12
Muli agôla mango ânayimange Mikaheli ye murhambo mukulu, ye wâyish’ilikûza abâna b’olubaga lwâwe, n’agôla mango gâbà mango ga malumwa galya garhasag’ibonekana bundi kurhenga ishanja linasingwa kuhika muli agâla mango. Na muli agôla mango olubaga lwâwe lwâyôkoka, ngasi yêshi wankabà ayandisirwe omu citabu.
Obufûke n’oluhembo
Na banji omu bafîre banabishwa ekuzimu, bâyish’ifûka, baguma oku buzîne bw’ensiku n’amango, abandi bânafukane enshonyi n’obuhane bw’e­nsiku n’amango*12, 2 Abayahudi ba mîra bwenêne, barhamanyaga oku abàfîre bacifûke. Ebitabu y’Endagâno ya Mîra biyigîrizize oku bufûke bw’abafîre, biri bisungunu. Ci, ecitabu ca Daniyeli, ciri ciguma muli ebyo biyigîrizize bwinjinjà obufûke bw’abafîre (Rhulole muli 2 Mak 7, 9.14; Bush 2, 23; Iz 26, 19).. Abirhonzi bâyish’ilangala nka bumoleke bw’omu malunga, na balya bàmanyisize abandi enjira y’obushinganyanya bâyish’imoleka nka nyenyêzi z’oku nkuba ensiku n’amango. Nâwe wâni Daniyeli obîkirire ebyôla binwa onashwêke bwinjà ecitabu kuhika oku mango mazinda. Banji bâyish’icîhugunyira eyi n’eyi, n’okumanyîkana kwayûshûka.
Okufundika obulêbi
Niono Daniyeli nashub’ibonekerwa, nalola oku bantu babirhi bâli bayîmanzire, muguma oku cikwi ciguma c’olwîshi n’owundi oku cindi cikwi c’olwîshi. Muguma muli bo anacibwîra omuntu wali oyambîrhe omushangi gw’ecitâni n’owali enyanya zâbo omu lwîshi erhi: «Mangaci byâhwa ebîra bintu by’okusômeza?» Nanaciyumva izù ly’oyôla muntu waliyambirhe ogw’ecitâni anali enyanya zâbo omu lwîshi. Ayinamulira okuboko kulyo enyanya omu malunga n’okuboko kumosho, anacilahira oku izîno lya Nnamubâbo ozîne, erhi: «Hano kugera amango, mango garhali manyi n’ecihimbi c’amango na hano bayûsa okufunyâza emisî y’olubaga lutagatîfu, go mango ebyôla byoshi byaâhwa.» Niono nanaciyumva okwôla ci ntayumvagya kwo kuderha kurhi. Nanaciderha nti: «Yâgirwa Nnawîrhu, cihi câbà cizinda muli ebîra bintu byoshi?» Anaciderha erhi: «gendaga wâni Daniyeli, ebwa kubà ebyôla binwa bifulisirwe binafulisirwe kuhika oku mango mazinda. 10 “Banji bâyishicêsibwa, bâyeruhe, bânarhangulwe, nabo abagalugalu banakaziyôrha bajira amagalu­galu gâbo, na ntà mugalu-galu wâyumva okwôla, ci abashinganyanya boki bâyumva”. 11 “Kurhenga amango enterekêro y’ensiku n’amango yâbà yamârhenzibwa na muli agôla mango bahireho obuhanya bw’okusherêza, hâgera nsiku cihumbi na magana abirhi na nsiku makumi gali mwenda”. 12 “Iragi lyâge owa­nkayôrha ali masù akanahika oku nsiku cihumbi na magana asharhu na nsiku makumi asharhu n’irhanu”. 13 “W’oyôla, ocisêze ohike ebuzinda, orheng’ihûmûka, wânayish’iyîmanga ohàbwe oluhembo lwâwe aha buzinda bw’e­nsiku.”»12, 13 Omu cihebraniya-Arameyo, ho ecitabu ca Danieli cihwera aha. Ebigabi n’emilogo yalibuzire omu LXX, Bibliya ya Cigereki y’omu myâka 400 embere za Kristu*, byarhozirwe n’abalenga omu Daniel w’ecigereki n’omu Vulgata ya Jerome*, muntu murhanzi rhanzi wahindulaga Bibliya yoshi kurhenga Cihebraniya kujà omu cilatini; alamaga aha Betelehemu myâka 400 enyuma za Kristu: https:/ /www.academic-bible.com/en/online-bibles/septuagint-lxx/read-the-bible-text/bibel/text/lesen/stelle/27/120001/129999/ch/4171bdb086d6b2113705ccc095ed63ed/ (1.1.2021). Omwo LXX na muli Vulgata mwo abalenga barholire: Dn 13: olubanja Daniyeli atwiraga Suzana; Dn 14: Daniyeli àyîrha enjoka y’omuzimu Beli ànayemeza mwâmi w’e Babiloni oku Nyamuzinda Ozîne abà muguma dolodolo; mwâmi arhegeka oku abamushiga boshi bakâharâmya oyo Lungwè muguma yêne; https:/ /www.academic-bible.com/en/online-bibles/biblia-sacra-vulgata/read-the-bible-text/bibel/text/lesen/stelle/27/140001/149999/ch/ef44ebè2c8dd99fe09a5e2019b6e885d/ (2.1.2021).
Bulya Abayahudi bali burhè bw’okubona Abaroma babashabire aka-Nyamuzinda omu mwâka 70 enyuma za Kristu, erhi bakola bajira olukalaba lw’ebitabu bya Bibliya omu mwâka 90 enyuma za Kristu, bahambalikanya Abaroma n’Abakristu, barhôla ebitabu bicigwêrhe emyandiko omu cihebraniya byône. Ntyo balahira ebirhenzire omu LXX, nka 1 Mak; 2 Mak; Bush; Burhimanya Bene Sira, Tobiti; Baruki na Yuditi

*12:2 12, 2 Abayahudi ba mîra bwenêne, barhamanyaga oku abàfîre bacifûke. Ebitabu y’Endagâno ya Mîra biyigîrizize oku bufûke bw’abafîre, biri bisungunu. Ci, ecitabu ca Daniyeli, ciri ciguma muli ebyo biyigîrizize bwinjinjà obufûke bw’abafîre (Rhulole muli 2 Mak 7, 9.14; Bush 2, 23; Iz 26, 19).

12:13 12, 13 Omu cihebraniya-Arameyo, ho ecitabu ca Danieli cihwera aha. Ebigabi n’emilogo yalibuzire omu LXX, Bibliya ya Cigereki y’omu myâka 400 embere za Kristu*, byarhozirwe n’abalenga omu Daniel w’ecigereki n’omu Vulgata ya Jerome*, muntu murhanzi rhanzi wahindulaga Bibliya yoshi kurhenga Cihebraniya kujà omu cilatini; alamaga aha Betelehemu myâka 400 enyuma za Kristu: https:/ /www.academic-bible.com/en/online-bibles/septuagint-lxx/read-the-bible-text/bibel/text/lesen/stelle/27/120001/129999/ch/4171bdb086d6b2113705ccc095ed63ed/ (1.1.2021). Omwo LXX na muli Vulgata mwo abalenga barholire: Dn 13: olubanja Daniyeli atwiraga Suzana; Dn 14: Daniyeli àyîrha enjoka y’omuzimu Beli ànayemeza mwâmi w’e Babiloni oku Nyamuzinda Ozîne abà muguma dolodolo; mwâmi arhegeka oku abamushiga boshi bakâharâmya oyo Lungwè muguma yêne; https:/ /www.academic-bible.com/en/online-bibles/biblia-sacra-vulgata/read-the-bible-text/bibel/text/lesen/stelle/27/140001/149999/ch/ef44ebè2c8dd99fe09a5e2019b6e885d/ (2.1.2021). Bulya Abayahudi bali burhè bw’okubona Abaroma babashabire aka-Nyamuzinda omu mwâka 70 enyuma za Kristu, erhi bakola bajira olukalaba lw’ebitabu bya Bibliya omu mwâka 90 enyuma za Kristu, bahambalikanya Abaroma n’Abakristu, barhôla ebitabu bicigwêrhe emyandiko omu cihebraniya byône. Ntyo balahira ebirhenzire omu LXX, nka 1 Mak; 2 Mak; Bush; Burhimanya Bene Sira, Tobiti; Baruki na Yuditi