1 I murini erua na niulu, Pharaoh te maturubolea te tughuru agaia i lilighina na beti tina Nile. 2 Ta nina maturu bole, te righighi ara vitu na buluka korukoru mara utouto lee, tara vaa [puaka] dato mai tana beti tina mara vangavanga buburu lilighina na ade. 3 Mana ara vitu ghua na buluka keha tara ghoi pukuna dato mai tana beti tina sule, hauva ka, mara sighere mana hulilee. Na lei buluka sighere tara sakutua tona mara tughuru lilighidira ara vitu na buluka korukoru. 4 Keri ge, rana buluka sighere tara ghani sokora rana buluka korukoru. Mi murini Pharaoh (pharaoh) te righi sokoi na lei totobo raeni, agaia te rarai dato.

5 Mete mua daro ni bona i murina eni, Pharaoh te ghoi maturu me ghoi righia sono a ruani na maturubole. Tana maturubole eni, agaia te righighi ara vitu na vunguvungu ni koni ta sakai vamua na puku, mana vavangani tara marabu mara utouto lee. 6 Ma mua hau mua ghoi puaka mai sono ara vitu na vunguvungu ni koni igaa tana puku ia sono keri. Hauva ka, rana vunguvungu kiri raeni ke, ara pororosi mana ghurighuri ni ara te nira mara maluhoru. 7 Ma rana vunguvungu pororosi tara sonomighi rana lei vunguvungu korukoru tara marabu mara utoutora lee. Ma Pharaoh te ghoi rarai sono vaho, ge ghanaghana kalea na hava te righia ke, te maturubole.

8 Mi tana bona Pharaoh te ghanaghana taotanonia, tana roropoghana, agaia te ghanaghana ngangataa na hava na ghanaghana i lokani na lei maturubole te righia. Ge holora na lei mane tara logho tidalo ni liliuani na lei totobo ge kara vatei haeharegha, maira na lei vure manaha i lokana Egypt talighu ge tutugua vanira nina lei maturubole. Hauva taho siki sakai te toghiani na ghanaghana ilokani.

9 Ma vaho ge a nina mane te taetabe seu/kapu na vunaghi haba te kokoe dato me ghaghua, “Itaeni vaho ge ghanaghana olia nigua na liobea. 10 Tana lei bona te padi ka, to rutu vanighai inau maia na mane nagho ni biti berete, mo talughai tana vale pipiti, ilokana na vale sulena na vunaghidira rana malaghai. 11 Ta sakai na bongi, toro maturu moro sopa maturubole, ma didira na maturubole e sopa kehakeha na ghanaghana ilokani. 12 Moro sopa tutugui nimami na maturubole vania na garimane ni Israel te a nina na ghairau vania na vunaghidira rana malaghai. Ma gaia te bosai vanighai na ghanaghana i lokani. 13 Mara kale udolu na lei totobo te bosai vanighai ge kara kale. Inau to talu oliu tana lutugu nimua na mane te taetabe seu/kapu, mana mane nagho ni biti berete tara pusia na uluna mara tari sasara na hulina tana ghai [tara ghelivaghinia tua].”

14 Keri ke, a Pharaoh te vetenara vania Joseph, ma gaira tara nina vamua tua na vaa holaana mai tana vale pipiti. Ma gaia Joseph te mina vamua me [sarakehaa/daraa] na ghumina me tughui na tivi te haghelighi, ge haghe me va tughuru tana matana Pharaoh. 15 Ma gaia Pharaoh te ghaghua vania Joseph, “Inau te maturubole i bongi [tana bongi], me taho siki sakai itadira na lei tinoni raeni ke [tughuhia/toghia] vaniu na ghanaghana ilokani. Hauva ka, mu rongovia ke, mo ko tangomana na toghiani na lei maturubole.”

16 Ma Joseph te bosatughu vania Pharaoh, me ghaghua, “E au vulea nigua na maana na goniana te vaghaa eni, hauva, ma God ke bosai vanigho na ghanaghana ilokani, me ke hegho na togholuvu ta nimua na ghanaghana ruarua.”

17 Ge a Pharaoh te tutugua vania Joseph na maturubole, me ghaghua, “Inau tu tughuru tana lilighina na beti tina sule Nile. 18 E mua hau vasoo ka, ara vitu na buluka korukoru maia tara utoutoa lee tara puaka dato mai tana beti tina, mara vuivunia na vanga buburu tana [lilighi/dike] ni beti. 19 Mara ghoi puaka dato mai sono tana beti tina sule ara vitu na buluka keha. Na buluka kiri raeni ke ara too sighere mara hulilee vamua - tu mua righia mua siki maumanu ke reirei dikana vaghara ilokana Egypt talighu. 20 Rana buluka sighere mete dika ka reireidira tara ghani sokora ara vitu na buluka korukoru tara diki puaka mai tana beti tina sule. 21 Mi murina rana buluka sighere tara ghani sokora rana buluka korukoru, agaira rana buluka sighere tara sighere mara hulilee vaghara sono tana bona te padi. Mi murini tu righighi raeni, inau tu rarai dato.

22 “Me pile bona vasoo imurina ka, mu ghoi righia sakai na maturubole sono. Tana maturubole ia eni ke, tu righighi ara vitu na vunguvungu ni koni ta sakai vamua ni puku tara too vatoro maira sulelee. 23 Mi tana puku ia sono keri, tara ghoi puaka mai ara vitu na vunguvungu ni koni tara pororosi, mana ghurighuri ni ara te nira mara maluhoru. 24 Ma rana vunguvungu pororosi tara sonomira rana vunguvungu tara vatoro mara utoutoa lee. Inau tu tutugui vanira nigua na lei vure tara [manaha/loghoi na lei tidalo ni liliuani na lei totobo ge kara vatei haeharegha], me taho tua siki sakai tadira ke tangomana na bosaana vaniagu siki ghanaghana ilokana rana maturubole.”

25 Ma Joseph te bosa vania Pharaoh, “Agaira udolu ara rua na maturubole toro loghoi sakai na vata ni ghanaghana vamua. A God te bosadilaa vanigho na hava ke gonia tana lei niulu kara mai. 26 A gaighi ara vitu na buluka korukoru maira ara vitu na vunguvungu ni koni tara vatoro mara sule ke, ara vitu na niulu ni lologho vanga, na niulu ni siosio mana baobaore. 27 Ra vitu na buluka sighere mana vunguvungu ni koni pororosi maia ara sesebe ke, ra vitu na niulu ni vitolo mana ngengere. 28 Tana lei niulu kara mai inagho kara kale na lei ghanaghana raeni taonia na hava tu bosaa vanigho itaeni, na pukuna a God te talutatea vanigho na hava ke [dutu] gonia. 29 A gaighi ara vitu na niulu kara mai nagho raini ke, a gaighi na lei niulu ni [lologho vanga/siosio koni] i Egypt talighu. 30 Hauva ka, mai murini ara vitu na niulu ni siosio ke, ara vitu na niulu ni vitolo pana ngengere. Ma rana vure tara ponolio na lei niulu ni lologho na pukuna na ngengere te sule ngangata me ke dikalai na lei komu i Egypt talighu. 31 Eo, na ngengere vaghana eni, ke dika ngangata, me ke nighita ma ka mua ghanaghana oliani na lei niulu te uto. 32 Na lei totobo raeni kara kalei [utuni sughua/mughua] na pukuna God te tughunitatea vanigho na rongorongo eni tana erua na maturubole, me ke mua daro ni bona me ke nighi ge kara kale.

33 “Age Vunaghi haba, a nigua na ghanaghana ke, ko kenea siki sakai te manaha au vule tua i Egypt talighu mo ko talua ge ke vunaghina na talugoni vania na butonikomu i Egypt talighu. 34 Age Pharaoh, lubatigho ge ko [vilira/taludatora] na balu vure nagho i lokana Egypt talighu, ma kara vahikolui [a sakai na lima/limani] (1/5) tana vunguvungu udolu kara [sioi/siosioi] lokani ara vitu na lei niulu ni [lologho vanga/siosio koni.] 35 Ke vetenara ge kara vahikolui na lei vanga mana koni i lokana ara vitu na lei niulu ni uto tana vanga, ma kara talugoni toghoi tana lei vale ni talugoni/baore nia nimua na maana, ma kara righitaonighi keri ge ka logho vanga tana lei komu sule i lokana Egypt. 36 Na samalaghi ia mughua keri, ge ka loghoa na vanga te manani ge ka ghanighi tana bona kara sara mai ara vitu na niulu ni ngengere. Keri ke, rana vure ni Egypt te mua matea tana vahola ni ngengere.

37 A Pharaoh maira na lei mane huhuli tara holopangotia nina ghanaghana Joseph te bosaa vanira. 38 Mi tana bona tara detea ahei sughua te manana ge ke lutua na lutu vaghana ke, a gaia Pharaoh heghena te huatira me ghaghua, “?Ahei ke lutu utoa na lutu eni vulea Joseph? Agaia na tinoni te vonughi utunia nina tarunga God.”

39 Ma Pharaoh te bosa vania Joseph, me ghaghua, “Ma God te tughunitatei vanigho na ghanaghana ilokani na lei maturubole ke, keri ke, ighoe tua na tinoni to manaha au vule ngangata itaeni iani Egypt talighu. 40 Inau tu viligho itaeni ge ko taghaoa na samalaghi eni. Ighoe tua ko vunaghini nigua na lei lologho mo ko padalaghinira nigua na lei vure udolu. Mi nau heghegu vamua ge ku loghoa na maana ni vunaghi te haba vulea nimua na maana ighoe.

41 Ma Pharaoh te ghoi ghaghua vania Joseph, “Inau tu viligho mu talugho ge ko righitaonia na butunikomu Egypt talighu.” 42 Keri vaho ge talua nina papada/ringi ni vaughilala heghena tana gigirina Joseph te vaghaa na vaughilalana nina malei haba. Me pupulua nia na lei tivi tara utoutoa lee, me talua ghua na ghalolua ni gold tana luana. 43 Ge talua Joseph ge ke haehaghe tana taitakiro ni tinoni haba te sasaraua gaia oli heghena, mi vei tua ke tona vaa ilokana Egypt talighu ke, nina rana kisumate ke ghaeghahe me ke ghaghua, “Tualaghi tuturu horu!” Keri ke, a Pharaoh te talua tua Joseph ge ke haba pungisia Egypt talighu.

44 Ma Pharaoh te ghoi ghaghua vania sono a Joseph, “Inau tua na vunaghi haba, me taho siki sakai ge ke gonia siki totobo i lokana Egypt talighu, ke vaghaa ko mua talana ighoe.” 45 Ge agaia Pharaoh te tughua na ahana Joseph, me ghoi holoa nia Zaphenath-paneah,*Zaphenath-paneah Na ghanaghana ilokana na ahana ke, “God te bosa me vola.” me hea na tahula tara holoa nia Asenath, ge ke tauna. Agaia na dalena vaivine a Potiphera, na mane sukaghi ni Heliopolis.†Heliopolis Erua na ahana ke, “On.” Ma Joseph te vunaghi pungisia tua Egypt talighu.

46 A Joseph te haghe tana lutu vaniaana Pharaoh tana bona te saravia tua te tolu hangavulu (30) na niuluna. Mi tana bona Joseph te rughuhoru sania Pharaoh ke, agaia te tona kolili ni vaevane i lokana Egypt talighu. 47 Me utuni sughua, i lokani ara vitu na niulu ni uto raeni, na lei subasuba ilokana Egypt talighu tara vavangagha uto. 48 Mi lokani na lei niulu rakiri ke, a Joseph te lavighi na pileni tana lei subasuba soko talighutia Egypt, me baorei tana lei komu sule dutuvia mai. 49 I murini ara vitu na niulu ni uto, na lei vale ni baobaore tara vonu mara katakata mara mua malagha tua. Ara too suba au vule na lei koni/vanga, vaghaa tua na suboni na saghalea tana saravahale, keri ge na lei vure kara mua tangomana na padangiani ara ngiha gaighi udolu.

50 I lokana na lei bonabona raeni inaghona ge sara mai na vuivuni ni niulu ni vitolo pana ngengere, a Joseph ma tauna Asenath, na dalena vaivine a Potiphera na mane sukaghi ni Heliopolis (Heliopolis) toro vahura tua erua na daledira mane. 51 A Joseph te holoa nia Manasseh‡Manasseh Na ghanaghana ilokana na ahana ke, “te ponolio.” na kamanagho, na pukuna te ghaghua, “A God te niu keri ge u nighi ponolio nigua na lei vahola maira nina binaboli a tamagu.” 52 Me holoa nia Ephraim §Ephraim Na ghanaghana ilokana na ahana ke, “te loghoi subo na dalena.” eruani na dalena, te ghaghua, “A God te neu keri ge u vaivarigha tana butunikomu ni vahaghitailiagu eni.”

53 Ara vitu na niulu ni lologho vanga tara soko tua. 54 Ara vitu na lei niulu ni vitolo mana ngengere tara vuivuni tua, taonia te vagha Joseph te diki bosaa tua. Na ngengere ghua tana lei butonikomu talighutia Egypt, hauva ka, mara subo au vule na vanga i lokana na lei vale ni baobaore i Egypt. 55 I lokana Egypt talighu, na lei vure udolu tara nia vahaghitaili tua na vitolo. Mara nongi ngangataa Pharaoh ge ke hera na vanga, ma Pharaoh te ghaghua vanira, “Kau tona ma kau padapada vania Joseph, ma kau goni taonia na hava te bosaa vanighau.” 56 Ma nia na ngengere te sule ngangata tana lei komu talighutia Egypt talighu, a Joseph te hangavighi na lei vale ni baobaore me sabirighi na lei [vuavua ni koni/vanga] vanira na lei vure ni Egypt. 57 Mana lei vure tana lei butonikomu talighutia Egypt tara mai i Egypt, ge kara mai pelu vangavanga na pukuna na ngengere te sule ngangata ilokana na maramana talighu.