Mengeꞌ KERADYA
et mengeꞌ Bibilinan i Jesus
Kepurisnan et itueng Surat neng Keradya
Itueng buuk et mengeꞌ Keradya et mengeꞌ Bibilinan i Jesus na megpelahyun et Menungang Abar sigun ki Lukas. Penegnaang geayen ibetang na baꞌ enukwan pinelatap et mengeꞌ nekeuna neng mengengandel i Jesus itueng Menungang Abar petudyu kenye “dut lungsud et Jerusalem, sengkelingkepaʼt probinsiya et Judea bekeꞌ Samaria, bekeꞌ sekdan dut ketimpusaʼt dunyaꞌ.” (Bersikulo 1:8).
Itue ketuturanan et pegpengandel ki Empung Jesus Kristo na negpetagnaꞌ eset bangsaʼt Judio na negpelahyun apang megmendyaring sembatung pengengandel eset sengkelingkepaʼt kedunyaan. Gaay tentuen et nenurat na mengeꞌ mengengandel i Jesus Kristo diki lang megpengeriwaraꞌ na megpangkateng memumulitika na negpeparu megbinasaꞌ eset Bangsang Romano. Na angkansa, itueng pegpepengandel na ketumanan etawa pegmendyari neng egamaʼt tawʼt Judio.
Itueng buuk pasal et neinabu dut lebi neng 40 teun, tihad AD 30 seked 70 AD, mekabit 2,000 teun tagnaꞌ tiꞌ.
Mergaꞌ dut buuk et Keradya ating keradya et Nakem et Empuꞌ na dumateng na maya keseg et kepengdyarian eset mengeꞌ mengengandel dut Jerusalem nekeunang eldew et Pentekostes. Itueng Nakem et Empuꞌ pelahyun na megsesyek bekeꞌ negpepebasag eset ketingtimungan et mengeꞌ mengengandel bekeꞌ eset mengeꞌ pegibuteng itue dut ginsaʼt mekeinabu neng mekesugid atue.
Ketulduan et itueng Surat
Pegpepepanyap eset mengeꞌ pepenewan neng pegpeabar 1:1-26
Emuring ketehagan bekeꞌ netangeꞌ i Jesus 1:1-14
Kesublian i Judas 1:15-26
Pegpeabar dut lungsud et Jerusalem 2:1—8:3
Pegpeabar eset probinsiya et Judea bekeꞌ Samaria 8:4—12:25
Pegpeabar dut keyuntukaʼt dunyaꞌ pebiyaꞌ kesukuan i Pablo 13:1—28:31
Unang Pepenewan neng Pegpeabar i Pablo 13:1—14:28
Tingtimung dut Lungsud et Jerusalem 15:1-35
Ikeruwang Pepenewan neng Pegpeabar i Pablo 15:36—18:22
Iketlung Pepenewan neng Pegpeabar i Pablo 18:23—21:16
Sembatung Pirisu dut Roma si Pablo 21:17—28:31
1
1 Pegmerganen neng Teopilo:
Tinuturan ku eset daken neng unang buuk binuwat bekeꞌ pegtulduꞌ i Jesus sengketegnaan, 2 seked dut eldew na Ya in ipinedibuwat ne dut langit. Mura si Jesus siminurung duntin, binilinan* 1:2 Bibilinan - ingin bersen “Mengengabar” et Menungang Abar et Empuꞌ dut mengeꞌ tawʼt sengkeduyaan, bekeꞌ pepengenaran i Jesus Kristo. ye pebiyaʼt Nakem et Empuꞌ itueng mengeꞌ bibilinan na piniliꞌ Ye. 3 Ganang epat neng pulung eldew neketalib et kenyeng kemeteyan indyari pegkebiyag peuliꞌ, ya in nepebiriꞌ kedye et mekansang neng timpu, apang pesebenaran dye na ya in biyag. Dye in nemekebiriꞌ kenye, bekeꞌ nekipegtuturan ye kedye pasal et pengmilikaʼt Empuꞌ.
4 Indyari sasat Ya in kebeꞌbayaꞌ dye mengaan pinemilinan kedye nega, kwan, “Dyanganaꞌ kew mena mugad dut lungsud et Jerusalem. Tegeyaꞌ myu duntin tinangeꞌ et Amaꞌ ku neng pegsugiren ku dimyu in. 5 Sabab negbewtismu pesi si Juan et danum, segwaꞌ diki ne mekwit indyari bewtismuan kew nega et Nakem et Empuꞌ.”
Pegsurung i Jesus dut Langit
6 Angkansa ganang negtingtimung ne si Jesus bekeꞌ kenyeng mengeꞌ bibilinan, nemengingkut dye kenye, kwan, “Begerar, ikew ne be takuꞌ menggey peuliꞌ et tiban neng timpu ating patut na pengmilik dut mengeꞌ tawʼt Israel?” 7 Siminambag ya, “Binetang et Amaꞌ et mengeꞌ timpu bekeꞌ eldew atin et kenyeng diring kepengyedian, indyari diki ne keilangan mesewran myu nega baꞌ ingyan takuꞌ atin. 8 Segwaꞌ begeyan kew et kepengyedian pegkeineug dimyu et Nakem et Empuꞌ, indyari kemyu tuꞌ megmendyaring mengeꞌ saksiꞌ ku dut lungsud et Jerusalem, dut sengketelingkepaʼt probinsiya et Judea bekeꞌ Samaria, bekeꞌ dut ketimpusaʼt dunyaꞌ.” 9 Pegkesugid et itue, ya in periribuwat ne dut langit sasat megesiyek dye dut kenye, indyari nelimbenan ne ya et kunem.
10 Sasat memegtetengteng dye nega dut langit, timinyeg megtuy na eset abiꞌ dye in duwang kelelekian megbebadyuꞌ et meputiꞌ. 11 Kwan dye, “Mengeꞌ tawʼt Galilea, manu takuꞌ atuꞌ kew na megtitingaraꞌ dut langit? Periribuwat na si Jesus dut langit, atin megpeuliꞌ samat nebiriꞌ myu neng ya in neng periribuwat.”
Kesublian ki Judas
12 Negpeuliꞌ mengeꞌ bibilinan i Jesus dut lungsud et Jerusalem, mawaꞌ dut Bukid et mengeꞌ Puun et Olibo, na lengku mengeꞌ sembatu kilometro rayuꞌ et panew dye sabab atin lang rayuꞌ na pegtutugut mepenewan dye baꞌ Eldew et Kepeternan. 13 Pegdateng dye eset kedyeng pegeeldengan eset lungsud in, neglahyun dye dut dibuwat sisingled. Itue mengeꞌ ingaran et mengeꞌ bibilinan negtimung duun: de Pedro, Juan, Jakob, Andres, Pelipe, Tomas, Bartolome, Mateo, bekeꞌ Jakob neng yegang i Alpeo, si Simon neng memimisara, bekeꞌ si Judas neng yegang i Jakob. 14 Daran dye pemegbeꞌbayaꞌ megpenelang meglelamud mengeꞌ kelilibunan, bekeꞌ si Maria neng induꞌ i Jesus, sampay mengeꞌ ketipusdan i Jesus.
15 Mekelabay mengeꞌ senung eldew, negtingtimung usa-usa mengeꞌ senggatus duwangpulung mengengandel. Indyari, timinyeg si Pedro eset elepan dye apang megpebunayag. 16 Kwan ye, “Mengeꞌ ketipusdan, keilangang metuman itueng pegbersen atueʼt Kesuratan neng pegsugiren et Nakem et Empuꞌ pebiyaꞌ et beres i Surutan Dabid tagnaꞌ pasal ki Judas neng nenguna eset mengeꞌ nengalew ki Jesus. 17 Sene tiꞌ, kebayaꞌ ya eset damen bekeꞌ kesembatu eset pegsukuꞌ key et pegpebunayag.”
18 Itueng kebeyaran eset kenyeng pegakal, inelen i Judas et sembatung sukud neng lugtaꞌ. Atuꞌ ne ya nengurug, negbaꞌ et suwiꞌ, limimput kenyeng beteng bekeꞌ liminiwan kenyeng bituka. 19 Nesewran itue et ginsan neng megeeldeng eset lungsud et Jerusalem, angkansa pesi pegngeranan uma na itue Akeldama eset kedyeng bebresan. Ingin bersen atin, Uma et Duguꞌ. 20 Sinugid i Pedro, “Tiban, nekesurat dut Mengeꞌ Kanta,
‘Lahyunan lelegdengan ye ne pereyunan. Indyari dyangan ne legdengan et misan sinu nega.’
Nekesurat gasi,
‘Keredyanen neʼt iba in itueng kenyeng bubuwaten.’† 1:20 Kanta 69:25; 109:8.
21-22 “Angkansa subaliꞌ kay memiliꞌ et sembatung meiba-iba kay bilang saksiꞌ dut pegkebiyag peuliꞌ i Jesus. Keilangan itue sembatung mengeꞌ mekebeꞌbayaꞌ damen et ginsang timpu na mekepemiyagan eset damen si Empung Jesus, tegnanan neng bewtismuan ya i Juan seked na iperibuwat dut langit.” 23 Nemiliꞌ dye et duwang lelaki, si Matias bekeꞌ si Jose na pegngeranaʼt Barsabas bekeꞌ pegtingkagan gasiʼt Justo. 24 Indyari dye in negpenalang, kwan, “Begerar, sewd myu na baꞌ enu dut seled pusuꞌ et ginsang taaw, ipekilelanaꞌ damen na baꞌ embe eset itueng duwa tuꞌ neng piniliꞌ mu, 25 apang megmendyaring bibilinan na metuman et keradya neng tinelikuran i Judas, ganang ya in siminurung dut lungsud na merapat eset kenye.” 26 Nemegetgebutan dye ne, indyari si Matias mesukud. Ya key in nedugang dut sempuluꞌ isa neng bibilinan i Jesus.