2
La venida del Espíritu Santo
1 Néenialíté judíonái namànicaté nàasu cultowa íipidenéerica Pentecostés, yá macáita yeebáidéeyéica Jesús itàacái nàwacáidáyacacawa abéeri capìi irìcu. 2 Yátaté néemìaca manuíri sànasi chènuníiséeri càide iyúwa wéemìaná cachàiníiri cáuli isàna. Macáita yáawinéeyéicawa capìi irìcu néemìaca yái sànasica. 3 Yá naicáca quichái nacáiri ipèrùa manùba càide iyúwa waicáaná quichái. Yá quichái ipèrùa iseríacawa náiwita ìwali náalimáwanama, macáita níái wenàiwicaca. 4 Yá Espíritu Santo iwàlùacawa nawàwalìculé canánama, icùacaténá náiwitáise. Yá nadàbaca nacàlidaca tàacáisi Dios inùmalìcuíse áiba cáli néeséeyéi itàacái iyú, yái tàacáisica càmíiritécáwa nadé náalíaca natàaníca iyú, càide iyúwa Espíritu Santo imàacáaná nacàlidacani.
5 Néenialíté áibanái judío ìyaca néeni Jerusalén ìyacàlená irìcu, yàanèeyéicaté macái cáli néese. Níái judíoca neebáidacaté Dios itàacái cáalíacáiri iyú. 6 Judíonái yéemìacanacáita yái sànasi chènuníiséerica, yá manùba nàwacáidáyacacawa capìi néré. Néemìaca apóstolnái, áibanái nacái náapichéeyéica, nacàlidaca nalíni natàacái imanùbaca iyú. Macái wenàiwica yéemìaca itàacáiwa. Náináidacawa manuísíwata néemìaca natàacáiwa, níái manùbéeyéica judíoca yàanèeyéicaté capìi néré. 7 Yá judíonái nasutáca néemìawa níawáaca:
—¿Càinásica yéewaná natàaníca watàacái imanùbaca iyú? Ewita Galilea yàasu cáli néeséeyéicáaníta nía canánama, càicáaníta natàaníca watàacái imanùbaca iyú. 8 ¿Càinásica yéewaná náalimá nacàlidacani watàacái iyú? 9 Manùba cáli néeséeyéi wía: Partia yàasu cáli, Media yàasu cáli nacái, Elam yàasu cáli nacái, Mesopotamia yàasu cáli nacái, Judea yàasu cáli nacái, Capadocia yàasu cáli nacái, Ponto yàasu cáli nacái, Asia yàasu cáli nacái, 10 Frigia yàasu cáli nacái, Panfilia yàasu cáli nacái, Egipto yàasu cáli nacái, Libia yàasu cáli néeséeyéi nacái, ìyéeyéica mawiénita Cirene yàasu cáli irí, Roma ìyacàlená mìnanái nacái ipáchiéyéica ìyaca chái, 11 áibanái nacái judíosíwanái, áibanái nacái càmíiyéica judío iwènúadéeyéicaté íiwitáisewa neebáidacaténá Dios itàacái iyúwa judíosíwanái, Creta yàasu cáli néeséeyéi nacái, Arabia yàasu cáli néeséeyéi nacái. Manùba cáli néeséeyéica wía, quéwa macáita wáalimáwanama wéemìaca natàaníca watàacái iyú nacàlidaca ìwali yái Dios imàníináca cayábéeri íiwitáise cachàiníiri iyúwa —náimaca nalíwáaca.
12 Níái manùbéeyéi wenàiwicaca, càmitaté náalíawa càinácaalí iyú yéewaná apóstolnái cài natàaníca madécaná tàacáisi iyú yéewanápiná manùbéeyéi cáli néeséeyéi yéemìaca itàacáiwa. Nasutáca néemìawa níawáaca:
—¿Càinásica yéewaná cài natàaníca? —náimaca nalíwáaca. 13 Abénaméeyéi quéwa naicáanícáita apóstolnái iquíniná meedá. Iná náimaca:
—¡Icàméeyéica nía meedá! —náimaca naicáaníca.
Discurso de Pedro
14 Néeseté Pedronái, níái docéeyéica imanùbaca apóstolca, namusúacawa manùbéeyéi yèewíise, níái ciento veinte namanùbaca yeebáidéeyéica Jesús itàacái nacàlidacaténá manùbéeyéi wenàiwica iríni. Yá Pedro icàlidaca nalíni cachàiníiri tàacáisi iyú. Iimaca nalí: “Píacué, nuénánái judíoca, macáitacué pía nacái Jerusalén ìyacàlená mìnanáica, péemìacué cayábani yái nucàlidéeripinácuéca piríwa. 15 Piyúunáidacuéca nacàmaca níái wenàiwicaca. ¡Càmíirita! Canácata icàméeri mapisái yáawanáitàacáwa a las nueveta. 16 Néese Dios idéca ibànùaca Espíritu Santo càide iyúwa profeta Joel icàlidáanáténi bàaluité, itànàanáté tàacáisi Dios inùmalìcuíse nacái. Dios íimacaté:
17 ‘Mawiénicaalí yái èeri imáalàacatáipináwa, yá nubànùapiná Espíritu Santo wenàiwicanái irí canánama, yàacawéeridacaténá nía; íná yéewanápinácué péenibe nacàlidaca tàacáisi nunùmalìcuíse; nubànùapiná tàacáisi ùuculìiyéi irí yéenáiwanási nacáiri iyú, béeyéi irí nacái náamacani irìcuísewa.
18 Néenialípiná nubànùa Espíritu Santo nùasu wenàiwicanái iwàwalìculéwa, yàacawéeridacaténá nía, asìanái, inanái nacái, yéewanápiná nacàlidaca tàacáisi nunùmalìcuíse.
19 Capìraléeri cáli irìcuwa núasáidapiná naicá wawàsi nacalùadéeripiná naicáca, íinata nacái cáliquéi—irái, quichái, acalèe nacáiri íisaca nacái.
20 Yái èeri icamaláná catéeripináwa, quéeri nacáiwa naiquéechúapiná quíirawaca càide iyúwa waicáaná irái, ipíchawáise nùasu èeri máiní cayábéeri yàanàaca, caiyéininéeri nacái.
21 Quéwa macáita cawinácaalí wenàiwica isutéeyéica yáawawa nuícha nuicáanápiná napualé, nuwasàapiná níawa nùasu yùuwichàacáisi íichawa’,
íimacaté yái Diosca, càité profeta Joel itànàacaté tàacáisi Dios inùmalìcuíse.
22 “Iná péemìacué cayábani yái nucàlidéeripinácuéca piríwa, píacué israelitaca: Píalíacuécawa machacàníiri iyú càinácaalíté ìyáaná pèewibàa, yái Jesúsca, Nazaret ìyacàlená néeséerica. Dios idéca yáasáidacuéca piríni, píalíacaténáwa Jesús ìwali, abéeri Dios néeséericani, yái Jesúsca. Dios imàacacaté Jesús imànica máiníiri cayábanaméeri wawàsi, càmíirica wenàiwica idé imànica, yáasáidacaténácué pirí Dios ibànùacani. 23 Ewitacué píalíacáanítatéwa ìwali Dios néeséericani, càicáanítacué píibàacaténi, pinúacaténáni. Quéwa bàaluitésíwa Dios íináidacatéwa imàacáanápiná áiba wenàiwica iyúudàacuéca píibàaca Jesús presoíri iyú, yéewanápinácué pimàacaca báawanaméeyéi asìanái itàtàacani cruz ìwali. 24 Quéwa Dios iwasàacaté Jesús yéetácáisi íicha, yáté imichàidaca Jesús yéetácáisi íicha càmicáiná yéetácáisi yáalimá imawènìadacani. 25 Yáté rey David icàlidacaté tàacáisi Jesús ìwali Dios inùmalìcuíse. Jesús íimacaté Dios irí:
‘Nucuèriná Dios, núalíacawa pìyáanápiná núapicha càiripináta, pìacawéeridaca nacái núa. Iná canácata yáaliméeri imàacaca nucaláacawa píicha, pía Nucuèriná Diosca.
26 Iná yéewa casíimáica nuwàwa, yásí nucántàa nacái casíimáiri iyú. Yá máiní manuíca nuínáidapinácawa nuwàwawa pìwali,
27 càmicáiná pimàacapiná núa càliculìi irìcu. Càmita nacái pimàacapiná ibadácawa yái nuináca, núa pìasu wenàiwicaca mabáyawanéerica.
28 Pidéca pimàacaca cáuca núa, yá nuyanídapinácawa nùyacaalípináta píapicha’,
íimacaté yái Jesúsca, càité David itànàaca Jesús itàacái.
29 “Píacué nuénánáica, macáitacué wáalíacawa wàawirimi rey David yéetácatéwa, yáté nabàlìacani. Siùcade macáita wía judíoca wáalíacawa alénácaalí David yàasu càliculìimi ìyaca chái wèewibàa. 30 Profetacaté yái rey Davidmica, yá yáalíacatéwa nacái Dios imànicaté wawàsi David yáapicha cáimiétacanéeri iyú imàacáanápináté rey David itaquérinámi icùaca israelitanái David yáamirìcubàami. 31 David icàlidacaté yái tàacáisi Dios inùmalìcuíse, càide iyúwa David idéca nacáicaalí iicáca macáita yái ichàbáanápinácawa. Iná yéewa rey David icàlidacaté tàacáisi íiméerica Mesías icáucàanápinátéwa, yái israelita icuèrinápináca. David íimacaté nacái Mesías càmíinápináté iyamáawa càliculìi irìcu, càmíinápináté nacái iinámi ibadáwa. 32 Yái Jesúsca, Dios idéca icáucàidacani, yá nacái macái wía, wadéca waicáca cáucani. 33 Dios idéca imichàidaca Jesús chènuniré, imàaca nacái yáawinacawa yéewápuwáise Dios irí, icùacaténá macáita Dios yáapicha chènuniré. Yá càide iyúwaté Jesús icàlidáaná walíni, Wáaniri Dios idéca imàacaca Jesús ibànùaca walí Espíritu Santo. Siùca èeri pidécuéca péemìaca, piicáca nacái càinácaalí iyú Espíritu Santo icùaca wenàiwicanái íiwitáise. 34 Wáalíacawa Mesíascani yái Jesúsca, Dios ibànuèripinácaté icùacaténá wía, yácáiná rey David càmitaté imichàawa chènuniré icáuca yáapichawa, quéwa David icàlidacaté tàacáisi Mesías ìwali Dios inùmalìcuíse. David íimacaté:
‘Wacuèriná Dios íimacaté Nuíwacali irí: Píawinawa núapicha nuéwápuwáise picùacaténá núapicha macáita,
35 idècunitàacá numawènìadaca píicha macái piùwidenáiwa, íimaca yái Diosca’,
càité David íimaca.
36 “Píacué macái Israel itaquénáinámica, iwàwacutácué píalíacawa báisíiricani: Yái Jesúsca, pinuéricatécué cruz ìwali, yácata Dios imàaquéerica Wáiwacalipiná, Mesías nacái, yái wacuèrinápináca, wía judíoca”, íimaca yái Pedroca.
37 Néese níái wenàiwica ìwacáidáyaquéeyéicawa néré, néemìacáiná Pedro yàasu tàacáisi, íná máiní achúmaca nawàwa nabáyawaná ìwaliwa. Yá nasutáca néemìawa Pedro, apóstolnái nacái. Yá náimaca nalí:
—Píacué wéenánáica, ¿càinásica iwàwacutá wamànica? —náimaca. 38 Néese Pedro íimaca nalí:
—Piwènúadacué píiwitáisewa Dios irípiná. Pibautizácué nacáiwa Jesucristo íipidená ìwali píasáidacaténácué peebáidaca itàacái. Yásí Dios imàacacué iwàwawa pibáyawaná íicha. Ibànùapinácué pirí Espíritu Santo icùacaténácué píiwitáise. 39 Yái Espíritu Santoca, Dios iwàwéericuéca yàaca pirí, péenibe irí nacái, nalí nacái macáita ìyéeyéica déeculé, yácáiná Dios ibànùapiná Espíritu Santo nalí canánama, cawinácaalí Wacuèriná Dios iwàwéeyéica imáidaca yàasunáipináwa —íimaca yái Pedroca. 40 Càita Pedro icàlidaca nalíni déecuíri iyú, yàalàa nacái nía. Iimaca nalí:
—Piwènúadacué píiwitáisewa ipíchaná Dios yùuwichàidacuéca pía náapicha níái cabáyawanéeyéi wenàiwicaca —íimaca yái Pedroca.
41 Ináté níái yeebáidéeyéicaté Pedro yàasu tàacáisi, nabautizácawa. Tres mil namanùbaca níái yeebáidéeyéicaté Jesús itàacái yáté èerica. 42 Nàwacáidáyacacawa náapicha áibanái yeebáidéeyéica néemìacaténá apóstolnái yéewáidáaná nía. Yá macáita neebáidaca cachàiniwaca. Abédanamata nacái náiwitáise, nàaca nacái nalíwáaca nàasuwa. Nàwacáidáyacacawa nasutácaténá níawawa Dios íicha, nawacùacaténá nàwaliwáaca pan, yái Santa Cenaca, nawàwalicaténá Jesús yéetácatéwa náichawalíná.
La vida de los primeros cristianos
43 Néeseté apóstolnái ichùnìaca yàacawa manùbéeyéi cáuláiquéeyéi Dios íiwitáise iyú. Dios imàaca nacái namànica manùba cachàiníiri iyú càmíiri wenàiwica idé imànica. Iná Jerusalén ìyacàlená mìnanái cáaluca nawàwa náináidacáwacawa canánama. 44 Macáita níái yeebáidéeyéica Jesús itàacái, abédanamata náiwitáise, nàaca nacái nalíwáaca nàasuwa. 45 Yá nawéndaca nàasuwa càinácaalí nadènièrica nawacùacaténá iwènináami catúulécanéeyéi irí yeebáidéeyéica Jesús. 46 Eeri imanùbaca nàwacáidáyacacawa templo irìculé nàacaténá Dios irí cayábéeri. Nàwacáidáyaca nacáiwa nacapèe irìculéwa nawacùacaténá nàwaliwáaca pan, yái Santa Cenaca nawàwalicaténá Jesús yéetácatéwa náichawalíná. Yá nayáaca nayáacaléwa náapichawáaca casíimáiri iyú nawàwalìcuísewa. 47 Jerusalén ìyacàlená mìnanái cáimiétaquéeri iyú naicáca wenàiwica yeebáidéeyéica Jesús itàacái. Eeri imanùbaca Wáiwacali iwasàaca áibanái wenàiwica Dios yàasu yùuwichàacáisi íicha néenánáicaténá nía, níái yeebáidéeyéica Jesús itàacái.