Menungang Abar pasal si Jesus Kristo Sinurat i
JUAN
Kepurisnan et itueng Surat i Juan
Ating Menungang Abar sigun dut ki Juan, atin nepepekilala ki Jesus bilang kaya seskeran neng beres et Empuꞌ na “Negmendyaring taaw bekeꞌ liminegdeng atuʼt kityu”. Sinurat itueng tuturan naꞌ itue apang sebarang memematsaꞌ mengandel na si Jesus ating ipinangeꞌ Mememawiꞌ, ating Yegang et Empuꞌ banar, na maya dye biyag kaya seskeran abit Empuꞌ dut langit.
Pegketbes et peunang beres na meguuyun dut Beres et Empuꞌ bekeꞌ dut ki Jesus, na ating unang bagi et itue atin megsusugid et iba-ibang keliluꞌliluꞌ na negpepesabanar na si Jesus pesi ating ipinangeꞌ neng Mesias, etawa Mememawiꞌ, ating Yegang et Empuꞌ. Dut itueng bagi pegsusugid baꞌ enungkwan na ating sengmenung taaw na nengandel ki Jesus bekeꞌ negmendyaring mengeꞌ pepengenaran ye. Ating iba gasi mendi mengandel, misan ga in penungsang kenye.
Dut emuri gasing kapitulo et Kesuratan, atin ipegsusugid baꞌ enungkwan si Jesus dinakep bekeꞌ inukum. Itinuturan gasi ating pegransang kenye dut krus, pasal kenyeng pegbiyag peuliꞌ, bekeꞌ pasal kenyeng mekeldam neng pegpebiriꞌ dut mengeꞌ pepengenaran ye netbes na ya megbiyag peuliꞌ.
Atue binggeyan banar et pesebanar pasal binggey ne biyag na kaya seskeran pesebanar i Kristo, sembatung begey na megtitihad tiban bekeꞌ meketerima et mengeꞌ mengandel na si Jesus ating Empuꞌ banar negmendyaring taaw.
Ketulduan et itueng Surat
Peunang Bebresan 1:1-18
Si Juan neng Mememewtismu 1:19-34
Mengeꞌ unang Pepengenaran i Jesus 1:35-51
Ating Kesukuan i Jesus Kristo 2:1—12:50
Unang Ketulduan i Jesus pasal et Empuꞌ 2:1-25
Keilangan Taaw Ipegyegang Peuliꞌ 3:1-17
Ketulduan i Jesus pasal et Kemilikan et Empuꞌ 3:18—12:50
Mengeꞌ Emuring eldew i Jesus 13:1—19:42
Ating pegkebiyag peuliꞌ bekeꞌ mengeꞌ pegpebiriꞌ et Begerar 20:1-31
Dugang: sembatu negang pegpebiriꞌ Ye dut Galilia 21:1-25
1
Pasal ki Jesus Kristo Atin neng Beres, Empuꞌ
1 Dut sengkepunan maya ne Ya in pegngeranen Beres, kebayaꞌ et Empuꞌ Banar dut langit ating Beres, bekeꞌ atin neng Beres, Empuꞌ Banar.*1:1 Eset mengeꞌ Griego, retian et “Beres” na ipesewd pikiran et taaw, angkansa retian atue na si Kristo atin Beres na ipesewd ating pikiren et Empuꞌ banar dut mengeꞌ tawʼt dunyaꞌ.
2 Ating Beres kebayaꞌ et Empuꞌ dut sengkepunan. 3 Ginuna et ating Beres ginsan neng keginisan sabab et tahag et Empuꞌ. Dipara ating Beres kaya negmendyari ginsan neng neguna. 4 Dut ating Beres puun et biyag†1:4 biyag - Etawa: Dut kenye biyag. Retian ye ating biyag kaya seskeran dut Empuꞌ Banar dut langit., bekeꞌ ating biyag siluꞌ et mengeꞌ taaw. 5 Ating siluꞌ megtetlang dut kelingban, segwaꞌ ating siluꞌ diki melkepan et kelingban.
6 Indyari, maya sembatung lelaki tinahag teyeg dut Empuꞌ ingaran ye si Juan.‡1:6 Itueng si Juan, ya in si Juan neng Memewtismu, lein si Juan neng pepengenaran i Jesus na nesurat itueng buuk. 7 Natuꞌ si Juan supaya megsaksiꞌ, bekeꞌ megpesebanar pasal et ating siluꞌ, apang ginsan taaw kekingeg sampay mengandel et siluꞌ. 8 Diki lang si Juan atin siluꞌ, imbes ya natuꞌ supaya menaksiꞌ pasal et ating siluꞌ. 9 Na, ating tantung siluꞌ, ingin bersen ating beres, na tumlang dut ginsan et taaw, negeatuꞌ ne atuʼt dunyaꞌ. 10 Ating siluꞌ in pesi, natuꞌ ne et dunyaꞌ. Misan dunyaꞌ neguna sabab ye, segwaꞌ ketaawan kaya nekekilala dut kenye. 11 Nepeatuꞌ ating siluꞌ dut kedye na atin kenyeng bangsa, segwaꞌ dye na atin kenyeng ginuna, kaya megterima kenye.
12 Segwaꞌ sebarang megterima ating Beres, sampay pengandel dut ingaran ye, dye in metingkag na mengeꞌ yegang et Empuꞌ. 13 Na dye in megmendyaring mengeꞌ yegang et Empuꞌ, diki teyeg dut duguꞌ etawa keinginan et bilug, etawa napsuꞌ et megesawa, temed ipinegyegang dut Empuꞌ sabab et kegeayen et Empuꞌ.
Ating Beres Negmendyaring Taaw
14 Na, ating Beres negmendyaring taaw samat kityu bekeꞌ liminegdeng et sementaraꞌ atuʼt kityu. Nebiriꞌ tyu benyar et kenyeng ketaasan. Na itue, ketaasan et kesemba-sembatung yegang et Empuꞌ Amaꞌ. Na Ya baha et redyikiꞌ bekeꞌ keberbenaran.
15 Si Juan negpesebanar pasal ating Beres. Merensag beres i Juan, megsusugid kwan ye, “Itue ne pesi Ya, na pegsugiren ku in, ‘Na Ya ne pebibinyan dut daken, temed lebi nega set daken sabab ya una nega dut daken tiyeg negaʼt sengkepunan.’ ” 16 Sabab Ya, ating Beres, puspus et kasi. Indyari, ginsan tyu meraliꞌ neketerima et redyikiꞌ ye daran-peraran. 17 Sabab ating Keseraan et Empuꞌ binggey tagnaꞌ pebiyaꞌ dut ki Moises, segwaꞌ redyikiꞌ bekeꞌ keberbenaran et Empuꞌ binggey kityu sabab ki Jesus Kristo. Ya in pegingeranen dye Beres et Empuꞌ. 18 Kaya sinu-sinu nekebiriꞌ et Empuꞌ, selyu lang ating sembebatung yegang ye, na dut abiꞌ et Empuꞌ Amaꞌ. Na Ya negpebunayag et Empuꞌ dut kityu, sabab ya saliꞌsaliꞌ et Empuꞌ.
Pesebanar i Juan neng Mememewtismu pasal ki Jesus
(Mateo 3:1-2; Markus 1:1-8; Lukas 3:1-18)
19 Na, atin masa pesebanar i Juan pasal et Empuꞌ. Ganang diminateng ne mengeꞌ dinaak et mengeꞌ pegibuten et tawʼt Judio mawaʼt lungsud et Jerusalem, dinaak in mengeꞌ pariꞌ bekeꞌ mengeꞌ Lebita supaya ingkuten si Juan baꞌ sinu ya. 20 Kaya ne negpeilu si Juan, segwaꞌ pinesebenaran ye ne, kwan ye, “Lein lang aku Kristo§1:20 Kristo dut bebresan et Griego, etawa “Mesias” dut bebresan et mengeꞌ Judio. Atin samat ngaran. Ingin bersen: Ating piniliꞌ et Empuꞌ Banar pemegbeg atueʼt sengkedunyaan kaya seskeran. Betsaen dut Diksyunario. neng mememawing megderateng.”
21 Iningkut dye ya, “Baꞌ kwantin, sinu ke? Ikew be si Elias neng tarus tagnaꞌ?” Kwan ye, “Lein lang aku.” Nengingkut dye peuliꞌ, kwan dye, “Ikew takuꞌ Atin Tarus?”*1:21 Betsaen Malakias 4:5; Deuteronomio 18:15; bekeꞌ ating surat set sanad dut Mateo 11:14. Sinambag i Juan, “Lein.” 22 Dut ketimpus-timpusan kwan dye, “Sinu ke? Tubagaꞌ kay supaya maya mesugid kay dut negtahag damen. Enu mesugid mu pasal et diri mu?” 23 Si Juan siminambag dut bebresen i Isaias na tarus et Empuꞌ, kwan ye, “Aku,
‘Atin pegberes na sembatung megtitingkag dut kelnangan:
kwan, Ipetignaaꞌ myu dalan et Empuꞌ!’ ”†1:23 Isaias 40:3.
24 Na, itueng mengeꞌ dinaak teyeg et mengeꞌ Pariseo, na metaas neng pegibuten et mengeꞌ tawʼt Judio.‡1:24 Pariseo - Sembatung kampung et pariꞌ dut Empuꞌ banar. Mengeꞌ Pariseo in, metaas neng mengeꞌ pegibuten et mengeꞌ tawʼt Judio. Temed, kaya metignaꞌ ginsan arat dye, sabab nelipaten bekeꞌ binelingkeg dye mengeꞌ saraꞌ et Empuꞌ. 25 Nemengingkut gasi kenye, “Manu pegbewtismu ke baꞌ diki ikew Kristo, etawa si Elias, etawa Atin Tarus megtetagey kityung bangsa?” 26 “Pegbewtismu ku daken et danum,” sambag i Juan, “segwaꞌ maya megtitiyeg eset pinegketngaan myu na diki myu nekilala. 27 Ya na meglulundug daken. Diki lang teupen na aku memabad et sisiget et tempaꞌ ye, sabab diri ya lebing metaas daken.”
28 Itue neinabu dut lungsud et Betania dut dipag et danum et Jordan, na baꞌ embe pegbewtismuan i Juan.
Ya na Mengugad et Salaꞌ Tyu
29 Leing eldew nebiriꞌ i Juan si Jesus megsesentin kenye. Kwan i Juan, “Siyekiꞌ myu si Jesus, antangen ye bibili neng iungsud et Empuꞌ, na mengugad et salaꞌ ginsan taaw et sengkedunyaan! 30 Ya ne in pesi pegbentuan ku kwit tiꞌ, ‘Na sembatung lelaki na meglulundug daken, lebi nega et daken, sabab meguna nega dut daken tiyeg sengkepunan.’ 31 Misan aku, kaya sewd ku na Ya ne atin pesi, segwaꞌ angkan aku pegbewtismu et danum supaya mepebunayag Ya dut mengeꞌ tawʼt bangsa et Israel.
32-33 “Diki ku banar Ya nekilala sene in, segwaꞌ Empuꞌ na nenahag daken supaya megbewtismu et danum, Ya ne negpekilala. Kwaʼt Empuꞌ,
‘Kebiriꞌ ke et Empung Nakem mineug samat aksang teyeg et langit, sampay sumaleb sembatung lelaki. Ya ne na megbewtismu et Empung Nakem.’ ”
Indyari, nepesebenaran i Juan pasal ki Jesus, kwan ye, “Daken, nebiriꞌ ku et Nakem naꞌ Empuꞌ nineug samat aksang tiyeg et langit, sampay siminaleb ki Jesus. 34 Nebiriꞌ ku na atin neinabu, sampay pepesebenaran ku na itue ne, si Jesus ating Yegang et Empuꞌ Banar.”
Mengeꞌ Megunang Pepengenaran i Jesus
35 Siminunud neng eldew, nepeuliꞌ gasi dut danum et Jordan si Juan bekeꞌ duwang pepengenaran ye. 36 Ganang nebiriꞌ i Juan si Jesus megtetalib, kwan ye, “Siyekiꞌ myu tiꞌ be, Bibili neng ipesimayaꞌ et Empuꞌ.” 37 Ganang nekingeg et duwang pepengenaran ating bebresen i Juan, nepeselundung dye ki Jesus. 38 Peglingew i Jesus nebiriꞌ Ye dye na megseselundung kenye. Pegketbes iningkut Ye dye, “Enu pegtutulusen myu?” Kwan dye, “Rabi, retian ye ‘Menunulduꞌ’, embe peglelegdengan Mu?” 39 “Aniꞌ kew,” kwan i Jesus, “Apang mebiriꞌ myu.” Angkansa nememayaꞌ dye bekeꞌ nebiriꞌ dye baꞌ embe peglelegdengan ye. Diminuntin dye mengeꞌ lisag epat et mapun. Na ginebi dye ne duntin.
40 Si Andres neng tipused i Simon Pedro na sembatu dut duwa tiꞌ na nekekingeg et pegbebresen i Juan, bekeꞌ nepeselundung ki Jesus. 41 Megtuy tinulus i Andres tipused yeng si Simon bekeꞌ tinuturanan ye, “Ne,” kwan ye, “Nebiriꞌ kay ne atin Mesias!” Ingin bersen, atin Kristo.§1:41 Mesias etawa “Kristo” - Ating Piniliꞌ et Empuꞌ Banar pemegbeg atueʼt sengkedunyaan kaya seskeran. Teyeg tagnaꞌ tiꞌ, maya mengeꞌ tawʼt Judio tangeꞌ eset Empuꞌ na dumateng kedye sembatung taaw megbawiꞌ dye teyeg et mengeꞌ meyaat na taaw. Ating taaw Mesias et mengeꞌ tawʼt Judio, bekeꞌ Mememawiꞌ et ginsan taaw atueʼt sengkedunyaan neng mengandel Kenye.
42 Pegketbes binibit ye si Simon dut ki Jesus. Na siminyek kenye si Jesus bekeꞌ negsugid, “Ikew si Simon, yegang i Juan. Pengeranan ku ne ikew tiban et Sepas.”*1:42 si Sepas etawa Pedro - Mawaꞌ dut bebresan et Arameo na ingin bersen ye ating “batu”.
Pegtingkag i Jesus ki Pelipe bekeꞌ ki Natanael
43 Pegdiklem nepikiran i Jesus pinegmenunga sumurung dut Galilea. Nebiriꞌ ye si Pelipe, kwan ye dut kenye, “Mayaꞌ daken.” 44 Si Pelipe samat ki Andres bekeꞌ ki Pedro, teyeg dye ginsan dut lungsud et Betsaida. 45 Nebiyanan i Pelipe si Natanael. Pegketbes sinugiran ye ya, “Nebiyanan kay ne na sembatung sinurat tagnaꞌ i Moises dut Keseraan et Empuꞌ bekeꞌ gasi sinurat et mengeꞌ tarus et Empuꞌ na Ya si Jesus tawʼt Nasaret, neng yegang i Jose.” 46 “Tawʼt Nasaret! Maya takuꞌ lumiwan na menunga teyeg duntin?” ingkut i Natanael. “Aniꞌ ke, siyekiꞌ!” kwan i Pelipe.
47 Ganang nebiriꞌ i Jesus si Natanael megsusurung kenye, kwan i Jesus, “Anie e taaw et Israel banar, ya diki mengdurupang.” 48 “Enukwan mu aku nekilala?” ingkut i Natanael. Timinubag si Jesus, “Mura ke tiningkag i Pelipe, nebiriꞌ ku ne lagi ikew dut sirung et puun et igus.” 49 Pegketbes negsugid si Natanael, “Rabi, ikew ne tuꞌ yegang et Empuꞌ, ikew ne tuꞌ surutan et Israel.” 50 Kwan i Jesus, “Nengandel ke sabab lang dut sinugid ku dimu na nebiriꞌ ku ne lagi ikew dut sirung et puun et igus? Kebiriꞌ ke nega et derekerang ginis na luwas nega et itue.” 51 Pegketbes sinugid i Jesus dut ginsan, “Sugiren ku kemyu et keberbenaran, mebiriꞌ myu meukaban langit, bekeꞌ mengeꞌ dereakan et Empuꞌ tumindal mineug pesurung dut daken, ating Yegang et Taaw.”†1:51 Yegang et Taaw - Sengmenu, sinugid i Jesus itueng ibang ngaran ye. Ingin bersen “Mesias”, etawa “Bilang et ginsaʼt mengeꞌ taaw”. Ngaran gemiten i Jesus pasal et diri ye apang itaguꞌ keretian na ya Yegang et Empuꞌ Banar dut Langit. Ya piniliꞌ et Empuꞌ apang pemegbeg ngian-ngian. Betsaen Markus 8:31; Lukas 7:34.
*1:1 1:1 Eset mengeꞌ Griego, retian et “Beres” na ipesewd pikiran et taaw, angkansa retian atue na si Kristo atin Beres na ipesewd ating pikiren et Empuꞌ banar dut mengeꞌ tawʼt dunyaꞌ.
†1:4 1:4 biyag - Etawa: Dut kenye biyag. Retian ye ating biyag kaya seskeran dut Empuꞌ Banar dut langit.
‡1:6 1:6 Itueng si Juan, ya in si Juan neng Memewtismu, lein si Juan neng pepengenaran i Jesus na nesurat itueng buuk.
§1:20 1:20 Kristo dut bebresan et Griego, etawa “Mesias” dut bebresan et mengeꞌ Judio. Atin samat ngaran. Ingin bersen: Ating piniliꞌ et Empuꞌ Banar pemegbeg atueʼt sengkedunyaan kaya seskeran. Betsaen dut Diksyunario.
*1:21 1:21 Betsaen Malakias 4:5; Deuteronomio 18:15; bekeꞌ ating surat set sanad dut Mateo 11:14.
†1:23 1:23 Isaias 40:3.
‡1:24 1:24 Pariseo - Sembatung kampung et pariꞌ dut Empuꞌ banar. Mengeꞌ Pariseo in, metaas neng mengeꞌ pegibuten et mengeꞌ tawʼt Judio. Temed, kaya metignaꞌ ginsan arat dye, sabab nelipaten bekeꞌ binelingkeg dye mengeꞌ saraꞌ et Empuꞌ.
§1:41 1:41 Mesias etawa “Kristo” - Ating Piniliꞌ et Empuꞌ Banar pemegbeg atueʼt sengkedunyaan kaya seskeran. Teyeg tagnaꞌ tiꞌ, maya mengeꞌ tawʼt Judio tangeꞌ eset Empuꞌ na dumateng kedye sembatung taaw megbawiꞌ dye teyeg et mengeꞌ meyaat na taaw. Ating taaw Mesias et mengeꞌ tawʼt Judio, bekeꞌ Mememawiꞌ et ginsan taaw atueʼt sengkedunyaan neng mengandel Kenye.
*1:42 1:42 si Sepas etawa Pedro - Mawaꞌ dut bebresan et Arameo na ingin bersen ye ating “batu”.
†1:51 1:51 Yegang et Taaw - Sengmenu, sinugid i Jesus itueng ibang ngaran ye. Ingin bersen “Mesias”, etawa “Bilang et ginsaʼt mengeꞌ taaw”. Ngaran gemiten i Jesus pasal et diri ye apang itaguꞌ keretian na ya Yegang et Empuꞌ Banar dut Langit. Ya piniliꞌ et Empuꞌ apang pemegbeg ngian-ngian. Betsaen Markus 8:31; Lukas 7:34.