Mandendelo gha
Andumila
Ulongoleho
Mandendelo gha Andumila Ndo kitabho kya ulongohi kiilubhulila kuyandihwa kwa Ngonganilo ya bhandu bhaanhyubhalilite Kilisto na kya bhuli yikikwila kuhuma ku Yelusalemu mbaka ku Yudea, Samalia, na kumoo kungi handa bhula Yesu pakaaghombilite ahundwa bhake kukali na mwene kughenda kunani kwa Chapanga 1:8. Kitabho aki kityekwa na Lukasi ywene ubhwabhuabhu kakityeka Nhalo ghwa Maha Kulandana na Lukasi. Mwene kakibha nng'anga na kakibha nnyakatiha munu mukutyeka tela tela. Mu hitabho yake hyoha ibhili Nhalo ghwa Maha handa pa ghutyekitwe na Lukasi na Andumitumi kantyekilaha “Tofili” ywakabheghite Nnyunani, peni hitabho ahyo hikibha hingualinga aghanja na bhandu bhaanhyubhalilite Kilisto bhoha Akaayunani na Akaayahudi 1:1.
Kitabho aki kya mandendelo gha Andumitumi kikityekwa nkati ya ngungwa 60-64 mbole ya kubhelekwa Kilisito, kiyaha kitabhokingupelela kukali na Paulo kulekekehwa ku kibhopo. Kangi Lukasi kakityangagha na Nndumitumi Paulo na pangi kakityeka kitabho aki pakabheghite mu ku Antiokia. Kitabho kya Ndendelo ya Andumitumi ndo nnghendelelo ghwa Nhalo ghwa Maha handa pa ghutyekitwe na Lukasi na kinguyandiha pala Yesu pakabheghite mu kughenda kunani kwa Chapanga. Nningo ghwa Lukasi ghukibha ghula ghula handa ghwa kwa Nhalo ghwa Maha handa pa ghutyekitwe na Lukasi. Kikipala Tofilo na mmalango ghuukwehite ghwa bhandu bhaanhyubhalilite Kilisto bhabhe na ulyaghilo ghwa ghala ghaahunditwe ndo kakityeka hoto tela tela yakya ulami ghwa Yesu na mmalango yiikwehite ya Bhandu bhaanhyubhalilite Kilisto.
Kitabho kya mandendelo kingutubhoneha nhwano ghwa ngonganilo ya ulongohi ya bhandu bhaanhyubhalilite Kilisto na kya bhula yikitama kwa kunhyubhalila Kilisito. Mihwano ya Andundame yingutubhoneha yakya kutumila makakala gha Nhuki ghwa Chapanga mu kughukwila Nhalo ghwa Maha kwa bhandu bhangi.
Ghaabheghite
Mu ulongohi Nhuki ghwa Chapanga kanguhika mu ngwemuko ya bhandu bhaanhyubhalilite Kilisito na ngwemuko aywo yikiyanda kuyonjokeha 1:1—8:1
Bhandu bhaanhyubhalilite Kilisito yingubamandwa na yinguyanda kukwiha mu mbande yingi 8:2—12:23
Mwanja ghwa ulongohi ghwa Paulo ghwa kulandamiha Nhalo ghwa Maha 12:24—14:28
Balasa lingukwemuka akwo Yelusalemu kulamula kiinoghite kwa bhandu bha hyono bhaanhyubhalilite Kilisito 15:1-35
Mwanja ghwa ubhili ghwa Paulo ghwa kulandamiha Nhalo ghwa Maha 15:36—18:22
Paulo kangughenda mwanja bhake ghwa undatu ghwa kulandamiha Nhalo ghwa Maha 18:23—20:38
Paulo kangukamulwa ku Yelusalemu 21-26
Paulo kangugheghwa ku Yelusalemu 27-28.
1
1 Kwa ghwenga ghanja Tofili.
Mukitabho kila kinyanditi kutyeka, nikityeka mihalo hyoha ya Yesu yakatenditi na kuhunda kutandila ulongohi ghwa lihengo lyake, 2 mbaka linjubha lila lyakanyahulitwe kunane kwa Chapanga. Pakali na kutolwa kunane kwa Chapanga, kakialaghila kwa Nhuki ghwa Chapanga bhala andumitumi bhakaahaghulite. 3 Mbole ya kiho kyake kakililaha kwa bhombe na kuliyimiha patangalo kwa ahundwa bhake kukita mwene kangulama, kwa manjubha mbinda mabhoko ncheche, bhakinmmona na kakibhaghombela mihalo ya Ghubhutwa ghwa Chapanga. 4 Linjubha limu pakakonganite papamu nabho kakibhakwilikiha habhu, “Nkotoke kubhuka pa Yelusalemu, ngati mulilindile lila lilumbo lyakalaghilite Tati, lyeni mukiyihwa kala panongela mihalo yake. 5 Yohana kakiabatisa kwa machi, peni mbole ya manjubha gha mandina ghaapala kuhika, mwenga maabatiswa kwa Nhuki ghwa Chapanga.”
Yesu kangutolwa kughenda kunane kwa Chapanga
Maliki 16:19-20; Lukasi 24:50-53
6 Linjubha limo, andumitumi pabhakonganite papamu, bhakinkonya Yesu, “Bhuli Bambo, hinu ndo manjubha gha kubhabhuyihila ghula ghubhutwa kwa Akaisilaeli?”
7 Yesu kakibhaghombela, “Agha gha mwenga ng'obhe kughamanya manjubha na nndaluko ghwa ngungwa, agha ghabhegha mu utabhala ghwa Tate ghwangu. 8 Peni Nhuki ghwa Chapanga pakabhahikila mwenga, maakingama makakala na maabhegha mayimiho bha nenga mu Yelusalemu, nnima ghwoha ghwa ku Yudea na ghwa ku Samalia, na kuuhiko ghwa milima.” 9 Pakayomolite kulongela agha, bhoha kunu pabhalolekeha kunani kwa Chapanga, Yesu kakitolwa kunane kwa Chapanga na lihundi likin'gubika na kakibhonekana kangi ng'obhe.
10 Paabheghite akali bhanguhulutula meho kulolekeha kunane kubhwelu pakaghenda, kamu bhandu abhili bhaahwalite mapinda ghambuletee bhakiyima pabhwegha yabhe 11 na bhakilongela, “Mwenga ma bhandu bha ku Galilaya, bhuli munguyima apa kunu pan'nolekeha kunane ku bhwelo? Aywo Yesu ywakatolitwe kubhuka kwa mwenga kughenda kunane kwa Chapanga kaabhuya kangi ubhwabhu abhu handa pamumonite pakatolwa kughenda kunane kwa Chapanga.”
Matia Kanguhaghuliwa kuhala ng'ebu ya Yuda
Matayu 27:3-10
12 Mbole andumitumi bhakibhuya ku Yelusalemu kuhuma kukitumbi kya Miseituni kiibheghite utali ghwa kilomita yimo kuhuma ku kitami kya Yelusalemu. 13 Pabhahikite ku mjini Yelusalemu bhakighenda ku kyumba kya kuligholofa kwene bhakibha bhangutama. Nabho bhakibha Petili na Yohana na Yakwobu na Andelea. Filipo na Tomasi na Batolomayo na Matayo mwana ghwa Alufayo na Simoni Zaloti, na Yuda mwana ghwa Yakwobu. 14 Abho bhoha bhakighendelela kukwemukana papamu kuyupa. Papamu nabho bhakibhegha amoo bha adala, na Maliamu ma ghwake Yesu na alongo bhake Yesu.
15 Linjubha limo mu manjubha agho, Petili kakiyima pakati ya bhandu bhaanhyubhalilite Kilisito bhoha bhaakwemukite na mmalango ghwake bhakibha bhandu mbinda mabhoko kumi na mabhili, 16 Petili kakilongela, “Maalongo bhangu, yikibha mbaka matyeko ghanakung'anyima ghatengeleheke. Ghala ghene Nhuki ghwa Chapanga ghakaghalondolite kukindila kwa Daudi kwa kya mihalo ya Yuda pakabhalongohite bhala bhaankamulite Yesu. 17 Yuda kakibha nnyetu, kiyaha mwene kakihaghulighwa na Yesu kalilunge mulihengo lyetu.”
18 Hinu Yuda kakihemela nng'unda kwa ngalabha hyakamokoliti kwa uhakata, kakighwegha pahi makukama akwo ku nng'unda kakibwaluka na matumbu ghake ghakikwepuka panji. 19 Bhandu bhoha bha Ku yelusalemu bhakiyihwa nhalu aghwo, na habhu apwo bhakipakema “Akelidama” fwambulo yake ndo “Nng'unda ghwa Mwahi.”
20 Petili kangi kakilongela, “Handa payityekwitwe mukitabho kya Sabuli;
‘Kukaya kwake pabhe mang'obha,
kahone mundu ghwa kutama amwo.’
Kangi yityekwa
‘Mundu yungi kayitole ng'ebhu yake ya utendehi.’ ”
21 “Kya habhu yingutunogha tunhaghule mundu yungi mu nkati ya bhala bhaabheghite papamu na twenga patubheghiti papamu na Bambo Yesu. 22 Aywo yingunkwiliha kabhe mundu ywakabheghite na twenga kutandila Yohana pakabheghite mu kubatisa mbaka linjubha lyakatolitwe Yesu kuhuma kwa twenga kughenda kunani kwa Chapanga. Kiyaha aywo yingunnogha kalilunge na twenga ngati kabhe nnyimiho ghwa uhyuko ghwa Yesu.”
23 Hino, bhakighalinga mahina gha bhandu abhili, Yosefu ywakakemitweghe Balisaba ebu bhubho kakimayikwa Yusito na yungi Matia. 24 Mbole bhakinnyupa Chapanga, “Bambo, ghwenga ghuyimanya myoyo ya bhandu bhoha. Hinu ghutulahe mu abha abhili ywoki ghunhaghulite, 25 ngati kakatole ng'ebhu ya utendehi ghwa undumitumi ghwakaghulekite Yuda ngati kaghende mu ng'ebhu yiyinnoghite.” 26 Mbole bhakiatendela usimbi, na kakihaghulwa Matia, naywo kakiyonjokehwa mu bhala Andumitumi mbinda mabhoko yimo na yumo.