pai pwa pupûra naa gòrojaa
5
(Naporomee 5–7)
Luka 6.17–49, 12.22–34
Ûna é côo pâ âboro na wâru wà Iésu, na rà gére me, â é too naa gòrojaa, â é tâaboo, ba na é pacâmurirà. Â rà me naa jaaé tàpé na rà pâra wiâê.
Cidòri nyuâa
 é ina tàra pâ:
Ésaïe 57.15«Cidòri nyuâa tàpé na rà ipakîrirà, ba o kàra ê *Mwaciri napwéretòotù!
Ésaïe 61.2–3; Auinapàpari 7.17Cidòri nyuâa tàpé na rà i, ba ée mwa patàmarùrà wà Pwiduée!
Psaume 37.11Cidòri nyuâa tàpé na moo pwâranümarà, ba o mwa kàra ê gòropuu diri!
Ésaïe 55.1–2Cidòri nyuâa tàpé na rà copwa dàra câbawâdé kà Pwiduée, ba ée mwa naa tàra diri pwina nümarà goo!
Cidòri nyuâa tàpé na rà imeai, ba ée mwa imeairà wà Pwiduée!
Cidòri nyuâa tàpé na tâbawêe pwâranümarà naa goo Pwiduée, ba rà o mwa côoê!
Cidòri nyuâa tàpé na rà pinaanapô bèepirà, ba ée mwa tunee tàra wà Pwiduée pâ, tèpa naîê!
10 1 Pétéru 3.14Cidòri nyuâa tàpé na pièpàrirà gée goro pai pitêre dàra kàra ê popai kà Pwiduée. Ba o mwa kàra ê Mwaciri napwéretòotù.
11 1 Pétéru 4.14Cidòri nyuâawà, wiàna rà tobapwâwà ma pièpàriwà, gée goro na guwà tèpa âboro kôo. 12 2 Chroniques 36.16; Apostolo 7.52Ba rà jèe nye wàrapwiri tà tèpa *péroféta na rà pâbéaa kàwà. Â guwà ipwàdée ma piêgòtùru, ba o maina pumara wakè kàwà naanidò *napwéretòotù!»
Guwà tèpa pwéelaa kâra gòropuu
13 Maréko 9.50; Luka 14.34–35«Guwà tèpa còo*Còo—Na pàara biu, âna càcaa po wâdé bwàti ê pâ còo. Ba po dau wâru pâ tòri na tâa na. Na pàra pàara, âna jèe nye ticè nümee, ba jèe pâra gòro jawé, â jèe nye po tâa co ê pâ tòri na. Pwacèwii ê nu na jè pwârü târa kuru, ba, na jè copwaa diri, â jèe ticè nümee, â jè tü târa ja. Wakè kà còo mwara, âna na é cèitiri ma wéaari ê utimuru. Ucina mwara goro ê auipwataâboro kà Pwiduée na câ mwa caa tòotéri. (Côo Lévitique 2.13; Nombres 18.19.) târa gòropuu. Â wiàna ê còo, âna tubatiàu ê nümee, â jè o wànau târa ma jè o pwa ma tèepaa côwâ ê nümee? Bwa. O jèe piticèmuru naa goo. Â o tü naa gòroigé, â rà o mwa pâra gò pâ âboro.
14 Ioane 8.12, 9.5«Guwà tèpa pwéelaa kâra gòropuu, pwacèwii ê jè ville na é tâa gòrojaa, ba o pwacoé ma jè cîdaée. 15 Maréko 4.21; Luka 8.16, 11.33Â ipaiwà mwara naa goo ê jè wâra ânye. Ba câjè caa nuri, ma jè mwa caa naapwàniri ê pwéelaa kêe! Bwa! Jè nye tòpò dòiti. Â é pwéelaa goo diri ê pâ âboro, na rà tâa na ê wâ. 16 Éféso 5.8–9; 1 Pétéru 2.12Â wâdé na wàrapwiri ê pwéelaa kàwà! Wâdé na é tèepaa na ara diri tèpa âboro. Â géewê, âna rà o côo ê pâ muru na wâdé na guwà pwa. Â rà o pwamaina Pwiduée, Caa kàwà, na é wânidò napwéretòotù.»
Go tèepaa nau pacoo ê Naèà
17 Roma 3.31«Guwà cibwaa niimiri pâ, go tèepaa nau nama tiàu ê *Naèà kà Moosé, ma ê pâ auina kà tèpa péroféta. Bwa, go tèepaa, ba na go pacoo. 18 Luka 16.17, 21.33Guwà têre bwàti, ba go ina tàwà ê âjupâra pâ: Ûna bwaa tâa ê napwéretòotù ma gòropuu, â o càcaa câtùra cè ji caapwi âmu gée goro ê Naèà, tiagoro na pacoo diri ê pâ namuru.
19 Jacques 2.10«Gée goo pwiri, â wà pwi âboro na é tajii ê ji caapwi naèà na dau kîri, â é picòo tà pàra tàpé ma rà ipwacèwiié, âna wà pwiibà, âna ée dau kîri naa na Mwaciri napwéretòotù. Â wà pwi âboro na é pâra wiâra bwàti ê Naèà, ma picòo tà pàra tàpé ma rà wàrapwiri, âna wà pwiibà, âna ée dau maina naa na Mwaciri napwéretòotù. 20 Üu, wâdé na guwà pitêre dàra ê câbawâdé kà Pwiduée, jii pai pwa kà tèpa *dotée goro ê Naèà ma wà tèpa *Farasaio. Ba wiàna càcaa wàrapwiri, â o câguwà caa tò naa na Mwaciri napwéretòotù.»
Gà naaco putàmu
21 Exode 20.13; Deutéronome 5.17«Guwà tâmogòori bwàti pâ é jèe ina [wà Pwiduée] tà tèpa jojoorojè, pâ: Gà cibwaa tétàmwara âboro.Exode 20.13 Â wà pwina é tétàmwara pwi jèpwi, âna o popaé pâdari pwi a pitèimuru, ma é pwa wârimuru têe. 22 1 Ioane 3.15Â wâgo, âna go ina pâ: Wiàna gà putàmuPutàmu—Pàra Tii Pwicîri naa na grec, âna rà ina pâ: Putàmu na ticè âji majoroé. naa goo pwi a cèikî béegà, â gà o mwa coo ara Pwiduée, na ée mwa pitèigà. Â wiàna gà ina tà pwi a cèikî béegà, pâ, “Gà pé pigù!” âna o popagà pâ naa na wâra pitèimuru kà Pwiduée. Â wiàna gà piduriPiduri—Insulter. pwi a cèikî béegà, â gà tapacîri wârimuru na dau maina, naa na ére na jèe maagé ma tòina naawê.
23 Maréko 11.25«Jè jèe côo cai ni: Gà pame ê âraimeai'gà naa na wâra pwapwicîri. Â tèepaa me naa na pwâranümagà ê pwina wânabibiu kàu ma wà pwi a cèikî béegà. 24 Â, na wàrapwiri, wâdé na gà tàpo naaco naawê ê âraimeai'gà. Â gà wâjué côwâ, ma gàu mara pinaanapô ma wà pwi aéjii'gà. Â nabwé, â gà mwa wâjué côwâ, ma gà mwa bàra naa i âraimeai'gà.
25 «Wiàna é piciapwâ googà wà pwi jèpwi, â gàu mara pinaanapô ma wàé, wiàna gàu bwaa gére wâ naigé pâ naa na aupitèimuru. Ba é péa panuâgà tà pwi a pitèimuru, na ée mwa panuâgà târa pwàliici ma tòpògà naa na karapuu. 26 Â go ina tâgà ê âjupâra pâ: O câgà caa còobé gée na karapuu, wiàna ina pâ, bwaa câgà caa pé wâri diri ê wârimuru'gà!»
Popai goro tapàgà piéa
27 Exode 20.14; Deutéronome 5.18«Guwà tâmogòori bwàti pâ é jèe ina [wà Pwiduée] pâ: Gà cibwaa toomura (gà cibwaa cîâa jii tô wâdàgà, é, wà pwi éagà).Exode 20.14
28 «Â wâgo, âna go ina pâ: Wiàna gà ucâri wâdà pwi jèpwi, â gà wâdéarié, â pwacèwii na gàu jèe pipuu. 29 Mataio 18.9; Maréko 9.47Ba wiàna majoroé ê âraporomeegà, na gà pitanami goo, ma gà pwa na èpà, â gà èrù tâjii, â gà tütâjii naaiti jiigà! Ba o wâdé ba kâgà wiàna tiàu jè ére naiigà, jii wiàna tâbawêe ê naiigà, â tügà naa na ére na gà pwamaagé côo naawê§Ucina co goo ê pwina nama jè pwa na èpà. Ba wâdé na jè tütâjii naaiti jiijè.! 30 Mataio 18.8; Maréko 9.43 wiàna majoroé ê îgà étò na gà pwa na èpà, â gà tépàgà, â gà tütâjii naaiti jiigà! Ba bwaa wâdé ba kâgà wiàna tiàu ê jè ére naiigà, jii wiàna tâbawêe ê naiigà, â gà pâra naa na ére na jè maagé ma tòina naawê!»
31 Deutéronome 24.1–4; Maréko 10.4«Jèe ina mwara pâ: Wà pwina é tü târa ê wâdèe, âna wâdé na é pwa cè tii târa ma pitapàgà piéa.Deutéronome 24.1 32 Êco na wâgo, âna go ina pâ: Gà cibwaa tü tà tô wâdàgà na càcaa tô a toomura*Na càcaa tô atoomura—é, Êco wiàna tô ilàri na ia pwicîri ma gàu piéa. (câé caa cîâa jiigà). Ba gà péa panuâê, ba na é toomura, wiàna é jèu piéa ma cè pwi jèpwi. Â wà mwara pwi jè âboro na é popaé ma é wâdèe, âna é toomuraNa pàara kà Iésu, âna maina kamu kâra ilàri na pitapàgà piéa. Ipaiwà mwara wiàna nye ticè èpà na é pwa. Wiàna é piéa côwâ, â o càcaa dau wâdé ê béârailu kâra pai pitâa kêe ma pwi jè âboro, gée goro ê pwâra kamu kêe. Ê popai bèeni kà Iésu, âna pwiri pai ina wèe pâ, wâdé tà Pwiduée na câgàu caa tapàgà piéa. Êco na, wiàna ticè pai pwa wèe ma gàu pitànaima, â gà tòimiri ê nee tô wâdàgà, â gà cibwaa nama é kamu wiàna ticè èpà na é pwa.
Popai goro ipwataâboro
33 1 Korénito 7.10–11Exode 20.7; Lévitique 19.12; Nombres 30.3; Deutéronome 23.22«Guwà tâmogòori bwàti pâ é jèe ina wà Pwiduée tà tèpa jojoorojè, pâ: Gà cibwaa pwâ goo ê pai pwataâboro'gà. Wâdé na gà pacoo ê *auipwataâboro'gà na ara Pwi Ukai.Lévitique 19.12 34 Ésaïe 66.1; Mataio 23.22; Jacques 5.12Â wâgo, âna go ina pâ: Wiàna gà *ipwataâboro, â gà cibwaa ina neere ére pwicîri, ba na *paâjupâra ê auipwataâboro'gà.
«Gà cibwaa ina “napwéretòotù” ba autâa pwicîri kà Pwiduée; 35 Psaume 48.3; Ésaïe 66.1é, “gòropuu” ba aucò kêe; é, “*Iérusaléma” ba ville kêe, wàé na é Ukai maina kâjè. 36 Â gà cibwaa ina mwara pâ: “Go ipwataâboro gòro pûruô” ba càcaa wâgà na gà tâmogòori nama pwaa, é, duu ê caapwi wàrapûrugà. 37 Wiàna nümagà na gà üuri, â gà ina co pâ “üu”. Â wiàna tàutâgà, â gà ina co pâ “bwa”. Ba cè gòobèreè, âna me gée jaa *Caatana, wà Pwi âboro èpà.»
Popai goro pitôowârimuruPitôowârimuru—Vengeance.
38 Exode 21.24; Lévitique 24.20; Deutéronome 19.21«Guwà tâmogòori pâ jèe ina pâ: Âraporomee târa âraporomee, ma poropwâ târa poropwâ§Âraporomee târa âraporomee… Ba na rà cibwaa piwéna jii ê pwina é pwa tàra wà pwi jèpwi..Exode 21.24
39 «Êco na wâgo, âna go ina pâ: Wiàna é pwa na èpà tâgà wà pwi jè âboro, â gà cibwaa pitôowâri têe. Â wiàna é tamagéri ê upwaégà étò, â gà panuâ têe mwara jèpwi. 40 Â wiàna é popagà pâ naa na wâra pitèimuru pwi jè âboro, ma é popa cimiici'gà, â gà naa têe mwara ê palito'gà. 41 Â wiàna é tacoo googà wà pwi jè [coda roma] ma gà popa ê atà kêe naa na caapwi kilomètre, â gà popa naa na ârailu kilomètres. 42 Wiàna é ilari jiigà cè jè muru, wà pwi jè âboro, â gà naa têe. Â wiàna é ilari târa mwa pitôowâri, â gà cibwaa iauri jiié.»
Gà meaari tèpa èpàrigà!
43 Lévitique 19.18«Guwà tâmogòori bwàti ê auina bèeni: Gà meaari tèpa jèneregà.Lévitique 19.18 Â rà ina mwara [pàra tàpé] pâ: “Â gà èpàri tàpé na rà èpàrigà.” 44 Exode 23.4–5; Luka 23.34; Apostolo 7.60; Roma 12.14,20Êco na wâgo, âna go ina pâ: Gà meaari tàpé na rà èpàrigà*Gà meaari tàpé na rà èpàrigà—Pàra Tii Pwicîri naa na grec, âna rà naagée pâ popai bèeni: Â gà pwényunyuâari tàpé na rà pinajajaigà, â gà pwa na wâdé tà tàpé na rà miirigà., â gà pwapwicîri ba kà tàpé na rà pwa tâgà na èpà. 45 Â wiàna gà wàrapwiri, â gà pwi âji naî pwi Caa'gà, na é wânidò napwéretòotù. Ba é nye nama té ê tòotù kêe, naa gò tàpé na rà wâdé, ma wà tàpé na rà èpà. Â é nye nama popaa, naa gò tàpé na rà papwicîriê, ma wà tàpé na càra caa papwicîriê.
46 «Ba wiàna gà wâdéari co tàpé na rà wâdéarigà, â cina gà tapacîri cè câmagàCâma—Récompense. Pumara wakè. jii Pwiduée? Ba wà tèpa *tò mwani wâripû [na rà tèpa pwâ ma iau] âna rà nye pwa mwara ê pwiibà. 47 Â wiàna gà nye pwabwàcu ma pacidòri co tèpa béegà, â pé dà cèna gà pwa cèna piwéna? Ba wà tàpé na càra caa tâmogòori Pwiduée, âna rà nye pwa mwara ê pwiibà! 48 Lévitique 19.2; Deutéronome 18.13Â wâgà, âna wâdé na gà tâbawêe naa na pimeaari kà Pwiduée. Â gà ipwacèwii pwi Caa'gà na é wânidò napwéretòotù, na é tâbawêe.»

5:3 Ésaïe 57.15

5:4 Ésaïe 61.2–3; Auinapàpari 7.17

5:5 Psaume 37.11

5:6 Ésaïe 55.1–2

5:10 1 Pétéru 3.14

5:11 1 Pétéru 4.14

5:12 2 Chroniques 36.16; Apostolo 7.52

5:13 Maréko 9.50; Luka 14.34–35

*5:13 Còo—Na pàara biu, âna càcaa po wâdé bwàti ê pâ còo. Ba po dau wâru pâ tòri na tâa na. Na pàra pàara, âna jèe nye ticè nümee, ba jèe pâra gòro jawé, â jèe nye po tâa co ê pâ tòri na. Pwacèwii ê nu na jè pwârü târa kuru, ba, na jè copwaa diri, â jèe ticè nümee, â jè tü târa ja. Wakè kà còo mwara, âna na é cèitiri ma wéaari ê utimuru. Ucina mwara goro ê auipwataâboro kà Pwiduée na câ mwa caa tòotéri. (Côo Lévitique 2.13; Nombres 18.19.)

5:14 Ioane 8.12, 9.5

5:15 Maréko 4.21; Luka 8.16, 11.33

5:16 Éféso 5.8–9; 1 Pétéru 2.12

5:17 Roma 3.31

5:18 Luka 16.17, 21.33

5:19 Jacques 2.10

5:21 Exode 20.13; Deutéronome 5.17

5:22 1 Ioane 3.15

5:22 Putàmu—Pàra Tii Pwicîri naa na grec, âna rà ina pâ: Putàmu na ticè âji majoroé.

5:22 Piduri—Insulter.

5:23 Maréko 11.25

5:27 Exode 20.14; Deutéronome 5.18

5:29 Mataio 18.9; Maréko 9.47

§5:29 Ucina co goo ê pwina nama jè pwa na èpà. Ba wâdé na jè tütâjii naaiti jiijè.

5:30 Mataio 18.8; Maréko 9.43

5:31 Deutéronome 24.1–4; Maréko 10.4

*5:32 Na càcaa tô atoomura—é, Êco wiàna tô ilàri na ia pwicîri ma gàu piéa.

5:32 Na pàara kà Iésu, âna maina kamu kâra ilàri na pitapàgà piéa. Ipaiwà mwara wiàna nye ticè èpà na é pwa. Wiàna é piéa côwâ, â o càcaa dau wâdé ê béârailu kâra pai pitâa kêe ma pwi jè âboro, gée goro ê pwâra kamu kêe. Ê popai bèeni kà Iésu, âna pwiri pai ina wèe pâ, wâdé tà Pwiduée na câgàu caa tapàgà piéa. Êco na, wiàna ticè pai pwa wèe ma gàu pitànaima, â gà tòimiri ê nee tô wâdàgà, â gà cibwaa nama é kamu wiàna ticè èpà na é pwa.

5:33 1 Korénito 7.10–11

5:33 Exode 20.7; Lévitique 19.12; Nombres 30.3; Deutéronome 23.22

5:34 Ésaïe 66.1; Mataio 23.22; Jacques 5.12

5:35 Psaume 48.3; Ésaïe 66.1

5:37 Pitôowârimuru—Vengeance.

5:38 Exode 21.24; Lévitique 24.20; Deutéronome 19.21

§5:38 Âraporomee târa âraporomee… Ba na rà cibwaa piwéna jii ê pwina é pwa tàra wà pwi jèpwi.

5:43 Lévitique 19.18

5:44 Exode 23.4–5; Luka 23.34; Apostolo 7.60; Roma 12.14,20

*5:44 Gà meaari tàpé na rà èpàrigà—Pàra Tii Pwicîri naa na grec, âna rà naagée pâ popai bèeni: Â gà pwényunyuâari tàpé na rà pinajajaigà, â gà pwa na wâdé tà tàpé na rà miirigà.

5:46 Câma—Récompense. Pumara wakè.

5:48 Lévitique 19.2; Deutéronome 18.13