Tito
Tarik an Kitab de
Risala de min Bulus le Tito, uwo gesis fi Jazira Krete. Kanais kaan fii ketir fi Jazira dak, lakin maa arufu munu asisu umon. Luka, al katibu Amal al Rasul, kelimu gali kaan fii Yahudin min Krete fi Yerusalema ashan hadiru Id al Kamsin (Amal al Rasul 2:11). Bi kun Yahudin de tanin aminu tabashir ta Butrus an Yesuwa wa jibu kabara ta Injil de wara fi Krete. Kaman maa arufuu kalam ketir an shokol ta Bulus fi Krete. Lakin risala de wori le nina gali Bulus kaan fii inak ma zaman besit wa uwo sibu Tito fi Jazira dak ashan uwo bi hilu kalamat tanin al inak (Tito 1:5-6). Bulus katibu risala de bad talau uwo min sijin fi Roma (Amal al Rasul 28).
Risala de gi wori kalam ta masakil al fi kanais ta Krete. Tarik al zamaan gi wori gali adad ta Yahudin kaan fii ketir fi Jazira dak. Yahudin tanin kaan gi derisu deresa al maa hagiga fi kenisa wa gi kabasu usra ketir (Tito 1:10). Amal al Rasul gi wori an deresa al maa hagiga Yahudin tanin kaan gi derisu fi kenisa (Amal al Rasul 15:1). Bi kun ashan Tito maa Yahud yau Yahudin del kaan gi wonusu kalamat batal an uwo (Galatiya 2:1-3, Tito 2:15).
Kalamat al fi kitab de
Bulus kelimu le Tito ashan kutu nas kubar ta kenisa al bi adilu nas del (Tito 1:5). Bulus kaman kelimu le Tito ashan derisu nas fi teriga umon bi ruwa wara Yesuwa wa ish haya ta Rabuna (Tito 2). Fi risala de, muminin al gi amulu shokol al kweis uwo haja mohim kalis. Bulus wonusu kalam de ketir mara (Tito 1:16, 2:14, 3:1, 3:8, 3:14). Bulus kaman gi zekir nina gali, Rabuna maa kalisu nina ashan haja al kweis nina amulu, lakin ashan rahama bitou (Tito 3:5). Nina gi amulu shokol al kweis ashan Rabuna kalas kutu nina iyal bitou (Tito 3:7).
Nina bi alimu hajat al mohim ketir min Risala ta Tito. Nina alimu kalam al deiruu min nas kubar ta kenisa. Nina alimu kef Mesihin bi ish haya ta Rabuna. Nina alimu gali, ze Mesihin, haya ta nina keli kun maliyan ma shokol al kweis. Nina kaman alimu gali sabab al nina gi ish haya kida de ashan kalam al Rabuna amulu le nina. Uwo azilu nina ashan bi kun iyal bitou. Wa ze iyal ta Rabuna, deiru haya ta nina bi kun ze haya ta Abu ta nina.
1
Risala min Bulus le
Tito
Salam
1 Risala de min Bulus, kadam ta Rabuna wa rasul ta Yesuwa al Mesiya. Ana rasul ashan bi gowi iman ta nas al Rabuna azilu wa derisu marafa al nesiya al gi tifagu ma sika ta Rabuna. 2 Ana kaman rasul ashan bi wori le nas an rajaa ta haya al abadiya, al Rabuna al maa gi kabasu waad gubal maa kalaguu duniya. 3 Fi zaman al Rabuna azilu, uwo wori kilima tou be wasat tabashir. Wa uwo selimu kalam de le ana, hasab telimat al Rabuna Mukalis ta nina wodi.
4 Risala de le Tito, jena tai al hagiga fi nefsa iman.
Keli neima wa salam min Rabuna Abu bita nina wa Sultan Yesuwa al Mesiya, Mukalis ta nina kun ma ita.
Derijat ta Nas Kubar ta Kenisa
5 Ya Tito, ana kaan sibu ita fi Krete ashan sabab de, ashan ita bi nizamu hajat al fadulu wa resim nas kubar ta kenisa fi kulu medina zema ana kaan kelimu le ita. 6 Zol kebir ta kenisa lazim keli maa kun indu lomu, keli uwo kun amin le mara tou*1:6 keli uwo kun amin le mara tou au indu wahid mara bes, wa iyal bitou keli kun muminin. Keli umon maa amulu hajat sambala wa keli umon maa kun giladabin. 7 Zol kebir ta kenisa, uwo zol mosul al gi ainu wara shokol ta Rabuna. Ashan kida, keli uwo lazim maa kun indu lomu. Keli uwo maa kun zol al gi kebir nefsa, au zol al gi zalan guwam, au sukuriji, au ta masakil wa tama ta gurush. 8 Lakin keli uwo bi kun zol al gi rahibu nas, gi hibu saidu nas, gi hafizu nefsa tou. Keli uwo bi kun zol dukuri wa ish haya al kweis, wa indu ihtiram. 9 Keli uwo wogif gowi fi risala al hagiga zema kaan derisuu. Ashan kida, uwo bi agder sheja nas ma deresa al hagiga wa kaman ashan bi aridu wa adilu nas al gi lakbatu deresa al hagiga.
Adilu Nas al gi Derisu Deresa al Batal
10 Ana wodi karar de le ita leanu nas al giladabin fii ketir. Umon gi wonusu kalam farik wa gi kabasu, kasatan Yahudin tanin al fekiru gali tahir bi jibu kulasa. 11 Keli lazim wogifuu umon min deresat leanu umon gi kabasu usra ketir ma derisu hajat al umon kaan mafrud maa bi derisu, wa de bes ashan kalam ta gurush. 12 Wahid zol min Krete, nebi taumon zatu kaan kelimu gali, “Nas ta Krete daiman nas ta kabasa, umon ze haiwanat al batal, nas al kaslanin wa ta geliba kebir.” 13 Kalam de hagiga. Ashan kida, keli ita adilu umon tamam, ashan keli umon bi kun indu iman al hagiga. 14 Keli umon maa asuma le gisat ta Yahudin tanin al maa min Rabuna wa gawanin an hajat al nedif wa al maa nedif min nas al sibu deresa al hagiga ta Injil. 15 Hajat kulu nedif le nas al gulub taumon nedif, lakin mafi haja nedif le nas al gulub taumon maa nedif wa maa muminin. Ashan marafa wa afkar taumon wasaka. 16 Umon gi mesil gali umon arufu Rabuna, lakin kalam maa gi beinu fi amail taumon. Umon waskanin, mukalifin, wa maa bi agder amulu ay shokol al kweis.