Amaŋuliro Amalaŋi agaŋamba hu Yesu Kurisito ngʼolu
Yowaane
gagaŋandiiha
Enyanjula
Amaŋuliro Amalaŋi aga Yesu Kurisito ngʼolu Yowaane gagaŋandiiha galoma hu bulamu wa Yesu Kurisito. Yowaane, mulala hu bahwenda ehumi nʼababiri njʼowagaŋandiiha hamunga mu mwaha ogwʼecenda oluvanyuma lwʼohusaaliwa hwa Kurisito. Wayire ehitabo hino ehyene sihiroma hiiti Yowaane njʼowaŋandiiha aye amaŋandiihire gafaananira erala ni naago agomu ebbaluŋa jije edatu. Balala hu bahugu mu byʼEbbayibbuli baloma baati mu hiseera ehyo Yowaane gaali amenya mu hibuga hyʼEfeeso. Olwʼehyo, hiboneha hiiti eyo peyi gaŋandiihira ehitabo hino.
Ehigendererwa hya Yowaane ohuŋandiiha ehitabo hino gendire abaatu bamanye era bafugiirire baati Yesu Mwana wa Hatonda era ti njʼOmunoŋosi oyu Hatonda gasuubisa era ti basuna obulamu obutaŋwaŋo olwʼohumufugiirira (20:31). Yowaane gaŋandiihira Abayudaaya nʼAbatali Bayudaaya. Era ehitabo hino hyanjabulo hu Matayo ni Mariko ni Luka olwohuba sihiroma hu biitu hyʼOhusaaliwa nʼOhubatiziwa nʼOhuhemebwa hwa Yesu. Ohutusaho Yowaane ata esira hu byamaliholiho ebi Yesu gaahola. Sigaŋandiiha bingi ebiŋamba hu engero eji Yesu gatambisanga mu husomesa abaatu.
Ebiri mu hitabo hino mu buupi
1. Yowaane atandiha Amaŋuliro Amalaŋi (1:1-18)
2. Ebyamaliholiho ebi Yesu gaahola (1:19–12:50)
3. Obulamu wa Yesu nʼehyamuleetera ohufa era galamuha (13:1–20:31)
4. Yesu abonehera abaloobera babe oluvanyuma lwʼohulamuha (21)
1
Hibono gafuuha muutu
Mu hutandiha ko batonde ehyalo, oyo oyu balanga baati Hibono gaaliŋo. Hibono ngʼaba ni Hatonda era nʼali nʼowa Hatonda owijuufu. Hibono gaali ni Hatonda mu hutandiha ni bahiiri hutonda ehyalo. Hatonda gatonda hiisi hiitu nʼatambisa Hibono oyo era aŋa ataali eŋuma ehi gatonda. Hibono gaali njʼesimuho yʼobulamu era njʼenjase eyimulihira abaatu. Enjase eyo eraga abaatu ehi Hatonda ali nʼehi genda bahole aye sibamutegeera.* 1:5 Ebyaŋandihiwa ebindi biroma biiti “abaatu sibamuhayisa ohulaga obulaŋi wa Hatonda.”
Olwolire nga Hatonda atuma omuutu oyu balanganga baati Yowaane. Yowaane gaaja ohulomera abaatu ebiŋamba hu oyo ali hyʼenjase alaga abaatu ehi Hatonda ali nʼehi genda. Era ti abaatu bafugiirire Hatonda ohubita mu niye. Yowaane sinje owaali enjase aye gaaja ohulomera abaatu hu oyo ali hyʼenjase. Oyo owaali ni gaaja hu hyalo huno, njʼenjase etuufu emulihira hiisi muutu.
10 Hibono gaaja hu hyalo huno era wayire Hatonda njʼoyu gahozesa ohutonda hiisi hiitu, abaatu sibamufugiirira. 11 Gaaja mu hyalo hihye aye abaatu babe abeene nʼabeene sibamusangaalira. 12 Ne abamusangaalira baahena baamutaamo owesige, gaabafuula baana ba Hatonda. 13 Sibafuuha baana ba Hatonda ngʼolu baatu basaala abaana baawe oba olwʼohusalaŋo hwʼobuutu oba hu lwʼohwenda hwʼomusinde omufumbo aye gabasaala ngʼolu omwene asiima.
14 Hibono gahena gafuuha muutu, era gamenya ŋalala ni neefe mu hyalo muno. Efe hwabonaho eŋono lirye eri ali ni nalyo, eŋono eri Hatonda gatwiha Omwana wuwe omulala wogobbo oyo oyu Semwana gatuma ohuŋwa mwigulu gaaja ni gejuuye amazima nʼehisasabirisi ehyʼamaani.
15 Lulala, Yowaane galangirira ati, “Ono njʼoyu nʼaloma ti, ‘Oyo anahaaje oluvanyuma lwange gaakira obuŋangi, olwohuba gaaliŋo ni kiiri husaaliwa.’ ” 16 Olwʼehisasabirisi hihye ehibitiirifu, hwesihwesi gatuŋa ekabi enyene enyingi. 17 Hiri hiityo olwohuba Hatonda gatuŋa amagambi nʼabita mu Musa, aye husuna ehisasabirisi nʼamazima agaŋamba hu Hatonda ohubita mu Yesu Kurisito. 18 Ŋabula abonangaho Hatonda, ohutusaho Omwana wuwe omulala wogobbo owihaaye ŋalala ni Semwana. Omwana oyo njʼatulaga ehi Semwana ali.
Obuhwenda wa Yowaane Omubatiza
(Mat 3:1-12; Mar 1:1-8; Luk 3:1-18)
19 Ngʼabatangirisi bʼAbayudaaya batuma balala hu Baleevi nʼabasengi ba Hatonda abomu Yerusaalemu eyiri Yowaane Omubatiza ohumubuusa baati, “Ndiiwe ani?” 20 Aye gabagobolamo nʼobugumu ati, “Sindiise Kurisito oyu bafuujaho amate ohunoŋola abaatu.”
21 Nga bamubuusa baati, “Ŋaahani hanye si ndiiwe Kurisito, ndiiwe ani? Ndiiwe Eriya?” Nga Yowaane abagobolamo ati, “Sindiise.” Nga bamubuusa baati, “Ndiiwe naabbi ola oyu basuubisa?” Ngʼabagobolamo ati, “Bbe.”* 1:21 Mag 18:15,18; Mal 4:5
22 Ngʼaŋo bamuloma baati, “Ale ni tulomere, ndiiwe ani? Hwenda hwagame nʼehyohugobolamo abo abatutumire.”
23 Nga Yowaane abagobolamo nʼatambisa ebibono ebi naabbi Yisaaya gaŋandiiha ebiroma biiti, “Ndiise ejanjaasi eryʼamaani eriŋwera mu lulafu ni lirangirira liiti, ‘Muhosiirire Musengwa engira.’ ”* 1:23 Yis 40:3
24 Nga balala hu Bafalisaayo abo ababatuma 25 babuusa Yowaane baati, “Ŋaahani, hanye sindiiwe Kurisito oyu bafuujaho amate ohunoŋola abaatu era sindiiwe Eriya, oba naabbi ola, lwahiina obatiza abaatu?”
26 Nga Yowaane abagobolamo ati, “Ese mbatiza nʼamaaji, aye mu nywe ŋaliŋo owukira obuŋangi oyu mutamanyire. 27 Oyo njʼaliija oluvanyuma lwange era ese sipoomera wayire nʼohuboŋolola ekoba jʼengayito jije.”
28 Ebyo byosibyosi byaliŋo mu habuga aha balanga baati Bbesaniya, engereha wʼolwabi olu balanga baati Yoludaani eyi Yowaane gaali nʼabatihiza abaatu.
Yesu ali mu hifo hyʼEtaama Etusaŋo Ebibi
29 Oludaalo olwalondaho, nga Yowaane abona Yesu nʼatiina eyi gaali, ngʼalomera abaaliŋo ati, “Mubone ali mu hifo hyʼEtaama Etusaŋo Ebibi byʼabaatu. 30 Ono njʼoyu nalomaho ti, ‘Omusinde anahaaje oluvanyuma lwange gaakira obuŋangi’ olwohuba gaaliŋo ni kiiri husaaliwa. 31 Ese keesi naali simumanyire aye ehyagira naaja ohubatiza abaatu nʼamaaji, hyali ti Abayisirayiri bahamutegeera.”
32 Nga Yowaane aloma ati, “Nabona Omwoyo ohuŋwa mwigulu nʼamwihaho nʼali mu hifaananyi hyʼeŋuusi, ngʼamusigalaho. 33 Hani sinamanya ti nje niye. Aye Hatonda owaatuma ohubatiza abaatu nʼamaaji, gaali gandomire ati, ‘Omusinde oyu olibona Omwoyo nʼamwihaho, oyo nje aja hubatiza abaatu nʼOmwoyo Omutukuvu.’ 34 Mbalomera ehi nabonaho nʼemoni jange era mbahahasa ti oyo njʼOmwana wa Hatonda.”
Abaloobera ba Yesu abadaayi
35 Oludaalo olwalondaho, Yowaane nindi gaali gemereeye ŋaweene ŋala nʼababiri hu beegi babe. 36 Ngʼaŋo abona Yesu nʼabita, ngʼabaloma ati, “Mubone oyo ali mu hifo hyʼEtaama Etusaŋo Ebibi byʼabaatu!”
37 Abeegi babe abo ababiri ni baŋulira ebibono ebyo, nga balonda hu Yesu. 38 Yesu ni gaheja egongo, gababona ni bamulondaho, ngʼababuusa ati, “Mwenda hi?” Nga bamugobolamo baati, “Musomesa, omenya ŋeena?”
39 Nga Yesu abaloma ati, “Muuje hutiine mumanyeyo.” Esaawa jaali ngʼehumi ejʼegulo. Nga baŋamba engira batiina eyi gamenyanga, eyi baali egulo eryo lyosiryosi.
40 Andereya mulebe wa Simooni Peetero, gaali mulala hu baŋulira ehi Yowaane galoma era abaali ni balondire hu Yesu. 41 Ehi Andereya gasooka ohuhola, hutiina hwendula mulebewe Simooni, ngʼamuloma ati, “Huweene Masiya.” 1:41 Masiya mu Lubbebbulaniya hitegeesa hiiti “Kurisito oyu bafuujaho amate ohunoŋola abaatu.” 42 Ngʼaŋo amuŋira eyiri Yesu. Yesu ni gamuhejaho ngʼamuloma ati esiina liryo ndiiwe Simooni omwana wa Yona, aye banahulangenga baati Keefa. 1:42 Keefa mu Aramayiki njʼehyene ni Peetero mu Luyonaani, amahulu galyo ti “Ebaale.”
Yesu alanga Filipo ni Nasanayiri
43 Oludaalo olwalondaho, nga Yesu asalaŋo ohutiina mu twale lyʼe Galilaaya. Ngʼabona omusinde oyu balanganga baati Filipo amuloma ati, “Nja obe mwegi wange.” 44 Filipo yeesi gaali aŋwera mu hibuga Bbesusayida hyʼAndereya ni Peetero.
45 Filipo ni gabona Nasanayiri, gaamuloma ati, “Huweene oyo oyu Musa gaŋandiihaho mu magambi, era oyu banaabbi boosi baŋandiihaho. Nje Yesu omusaani wa Yosefu e Nazaleesi.”
46 Ngʼaŋo Nasanayiri amubuusa ati, “Ŋaliŋo ehiraŋi hyosihyosi ehiŋanga ohuŋwa e Nazaleesi?” Nga Filipo amugobolamo ati, “Ewe nja obone.”
47 Yesu ni gabona Nasanayiri ni goleresa aŋa ali, ngʼaloma ati, “Bona Omuyisirayiri endiho era abulamo obunafuusi!”
48 Nga Nasanayiri amubuusa ati, “Wumanyire otye?” Nga Yesu amugobolamo ati, “Filipo ko ahulange, kuweene nʼoli mu musaala omutiini.”
49 Nga Nasanayiri amuloma ati, “Musomesa, ndiiwe Omwana wa Hatonda era habaha wa Yisirayiri!”
50 Nga Yesu amuloma ati, “Ofugiirira olwohuba kulomeeye ti kuweene nʼoli mu musaala omutiini? Olibona ebiitu ebyene ebyʼamaani ebihira ehyo.” 51 Nga Yesu ameedaho ati, “Mu butuufu oweene mbalomera ti munahabone egulu ni liwihuhire, abamalayika ba Hatonda ni baniina era ni beeha hu Mwana wʼOmuutu.”* 1:51 Tand 28:12

*1:5 1:5 Ebyaŋandihiwa ebindi biroma biiti “abaatu sibamuhayisa ohulaga obulaŋi wa Hatonda.”

*1:21 1:21 Mag 18:15,18; Mal 4:5

*1:23 1:23 Yis 40:3

1:41 1:41 Masiya mu Lubbebbulaniya hitegeesa hiiti “Kurisito oyu bafuujaho amate ohunoŋola abaatu.”

1:42 1:42 Keefa mu Aramayiki njʼehyene ni Peetero mu Luyonaani, amahulu galyo ti “Ebaale.”

*1:51 1:51 Tand 28:12