔ̀ ɔ̀, nɨ́ abádhí atsù ɨdza, ’àdʉ̀ ùpo ɔrʉ̀nǎ rɔ̀ ka kɔ́bhɔ̀lɔ̀ ányɨ̀dzá kàluga ɔ̀. Ndɨ kàluga nɨ’ɨ̀ angyinǎrɔ̀ màtɨ́ abádhí arɨ́ ’ùndǔ ɔ̀ná bìlǐnganà kàluga. Ɨ uvitatálɛ nɨ’ɨ̀ Pɛ́tɛrʉ̀, Yùwanɨ̀, Yàkɔbhɔ̀, Àndɛ̀rɛyà, Fìlipò, Tʉ̀masɨ̀, Bàrtɔ̀lɔ̀mayò, Màtayò, Yàkɔbhɔ̀, Àlʉ̀fayò t’ídhùnà, Sìmonì, yà atdídɔ̌ ndɨ̀ nugyénà fɨ̀yɔ́ pbìrì dɔ̌ alɛ, ndɨrɔ̀ Yudhà, Yàkɔbhɔ̀ t’ídhùnà. 14 Abádhí andu ɨ̀ atdíkpá, ’òngò ’ɨ̀tsɔ̀ bìlǐnganà atdyúya nyʉ́ nà. Ndɨrɔ̀, abádhí nzínzì ɔ̌ ɨ’ɨ̀ átɔ̀ nɨ’ɨ̀ Màrɨyà, Yěsù tsánà mà, ngʉ̌kpà vèbhálɛ mà, ndɨrɔ̀ Yěsù t’ádɔ́na mànà.
15 Nɨ́ atdíku, kɔ̀rɨ́ alɛ núundu ɨ̀ mbɛ̀mbɛ̀ atdí mɨyà dɔ̀ná ɔ́yɔ̌ kumì nà alɛ tɨ́ rɔ̀. Nɨ́ ndɨ nɨ́nganɨ́, Pɛ́tɛrʉ̀ ɨvà ndɨ̀ ndìdè abádhí nzínzì ɔ̌, ndàdʉ̀ àtɨ̀nà: 16 «Àbanɨ̌nzó, dhu àkǎ wà yà Ɨ̀lɨ̌lǎ-Alafí náavɔ̀ Ɨ̀lɨ̌lǎ Andítá ɔ̀ dhu ràkǎ. Ádrʉ̀ngbǎ kamà Dàwudì-otù ɔ̌, kǎvɔ̀ dhu angyangyi Yudhà-okú dɔ̀ rɔ̀* 1.16 Zàb 41.10. Ndɨ Yudhà nɨ́ ndɨ yà Yěsù òsò rówu alɛ tɔ́ pɨ̀kɔ̀-dɔ̀tsírɔ́ idè alɛ. 17 Ka nɨ’ɨ̀ àlɛ̌ nzínzì ɔ̌ alɛ nyʉ́, ndɨrɔ̀ kà-kàsʉ̌ nɨ́ɨ’ɨ̀ ìnè. 18 Kǎdzì atdí ɨnga ɨnzá àkǎ otu ɔ̌ ndɨ̀ ndóngyè fʉ̀rangà rɔ̌. Pbɛ́tʉ̀, ndɨ ɨnga ɔ̌ kɨ̌tsɨ, nyɨ̀na-ndri rɔ̀pbɨ̀ ndɨ̀ wɛmbɛrɛ̀ tɨ́ adzɨ rɔ̌, ɔ̀na rɨ̀kpà ndɨ̀, tsùna márámàrà ràdʉ̀ ndʉ̀vɔ adzɨ-bvʉ̌. 19 Nɨ́ Yèrùsàlɛmà ɔ̌ bhà kɔ́rɔ́ nɨ́ɨrɨ kà-rɔ̌ ndɨ̀ nɔ̀nzɨ̀ dhu, ’àdʉ̀ ndɨ ɨnga-ɔvɔ̀ nɔ́vɔ̀ Àkɛ̀ldamà tɨ́ ávàya ɔ̌. Àkɛ̀ldamà-tɨ̀ nɨ́: ‹Azu tɔ́ ɨnga.› 20 Zàburì tɔ́ bhǔkù ɔ̀ ka kándǐ dhu, katɨ:
‹Kàbhà pbanga rǒngo rʉ̀ngʉ̀ tɨ́,
ɨ̀nzɨ̌ atdí alɛ mà rʉ̀bhà ndɨ̀ ɔ̀ná* 1.20 Zàb 69.25.›
Ndɨrɔ̀ kà rǎtɨna átɔ̀:
‹Kàbhà kasʉ àbhʉ̌ ka kɨ́ ngǎtsi alɛ tɔ̀* 1.20 Zàb 109.8.›
21 Yà Yěsù-owù ɔ̌ àlɛ̌ kúbhì ùbhi rɔ̌ mànà atdíkpá alɛ rɨ̌’ɨ̀ ìnè, 22 rɔ̀pɛ̀ ndɨ̀ ndɨ Yěsù rɨ̌ bàtizò àlʉ̌ Yùwanɨ̀-fɔ́ dhu ɔ̀ rɔ̀, ràrà àhʉ kà rɔ̌dzɨ̀ ɔ̀rʉ̀-akpà ɔ̀ ɔ̀ná ɨdhɔ ɔ̀. Nɨ́, dhu àkǎ wà àlɛ̌ ròvò abádhí nzínzì ɔ̌ atdí alɛ, ndɨ́nɨ̌ àlɛ̌ koko tɨ́ mànà Yěsù ɨ́ngbɛ̀ ndɨ̀ dhu tɔ́ ngàmbì tɨ́.»
23 Nɨ́, abádhí adʉ̀ ɔ́yɔ̌ alɛ-ɔvɔ̀ nípfo: Yɔ̀zɛfʉ̀ mà Màtíyà nà. Yɔ̀zɛfʉ̀ ka kanzínà átɔ̀ Bàrɨ̀sabà tɨ́, ndɨrɔ̀ ɨtdɛ̀ta tɔ́ kɔ̌vɔ̀ nɨ’ɨ̀ Yèsitò. 24 Wɔ̀ dhu-dzidɔ̌, Pɛ́tɛrʉ̀ mà náadʉ̀ ’ɨ̀tsɔ̀ ɨ̀ ràtɨ: «Àdrʉ̀ngbǎlɛ Kàgàwǎ, nyɨ nyʉ́nɨ kɔ́rɔ́ alɛ-afí ɔ̀ dhu. Nɨ́, ɨ́tɛ̀ pɛ́ kǎkà ɔ́yɔ̌ alɛ nzínzì ɔ̌ nyɨ nyʉ́ nyɨ nyòvò alɛ, 25 ndɨ́nɨ̌ uvitatálɛ tɔ́ kasʉ nɔnzɨ tɨ́ yà Yudhà ʉ́bhà ngari ɔ̌, ndàdʉ̀ àrà yà pbɨ̀ndà dhu tɨ́ ndɨ̀ ndʉ́nɨ ngari ɔ̀.» 26 Nɨ́rɔ̀ nɨ́ ndɨ Pɛ́tɛrʉ̀ mà ɔdhɨ́na mànà náadʉ̀ ngàlà nɔ́vɨ̀. Ndɨ ngàlà adʉ̀ Màtíyà àlʉ, Màtíyà ràdʉ̀ kɔ̌kɔ̀ atdí kumì dɔ̀ná atdí nà ɨ̀ nʉ́bhà Yěsù bhà uvitatálɛ-bvʉ níse.

*1:9 1.9 Wɔ̀ ndɨ dhu náanzɨ̀ ndɨ̀ Bɛ̀tànɨyà tɨ́ kátɨna pbanga-tɨ́ arɨ́’ɨ̀ pbìrì dɔ̌ (Luk 24.50).

1:12 1.12 Wɔ̀rɨ́ nɨ́ ndɨ sàbatʉ̀-ɨdhɔ̀ ɔ̌ ka kavì kongò ùbhi dhu-adzí nga. Pbàgìríkí t’ávàna ɔ̌ ka kɨ́ kàtɨ «sàbatʉ̀ tɔ́ otu» tɨ́.

*1:16 1.16 Zàb 41.10

*1:20 1.20 Zàb 69.25

*1:20 1.20 Zàb 109.8