24
I̱saka na Rebbeeka
1 Mu kakwo kasu̱mi̱, I̱bbu̱rahi̱mu̱ yaali agu̱lu̱u̱si̱ri̱ hoi̱ kandi Mukama yaali amu̱heeri̱ mu̱gi̱sa mu bintu byensei̱. 2 I̱bbu̱rahi̱mu̱ yaaweereeri̱ muheereza waamwe mu̱handu̱ wa bintu bya mu nnyu̱mba gyamwe byensei̱ naakoba yati, “Taa mukono gwamu hansi wa kiberu kyange, 3 Nkwendya orahire mu mei̱so ga Mukama Ruhanga wa mwiguru na nsi nti, toli̱tooleerya mu̱tabani̱ wange mu̱kali̱ mu bahara ba Bakanani̱ bankwicala nabo, 4 bei̱tu̱ gyenda mwihanga lyange, mu bantu ba luganda lwange hooho otooleerye mu̱tabani̱ wange I̱saka mu̱kali̱.” 5 Muheereza yaamwi̱ri̱ri̱mwo naakoba yati, “Mu̱kali̱ Kakubba asuula kwi̱za nagya mu nsi gigi b̯u mu̱tabani̱ waamu, ndimutwala mu gi̱gyo nsi gi̱waaru̱gi̱i̱ri̱mwo?” 6 I̱bbu̱rahi̱mu̱ yei̱ri̱ri̱mwo muheereza naakoba yati, “Ki̱kyo otali̱ki̱geryaho okatwala ku̱kwo mwana wange. 7 Mukama, Ruhanga wa mwiguru yantoori̱ mu nnyu̱mba gya bbaabba. Yantoola mu nsi gya kwamwetu̱. Ruhanga yaakoori̱ ndagaanu ginyamaani nagya naakoba yati, ‘Nsi gigi ndigiha beizukulu baamu,’ alituma malayika waamwe akubanzeyo. We wolidwayo okwi̱za kwagya mu̱kali̱ gyolitungira mu̱tabani̱ wange. 8 Kakubba mu̱kali̱ yogwo asuula kwi̱ra nawe, kirahiro kyorahi̱i̱ri̱ kilibba kitakukukwata kyonkei otalitwala ku̱kwo mwana wange.” 9 Nahab̯waki̱kyo muheereza yaahu̱lu̱ki̱i̱rye mukono gwamwe hansi gya kiberu kya I̱bbu̱rahi̱mu̱ mukama waamwe, yaamurahiira nka kwali̱dosereerya ki̱kyo kyamu̱ragi̱i̱ri̱.
10 Kasi mwomwo muheereza yaatoolamwo ngamira i̱ku̱mi̱ mu ngamira za mukama waamwe, yaasi̱mbu̱ra yaagyenda. Mu kugyenda, yaatwalegeeni̱ na bisembu bindi byensei̱ bya mukama waamwe yaakomoreeri̱mwo. Yaakwata gwa Mesopotami̱ya, yaadwa mu rub̯uga lwa kwamwab̯u Nahoori̱. 11 Joojolo mu b̯wi̱re b̯wa bakali̱ bagyenderemwo kutaha meezi̱, muheereza yogwo yaatweri̱ zi̱zo ngamira heehi̱ nei̱zu̱ba lya meezi̱ kuzagira, hanzei wa rub̯uga. 12 Muheereza yaasabi̱ri̱ naakoba yati, “Ai̱ Mukama Ruhanga wa mukama wange I̱bbu̱rahi̱mu̱, nkwesengereerye ompe mu̱gi̱sa kiro kiki, woolokye mukama wange I̱bbu̱rahi̱mu̱ ngonzi zinene. 13 Wona nyemereeri̱ hei̱zu̱ba lya meezi̱, kandi bahara ba bantu bamu rub̯uga bakwi̱za kutaha meezi̱. 14 Muhala ginyasaba nti, ‘Nku̱tagi̱i̱ri̱, weetukula kyese kyamu nywe meezi̱,’ yaakei̱ramwo naakoba yati, ‘Nywa, kandi ngamira zaamu nazo kanzihe meezi̱ zinywe,’ yogwo yooyo okubba okomeeri̱ muheereza waamu I̱saka. Ki̱kyo kyokyo nyegeraho nka ku̱wolokereerye mukama wange ngonzi zaamu zinene.”
15 B̯uyaali atakamaari kusaba, hei̱zaho Rebbeeka muhara wa Bbeesweri̱ mu̱tabani̱ wa Mi̱ri̱ka, muka Nahoori̱ waab̯u I̱bbu̱rahi̱mu̱, yei̱zi̱ri̱ yeetweki̱ri̱ kyese kyamwe kwibega. 16 Yaali muhala nyab̯urungi atakawonangaho mudulu, yaasi̱ri̱mu̱ki̱ri̱ hei̱zu̱ba yaataha meezi̱ yaagyenda. 17 Nahab̯waki̱kyo, muheereza wʼI̱bbu̱rahi̱mu̱ yei̱ru̱ka ku̱mu̱romba, yaamusaba naakoba yati, “Nku̱tagi̱i̱ri̱, mpahoona meezi̱ gaamu kyese kyamu nywe.” 18 Muhala yeetu̱ku̱u̱ri̱ kyese kyamwe, yaakikwata na mikono, yaakoba yati, “Nywa mukama wange.” 19 B̯u̱yaamaari̱ kumuha meezi̱ yaakoba yati, “Ngamira zaamu nazo kanzitahire zinywe meezi̱ mpaka b̯ugakazidwa.” 20 Nahab̯waki̱kyo, meezi̱ ganyakubba nigali mu kyese yaagaku̱su̱mu̱la mu kyoho, b̯wangu b̯wangu yei̱ra hei̱zu̱ba yatahira ngamira zaamwe zensei̱ zaanywa kudwa b̯u̱gaazi̱doori̱. 21 Mudulu yei̱ceeri̱ amu̱li̱ngi̱ri̱i̱ri̱ yeetekereeri̱, yeetegereze lugyendu lwamwe Mukama b̯uyaabba alu̱heeri̱ mu̱gi̱sa rundi kwahi.
22 Ngamira b̯uzamaari kunywa, mudulu yaakwata mpi̱ta gya zaabbu gibalwala ku nni̱ndo gi̱ku̱doosya b̯wozoho b̯wa guraamu mukaaga (6), na bikomo bibiri bya zaabbu byakulwala ha mikono bi̱ku̱doosya b̯wozoho b̯wa guraamu ki̱ku̱mi̱ na gabiri (120), 23 yaamu̱b̯u̱u̱lya naakoba yati, “We, oli muhara wa naani? Muli na mwanya mu nnyu̱mba gya bbaawu hatukusobora kulaala?” 24 Muhala yei̱ri̱ri̱mwo naakoba yati, “Gya, ndi muhara wa Bbeesweri̱, mu̱tabani̱ wa Mi̱ri̱ka gi̱yaabyeri̱ hali Nahoori̱.” 25 Yaab̯u̱ni̱i̱rye yaakoba yati, “Tuli neisubi na bidyo binene, na mwanya gwakulaalamwo.” 26 Mudulu yeetu̱lu̱ki̱ri̱i̱ri̱ yaaramya Mukama, 27 yaakoba yati, “Mukama ahaariizwe, Ruhanga wa mukama wange I̱bbu̱rahi̱mu̱, yoolokeerye mukama wange ngonzi zaamwe zinene na b̯wesigwa b̯wamwe. Mukama yanzebembeeri̱ mu muhanda, yandoosya ha nnyu̱mba gya ba luganda lwa mukama wange.”
28 Muhala yei̱ru̱ki̱ri̱ yaasoboora baakwamwab̯u bintu bi̱bbeeri̱ho. 29 Rebbeeka yaali na waab̯u gibakweta Labbani̱. Labbani̱ yei̱ru̱ki̱ri̱ naagyenda hei̱zu̱ba, hali mudulu yaali. 30 B̯u̱yakadoori̱ akawona mpi̱ta na kikomo nibili ha mikono mya nyaakaab̯u, kandi na ku̱yeegwi̱ri̱ bigambu bya Rebbeeka nyaakaab̯u bi̱yaabazi̱ri̱ naakoba yati, “Mudulu kwokwo ambwereeri̱ yati.” Labbani̱ yaagyendi̱ri̱ yaatoolayo mudulu, yaamwagi̱i̱rye hei̱zu̱ba yeemereeri̱ heehi̱ na ngamira zaamwe. 31 Yaamuweera naakoba yati, “I̱za, oingire mu nnyu̱mba, we wa Mukama gi̱yaaheeri̱ mu̱gi̱sa kyani ki̱kwemereeseerye hanzei? Nnyu̱mba ngi̱tegeki̱ri̱, na kiikaru kya ngamira ha zalaala.” 32 Nahab̯waki̱kyo, mudulu yeingira mu nnyu̱mba, Labbani̱ yaatoola mbohero ha ngamira yaaziha isubi, yaamuha meezi̱ ga kunaaba magulu, na gandi ga badulu bayaali nabo, baanaabe magulu. 33 Baamu̱segereerye bidyo adye, bei̱tu̱ yo yaakoba yati, “Ti̱nkwi̱za kudya ntakabazi̱ri̱ ki̱nyezi̱ri̱i̱ri̱.” Labbani̱ yaakoba yati, “Kibaze.”
34 Naahahwo, muheereza yaakoba yati, “Gya, ndi muheereza wʼI̱bbu̱rahi̱mu̱, 35 Mukama yaaheeri̱ mukama wange mi̱gi̱sa minene, ali muntu wa ki̱ti̱i̱ni̱sa, amu̱heeri̱ magana ga nte, ga mbu̱li̱ na ga ntaama, feeza na zaabbu, baheereza na bazaana, ngamira na ndogoyi̱. 36 Saara mukaa mukama wange, yaabyali̱i̱ri̱ mukama wange mwana wa b̯udulu, kandi de agu̱lu̱u̱si̱ri̱, bei̱tu̱ mwana yogwo, I̱bbu̱rahi̱mu̱ amu̱heeri̱ byensei̱ byali nabyo. 37 Mukama wange yaandahi̱si̱i̱rye naakoba yati, ‘Otalitungira mwana wange mu̱kali̱, mu bahara ba Bakanani̱, banyansi gindimu, 38 bei̱tu̱ ogyende mu nnyu̱mba gya bbaabba, mu luganda lwange, hooho otungire mwana wange mu̱kali̱.’ 39 Nyeri̱ri̱mwo mukama wange nti, ‘B̯undi mu̱kali̱ akusobora kusuula kwi̱za nagya.’ 40 Bei̱tu̱ yaakoba yati, ‘Mukama gimpereza alituma malayika waamwe agyende nawe, kandi aterekereerye lugyendu lwamu, kwokwo otungire mu̱tabani̱ wange mu̱kali̱ akuruga mu ba luganda lwange na mu nnyu̱mba gya bbaabba. 41 B̯wolidwa mu baluganda lwange, b̯uli kirahiro kiki, kilibba kitakukukwata. Kakubba mu̱kali̱ batamukuha, nab̯wo kirahiro kiki, kilibba kitakukukwata.’
42 “Kiro kiki b̯u̱nyadoori̱ hei̱zu̱ba nyasaba ninkoba yati, ‘Ai̱ Mukama Ruhanga wa mukama wange I̱bbu̱rahi̱mu̱, b̯u̱waakabba nooku̱si̱i̱ma kuha mu̱gi̱sa lugyendu lwange lulu, 43 hataati̱ nyemereeri̱ hei̱zu̱ba lya meezi̱ muhala akwi̱za kutaha meezi̱, ginyasaba nti, “Nku̱tagi̱i̱ri̱, mpa meezi̱ ga mu kyese kyamu nnywaho,” 44 yaakeeramwo naakoba yati, “Nywa, kandi na ngamira zaamu nazo kanzihe meezi̱ zinywe,” b̯u̱b̯wo yogwo yooyo mu̱kali̱, Mukama gi̱yaakomi̱i̱ri̱ mwana wa mukama wange.’
45 “B̯unyakali ninkusaba, Rebbeeka yei̱za yeetweki̱ri̱ kyese kwibega, yaasi̱ri̱mu̱ki̱ri̱ hei̱zu̱ba, yaataha meezi̱. Nyamusaba ninkoba yati, ‘Nku̱tagi̱i̱ri̱, mpahoona meezi̱ nywe.’ 46 B̯ulohob̯uloho yeetu̱ku̱u̱ri̱ kyese yaakoba yati, ‘Nywa, na ngamira zaamu nazo nku̱zi̱nywesya.’ Naahahwo nyaanywa, na ngamira zange nazo zaanywa. 47 Mwomwo nyaamu̱b̯u̱u̱lya ninkoba yati, ‘We oli muhara wa naani?’ Yei̱ri̱ri̱mwo naakoba yati, ‘Ndi muhara wa Bbeesweri̱, mu̱tabani̱ wa Mi̱ri̱ka gi̱yaabyeri̱ hali Nahoori̱.’ Nyamu̱lwalya mpi̱ta ha nni̱ndo, na bikomo ha mikono myamwe. 48 Nyaatu̱lu̱ki̱ri̱ mu̱twe, nyaaramya kandi nyaasi̱i̱ma Mukama Ruhanga wa mukama wange I̱bbu̱rahi̱mu̱, nka ku̱yaanyebembeeri̱ kurungi ntungire mwana wa mukama wange mu̱kali̱ mu bantu ba luganda lwamwe. 49 Hataati̱, b̯umwakabba nimuli bakwolokya mukama wange ngonzi zinene na mananu, mu̱mbwere, b̯ukyabba kitali kwokwo nab̯wo mumbwere ngyende handi.”
50 Hahwo Labbani̱ na Bbeesweri̱ bei̱ri̱ri̱mwo nibakoba yati, “Ki̱kyo kigambu kya Mukama, twe titwakuweere kibiibi rundi kirungi. 51 Rebbeeka ngogwo akuli mu mei̱so mutwale, mu̱tabani̱ wa mukama waamu amutunge nka Mukama kwakobi̱ri̱.” 52 Muheereza wʼI̱bbu̱rahi̱mu̱ b̯u̱yeegwi̱ri̱ bigambu byab̯u, yaagwa hansi yaaramya Mukama. 53 Yaahu̱u̱ri̱ nsahu, yaatoolayo bya kwedoli̱ga bya feeza na bya zaabbu, na byakulwala yaabiha Rebbeeka, kandi yaaha waab̯u muhala na mmaawe bisembu bya muhendu. 54 Hei̱nyu̱ma yo na badulu banyakubba nibali nayo, baadi̱i̱ri̱, banywa, kandi baalaala hahwo i̱jolo li̱lyo. Mwakya b̯u̱b̯wakeeri̱, muheereza yaakoba yati, “Hataati̱, ka nkubeyo b̯u mukama wange.” 55 Waab̯u muhala na mmaawe bei̱ri̱ri̱mwo nibakoba yati, “Leka muhala abbe natwe b̯wi̱re b̯u̱dooli̱, hakiri biro i̱ku̱mi̱ bisa, biro bi̱byo b̯u̱byakarabaho, agyende.” 56 Bei̱tu̱ muheereza yaabaweera naakoba yati, “Mu̱leke kunkerereerya, hab̯wakubba ki̱kyo ki̱nyei̱zi̱ri̱i̱ri̱, Mukama aki̱maari̱, mundeke nkubeyo b̯u mukama wange.” 57 Baamwi̱ri̱ri̱mwo nibakoba yati, “Katwete muhala, tuwone kiyacwamwo.” 58 Beeta Rebbeeka, baamu̱b̯u̱u̱lya nibakoba yati, “Okwendya kugyenda na mudulu yogwo hataati̱?” Yaabei̱ri̱ri̱mwo naakoba yati, “Kwokwo nkugyenda.” 59 Kasi beikiriza Rebbeeka nyaakaab̯u na muheereza waamwe bagyende na muheereza wʼI̱bbu̱rahi̱mu̱, hamwei̱ na bantu bayaali nabo. 60 Baasabi̱i̱ri̱ Rebbeeka mu̱gi̱sa nibakoba yati, “Nyaakeetu̱, obbe maa bantu nku̱mi̱ na nku̱mi̱, beizukulu baamu, basi̱ngu̱renge banyanzigwa baab̯u.” 61 Nahab̯waki̱kyo Rebbeeka na baheereza baamwe, baatembi̱ri̱ ngamira, baahondera mudulu. Kwokwo yatyo Muheereza wʼI̱bbu̱rahi̱mu̱ yaatweri̱ Rebbeeka baagyenda.
Rebbeeka Naagab̯uka bwʼI̱saka
62 Mu kasu̱mi̱ kakwo, I̱saka yaali afu̱ru̱ki̱ri̱ kuruga Bbeeri̱-lahayi̱-rohi̱ ei̱ri̱ri̱ Negeb̯u̱. 63 Kiro ki̱mwei̱, mu b̯wi̱re b̯wa joojolo, I̱saka yaagyendi̱ri̱ mu musiri kulibatalibata, yaaweeni̱ ngamira nizicaali hadeiho, ni̱zi̱kwi̱za. 64 Rebbeeka b̯u̱yaaweeni̱ I̱saka, yaani̱i̱nu̱ka kuruga ha ngamira, 65 yaab̯u̱u̱lya muheereza wʼI̱bbu̱rahi̱mu̱ naakoba yati, “Mudulu yodi̱, akulibata naatwesu̱mi̱i̱ra, ali naani?” Muheereza yei̱ri̱ri̱mwo naakoba yati, “Yogwo yooyo mukama wange.” Rebbeeka yaakwata biheru yeebbumba mei̱so. 66 Muheereza yaasoboora I̱saka byensei̱ binyakubbaho. 67 Nahab̯waki̱kyo, I̱saka yengi̱i̱rye Rebbeeka mu heema gya mmaawe Saara. Rebbeeka yaafooka mu̱kali̱ waamwe. Kandi I̱saka yaamwendeerye hoi̱. Rebbeeka yaahu̱u̱mu̱li̱i̱rye I̱saka, yaamwebeseerye b̯ujune b̯wa kurugwaho mmaawe.