Muzimbu Uacili uasonekele
IUANO
Citsindikisi
Muzimbu ua Iuano unapu umo ua mavulu auana amu Litavasano Lialiha uje ulumbununa vuyoye vua Yesu Kilistu. Limo ku limo lia mavulu aua vaka atumbula nguavo “Muzimbu.” uje ulumbununa “muzimbu uacili.” Va asonekele hanima ya kutsa ca Yesu kuli Mateu, Luka na Iuano. Muzimbu ua Iuano cilivene vausonekele kuli Kanganda Iuano ha miaka ya makumi atanu na iuana (90) AD. Cipuevene nguavo eli livulu kulimuesa ngeci Iuano ikeye ualisonekele, vuno honi kusoneka calio cinalifu cikuma ngue kusoneka ca mikanda ya Iuano uakulivanga, na Iuano uamucivali na Iuano uamucitatu. Vamo vaje vaka kusoneka valaja vahandeka nguavo Iuano uakele nakukala mu nganda ya Efeso ha ntsimbu ije, nankuma cilivene cimuesa ngeci eli livulu valisonekelele mu Efeso.
Iuano cilivene ahandeka vika viasonekelele eli livulu, ualisonekelele kukuasa vantu linga vatsiliele ngeci Yesu ikeye Kilistu, Muna Njambi Uakuyoya (20:31). Ha kutsiliela eci, kaha tukakala na muono mu lizina liendi. Eli livulu valisonekelele ku voshe, Vayunda na vaje keti Vayunda. Muzimbu ua Iuano kuvimo unaliseza ku mizimbu ikuavo itatu. Ikeye uatalele cikuma kusoneka ha vikomoueso vije vialingile Yesu kaha kasonekele cikuma ha visimo viendi. Vilinga vimo via seho viakulifua ngue kumbuitika ca Yesu, na vieseko vije via mu mpambo viose evi kuvavisonekele mu muzimbu ou.
Muvanautumbikilamo:
1. Iuano aputuka muzimbu mu kapetulu (1:1-18).
2. Ambahoni uasonekele viavingi ha vikomoueso vije Yesu ualingile mu kapetulu (1:19; 12:50).
3. Cakuhatako, ualumbunuine vilinga viavingi via vuyoye vua Yesu vije viamutualele ku kutsa naku kusanguka cendi mu kapetulu (13:1; 20:31).
4. Iuano amanusula muzimbu mu kapetulu 21, muje ahandeka ntsimbu imo Yesu uasholokele ku vantu munima yakusanguka ku vatsi kaha naua uahandekele vika vije viasonekelele livulu eli.
1
Lizi lia litenguluile kupua Muntu
1 Hambangelo kuakele Lizi, kaha Lizi liakele hamo na Njambi, kaha Lizi liapuile vene Njambi. 2 Hume hambangelo, lizi liakele hamo na Njambi. 3 Muli ikeye Njambi uatangele viuma vioshe, kukuesi cuma civatangele kuakuhona ikeye. 4 Muli ikeye muakele muono, kaha muono uapuile ceke ca vantu voshe. 5 Ceke catuile mu milima, kaha na milima kuyasele kucihiana.
6 Kuakele yala ivatumine kuli Njambi, lizina liendi liapuile Iuano. 7 Uezile ngue mukaleho, mukuhandeka vukaleho vua ceke, linga voshe vatsiliele kuhitila muli ikeye. 8 Ikeye kapuile ceke, vuno honi uezile nakuambulula vukaleho vua ceke. 9 Ceke ca vusunga cije cikatuila hali muntu uoshe cezile ha mavu.
10 Lizi liakele ha mavu, kaha na mavu va atangele kuhitila muli ikeye, vuno honi cipue ngoco vene mavu ka amutantekeyele. 11 Uezile ku lifuti liendi, vuno honi vantu vendi kuvamutambuile. 12 Vuno honi kuli voshe vaje vamutambuile, vaje vatsilielele mu lizina liendi, uavahanene nzili yakupua vana va Njambi, 13 vaje vasemukile keti ku maninga cipue ku mashungu a yala, cipue ku cizango ca kusemuka ku yala, vuno honi Njambi ikeye vavenia uapuile Ishavo.
14 Kaha lizi liahimpukile muntu nakukala hhakati ketu, uashulile na kavumbi na vusunga, tunamono vumpau vuendi, vumpau vuje hakupua Muana umolika ua Ishe.
15 Iuano uahandekele vukaleho hali ikeye nakutambeka nguendi, “Ou ikeye uje injahandekele nguange, ‘Ou eja munima yange napu uakama kupulakana yange, omuo ikeye uakeleko te kanda yange!’ ”
16 Hakushula cendi, yetu voshe tunatambula kavumbi ha kavumbi. 17 Omuo lishiko cilivene valihanene kuhitila muli Mosesa, vuno honi kavumbi na vusunga viezile kuhitila muli Yesu Kilistu. 18 Naumo uahi uamonaho Njambi, kuvanga lika Muana uje umolika, uje ali kuyehi na mutima ua Ishe, uje ikeye namutantekeyesa.
Vukaleho vua Iuano Muka Kumbuitika
(Mateu3:1-12; Mako1:1-8; Luka3:1-18)
19 Ovu vukevuo vukaleho vuahanene Iuano omo Vayunda vatumine tusasendote na Valevi kuhuma ku Yelusalema mukumuihula nguavo, “Yove iya?”
20 Iuano uahandekele vukaleho, kavianene kuvakumbulula, vuno honi uahandekele kuli vakevo nguendi, “Keti yange Kilistu.”*Lizina lia Kilistu likeliovene limolika na Mesiya vuno honi vialitepesa lika ngue Kilistu mu Cingelengu kaha Mesiya mu Cihevelu.
21 Vamuhuile nguavo, “Honi yove iya? Yove Eliya ndi?”
Vuno honi Iuano uavakumbuluile nguendi, “Houe, keti yange!”
Vamuhuile naua nguavo, “Yove kananguizi ua Njambi ndi?”
Iuano uavakumbuluile nguendi, “Houe keti yange.”
22 Kaha vamuhuile nguavo, “Indi yove iya honi? Tuleke linga tukaleke vaje vanatutumu kuli yove. Ulitumbula nguove yove iya?”
23 Iuano uavakumbuluile nguendi,
“Yange lizi liaumo atambeka mu mpambo nguendi,
‘Sungameseni ngila ya MUENE,’ ngue muahandekele kananguizi ua Njambi Isaya.”
24 Honi omo vavatumine kuli Vafaliseo, 25 vehuile Iuano nguavo, “Vikahoni ulinakumbuitikila nga keti yove Kilistu, cipue Eliya, cipue kananguizi ua Njambi?”
26 Iuano uavakumbuluile nguendi, “Yange njimbuitika na mema, vuno honi hhakati keni hanemana umo uje kumutantekeya. 27 Ikeye umo uje eja munima yange, yange kunjafuililile cipue kuzitula miva yaha vinkaku viendi.”
28 Vioshe evi vialingiuilile mu Mbeteniya musinia lia ndonga ya Yundau kuje kuakele nakumbuitikila Iuano.
Yesu Muna Mpanga ua Njambi
29 Liamukuavo Iuano uamuene Yesu alinakuija kuli ikeye, kaha uahandekele nguendi, “Taleni, Muna Mpanga ua Njambi uje akambata vupi vua vaka mavu! 30 Ou ikeye uje ijahandekele nguange, ‘Munima yange mukeja yala uakama kupulakana yange omuo ikeye uakeleko hambangelo yange tele kanda njisemuke.’ 31 Yange kunjamutantekeyele nguange ikeye, vuno honi njezile nakumbuitika na mema linga vaka Isaleli vamutantekeye.”
32 Iuano uambuluile vukaleho ovu nguendi, “Njamuene Cimbembesi cishuluka kuhuma muilu ngue livembe, na kutonkama hali ikeye. 33 Yange kunjatantekeyele nguange ikeye, vuno honi uje uanjitumine kumbuitika na mema ikeye uahandekele kuli yange nguendi, ‘Hali uje ukamona Cimbembesi cikashulukila nakumutonkama ikeye vene akambuitika na Cimbembesi Uakulela.’ 34 Yange vene vavenia njacimono nakuhandeka vukaleho nguange ou ikeye vene Muna Njambi.”
Vandongisi va Yesu Vakulivanga
35 Liamukuavo naua Iuano uemanene na vandongisi vendi vavali, 36 omo uamuene Yesu uakele nakuhita, uahandekele nguendi, “Taleni! Uje Muna Mpanga ua Njambi!”
37 Vaje vandongisi vavali vovuile Iuano ahandeka evi, kaha vakavele Yesu. 38 Omo Yesu uatengulukile, kaha uavamuene valinakumukava, kaha uahandekele kuli vakevo nguendi, “Muli nakutonda vika?”
Vamukumbuluile nguavo, “Lambi” (Eli lizi lilumbunuka “Mulongisi”). “Uakala kuli?”
39 Uahandekele kuli vakevo nguendi, “Ijeni mumone.” Vezile nakumona kuje kuakele nakukala, vakele nendi litangua lije. Omuo capuile mutania ua cinguezi ua hola ya likumi na vitanu na imo (16: 0 0).
40 Umo ua vaje vavali vovuile Iuano ahandeka nakumukava uapuile Anduleo, munaina ya Simoni Petulu. 41 Hajevene Anduleo uauanene munaina Simoni, kaha uamulekele nguendi, “Tunauana Mesiya.” lizi eli lilumbunuka ngualio Kilistu. 42 Ambahoni Anduleo uatualele munaina Simoni kuli Yesu.
Yesu uamutalele, kaha uahandekele kuli ikeye nguendi, “Yove Simoni muna Iuano, vuno honi vakakutumbula Kefase.” (Lije lilumbunuka Petulu).
Yesu Asana Filipu na Natanele
43 Liamukuavo cimene Yesu uayonguele kuya ku Ngalileya. Tele ali nakuya uauanene Filipu kaha uahandeka kuli ikeye nguendi, “Njikave!” 44 Honi Filipu uahumininine ku Mbetesainda, ku nganda kuje ku vakele Anduleo na Petulu. 45 Filipu uauanene Natanele, kaha uamulekele nguendi, “Tunauana uje yasonekele Mosesa mu livulu lia Lishiko naua uje na tunanguizi va Njambi va Njambi ivasonekele, ikeye Yesu uaku Nazaleta, muna Yosefa.”
46 Natanele uamuhuile nguendi, “Nkuma ku Nazaleta kuasa kuhuma cuma cacili ndi?”
Filipu uamukumbuluile nguendi, “Ija ukamone.”
47 Omo Yesu uamuene Natanele alinakuija kuli ikeye, uahandekele hali Natanele nguendi, “Ou ikeye Kaisaleli ua vusunga, uje muli ikeye kumuesi makuli!”
48 Natanele uamuhuile nguendi, “Unanjitantekeyela kuli?”
Yesu uamukumbuluile nguendi, “Njakumuene uatumama muintsi lia muti ua mukuyu tele kanda Filipu akusane.”
49 Natanele uamukumbuluile nguendi, “Mulongisi, yove unapu Muna Njambi! Yove Muene ua Isaleli!”
50 Yesu uamukumbuluile nguendi, “Unatsiliela omuo njinakuleke nguange njakumuene uatumama muintsi lia muti ua mukuyu ndi? Ukamona viuma viakama kupulakana evi!” 51 Kaha naua Yesu uahandekele kuli ikeye nguendi, “Muavusunga njimileka nguange, mukamona lilu liashokoloka, kaha na tungelo va Njambi valonda na kushuluka hali Muna Muntu.”
*1:20 Lizina lia Kilistu likeliovene limolika na Mesiya vuno honi vialitepesa lika ngue Kilistu mu Cingelengu kaha Mesiya mu Cihevelu.