Makuru Garungi Gakukwatagana na Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to nka Ku̱gaahandi̱i̱ki̱i̱rwe
Mari̱ko
Kwanjuura
Kitabbu kya Makuru Garungi Gakukwatagana na Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to nka Ku̱gaahandi̱i̱ki̱i̱rwe Mari̱ko kili ki̱mwei̱ ha bitabbu binei bya Kiragaanu Kihyaka, bi̱byo bibaza ha Makuru Garungi gakukwatagana na b̯womi b̯wa Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to. Bitabbu bindi byobyo: Matayo, Lu̱u̱ka na Yohaana.
Mari̱ko, bandi gibeeta Yohaana Mari̱ko, atakabbe omwei̱ hali beegeseb̯wa ba Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to bei̱tu̱ yei̱ceeri̱ na Peeteru mu rub̯uga Rooma, kiki kyamuha kutunga bintu bya kuhandiika mu kitabbu kiki naabitoolera hali Peeteru. Mari̱ko atandika na kurangiira Yesu̱ nka kwali Mwana wa Ruhanga. Mari̱ko yoolokya Yesu̱ nka kwali na b̯u̱sobozi̱ mu kwegesya kwamwe, na b̯u̱sobozi̱ b̯wa kukora byamahanu. Kandi yoolokya Yesu̱ nka kwali Mwana wa Muntu mu̱nyakwi̱za kuheereza bantu, na kuhayo b̯womi b̯wamwe kucungura bantu banene (10:45).
Bicweka Bi̱handu̱ bya mu kiki Kitabbu nka Ku̱bi̱honderegeeni̱
(i) Ntandiko gya Makuru Garungi 1:1-13
(ii) B̯uheereza b̯wa Yesu̱ naali Galilaaya 1:14—9:50
(iii) Lugyendu lwa Yesu̱ lwa kugyenda Yeru̱salemu̱ 10:1-52
(iv) Biro bya Yesu̱ byakumaliira mu Yeru̱salemu̱, oteeri̱hoona ku̱kwa kwamwe na kuhimbooka kwe 11:1—16:20
1
Ku̱tebya kwa Yohaana Mu̱bati̱zi̱
(Matayo 3:1-12; Lu̱u̱ka 3:1-18; Yohaana 1:19-28)
Makuru Garungi gakukwatagana na Yesu̱ Ku̱ri̱si̱to, Mwana wa Ruhanga gatandika yati:
nkʼI̱saaya mu̱ragu̱ri̱ wa Ruhanga ku̱yaahandi̱i̱ki̱ri̱ naakoba,
“Wona ndituma mutumwa wange, akwehembeeri̱,
ali̱ku̱ni̱hi̱ri̱ri̱i̱rya muhanda gwamu,” 1:2 Malaki 3:1
yooyo “Iraka lya yogwo akwamiira mwirungu naakoba,
‘Mu̱teekani̱ze muhanda gwa Mukama,
mu̱terekereerye b̯uhanda b̯wamwe.’ ” 1:3 I̱saaya 40:3
Yohaana yei̱zi̱ri̱ naabatizanga bantu mwirungu, naabatebeeryanga babatizib̯we kandi beezi̱remwo bibii byab̯u aleke baganyirwe. Bantu banene hoi̱ kuruga mwisaza lya B̯uyudaaya gyensei̱ na mu rub̯uga lwa Yeru̱salemu̱, bei̱zi̱ri̱ hali yo. Baatu̱lengi̱ bibii byab̯u, nibabatizib̯wa mu mugira gwa Yorodaani.
Yohaana yogwo yaalwalengi̱ kilwalu kikore kuruga mu byoza bya ngamira, niyeebbohanga muheeku gwa kikuta mu mancwendu. Kandi yaadyengi̱ nzi̱ge na b̯uhooki b̯wa mwirungu. Mu bigambu byamwe yaatebyengi̱, “Yogwo akwi̱za kwei̱nyu̱ma lyange, akunkira mu kubba na b̯u̱sobozi̱, tinkusemeera kukucama, nkaahula b̯uguha b̯wa nkei̱to zaamwe. Gya nkubabatiza na meezi̱, bei̱tu̱ yo alibabatiza na Mwozo Mu̱syanu̱.”
Kubatizib̯wa na Kwoheb̯wa kwa Yesu̱
(Matayo 3:13; 4:11; Lu̱u̱ka 3:21-22; 4:1-13)
Mu kasu̱mi̱ kakwo, Yesu̱ yaaru̱gi̱ri̱ mu rub̯uga lwa Nazareeti̱ mwisaza lya Galilaaya yei̱za hali Yohaana, Yohaana yaamubatiza mu mugira gwa Yorodaani. 10 Yesu̱ b̯uyaali naakuruga mu meezi̱ yaaweeni̱ iguru niliikwekingula, Mwozo wa Ruhanga yaamwi̱cyaho nka kolome. 11 Mwomwo iraka lyaruga mwiguru nilikoba, “Weewe mwana wange gi̱nyendya; weewe yogwo ampa kusemererwa mu mutima gwange.”
12 Nahaahwo b̯ulohob̯uloho, Mwozo Mu̱syanu̱ yaasengi̱ri̱ Yesu̱ yaamutwala mwirungu. 13 Ku̱kwo hooho yaamaari̱ biro maku̱mi̱ ganei niyooheb̯wa Sitaani. Kandi de, yei̱calengi̱ na bisolo bya mwirungu, bamalayika nibamuheereza.
Beegeseb̯wa ba Yesu̱ Baakubanza
(Matayo 4:12-22; Lu̱u̱ka 4:14-15; 5:1-11)
14 Hei̱nyu̱ma gya Yohaana Mu̱bati̱zi̱ kuteeb̯wa mu nkomo, Yesu̱ yaagyendi̱ri̱ mu Galilaaya naatebeeryanga bantu Makuru Garungi ga Ruhanga, naabaweeranga, 15 “Kasu̱mi̱ kadoori̱, b̯ukama b̯wa Ruhanga b̯wesu̱mi̱ri̱ heehi̱; nahab̯waki̱kyo mwezi̱remwo, mwikirize gagwo Makuru Garungi.”
16 Yesu̱ b̯uyaali naakuraba ha mutanda gweitaka lya Galilaaya, yaaweeni̱ Si̱mooni̱ hamwenya nʼAndereya waab̯u, nibakuguma bitimba mu meezi̱, hab̯wakubba baalingi balobi̱. 17 Mwomwo Yesu̱ yaabaweera, “Mwi̱ze, Mu̱mpondere; nkwi̱za kubafoora balobi̱ ba bantu.” 18 Nahaahwo baati̱gi̱ri̱ bitimba byab̯u, baamuhondera.
19 Yesu̱ b̯u̱yaagyendi̱ri̱ mu mei̱soho, yaaweeni̱ Yakobbo mu̱tabani̱ wa Zebbedaayo na waab̯u Yohaana, nibali mu b̯wati̱ b̯wab̯u ni̱baku̱ni̱hi̱ri̱i̱rya bitimba byab̯u. 20 B̯u̱yaakabaweeni̱ yaabeeta. Baati̱gi̱ri̱ bbaawaab̯u Zebbedaayo na bakori̱ nibali mu b̯wati̱, baahondera Yesu̱.
Yesu̱ Naabinga Muzumu
(Lu̱u̱ka 4:31-37)
21 Hei̱nyu̱ma, Yesu̱ hamwei̱ na beegeseb̯wa baamwe baagyendi̱ri̱ Kaperenau̱mu̱. Kiro kya Sabbaato b̯u̱kyadoori̱, Yesu̱ yaagyendi̱ri̱ mwi̱rombero yaatandika kwegesya. 22 Bantu bayeegesyengi̱ baahu̱ni̱ri̱i̱ri̱ hoi̱ mu̱li̱ngo gu̱yeegeseeryengi̱mwo, hab̯wakubba yeegesyengi̱ nka muntu ali na b̯u̱sobozi̱, hatali nka bab̯wo beegesa ba biragiro bya Bayudaaya.
23 Ha b̯wi̱re b̯u̱b̯wo, haalingimwo mudulu omwei̱ mu̱mwo mwi̱rombero lyab̯u munyakubba na muzumu. Yogwo mudulu yaalu̱ki̱ri̱ 24 naakoba, “Oku̱twendyaho kyani, we Yesu̱ wa Nazareeti̱? Oi̱zi̱ri̱ ku̱tu̱zi̱kya? Nyeegi̱ri̱ kyoli, oli Mu̱syanu̱ wa Ruhanga!” 25 Mwomwo Yesu̱ yaagucoomera naakoba, “Weeti̱keera, murugeho.”
26 Muzumu gu̱gwo gwacu̱kacu̱ki̱i̱rye yogwo mudulu na maani hei̱nyu̱ma gwamurugaho nigukwaluka. 27 Bantu bensei̱ banyakubbaho baahu̱ni̱ri̱i̱ri̱ hoi̱ beebu̱u̱lyangana, “Kiki kyani? Gigi gisobora kubba nigili nzegesya gihyaka gili na maani! Yogo mudulu aku̱ragi̱ra-b̯u̱ragi̱ri̱ mizumu, namyo ni̱mi̱mwegwa.”
28 Nahab̯waki̱kyo makuru gakukwatagana na Yesu̱ gaararangi̱ri̱ b̯wangu mu bicweka byensei̱ bya mwisaza lya Galilaaya.
Yesu̱ Naahoni̱a Baseeri̱ Banene
(Matayo 8:14-17; Lu̱u̱ka 4:38-41)
29 Hei̱nyu̱ma gya Yesu̱ na beegeseb̯wa baamwe kuruga mu li̱lyo i̱rombero, yo Yesu̱, Yakobbo hamwei̱ na Yohaana, baagyendi̱ri̱ kwamwab̯u Si̱mooni̱ nʼAndereya. 30 B̯u̱b̯wo nu, mubyala Si̱mooni̱ yaali ahi̱mbi̱ri̱ mu̱swi̱ja aleeri̱ mu kitabbu, mwomwo baaweera Yesu̱ bikufaaho mubyala Si̱mooni̱. 31 Nahab̯waki̱kyo, Yesu̱ yaagyendi̱ri̱ hali mu̱seeri̱, yaamukwata ku mukono, yaamu̱byokya. Mu̱swi̱ja gwamu̱ru̱gi̱ri̱ho, yaatandika ku̱basegeerya bidyo.
32 Joojolo lyolyo, b̯wi̱re b̯wa kasweku, bantu baaleeti̱ri̱ baseeri̱ bensei̱ na banyakubba na mizumu hali Yesu̱. 33 Bab̯wo bantu bensei̱ kuruga mu lu̱lwo rub̯uga beecooki̱ri̱ hahwo ha mulyangu gwa Si̱mooni̱. 34 Yesu̱ yaahoneerye bantu banene banyakubba na nseeri̱ zikwahukana. Yaababi̱ngi̱ri̱mwo mizumu minene. Atakei̱ki̱ri̱zenge mi̱myo mizumu kubaza hab̯wakubba myali mi̱mwegi̱ri̱.
Yesu̱ Naatebya mu Galilaaya
(Lu̱u̱ka 4:42-44)
35 B̯wi̱re b̯u̱b̯wakeeri̱ mwakya na ki̱mambya, Yesu̱ yaabyoki̱ri̱ yaahuluka hanzei, yaagyenda mu kiikaru kitalimwo bantu. B̯uyaali ku̱kwo, yaali naakusaba Ruhanga. 36 Kasi hei̱nyu̱ma Si̱mooni̱ hamwenya na bei̱ra baamwe baatandika ku̱mu̱toolya. 37 B̯u̱baamwagi̱i̱rye, baamuweera, “B̯uli muntu ali̱mu̱ku̱ku̱toolya.”
38 Yesu̱ yaabei̱ri̱ri̱mwo naakoba, “Katugyende ku̱kwo mu byaru bindi bi̱hereeri̱ho aleke na ku̱kwo de, ntebeeryeyo, kubba ki̱kyo kyokyo nyei̱zi̱ri̱i̱ri̱.”
39 Nahab̯waki̱kyo Yesu̱ yaagyendi̱ri̱ yaaraba mu Galilaaya gyensei̱ naatebyanga mu marombero gaab̯u, kandi naabingangamwo mizumu.
Yesu̱ Naahoni̱a Mudulu wa Bihaga
(Matayo 8:1-4; Lu̱u̱ka 5:12-16)
40 Mudulu omwei̱ munyakubba ahi̱mbi̱ri̱ bihaga yei̱zi̱ri̱ hali Yesu̱, yaaku̱nda malu̱ yaamwesengereerya naakoba, “Kwakabba nikuli kwendya kwamu, mmponia aleke mmbe mwecu̱mi̱ mu mei̱so ga Ruhanga.”
41 Yesu̱ yeezegwi̱ri̱ naali na kisa hali yogwo mudulu, yaadambwi̱ri̱ mukono gwamwe yaakwataho yogwo mudulu naakoba, “Nkwendya ohone. Hona!” 42 Nahaahwo b̯ulohob̯uloho bihaga byamaari̱ gakunkumuka, mudulu yaahona na kuhona.
43 Kasi Yesu̱ nahaahwo b̯ulohob̯uloho yaamuweera agyende, ateeri̱ho na ku̱mu̱pompogeerya naakoba: 44 “Wona nti kiki kintu kyaku̱ku̱honi̱a toki̱weereeri̱ muntu yenseenya. Bei̱tu̱ gyenda weezolokye hali mu̱laami̱ wa Ruhanga, kandi ogabe bihongwa bya mu̱ragu̱ri̱ wa Ruhanga, Mu̱sa bi̱yaaragi̱i̱ri̱; kwezolokya kwamu ku̱kwo ku̱kwi̱za kubba b̯u̱kei̱so hali bantu nka kwohoni̱ri̱.”
45 Bei̱tu̱ yogwo mudulu yaagyendi̱ri̱ yaatandika kuweera bantu hasyanu̱, yaararangya gagwo makuru. Nahab̯waki̱kyo Yesu̱ yaali atacakasobora kwingira mu lu̱lwo rub̯uga hasyanu̱ nka ku̱yei̱ceeri̱ naakolanga. Yei̱calengi̱ kwantandu wa rub̯uga kwokwo yankei. Bei̱tu̱ nab̯wo bantu baaru̱gengi̱ b̯uli nsonda ni̱bei̱za hali yo.

1:2 1:2 Malaki 3:1

1:3 1:3 I̱saaya 40:3